کالے پانی دی جیل

کالے پانی دی جیل
جیل دا مکھ دروازہ
عمومی معلومات
قسم	سیاسی قیدی، وطن پرست قیدی
معماری طرز	سیلولر
شہر یا قصبہ	پورٹ بلیئر انڈیمان نکوبار جزیرے
ملک	بھارت
متناسقات	کالے پانی دی جیل 11.675°N 92.748°E / 11.675; 92.748
آغاز تعمیر	1896
تکمیل	1906
لاگت	₹ 517,352
مؤکل	انگریزی راج

کالے پانی دی جیل جس دا ناں سیلولر جیل وی اے۔ جو انڈیمان تے نکوبار جزیرےآں دے راجگڑھ پورٹ بلیئر دی سیلولر جیل اے۔ اس جیل دی تعمیر 1896 اتے 1906 دے وچکار کیتی گئی۔

جیل توں پہلاں

جدوں تکّ پورٹ بلیئر دی کالے پانی دی جیل جاں سیلولر جیل نہیں سی بنی، اوناں چر قیدیاں نوں کھلھے اسمان ہیٹھ وائیپر آئیلینڈ (زہریلے سپاں دے جزیرے) اتے لجا کے چھڈّ دتا جاندا سی۔ اتھوں کسے قیدی دے بھجّ جان دا ڈر نہیں سی ہندا، کیونکہ اس دے 10 ہزار کلومیٹر تکّ صرف سمندر ہی سمندر سی۔ کالے پانیاں دی سزا کٹّ رہے قیدیاں وچّ سبھ توں ودھ گنتی پنجابیاں دی سی اتے دوجے نمبر اتے بنگالی سن۔ وائیپر آئیلینڈ اتے دنے تاں سارا دن قیدیاں توں جیل بناؤن لئی لوڑیندی لکڑ کٹوائی جاندی تے رات نوں بھکھے-پیاسیاں نوں درختاں نال بنھ دتا جاندا۔ سویر ہون تکّ کافی سارے قیدی سپاں دے ڈنگن نال ہی مر جاندے سن۔ مر چکے قیدیاں نوں بناں کسے قاعدے-قانون دے سمندر وچّ روڑھ دتا جاندا سی۔ موٹیاں لکڑاں پہاڑی اتے چڑھاؤن لئی قیدیاں دے مگر رسے پا کے لکڑیاں نوں بنھ دتا جاندا اتے پچھوں پسوآں(ڈنگراں) وانگ اوہناں دے گٹیاں اتے ادوں تکّ سوٹیاں ماریاں جاندیاں، جدوں تکّ اوہ موٹی لکڑ نوں کھچّ کے پہاڑی اپر نہ چڑھا دندے۔ اس کم وچّ نکام رہن والے قیدیاں نوں بے ہوش ہو جان تکّ کٹیا جاندا سی۔

جیل بارے جانکاری

بے حدّ مضبوط بنی سیلولر جیل دی بنتر اجیہی ہے کی اک قیدی دوجے قیدی دی شکل تکّ نہیں دیکھ سکدا۔ 13.5 فٹّ لمبائی اتے 7 فٹّ چوڑائی والی ہر اک سیلّ (کال کوٹھڑی) وچّ دس فٹّ لمبا اتے اک فٹّ چوڑا روشن دان بنایا ہویا ہے۔ اک سیلّ وچّ اک قیدی نوں ہی رکھیا جاندا سی اتے اس دے سیلّ وچّ لوہے دا اک بھارا کوہلو اتے اک چکی لگی ہندی سی۔ ہر قیدی لئی ہر روز 25 کلو ناریئل دا تیل کڈھنا ضروری سی۔ پہلاں پتھر اتے مار-مار کے ناریئل توڑنا اتے پھر اس دا تیل کڈھنا۔ جہڑا وی قیدی کسے دن 25 کلو تیل نہ کڈھ سکدا، اس نوں بے رحمی نال ماریا کٹیا جاندا۔ کال-کوٹھڑیاں وچّ بجلی دی روشنی دا کوئی پربندھ نہیں سی۔ ایہناں کال-کوٹھڑیاں وچوں قیدیاں نوں ادوں ہی کڈھیا جاندا سی، جدوں اوہناں توں کوئی کم کرواؤنا ہندا تے جاں تسیہے دینے ہندے۔ جد وی کوئی قیدی ماڑے کھانے جاں ماڑے جیل پربندھ بارے آواز اٹھاؤن دی کوشش کردا تاں اس نوں اک خاص طرحاں دے شکنجے وچّ کسّ کے ادوں تکّ کوڑے مارے جاندے، جدوں تکّ اس دی پٹھّ دا ماس نہ ادھڑ جاندا۔

