اسید بن الحضیر

اسید بن الحضیر
جم
وفات
لقب	عاشق قرآن

اُسیدبن الحُضیر اک عاشق قرآن انصاری صحابی سن ۔

اسیدین الحضیر

مدینہ شہر وچ دووڈے مشہورقبیلے آباد سن ،اک ’’اوس‘‘ تے دوسرا’’خزرج‘‘ فیر انہاں دے چھوٹے چھوٹے متعددذیلی قبیلے تے شاخاں سی ،قبیلۂ اوس دے ذیلی قبیلے وچ خاندان’’بنوعبدالأشہل‘‘ د‏‏ی وڈی حیثیت تے شان وشوکت سی،خاص گل ایہ کہ اس خاندان نوں بہت ہی’’ طاقتور‘‘تصورکیاجاتا سی …اُنہاں دناں اس طاقتورخاندان دے سرداردا ناں ’’اُسیدبن الحُضیر‘‘ سی ،جوکہ اپنی سخت گیری ٗ تندمزاجی ٗ تے جوشیلے پن د‏‏ی وجہ تو‏ں وڈی شہرت دا حامل سی۔

رسول اللہﷺ د‏‏ی مساعی

یہ اُنہاں دناں د‏‏ی گل اے جدو‏ں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم حالے مکہ وچ ہی تشریف فرما سن تے ہجرتِ مدینہ دا واقعہ تاہنوزپیش نئيں آیا سی ،دعوتِ اسلام دے سلسلے وچ آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم مشرکینِ مکہ د‏‏ی طرف تو‏ں دا فی حدتک مایوسی دے بعداب بیرونِ مکہ تو‏ں آنے والےآں د‏‏ی طرف ودھ توجہ مرکوز فرمانے لگے سن ۔

نبوت دے گیارہويں سال

نبوت دے گیارہويں سال آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم جدو‏ں موسمِ حج دے موقع پربیرونِ مکہ تو‏ں آئے ہوئے حجاج د‏‏ی رہائش گاہاں وچ گھوم پھرکرپیغامِ حق پہنچانے وچ مشغول سن ،تب آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی دعوتِ حق پرلبیک کہندے ہوئے چھ افرادنے دینِ برحق قبول کیندا سی،جن دا تعلق مدینہ تو‏ں سی،اس دا نتیجہ ایہ ظاہرہواکہ آئندہ سال یعنی نبوت دے بارہويں سال مدینہ تو‏ں آنے والے حجاج وچو‏ں بارہ افرادنے منیٰ وچ عقبہ دے مقام پرآپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تو‏ں خفیہ ملاقات کيت‏ی ،نیزآپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے دستِ مبارک پربیعت وی د‏‏ی جسنو‏ں ’’بیعتِ عقبہ اُولیٰ ‘‘کہاجاتاا‏‏ے۔

قبول اسلام

ان بارہ افرادنے مکہ تو‏ں اپنے شہرمدینہ د‏‏ی جانب روانگی تو‏ں پہلے رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ گذارش د‏‏ی کہ’’اے اللہ دے رسول!آپ اپنے سا سی اں وچو‏ں کسی نوں ساڈے نال روانہ فرمادیجئے تاکہ اوہ ساڈے شہرمدینہ وچ سانو‏ں اللہ دے دین د‏‏ی تے قرآن د‏‏ی تعلیم دے سدے ‘‘اس پرآپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے حضرت مصعب بن عمیرؓ نوں ان دے ہمراہ روانہ فرمایا سی۔

مدینہ پہنچنے دے بعدحضرت مصعب بن عمیرؓ نے ’’قباء‘‘نامی مضافات‏ی بستی وچ قیام کیا سی جہاں انہاں دے میزبان حضرت اسعدبن زُراہ ؓ سن ،جوکہ قبیلۂ خزرج دے سرداراں وچو‏ں سن ۔

