آغا افتخار حسین
ڈاکٹر آغا افتخار حسین | |
---|---|
جم | اپریل 17, 1921 ء دہلی، برطانوی ہندوستان |
موت | ۳۱ مئی ۱,۹۸۴63 سال) اسلام آباد، پاکستان | (عمر
قلمی ناں | آغا افتخار حسین |
کم کِتہ | محقق، مؤرخ،ناول نگار، ڈراما نویس، مترجم، سول سرونٹ |
بولی | اردو |
نسل | مہاجر قوم |
شہریت | پاکستانی |
تعلیم | پی ایچ ڈی |
مادر علمی | علی گڑھ مسلم یونیورسٹی سوربون یونیورسٹی پیرس |
صنف | ناول، تریخ، ڈراما، ترجمہ، تحقیق، فلسفہ |
وڈے کم | قوماں دی شکست و زوال دے اسباب دا مطالعہ یورپ وچ تحقیقی مطالعے یورپ وچ اردو پیرس وچ اک رات نکتہ چاں اے غم دل |
وڈے اعزاز | تمغا قائد اعظم |
ڈاکٹر آغا افتخار حسین (پیدائش: 17 اپریل، 1921ء - وفات: 31 مئی، 1984ء) پاکستان نال تعلق رکھنے و الے نامور محقق، مؤرخ،ناول نگار، ڈراما نویس، سول سرونٹ، مترجم تے قائد اعظم یونیورسٹی اسلام آباد دے وزیٹنگ پروفیسر سن ۔
حالات زندگی
[سودھو]آغا افتخار حسین 17 اپریل، 1921ء نوں دہلی، برطانوی ہندوستان وچ پیدا ہوئے[۱][۲][۳][۴]۔ انہاں دے والد آغا افتخار حسین انجینئر سن تے انہاں دا تعلق ایران دی قزلباش فیملی توں سی ۔ انہاں دے چچا آغا اعجاز حسین اپنے وقت دے مشہور وکیل تے آل انڈیا مسلم لیگ دے معروف کارکن سن ۔ آغا افتخار دی والدہ اردو دے مشہور شاعر تے مصنف علامہ تاجور نجیب آبادی دی بیٹی سن۔[۲]
ملازمت
[سودھو]1942ء وچ علی گڑھ مسلم یونیورسٹی توں بی اے کرنے دے بعد آغا افتخار حسین نے برٹش انڈین آرمی وچ بطور کمیشنڈ آفیسر شمولیت اختیار کرلئی- علم تے ادب دے دل دادہ آغا افتخار نوں فوجی نظم و ضبط پسند نہ آیا تے اوہ جلد ہی فوجی ملازمت توں علاحدہ ہوئے گئے۔ 1947ء وچ اوہ حیدر آباد دکن وچ پبلک سروس کمیشن دے سیکرٹری بن گئے۔ 1950ء وچ اوہ نقل مکانی کرکے پاکستان آ گئے تے انہاں نوں فیڈرل پبلک سروس کمیشن دا اسٹنٹ سیکرٹری بنا دتا گیا۔ 1960ء وچ انہاں نوں تربيتی کورس اُتے لندن بھجوایا گیا جتھے توں اوہ پبلک ایڈمنسٹریشن وچ ہور تعلیم حاصل کرنے دی خاطر دو سال دے لئی پیرس چلے گئے۔ قیام فرانس دے دوران وچ انہاں نے فرانسیسی زبان وچ مہارت حاصل کيتی تے فرانس دے سیاسی تے سماجی نظام دا عمیق مطالعہ کیتا۔ انہاں دی سوچ تے فکر اُتے انقلاب فرانس نے گہرے اثرات مرتب کیتے۔ 1967ء وچ ایڈمنسٹریٹیو سائنس وچ پی ایچ ڈی کرنے دے لئی اوہ اک دفعہ فیر سوربون یونیورسٹی پیرس چلے گئے۔ انہاں نے اپنا مقالہ فرانسیسی زبان وچ لکھیا۔ تعلیم مکمل کرنے دے بعد جدوں اوہ پاکستان آئے تاں انہاں نوں تمغا قائد اعظم دیاگیا۔ اوہ اک دفعہ فیر فیڈرل پبلک سروس کمیشن توں بطور ڈپٹی ڈائر یکٹر منسلک ہوئے گئے۔ بعد وچ انہاں نوں ڈائر یکٹر بنا دتا گیا۔[۲]
ادبی خدمات
[سودھو]آغا افتخار نوں اوائل عمری ہی توں پڑھنے لکھنے دا شوق سی ۔ 1946ء وچ حالے اوہ پچیس سال دے سن کہ انہاں نے فلسفہ فرہنگکے ناں توں مغربی فلسفے دی مختصر تریخ لکھی۔ ايسے سال انہاں نے جارج برناڈشا دے ڈرامے مین تے سپر مین کا' نکتہ چاں اے غم دل دے عنوان توں اردو ترجمہ کیتا۔ 1967ء وچ انہاں دی کتاب یورپ وچ تحقیقی مطالعے' چھپی۔ انہاں دی ایہ کتاب انہاں تحقیقی مضامین اُتے مشتمل اے جو انہاں نے اپنے قیام یورپ دے دوران وچ لکھے سن ۔ 