کھانے بارے جانکاری

ہر قیدی نوں دو بھانڈے دتے جاندے-اک لوہے دا تے اک مٹی دا۔ لوہے دے بھانڈے وچّ کھانا دتا جاندا سی۔ لوہے دے بھانڈے وچّ کھانا بہت جلدی کالا ہو جان کر کے کوئی وی قیدی لوڑ مطابق اپنے کھانے نوں بچا کے نہیں سی رکھ سکدا۔ بھاویں کسے نوں بھکھ ہندی جاں نہ، کھانا چھیتی ہی کھانا پیندا سی۔ دوجا مٹی دا بھانڈا موتر لئی دتا جاندا سی۔ سبھ توں گھناؤنی گلّ ایہہ سی کہ ایہہ بھانڈا وی قیدی نوں اپنے نال کال-کوٹھڑی وچّ ہی رکھنا پیندا سی۔ اس بھانڈے نوں قیدی ادوں ہی صاف کر سکدا سی جدوں سرکاری حکماں مطابق اس دی کوٹھڑی دا دروازہ کھلھدا سی۔

پہنن لئی کپڑے

پہنن لئی قیدیاں نوں پٹ سن دیاں بوریاں دے بنے کپڑے دتے جاندے سن تے پیر ننگے رکھنے پیندے سن۔ عامَ کپڑے پہنن دی قیدیاں نوں اجازت نہیں سی۔ بیماری دی حالت وچّ کسے دا کوئی علاج نہیں سی کروایا جاندا۔ بیمار ہو کے مر جان والے قیدی دی لاش نوں سمندر وچّ ہی روڑھ دتا جاندا سی۔

پھانسی گھر

جیلل دا پھانسی گھاٹ

پھانسی گھر بالکل سمندر دے کنڈھے اتے بنایا گیا سی۔ تنّ-تنّ جنےآں نوں اکٹھیاں ہی فانسی دتی جاندی سی۔ لکڑ دی موٹی شتیری نال اج وی اوہ تنّ رسے لٹک رہے نیں، جہناں نال ہزاراں مہان یودھے موت دی گود وچّ سوا دتے گئے۔ جیل دے ویہڑے وچّ اج وی اوہ تھاں جیوں دا تؤں قایم اے، جتھے فانسی دین توں پہلاں قیدی نوں آخری اشنان کرایا جاندا سی۔ پورٹ بلیار وچّ ڈاکٹر. دیوان سنگھدیوان سنگھ کالے پانی دی یاد وچّ سیلولر جیل توں تھوڑھا جیہا دور بہت سوہنا گرودوارہ بنیا ہویا اے۔ دیوان سنگھ کالے پانی اس ویلے دے مہان ڈاکٹر سن۔ ڈاکٹر ہون دے نال-نال اوہ بہت وڈے ساہتکار وی سن۔ سزا دوران اوہناں دے نہوں جمور نال کھچے گئے سن۔ سزا دوران ہی اوہناں دی موت ہو گئی سی۔ اکلے اوہ ہی نہیں، پتہ نہیں کنے دیوان سنگھ اپنے نہوں جموراں نال کھچوا کے دیس نوں آزاد کروا گئے۔

جرنل ڈیوڈ بیری

سیلولر جیل وچّ جیلر ڈیوڈ بیرید دی تاناشاہی چلدی سی۔ اوہ ظلم دے سارے حداں بنے ٹپّ جاندا سی۔ کوڑے مارنے اتے گالھاں دینیاں اسدا عامَ کم سی۔[4] جنرل بیری ادھ رنگ دا شکار ہو گیا سی اتے انت سمیں جدوں اس دی اچھا اپنے پریوار نوں ملن دی ہوئی تاں راہ-جاندیاں جہاز وچّ ہی پریوار نوں ملے بناں ہی اس دی موت ہو گئی۔ قیدیاں اپر ظلم کرن والا جنرل بیری وی اپنے پریوار نالوں وچھڑیا اسے طرحاں ہی مر گیا، جس طرحاں دیس بھگتاں نوں اپنے پرواراں نالوں وچھوڑیا گیا سی۔ بھارت دا ہر آدمی کالے پانی دی سیلولر جیل ضرور ویکھے، تاں کہ پتہ لگے کہ جس آزادی دا نگھّ اسیں مان رہے ہاں، اوہ کنے مہنگے ملّ سانوں نصیب ہوئی اے۔ اونا چر دیس دی آزادی دے ملّ دا پتہ نہیں لگّ سکدا، جنا چر اسیں کالے پانی دی سزا بھگت کے دیس اپروں جاناں قربان کرن والے مہان سوربیراں دیاں قربانیاں نوں نہیں پہچاندے۔

قیدی

جیل دے زیادہ قیدی دیس بھگت(وطن پرست) ہی سن۔ ڈاکٹر. دیوان سنگھ، مولانا فضل الحق، جوگندر شکلا، بھٹکیشور دتّ ، مولانا احمداللہ ، مولوی عبدالرحیم صدیقی، باباراؤ ساورکر، ونائک دمودر ساورکر بھائی پرمانند، چندر چیٹرجی، سر سوہن سنگھ، ورمن راؤ جوشی، نند گوپال اتے ہور وی بہت سارے۔

قیدیاں دا ویروا

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

تصویراں

• 
  جیل دا داخلی دروازہ
• 
  جیل دی عمارت دے ستّ حصیاں وچوں اک حصے دا درش
• 
  جیل دی عمارت دا رات سمیں دا درش
• 
  پھانسی لائے جان والے

حوالے