امر سنگھ چمکیلا

امر سنگھ چمکیلا
جم	21 جولائی 1960
وفات	8 مارچ 1988 (28 سال)
وجہ وفات	شوٹ
طرز وفات	مردم کشی
شہریت	بھارت
فنی زندگی
پیشہ	نغمہ نگار
پیشہ ورانہ زبان	پنجابی
	IMDB اُتے صفحات

دنی رام سنگھ (21 جولائی 1960 – 8 مارچ 1988)، سٹیجی نام امر سنگھ چمکیلا، پنجابی گائیک، گیت کار، کمپوزر اتے سنگیتکار سی۔

مڈھلا جیون

امر سنگھ چمکیلے دا جنم بے حدّ غریبی وچّ رامداسیا برادری چ پنڈ دگری ضلع لدھیانہ وکھے پیؤ سردار ہری سنگھ دے گھر ماں کرتار کور دی ککھوں متی 21 جولائی 1961 نوں ہویا۔ بھیناں-بھراواں چوں سبھ توں چھوٹے تے لاڈلے پتّ دا ناں ماپیاں نے دنی رام رکھیا۔ ماپیاں نے اپنے ‘دنیئے’ نوں افسر لگیا ویکھن لئی گجر خان پرائمری سکول چ پڑھن لا دتا۔ گھر دی مندحالی کارن دنیئے نوں پڑھنوں ہٹا کے بجلی دا کم سکھن لا دتا پر گھر دی ‘دن ’چ کما کے آتھنے کھان’ دی دشا نے دنی چند نوں الیکٹریشن وی نہ بنن دتا۔ اپنے گھر دی حالت دیکھ کے دنی چند لدھیانے کپڑا فیکٹری ’چ دہاڑی کرن لگّ پیا پر اس اندر جو سنگیت دا جوالامکھی دہک رہا سی، اوہ ہولی-ہولی پھٹن لگا۔ دنی چند ہارمونیئم، تومبی اتے ڈھولکی دا خاصہ جانو ہو چکیا سی۔ پھر اک دن اسے صدق دا ستایا دنی چند گھروں فیکٹری تاں گیا پر رستے ’چ اس دے قدم اپنے آپ اس سمیں دے پرسدھ فنکار سریندر چھندے دے دفتر ولّ ہو ترے۔ سارا دن اس نے کجھ وی نہ کھادھا-پیتا تے اپنی گیتاں دی کاپی چھندے نوں دکھاؤن دی اڈیک کرن لگا۔ جدوں شام نوں سریندر چھندے نے دنی چند دی پرتبھا دیکھی تاں اس نوں اپنا شاگرد بنا لیا۔ دنی چند نے سریندر چھندے کولوں سنگیت دیاں باریکیاں سکھیاں تا اس دی لگن دیکھ کے چھندے نے دنی چند نوں اپنے سنگیتک گروپ چ ڈھولکی، تومبی تے ہارمونیئم ماسٹر وجوں جگہ دتی۔ ہولی-ہولی دنی چند سریندر چھندے دے پروگراماں وچّ آپ وی ٹائم لین لگّ پیا۔ اس دے لکھے گیتاں وچّ پنجابی شبداں دی جڑھت دیکھ کے دوجے کلاکار وی اس توں پربھاوت ہون لگے۔ اس دے لکھے گیتاں نوں لگپگ سارے منے-پرمنے کلاکاراں نے گایا ہے۔ کے دیپ، کلدیپ مانک اتے محمد صدیق نال وی دنی چند نے کم کیتا۔ اپنے سنگھرش دے دناں وچّ دنی چند دا ویاہ گورمیل کور نال کر دتا، جس توں دنی چند دے گھر دو لڑکیاں-امندیپ تے کملدیپ پیدا ہوئیاں۔ گیت کاری دے سر تے دنی چند دا گزارا مشکل ہو رہا سی۔ اس لئی اس نے استاد چھندے نال سٹیجاں تے گاؤنا شروع کیتا۔ دنی چند دا ناں ‘امر سنگھ چمکیلا’ چنڈی گڑھ نیڑے بڑیل وکھے لگی رام لیلہ چ گیت کار سنمکھّ سنگھ آزاد نے رکھیا۔ چمکیلے نے 1979 ’چ سریندر چھندے نال گاؤندی کلاکارا سریندر سونیا نال اپنا پہلا ایل.پی. ریکارڈ ‘ٹکوئے تے ٹکوآ کھڑکے’ ایچ.ایم.وی. کمپنی ’چ سنگیت سمراٹ چرنجیت آہوجا دے سنگیت ہیٹھ کڈھیا۔ اس وچّ چمکیلے دے لکھے، کمپوز اتے گائے کلّ اٹھ گیت سن۔ ایہہ ایل.پی. گرم جلیبیاں وانگ وکیا۔ چمکیلا راتو رات سٹار بن چکیا سی۔ سریندر سونیا نال چمکیلے دی جوڑی اک سال بعد ہی ٹٹّ گئی۔ اس توں بعد چمکیلے نال نویں گائکی مس اوشا آ رلی پر اس دی پتلی تے کمزور آواز چمکیلے دے مقابلے سنتلن قایم نہ رکھ سکی۔ سال 1980 وچّ چمکیلے دے سمپرک وچّ آئی فریدکوٹ دی جمپل امرجوت جو کہ اس سمیں کلیاں دے بادشاہ کلدیپ مانک نال گا رہی سی۔ امرجوت سنگیتی شوق کارن اپنے پرواری جیون نوں چھڈّ چکی سی۔ بعد ’چ چمیکلے تے امرجوت نے ویاہ وی کروا لیا سی۔ اس گائیک جوڑی دے سمیل نے پنجابی دوگانا گائیکی ’چ بلندیاں نوں چھوہیا۔ امرجوت تے چمکیلے دیاں لگپگ 10-12 ٹیپاں مارکیٹ وچّ آئیاں۔ چمکیلے دے اکھاڑیاں نوں لوک تنّ-تنّ مہینے پہلاں چار-چار ہزار روپئے دے کے لدھیانے موگے والے ویداں دے چوبارے چ پروگرام بکّ کروا جاندے سن۔ چمکیلے دی لوکپریتا دا اک روپ ایہہ وی سی کہ لوک اس دیاں ویہلیاں طریقاں دیکھ کے ہی اپنے ویاہاں دے دن دھردے سن۔ چمکیلے دے اکھاڑیاں دی اک خاص وشیشتا ایہہ رہی ہے کہ اوہ اج دے گیت کاراں وانگ کاپی رائیٹ دے چکراں ’چ نہیں سی پیندا سگوں پہلاں گانا سٹیج ’تے گا کے لوکاں دی پرتکریا پتہ کردا تے پھیر سنگیت سمراٹ آہوجا کول آ کے کہندا، ‘‘گورو جی، آہ گیت آپاں ٹیپ ’چ پاؤنے، لوکاں نے بڑا پسند کیتٔے۔’’ چمکیلے دے گیتاں بارے واد-وواد ہمیشاں چھڑدے رہے ہن۔ ساڈے سبھیاچار وچّ جو پردے پچھے ہو رہا ہے چمکیلے دی قلم نے اس پکھ نوں اُگھاڑیا ہے۔ اس دے گیتاں ’تے اشلیلتا دا دھبہ اصل ’چ اس دی پرسدھی دے کارن ہی لگیا جدونکھ اس سمیں دے ہور گائلکاں نے وی دوگانا گائلکی نوں اپنایا ہویا سی۔ ہن سوال ایہہ پیدا ہندا ہے کہ آخر چمکیلا غلطی کتھے کر گیا؟ پنجابی محاوریاں اتے اکھاناں نوں ڈھکویں تھاں ’تے ورتنا چمکیلے نوں باخوبی آؤندا سی۔ سماجی کریتیاں جویں کہ انجوڑ ویاہ (آہ کی کرتوت کھنڈاں دتی وے سن دادے مگھاؤنیاں)، بال ویاہ (ریٹھے کھیڈن لا لی میں کنت نیانے نے)، ڈیراواد (سنتاں نے پائی پھیری)، نشہ خوری (عملی دے لڑ لا کے بیڑی روڑھتی)، سماجی دھوکھےبازیاں (سجنا دے نال دھوکھا نی کمائیدا)، سماجی نہ-برابرتا (کی زور غریباں دا) ورودھ وی چمکیلے دی قلم نے سچ بولیا ہے۔ جتھوں تک گیتاں وچّ دوہرے ارتھاں والے شبداں دی بھرمار دی گلّ ہے تاں اس دا جواب ایہہ ہے کہ چمکیلا ونگ ولیویں پا کے گلّ کرن دا عادی نہیں سی۔ اس دا گلّ کہن دا انداز سدھا تے سپشٹ سی، جس نے انگنت وواداں نوں جنم دتا۔ پنجابی فلماں ’چ فلمائے گئے چمکیلے دے اکھاڑے وی پالیوڈ لئی وردان ثابت ہوئے۔ سنّ 1987 ’چ آئی فلم ‘پٹولا’ دا گانا ‘پہلے للکارے نال میں ڈر گئی’ فلم ہٹ ہون دا بہت وڈا کارن بنیا۔ اسے طرحاں فلم ‘دپٹہ’ دا ‘میرا جی کردا’ گانا وی فلم نوں کامیاب کر گیا۔ چمکیلے نے صرف سماجی رشتیاں نوں ہی گائیکی دا آدھار نہیں بنایا سگوں اس دوارا کڈھیاں گئیاں دھارمک ٹیپاں- ‘نام جپ لے’ اتے ‘بابا تیرا ننکانہ’ راہیں چمکیلے نے اوہناں لوکاں دے مونہاں ’تے جندے لا دتے جہڑے کہندے سن کہ چمکیلا صرف اشلیل گیت ہی گا سکدا ہے۔ چمکیلے نے دھارمک ٹیپاں دی ساری کمائی دھارمک ستھاناں نوں دان وجوں دتی۔ پنجاب ’چ ہن تک دہشتگردی دا کالا بدل پھٹ چکیا سی۔ کیہا جاندا ہے کہ دہشتگرداں نے دہشت پھیلاؤن دے منصوبے نوں انجام دندیاں جالندھر نیڑلے پنڈ مہسپور وکھے 8 مارچ 1986 (84) نوں رکھے ویاہ دے ساہے ’تے اکھاڑا لاؤن آئے چمکیلے تے ماں بنن والی امرجوت نوں گڈی ’چوں اترن سمیں ہی گولیاں نال بھنّ دتا پر چمکیلے-امرجوت دے قتل ہون دا اصل کارن اجے وی بجھارت بنیا ہویا ہے۔ پہلاں چمکیلے دی ٹیپ لاؤن سمیں عامَ لوکاں نوں پتہ تاں ہندا سی کہ اس وچّ سماجی رشتیاں تے بے باک بول وی آکھے جا سکدے ہن پر ہن ٹی. وی. ’تے چل رہے ‘سبھیاچاری گیتاں’ ’چ ایہہ نہیں پتہ لگدا کدوں کوئی اجیہا درش آ جاوے کہ جاں تاں بھین اوٹھ کے باہر چلی جاوے جاں بھرا کوئی ہور چینل بدل لوے۔ چمکیلے دے اکھاڑیاں ’چ گائے گیتاں نوں چوری کرکے کئی کلاکار اپنی پرسدھی کھٹّ رہے ہن۔ پنجابی دے اوگھے کلاکار گردیپ رائے نے چمکیلے ’تے ‘چمکیلا دِ لیجینڈ’ فلم بناؤن دا بیڑا چکیا ہے۔ چھیتی ہی ایہہ فلم مارکیٹ ’چ آؤن والی ہے۔ اج پنجابی گائیکی دے سخر ’تے کلاکار راج براڑ، کمل ہیر وی چمکیلے توں متاثر ہو کے اس دیاں صفتاں کردے ہن۔ پنجابی دے پرسدھ گیت کار دیبی مکھسوسپوری نے وی چمکیلے بارے لکھیا ہے:- غیرت مند بندے لئی اپنی نظر ’چوں ڈگّ کے اوٹھنا اوکھا، دنیاں وچّ مشہور ہونا، پھر اسے تھاں ٹکنا اوکھا جان مارنی پیندی ‘دیبی’ علم کوئی وی سکھنا اوکھا نبض سمجھ کے دنیاں دی چمکیلے وانگوں لکھنا اوکھا۔

