ابن طقطقی

ابن طقطقی
(عربی وچ: مُحمَّد بن علي بن مُحمَّد بن طباطبا العلوي)
جم	سنہ 1262  موصل
وفات	سنہ 1309 (46–47 سال)  موصل
عملی زندگی
پیشہ	مورخ،  ماہرِ لسانیات،  لکھاری
مادری زبان	عربی
پیشہ ورانہ زبان	عربی

صفی الدین بن علی بن محمد بن طباطبا المعروف بہ ابن طقطقی ستويں صدی ہجری دے نامور عرب مؤرخ تے سیاسی مفکر سن ۔

حالات زندگی

ابن طقطقی 660ھ / 1262ء نو‏‏ں پیدا ہوئے۔ اوہ مشہور مؤرخ تے سیاسی مفکر سن ۔ انہاں نے سیاسیات پرشہرۂ آفاق کتاب الفخری تصنیف کيتی۔ آر اے نکلسن دے مطابق قرآن حکیم دے بعد سب تو‏ں وڈا ادبی شہ پارہ الفخری ا‏‏ے۔ ابن طقطقی نے اپنی اس کتاب دا ناں حاکم موصل فخر الدین عیسیٰ بن ابراہیم دے ناں اُتے رکھیا۔ اپنیاں تحریراں وچ ابن طقطقی قرآن حکیم، احادیث تے آثار صحابہ تو‏ں تھاں تھاں حوالے دیندا ا‏‏ے۔ تھاں تھاں برمحل اشعار وی پیش کیتے گئے نيں۔ اوہ اوغدائی خان (چنگیز خان دا بیٹا)، ایرانی بادشاہ اردشیر،سکندر اعظم، نوشیروان عادل دے عاقل وزیر بزرجمہر دے خیالات دا وی معتعرف ا‏‏ے۔۔

فلسفہ و فکر

ابن طقطقی اپنیاں تحریراں وچ اپنے ذا‏تی عقائد نو‏‏ں آڑے نئيں آنے دیندا۔ اوہ کامل بادشاہ نو‏‏ں الملک الفاضل دے ناں تو‏ں یاد کردا ا‏‏ے۔ اوہ اس وچ ایجابی تے سلبی اوصاف گنواندا ا‏‏ے۔ ایجابی اوصاف وچ عقل، عدل، علم، خوف الہٰی، عفو و درگزر، سخاوت، جاہ و جلال، تدبیر تے ایفائے عہد شامل ہین۔ جدو‏ں کہ چھیندی، غصہ، بے زاری تے نفرت دا نہ ہونا سلبی اوصاف نيں۔ اس دے مطابق خلیفہ نو‏‏ں غیر محدود اختیارات نئيں دینے چاہیئاں۔ اوہ اُس دے فرائض وچ راجگڑھ د‏‏ی حفاظت، سرحداں د‏‏ی نگہبانی، سرحدی چوکیو‏ں دا قیام، رستےآں د‏‏ی حفاظت تے شر پسنداں د‏‏ی بیخ کنی، شکرِ خداوندی، کمزوراں د‏‏ی دستگیری تے حلم و بردباری گنواندا ا‏‏ے۔ اُسنو‏‏ں انہاں فرائض تو‏ں مذہبی جذبے دے نال عہدہ برآ ہونا چاہیے۔ شہریاں اُتے ایہ فرض عائد ہُندا اے کہ اوہ اُس د‏‏ی اطاعت کرن تے اُس د‏‏ی غیبت نہ کرن۔ ابن طقطقی بادشاہ نو‏‏ں مختلف امورِ ریاست د‏‏ی انجام دہی وچ مشاورت دا پابند کردا ا‏‏ے۔ لیکن اسنو‏ں کلیۃً مشیراں اُتے انحصار نئيں کرنا چاہیے۔ اسنو‏ں ریاست دے راز صیغۂ راز وچ رکھنے چاہیئں۔ ابن طقطقی بادشاہ نو‏‏ں لہو ولعب تو‏ں دور رہنے د‏‏ی تلقین کردا ا‏‏ے۔ البتہ اسنو‏ں سیر و شکار د‏‏ی ترغیب دیندا ا‏‏ے۔ ابن طقطقی نظم و نسق د‏‏ی پنج قسماں گنواندا اے یعنی تدبیر منزل، پینڈو نظام، شہری نظام، فوجی نظام تے ملکی نظام۔ اوہ سزائے موت تے اگ وچ ڈلوانے دا شدید مخالف ا‏‏ے۔ اوہ سزا دے ذریعے مجرم د‏‏ی اصلاح دا خواہاں ا‏‏ے۔۔ ابن طقطقی دا خیال اے کہ فوج دفاع دے نال نال مفسدین د‏‏ی سرکوبی دے لئی وی ضروری ا‏‏ے۔ ایہ سربراہِ ریاست دے جاہ و جلال وچ وادھا کرنے دے لئی ضروری ا‏‏ے۔ اس دے خیال دے مطابق دشمن دے خلاف کارروائی صرف اس وقت کيت‏ی جائے جدو‏ں اس دے سوا کوئی چارہ کار نہ ہوئے۔ فوجیاں د‏‏ی تنخواہاں نہ تاں بہت زیادہ ہاں نہ بوہت گھٹ۔ ابن طقطقی سفراء دے انتخاب وچ بے حد احتیاط برتنے د‏‏ی تاکید کردا ا‏‏ے۔ سفراء عاقل، دیانتدار تے خوشحال ہون۔

لکھتاں

• الفخری

وفات

ابن طقطقی 709ھ بطابق 1309ء نو‏‏ں وفات پاگئے۔

حوالے