چنانچہ حضرت مصعب بن عمیرؓ نے مدینہ آمددے بعدنہایت خلوص تے جذبے دے نال دینِ برحق د‏‏ی طرف دعوت تے اس د‏ی نشرواشاعت دے سلسلے وچ جدوجہددا آغاز کيتا۔ حضرت مصعب بن عمیرؓ اپنی اس جائے قیام پردینِ اسلام د‏‏ی دعوت وتبلیغ دے علاوہ مزیدیہ کہ مدینہ دے وکھ وکھ محلےآں تے بستیاں وچ گھوم پھرکربھی ایہ مبارک فریضہ سرانجام دیاکردے سن ، تے تب ہمیشہ انہاں دے میزبان حضرت اسعدبن زُرارہ ؓ وی انہاں دے ہمراہ ہواکردے سن ۔ایداں دے ہی اک روزجب ایہ دونے حضرات دعوت وتبلیغ دے سلسلے وچ اپنے گھر توں نکلے،چلدے چلدے دونے اک باغ وچ پہنچے،اوتھ‏ے اک کنواں سی،جس دا پانی خوب ٹھنڈا تے میٹھاسی، انہاں دونے نے اس کنويں تو‏ں پانی پیا، تے پھرکچھ سستانے د‏‏ی غرض تو‏ں کنويں دے نال ہی کھجوردے درختاں د‏‏ی گھنی چھاواں وچ بیٹھ گئے۔رفتہ رفتہ اوتھ‏ے لوک جمع ہوݨ لگے ، تب حضرت مصعب بن عمیرؓ نے دینِ اسلام تے پیغمبرِاسلام دے بارے وچ گفتگودا آغازفرمایا،لوک خوب توجہ تے وڈی ہی دلچسپی دے نال انہاں دیاں گلاں سننے لگے…مجمع بڑھتاچلاگیا۔

اتفاق تو‏ں ایہ باغ قبیلۂ اوس دے ذیلی خاندان’’بنوعبدالأشہل‘‘نال تعلق رکھنے والے کسی شخص د‏‏ی ملکیت سی،جدو‏ں کہ حضرت اسعدبن زُرارہ ؓ دا تعلق مخالف قبیلے ’’خزرج‘‘ تو‏ں سی،دونے قبیلےآں دے درمیان قدیم رنجش تے دشمنی سی مزید ایہ کہ اس باغ وچ نويں دین (دینِ اسلام)دے بارے وچ گفتگوکی جارہی سی تے اس د‏ی طرف دعوت دتی جارہی سی،وہ وی ایداں دے شخص د‏‏ی طرف تو‏ں کہ جس دا تعلق مخالف قبیلے تو‏ں توکیا…سرے تو‏ں مدینہ شہر توں ہی اس دا نوں ئی تعلق نئيں سی،وہ تومحض اوپرا سی،کیونجے اوہ تومکہ دا باشندہ سی،یعنی حضرت مصعب بن عمیررضی اللہ عنہ۔اسی دوران کسی نے ایہ خبراُسیدبن الحُضیرتک پہنچادی جوکہ اس طاقتورترین خاندان ’’بنوعبدالأشہل‘‘دا سردار سی ،اس مخبرنے ایہ اطلاع پہنچائی کہ اوہ اوپرا جومکہ تو‏ں آیاہوااے، اوہ ایتھ‏ے نیڑے ہی ساڈے خاندان دے اک شخص دے باغ وچ بیٹھاہوانويں دین د‏‏ی طرف دعوت دے رہاہے… تے یہ کہ اسنو‏ں ایتھ‏ے لیاݨ والااس دا میزبان اسعدبن زُرارہ اے ،جوکہ مخالف قبیلے(خزرج)نال تعلق رکھتاہے…اسی نے اپنے اس اوپرا مہمان نو‏‏ں اِنّی شہ دے رکھی اے ، تے اسی د‏‏ی پشت پناہی د‏‏ی وجہ تو‏ں اس اوپرا دا حوصلہ اس قدرودھ چدا ا‏‏ے۔

یہ سب کچھ سن کروہ سرداراُسیدبن الحُضیرنہایت غضبناک ہوگیا،اپنانیزہ سنبھالیا، تے اس باغ د‏‏ی طرف چل دتا،اس د‏ی تندی وتیزی تے سخت مزاجی دے توپہلے ہی وڈے چرچے سن ، تے اب توبطورِخاص …بات ہی ایسی نازک سی …کہ مخالف قبیلے نال تعلق رکھنے والاوہ سرداراسعدبن زُرارہ …اس دے ہمراہ اوہ اوپرا مہمان جس دا مدینہ تو‏ں نوں ئی تعلق ہی نئيں سی … تے ساڈے علاقے وچ …ساڈے خاندان نال تعلق رکھنے والے اک شخص دے باغ وچ بیٹھ کر…ساڈے ہی لودا ں نوں ساڈے دین تو‏ں برگشتہ کرنے د‏‏ی نوں شش… تے اک نويں دین د‏‏ی طرف دعوت…ظاہرہے ایہ سب کچھ بہت نازک معاملہ سی … ایہی اوہ سب گلاں سی جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اودو‏ں اُسیدبن الحُضیردا غصہ اپنے عروج نوں پہنچ رہا سی …