حوالے

پنجابی گائیک
مرد	عنایت حسین بھٹی  • آسا سنگھ مستانہ  • عالم لوہار  • امریندر گلّ  • ستندر سرتاج  • شیری مان  • جسبیر جسی  • جسی لائلپوریا  • وارث بیگ  • بلکار سدھو  • ہرجیت ہرمن  • روندر گریوال  • ملکھی رام ملکھی  • شفقت امانت علی  • ہنی سنگھ  • منموہن وارث  • امر سنگھ چمکیلا  • حاکم صوفی  • ہنس راج ہنس  • گِپّی گریوال  • دلیر مہندی  • سلامت علی خان  • گرداس مان  • ہربھجن مان  • لال چند یملا جٹ  • کلدیپ ماݨک  • محمد صدیق  • راج براڑ  • اللہ دتا لوݨے والا  • منصور ملنگی  • طالب حسین درد  • محمد رفیع  • سجاد علی  • ملکو  • عاطف اسلم  • اکرم راہی  • انور رفیع  • عارف لوہار  • ابرار الحق  • شیرا جسویر  • سکھبیر سنگھ  • ماسٹر طفیل
عورت	سریندر کور  • پرکاش کور  • نرندر بیبا  • حمیرا ارشد  • شازیہ منظور  • تصور خانم  • مس پوجا  • ٹینا ثانی  • نِمرت کھیڑا  • لتا منگیشکر  • آشا بھوسلے  • شمشاد بیگم  •  • زبیدہ خانم  • ثریا ملتانیکر  • نور جہاں  • ریشماں  • نصیبو لعل  • افشاں  • مسرت نذیر  • ناہید اختر  • حدیقہ کیانی  • طاہرہ سید  • عارفہ صدیقی  • فریحہ پرویز  • مسرت نذیر
صوفی گائیک	شوکت علی  • اقبال باہو  • سائیں اختر • سائیں ظہور  • نصرت فتح علی خان  • حامد علی بیلا
غزل گائیک	جگجیت سنگھ • جگجیت سنگھ زیروی  • مہدی حسن  • غلام علی  • راحت فتح علی خان  • امانت علی خان  • اسد امانت علی خان  • حامد علی خان