ابن شہاب زہری

ابن شہاب زہری
جم	سنہ 678  مدینہ منورہ
وفات	24 جولائی 742 (63–64 سال)  مدینہ منورہ
شہریت	اموی خلافت
والد	مسلم بن شہاب
عملی زندگی
استاذ	انس بن مالک،  رجاء بن حيٰوة
تلمیذ خاص	عبد الرحمان اوزاعی،  امام مالک
پیشہ	محدث،  مورخ،  الٰہیات دان
شعبۂ عمل	علم حدیث
باب اسلام

ابن شہاب الزہری (پیدائش: 678ء – وفات: 24 جولائی 742ء) ستويں صدی دے مسلم راوی نيں جنہاں نے سیرت نبوی دے روایتی مواد نو‏ں محفوظ کرنے دے لئی جمع کیتا۔

نام و نسب

آپ دا نام محمد بن مسلم، کنیت ابو بکر تے لقب اعلم الحفاظ اے۔ پورا نسب ایویں اے :

ابو بکر محمد بن مسلم بن عبید اللہ بن عبد اللہ بن شہاب بن عبد اللہ بن حارث بن زھرہ بن کلاب الزھری

آپ دے والد دا نام مسلم سی مگر آپ اپنے دادا شہاب بن حارث دی نسبت تو‏ں ابن شہاب مشہور ہوئے۔ آپ قریش دے مشہور قبیلہ بنو زہرہ دی طرف منسوب ہوئے نيں۔ مدینہ دے رہنے والے نيں۔ 50ھ وچ پیدا ہوئے ۔

حصول علم دی استعداد

علمی کمالات دے اعتبار تو‏ں آپ کوئی معاصر ہم پایہ نہ سی۔ حصول علم دی استعداد فطری سی۔ ذہانت، ذکاوت تے قوت حافظہ بے نظیر پائی سی۔ ذہین ایسے سن کہ کسی مسئلہ نو‏ں دوبارہ سمجھنے دی ضرورت پیش نہ آندی۔ حافظہ اِنّا قوی سی کہ اک مرتبہ جو بات سن لی اوہ ہمیشہ دے لئی لوحِ دل اُتے نقش ہو گئی۔ انہاں دے قوت حافظہ دی اک ادنیٰ مثال ایہ اے کہ اسی دن وچ پورا کلام اللہ حفظ ک‏ر لیا سی ۔

ذوق و طلب

اس ذہن تے حافظہ دے نال انہاں دے ذوق تے طلب دی جستجو دا وی ایہی حال سی۔ اٹھ سال تک امام مدینہ سعید بن مسیب دی خدمت وچ رہ‏ے۔ ابو الزناد بیان کردے نيں کہ اسیں لوگ زہری دے نال علما دے گھراں دا چکر لگاندے۔ زہری دے نال تختیاں تے بیاضاں ہوندیاں سن اوہ جو کچھ سنتے جاندے اس نو‏ں قلمبند کردے جاندے ۔

مرویات دا پایہ

حفظِ حدیث وچ روایات دی کثرت تو‏ں زیادہ انہاں دی کیفیت تے نوعیت معیار کمال اے۔ عمرو بن دینار جو خود بہت وڈے محدث سن، فرماندے سن کہ میں نے زہری تو‏ں زیادہ حدیث وچ کسی نو‏ں نئيں دیکھیا ۔

مروی روایات

امام ابو داؤد فرماندے نيں، زہری تو‏ں دو ہزار دو سو حدیثاں مروی نيں۔ انہاں وچو‏ں نصف مسند نيں ۔

شیوخ

آپ نو‏ں چونکہ علم حاصل کرنے دی اک تڑپ سی اس لئی آپ دے شیوخ دا دائرہ بہت وسیع اے۔ انہاں دے عہد دے صحابہ تے اکابر تابعین وچ کوئی وی ایسا شخص نہ سی جس تو‏ں انہاں نے استفادہ نہ کیتا ہوئے۔ صحابہ وچ عبد اللہ بن عمر، عبد اللہ بن جعفر، ربیعہ بن عباد، مسور بن مخرمہ، انس بن مالک ، سہل بن سعد، سائب بن یزید، شبیب، محمود بن ربیع، عبد اللہ بن ثعلبہ، عبد اللہ بن عامر بن ربیع وغیرہ تے اکابر تابعین وچ سعید بن مسیب، مدینہ دے ساتاں مشہور فقہا شامل نيں ۔

تلامذہ

آپ دے شاگرداں دی تعداد وی بے شمار اے۔ انہاں وچو‏ں بعض دے نام ایہ نيں۔ عطاء بن ابی رباح، عمر بن عبد العزیز، عمر و بن دینار، صالح بن کیسان، یحییٰ بن سعید انصاری، عبد اللہ بن مسلم، امام اوزاعی وغیرہ ۔

علما وچ مقام

آپ دا علمی مرتبہ اس عہد دے تمام علما تے ارباب کمال وچ مسلم سی۔ ایوب سختیانی کہندے نيں کہ میں نے زہری تو‏ں بڑا عالم نئيں دیکھیا۔ کسے نے پُچھیا حسن بصری نو‏ں وی نئيں۔ انہاں نے پھر اوہی جواب دتا کہ میں نے زہری تو‏ں بڑا کسی نو‏ں وی نئيں پایا۔ امیر المومنین حضرت عمر بن عبد العزیز فرماندے نيں زہری تو‏ں ودھ ک‏ے صحیح حدیث نو‏ں جاننے والا کوئی شخص باقی نئيں رہیا۔

وفات

ابن حجر فرماندے نيں کہ انہاں دا طبقہ چوتھا طبقہ کہلاندا اے۔ بعض دے نزدیک ایہ رمضان 123ھ وچ فوت ہوئے تے بعض دے نزدیک 124ھ وچ ۔

حوالے