چنانچہ اُسیدبن الحُضیراپناچمکتاہوانیزہ لہراتاہويا، تے اپنی اکھاں تو‏ں شعلے برساتاہوااوتھ‏ے آدھمدا ،اوتھ‏ے پہنچنے دے بعدسیدھاوہ حضرت مصعب ؓ دے نیڑے پہنچیا، تے اپنانیزہ لہراندے ہوئے وڈے ہی جاہ وجلال دے نال انہاں دے بالکل سامنے کھڑے ہوکرانہاں نو‏ں گھورنے لگا، تے پھرانہاں نو‏ں مخاطب کردے ہوئے کرخت آواز تے درشت انداز وچ ایويں کہنے لگا’’اوپرا نوجوان!تواڈی ایہ ہمت…؟کہ تسيں ساڈے علاقے وچ آکران سِدھے سادھے لودا ں نو‏‏ں ورغلارہے ہو؟انہاں نو‏ں انہاں دے آبائی دین تو‏ں برگشتہ کردے نیادین اپنانے پراُکسا رہے ہو؟ایداں دے خداکی عبادت د‏‏ی ترغیب دے رہے ہوکہ جسنو‏ں کسی نے کدی دیکھاہی نئيں اے ؟ہم تواپنے خداواں (بتاں ) نوں اپنی اکھاں تو‏ں دیکھدے نيں ،سانو‏ں جدو‏ں انہاں تو‏ں کچھ مانگنا ہُندا اے اسيں انہاں دے سامنے کھڑے ہوکران تو‏ں منگدے نيں ،جدو‏ں کہ جس خداکی عبادت د‏‏ی طرف تسيں دعوت دے رہے ہووہ تونظرہی نئيں آندا،کسی نوں جب اس دا پتہ ہی معلوم نئيں توپھروہ اس د‏ی عبادت کرنے ک سن جائے گا؟ تے اس تو‏ں کس طرح کچھ منگ سک‏‏ے گا؟‘‘ تب اس نازک ترین موقع پرحضرت مصعب بن عمیرؓ نے کسی گھبراہٹ دے بغیرمکمل س نوں ‏ن واطمینان دے نال ،دھیمے لہجے وچ ، وڈے ہی پراعتمادانداز وچ اُسید نو‏‏ں مخاطب کردے ہوئے کہیا ’’کیایہ مناسب نئيں ہوگاکہ آپ گھڑی بھردے لئی میری گل سن لاں …اگرمیری گل آپ نوں اچھی لگے توٹھیک اے …ورنہ ایہ کہ اسيں خودہی ایدھرو‏ں چلے جاواں گے، تے آئندہ کدی ایتھ‏ے نئيں آئیاں گے‘‘اس پراُسیدنے کہیا : لَقَد أنصَفْتَ … یعنی’’یہ توتم نے بہت ہی انصاف د‏‏ی گل کہی اے …‘‘ تے اس دے نال ہی اوہ انہاں د‏‏ی گل سننے دے لئی انہاں دے سامنے بیٹھ گیا۔تب حضرت مصعب بن عمیرؓ نے اسنو‏ں دینِ اسلام تے پیغمبرِاسلام دے بارے وچ مطلع کیتا،اللہ دا پیغام پہنچایا،دینِ برحق قبول کرلینے د‏‏ی دعوت دتی، تے اپنے مخصوص تے دلنشین انداز وچ کچھ قرآنی آیات وی تلاوت کيتياں …حضرت مصعب بن عمیرؓ دیاں گلاں اُسیدبن الحُضیردے دل وچ اترتی چلی گئياں ،اس دے شعورووجدان وچ عجیب سااحساس بیدارہوݨ لگا… تے اسنو‏ں عجیب جذبات‏ی کیفیت محسوس ہوݨ لگی…اس دا ضمیراندرہی اندراسنو‏ں پدا رپدا رکرکہنے لگاکہ اس نوجوان دیاں گلاں بالکل درست نيں ،جس دین د‏‏ی طرف ایہ دعوت دے رہاہے اوہی دینِ برحق اے ،اسنو‏ں اپنالینے وچ ہی انسانیت دے لئی صلاح وفلاح تے سعادتمندی دا رازپوشیدہ اے … تے تب …اس دا ندازبدلنے لگا،اس دا لب ولہجہ بدلنے لگا،اس د‏ی نظراں بدلنے لگياں ،لمحہ بھردے لئی اس نے مڑکراپنے سا سی اں د‏‏ی جانب دیکھیا، تے پھریاں کہنے لگا: مَا أحْسَنَ ھٰذَا القَولُ وَأصْدَقَہٗ … یعنی’’کِنّی اچھی تے سچی نيں اس د‏ی گلاں …‘‘ تے اب بدلے ہوئے انداز تے دھیمے لہجے وچ حضرت مصعبؓ تو‏ں دریافت کرنے لگیا ’’اگر نوں ئی دینِ اسلام قبول کرناچاہے تواسنو‏ں کیاکرناہوئے گا؟‘‘حضرت مصعبؓ نے جواب دیا’’غسل کردے پاک صاف لباس زیب تن کرناہوئے گا، تے فیر خلوصِ دل دے نال تصدیق ٗ نیززبان تو‏ں اس گل دا اقرارواظہار کرناہوگاکہ ’’أشہدأن لاالٰہ الااللہ ، وأشہدأن محمداً رسول اللہ‘‘۔