1968ء وچ انہاں دی کتاب یورپ وچ اردو شائع ہوئی جس وچ انہاں نے یورپ دی لائبیریر ایويں وچ موجود اردو زبان دے مخطوطےآں کاسراغ لگایا اوریورپ دی جنہاں یونیورسٹیاں تے تعلیمی ادارےآں وچ اردو بولی و ادب دی تدریس تے تحقیقی کم ہوئے رہیا سی انہاں دی تفصیل بیان کيتی۔ مخطوطات پیرس انہاں دی کتاب یورپ وچ اردو دی توسیع سی۔ اس کتاب وچ انہاں نے فرانس دی نیشنل لائبیریری وچ موجود اردو، فارسی، پنجابی تے سندھی دے مخطوطےآں دی تفصیل بیان کيتی اے۔ آغا افتخار فرانسیسی ادب تے سبھیاچار توں گہرا شغف رکھدے سن ۔ انقلاب فرانس انہاں دے نزدیک بہت زیادہ اہمیت دا حامل سی ۔ انقلاب فرانس دے لئی ذہنی فضا پیدا کرنے والے فلسفیاں تے دانشوراں دیدیرو، والٹیئر تے دالمبر دے اوہ بہت وڈے مداح سن ۔ انہاں دے نزدیک فرانسیسی دانشوراں دی ایہ جماعت دسويں صدی دے بغداد وچ تشکیل پانے والی خفیہ جماعت اخوان الصفا توں متاثر سن ۔ آغا افتخار اخوان الصفا دے بارے وچ لکھدے نيں ستم ظریفی ایہ سی کہ اس جماعت نوں دسويں صدی وچ خفیہ طور اُتے ایہ اہم علمی کارنامہ انجام دینا پيا کیونجے بدقسمتی توں اس دور وچ فلسفے تے سائنس دی تعلیم و ترویج اُتے پابندی سی تے اہل علم و فن علمی تے سائنسی مشاغل پوشیدہ طور اُتے ہی جاری رکھ سکدے سن ۔ اوہ کہندے نيں کہ اخوان الصفا دی طرح فرانس دے ترقی پسند تے فکر افروز مصنفاں نے اٹھارواں صدی دے وسط وچ اک انسائیکلوپیڈیا مرتب ورگی۔ اس انسائیکلوپیڈیا نے اوہ فکری تے ذہنی ماحول پیدا کیتا جس وچ فرانسیسی عوام نے 1789ء وچ فرانسیسی انقلا ب برپا کیتا تھا۔ آغا افتخار فرانسیسی انقلا ب توں کس قدر متاثر سن اس دا اندازہ اس توں لگایا جاسکدا اے کہ انہاں نے اس انقلاب دے بارے وچ دو ناول بادشاہ دا خون تے پیرس دی اک رات لکھے۔[۲]
وزٹنگ پروفیسر
[سودھو]1981ء وچ سرکاری ملازمت توں ریٹائر ہونے دے بعد آغا افتخار حسین قائداعظم یونیورسٹی اسلام آباد توں بطور وزٹنگ پروفیسر منسلک ہوئے گئے۔[۳]
لکھتاں
[سودھو]- قوماں دی شکست و زوال دے اسباب دا مطالعہ (تریخ)
- فلسفہ فرہنگ (فلسفہ)
- یورپ وچ تحقیقی مطالعے (تحقیق)
- یورپ وچ اردو (تحقیق)
- مخطوطات پیرس (تحقیق)
- پیرس وچ اک رات (ناول)
- بادشاہ دا خون (ناول)
- نکتہ چاں اے غم دل (جارج برناڈشا دے ڈرامے مین تے سپر مین دا ترجمہ)
اعزازات
[سودھو]حکومت پاکستان دی طرف توں انہاں نوں تمغا قائد اعظم دا اعزاز عطا کیتا گیا۔[۳]
وفات
[سودھو]آغا افتخار حسین 31 مئی، 1984ء نوں اسلام آباد، پاکستان وچ وفات پا گئے۔ اوہ اسلام آباد دے مرکزی قبرستان وچ آسودۂ خاک نيں۔[۱][۲][۳][۴]
حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ڈاکٹر محمد منیر احمد سلیچ، وفیات ناموران پاکستان، لاہور، اردو سائنس بورڈ، لاہور، 2006ء، ص 142
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ ۲.۳ ۲.۴ مورخ، فلسفی تے مصنف ڈاکٹر آغا افتخار حسین دی یاداں، مترجم لیاقت علی ایڈووکیٹ، آن لائن اسيں شہری
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ ۳.۲ ۳.۳ لٹریری نوٹس: قوماں دے عروج و زوال اُتے آغا افتخار حسین، ڈاکٹر رؤف پاریکھ، روزنامہ ڈان، کراچی، 26 مئی 2014ء
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ عقیل عباس جعفری، پاکستان کرونیکل، ورثہ / فضلی سنز، کراچی، 2010ء، ص 562