ابن السلار شافعی

ابن السلار شافعی
(عربی وچ: عبد الوهاب بن يوسف بن إبراهيم بن بيرم بن بهرام بن السلار محمود بن عبيد بن السلار بختيار.)
جم	سنہ 1299 (عمر 725–726 سال)
وفات
عملی زندگی
كنية	أبو محمد
اللقب	أمين الدين
دلچسپیاں	علم القراءات، التفسير، الفقه، اللغة العربية.

امین الدین عبد الوہاب بن یوسف بن السلار (698ھ -782ھ / 1299ء -1380ء ) اوہ اپنے زمانے وچ دمشق دے شیخ القراء سن ۔ انھاں نے شام، مصر تے بغداد وچ قراءت تے حدیث د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی تے بوہت سارے مشائخ تو‏ں استفادہ کيتا۔ جمال السرمدی نے انہاں دے لئی اک "مشیخہ" مرتب کيتی، جسنو‏ں انھاں نے روایت کيتا۔ اوہ عربی بولی تے فرائض د‏‏ی تعلیم وی دیندے سن ۔ اہل شام تے ہور علاقےآں دے لوکاں نے انہاں تو‏ں قراءت حاصل کيتی۔ انہاں د‏‏ی "خطب" مدون شدہ نيں تے قراءات اُتے اک تصنیف وی موجود ا‏‏ے۔

ناں و نسب

ان دا ناں أمين الدين أبو محمد عبد الوہاب بن يوسف بن ابراہیم بن بيرم بن بهرام بن السلار محمود بن عبيد بن السلار بختيار الدمشقي سی۔ اوہ فقہ شافعی دے عالم، محدث تے قاری سن ۔ وہ علامہ اکھوائے جاندے سن تے انہاں دا تعلق دمشق تو‏ں سی۔ انہاں دا اک خاص امتیاز ایہ وی سی کہ اوہ امام شرف الدین عبد الله ابن تیمیہ (جو امام تقی الدین ابن تیمیہ دے بھائی سن ) د‏‏ی دھی زینب دے شوہر سن ۔

انہاں د‏‏ی علمی زندگی

امین الدین عبد الوہاب الدمشقی نے علم حاصل کرنے وچ گہری دلچسپی لی تے تقی الصالح سمیت متعدد استاداں تو‏ں تعلیم حاصل کيتی۔ اوہ فرائض (میراث)، عربی زبان، فقہ تے تفسیر وچ مہارت رکھدے سن ۔ انھاں نے علم قراءات وچ کئی مفید تصنیفات لکھياں تے انہاں دے خطب (خطبات) وی عمدہ سن ۔ دمشق وچ کتاباں الطباق (قرآنی قراءات تے اسناد د‏‏ی کتابت) تو‏ں وی وابستہ رہ‏‏ے۔ ان د‏‏ی علمی حیثیت دا اندازہ اس گل تو‏ں لگایا جا سکدا اے کہ دمشق وچ شیخ القراء د‏‏ی قیادت انہاں اُتے ختم ہوئی۔ جمال السرمدی نے انہاں د‏‏ی اک "مشیخہ" مرتب کيتی، جسنو‏ں انھاں نے روایت کيتا۔ وہ دمشق وچ المشيخة الكبرى دے منصب اُتے فائز ہوئے، جو انھاں شیخ ابو المعالی محمد بن احمد بن علی، المعروف ابن اللبان (وفات: 776 ہجری) دے بعد حاصل ہويا۔ اس طرح اوہ شام وچ شیخ القراء دے اعلیٰ منصب اُتے فائز ہوئے۔

انہاں دے شیوخ (استاداں)

امین الدین عبد الوہاب الدمشقی نے قرآن کریم حفظ کيتا تے علوم قراءات و حدیث د‏‏ی تعلیم دمشق، بغداد، بصرہ، مصر تے حجاز دے جید استاداں تو‏ں حاصل کيتی۔ انہاں دے مشہور استاداں وچ شام‏ل نيں:

1. . مجیر الدین محمد بن عبد العزيز البيانی
2. . وجيه الدين يحيى بن أحمد بن خذاذاذ الخلاطی
3. . التقی الصائغ (دمشق وچ انہاں دے خاص شاگرد رہے)
4. . الشهاب أحمد بن محمد بن إسماعيل الحراني (انھاں نے انہاں تو‏ں سورۃ المؤمنون تک قراءت کی، مگر فیر الشہاب دا انتقال ہو گیا)
5. . جمال الدين المزی (مشہور محدث تے عالم)
6. . أيوب الكحال
7. . أسماء بنت صصرى (یہ اک سواݨی محدثہ سی)
8. . بدر الدين أبو عبد الله محمد بن أحمد بن بصخان (انھاں نے دمشق وچ تربة أم الصالح وچ 719 ہجری وچ انہاں تو‏ں قراءت کی)

یہ سب انہاں دے علمی پس منظر تے انہاں د‏‏ی گہرے علمی روابط دا ثبوت نيں۔

انہاں دے تلامذہ (شاگرد)

امین الدین عبد الوہاب الدمشقی تو‏ں اہل شام تے ہور علاقےآں دے کئی نامور علما و قراء نے قراءت حاصل کيتی۔ انہاں دے مشہور شاگرداں وچ شام‏ل نيں:

1. . الشيخ نصر الدين الجوخی
2. . محمد بن مسلم الخراط
3. . أحمد بن البانياسی
4. . شعبان الحنفی
5. . محمود السمناني
6. . محمد بن محمد البلوی
7. . عمر الخفاف
8. . الشيخ بيروالتبريزی
9. . الشيخ عمران بن إدريس الجلجولی
10. . عمر بن اللبان
11. . أبو عبد الله محمد بن البلوی
12. . زينب بنت الكمال (علمی دنیا وچ اک نمایاں سواݨی)
13. . شمس الدين بن الجزری (قراءات دے سب تو‏ں وڈے ماہرین وچو‏ں اک)

یہ نامور شاگرد اس گل د‏‏ی دلیل نيں کہ شیخ عبد الوہاب الدمشقی اپنے دور دے عظیم شیخ القراء سن، جنھاں نے قراءات تے ہور علوم وچ کئی ممتاز شخصیتاں د‏‏ی تربیت کيتی۔

علما دا انہاں اُتے ثناء

امین الدین عبد الوہاب الدمشقی د‏‏ی علمی تے دینی خدمات اُتے جلیل القدر علما نے انہاں د‏‏ی تعریف کيت‏ی اے، جنہاں وچ تھلے لکھے اقوال شام‏ل نيں:

1. . شمس الدين بن الجزري (مشہور قاری و محدث) نے فرمایا:"وہ اک نیک، دیندار تے اجُٹّ امام سن، جو وکھ وکھ علوم جداں نحو، فقہ تے تفسیر وچ مہارت رکھدے سن ۔ اوہ پہلے شیخ سن جنہاں تو‏ں ميں نے علمی فائدہ چُکیا، انہاں د‏‏ی صحبت اختیار کيتی تے انہاں اُتے شاطبیہ د‏‏ی تصحیح کی، درساً تے عرضاً۔"
2. . ابن حجر العسقلاني (محدث و مؤرخ) نے لکھیا:"وہ ثقہ، صحیح النقل تے علم و ادب دے ماہر سن ۔ انہاں د‏‏ی تصنیفات انتہائی محقق تے عمدہ سی۔"نیز فرمایا:"اہل شام تے ہور علاقےآں دے لوکاں نے انہاں تو‏ں قراءت سکھی۔ اوہ انتہائی متقی، دیندار تے نقل وچ صحیح سن ۔"
3. . ابن العماد الحنبلي (مؤرخ و سوانح نگار) فرماندے نيں:"وہ دمشق وچ یکتائے روزگار سن ۔ انھاں نے فرائض (میراث)، عربی بولی تے قراءات وچ مہارت حاصل کيتی تے انہاں علوم وچ عمدہ، مفید تصنیفات چھڈن۔"
4. . ابن ناصر الدين الدمشقي (محدث و مؤرخ) نے انہاں دے بارے وچ کہیا:"شیخ الامام، عالم، شیخ القراء، اہل اداء دے پیشوا، امین الدین، تجوید دے ماہرین دے امام تے سلف صالحین وچو‏ں اک باقی ماندہ فرد سن ۔"یہ اقوال اس گل دا ثبوت نيں کہ امین الدین عبد الوہاب الدمشقی اپنے دور دے جید علما وچ شمار ہُندے سن تے قراءات و ہور علوم وچ انہاں دا مقام انتہائی بلند سی۔

انہاں د‏‏ی تصنیفات

امین الدین عبد الوہاب الدمشقی نے علوم قراءات تے ہور اسلامی موضوعات اُتے قیمتی تصنیفات چھڈی نيں۔ انہاں د‏‏ی معروف تصنیفات وچ شام‏ل نيں:

• . "طبقات القراء السبعة وذكر مناقبهم وقراءاتهم"

یہ کتاب ست قراء (القراء السبعة) دے طبقات، انہاں دے مناقب تے قراءات دے بارے وچ ا‏‏ے۔ اس وچ قراء د‏‏ی علمی زندگی، انہاں د‏‏ی روایات تے قراءات د‏‏ی تفصیلات شام‏ل نيں۔

• . شیخ الاسلام ابن تیمیہ دے رثاء وچ اک منظومہ

انھاں نے شیخ الاسلام ابن تیمیہ د‏‏ی وفات اُتے اک منظوم مرثیہ لکھیا، جس دے ابتدائی اشعار تھلے لکھے نيں: كل حي له الممات ورودُ ليس في الدنيا لمرء خلودا كل خلّ مفارق لخليل كل وصل إلى انفصال يعود یہ اشعار دنیا د‏‏ی فناء تے موت د‏‏ی حقیقت نو‏‏ں بیان کردے نيں، جو انہاں دے گہرے ادبی تے علمی ذوق نو‏‏ں ظاہر کردا ا‏‏ے۔ یہ تصنیفات انہاں د‏‏ی قراءات تے شاعری وچ مہارت دا ثبوت نيں تے اس گل د‏‏ی دلیل نيں کہ اوہ علمی و ادبی دونے میداناں وچ ممتاز شخصیت سن ۔

وفات

امین الدین عبد الوہاب الدمشقی دا انتقال بدھ د‏‏ی رات، 18 شعبان 782 ہجری نو‏‏ں ہويا۔ انھاں مقابر الصوفية وچ دفن کيتا گیا، جتھے انھاں شیخ الاسلام ابن تیمیہ دے پہلو وچ دفن کرنے د‏‏ی وصیت پوری کيتی گئی۔ یہ انہاں د‏‏ی شیخ الاسلام ابن تیمیہ تو‏ں گہری عقیدت تے انہاں دے علمی و روحانی تعلق د‏‏ی علامت ا‏‏ے۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• طبقات القراء السبعة وذكر مناقبهم وقراءاتهم - المكتبة الشاملة.