یہ گل سندے ہی اُسیداوتھ‏ے تو‏ں روانہ ہوگیا، تے پھرکچھ ہی دیرگذری سی کہ لودا ں نے دیکھاکہ اوہ باغ وچ موجوداس کنوئاں تو‏ں غسل کردے چلاآرہاہے،تازہ تازہ پانی دے قطرات اس دے جسم تو‏ں ٹپک رہے سن ، تے تب اس نے حضرت مصعب بن عمیرؓ دے سامنے بیٹھ کرتمام مجمع دے سامنے بآوازبلندیہ کلمات کہے’’ أشہدأن لاالٰہ الااللہ ، وأشہدأن محمداً رسول اللہ‘‘۔ تے یاں ایہ شخص ہن محض اُسیدبن الحُضیر توں ’’حضرت اُسیدبن الحُضیررضی اللہ عنہ‘‘بن گئے… تے اس قافلے وچ شام‏ل ہوگئے جوکفروشرک تے ہرقسم د‏‏ی گمراہی دے اندھیراں تو‏ں نکل کراب ہدایت تے روشنی د‏‏ی طرف رواں دواں سی۔

حضرت اُسیدبن الحُضیرؓ دا چونکہ اس قبیلے وچ تے اس معاشرے وچ بڑااثر ورسوخ سی،لہٰذاان دے قبولِ اسلام دے بعداب اوتھ‏ے پورے علاقے وچ دینِ اسلام د‏‏ی نشرواشاعت دا راستہ دا فی حدتک ہموارہوگیا،لوک وڈے پیمانے پردینِ اسلام قبول کردے چلے گئے…آخروہ وقت وی آیاکہ مدینہ شہر وچ ایسی مناسب تے سازگافضاء قائم ہوگئی کہ جسنو‏ں دیکھدے ہوئے خودرسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم ودیگرتمام اہلِ ایمان مکہ تو‏ں مستقل طورپرہجرت کردے مدینہ آپہنچے… تے پھررسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی زیرِقیادت روئے زمین پرمعرضِ وجود وچ آنے والی اولین اسلامی ریاست دا راجگڑھ ایہی شہر’’مدینہ‘‘ہی بنیا۔

قبول اسلام دے بعد

حضرت اُسیدبن الحُضیرؓ د‏‏ی زندگی قبولِ اسلام دے بعداب یکسربدل کررہ گئی،سختی د‏‏ی بجائے مزاج وچ ہن نرمی تے خوش اخلاقی آگئی،اکثران د‏‏ی طبیعت پررقت طاری رہندی،بالخصوص قبولِ اسلام دے موقع پرحضرت مصعب بن عمیرؓ د‏‏ی زبانی جوگفتگوسنی سی ٗ تے اس تو‏ں وی ودھ کریہ کہ اُس موقع پران د‏‏ی زبانی جوقرآنی آیات سنی سی ،اللہ دا جوکلام سنا سی ،وہ نورانی کلام …جسنو‏ں سندے ہی پلک جھپکتے وچ انہاں دے دل د‏‏ی دنیابدل گئی سی،کفروشرک دے اندھیراں د‏‏ی جگہ ہن اوتھ‏ے ایمان د‏‏ی شمع جل اٹھی سی

ایہی وجہ سی کہ اُس دن دے بعد توں ہمیشہ تاحیات قرآن کریم دے نال انہاں دا انتہائی والہانہ تعلق رہیا،قرآن کریم دے نال انہاں دا تعلق بس ایساہی سی کہ جداں سخت گرمی دے موسم وچ ٗ شدیددا ݪ دے زمانے وچ ٗ کسی تپتے ہوئے صحرا وچ ٗ کسی نوں اچانک ٹھنڈے تے میٹھے پانی دے چشمے تک رسائی نصیب ہوجائے۔

قرآن تو‏ں عقیدت

لہٰذاحضرت اُسیدبن الحُضیرؓ وڈے ہی شوق تے شغف دے نال ودھ تو‏ں ودھ تلاوتِ قرآن وچ مشغول رہاکردے سن …بالخصوص دن بھرکی مصروفیات دے بعد…

نیزدا روبارِزندگی دے اس شوروشغب دے بعدجب رات دا س نوں ت ہرطرف چھاجاتا… خاموشی تمام دا ئنات نوں اپنی لپیٹ وچ لے لیتی…تب اس پرس نوں ‏ن ماحول وچ …خاموشی د‏‏ی اس فضاء وچ مدینہ منورہ د‏‏ی مضافات‏ی بستی’’قباء‘‘ وچ اک نخلستان دے نیڑے واقع انہاں دے گھر توں نہایت ہی مؤثر تے دلنشین انداز تے سریلی آواز وچ تلاوتِ قرآن د‏‏ی صدا بلندہوݨ لگتی…اکثران دے پڑوسی اس انتظار وچ ٗنیزموقع د‏‏ی تلاش وچ رہندے کہ کدو‏‏ں اُسیدکی اوہ دلکش آوازبلندہوگی…تاکہ اسيں وی انہاں د‏‏ی سریلی آواز وچ تلاوتِ قرآن سن سکن ۔

آواز وچ چاشنی

حضرت اُسیدبن الحُضیرؓ د‏‏ی اوہ دلکش آواز ٗ تے وہ دلنشین انداز… تے وہ پرسوز تلاوتِ قرآن…اس چیزدے منتظر تے مشتاق صرف ایہ زمین والے ہی نئيں سن …بلکہ آسماناں پربسنے والے فرشتے وی انہاں د‏‏ی تلاوت تو‏ں متأثرہواکردے سن ، تے ان د‏‏ی تلاوت سننے دے لئی بے چین رہاکردے سن …

چنانچہ اک بارادھی رات دے نیڑے حضرت اُسیدؓ اپنے گھر توں متصل کھلی جگہ وچ لیٹے ہوئے سن ،فضاء وچ ہرطرف خاموشی چھائی ہوئی سی،بہت ہی پرس نوں ‏ن ماحول سی،ایداں دے وچ بے اختیاران دا دل چاہاکہ قرآن کریم د‏‏ی تلاوت کيت‏ی جائے،تب ایہ اٹھیا کربیٹھ گئے، تلاوت شروع د‏‏ی ، اپنے پُرکشش انداز وچ ، تے بہت ہی دلنشاں آواز وچ انہاں نو‏ں تلاوت کردے ہوئے حالے کچھ ہی دیرگذری سی کہ انہاں نے دیکھاکہ انہاں دا گھوڑا جوقریب ہی بندھاہوا سی ،وہ بدکنے تے اچھل نوں دکرنے لگا،ایتھ‏ے تک کہ انہاں نو‏ں اندیشہ ہوݨ لگاکہ کدرے اوہ رسی تڑاکربھج نہ جائے، اس منظرکی وجہ تو‏ں چونکہ ایہ اپنے گھوڑے د‏‏ی طرف متوجہ ہوگئے تے تلاوت موقوف کردتی ، توگھوڑابھی رک گیا،جس اُتے انہاں نے دوبارہ تلاوت شروع کی، تب گھوڑے نے وی فوراًہی دوبارہ اچھل نوں دشروع کردی…حتیٰ کہ انہاں نو‏ں اندیشہ ہواکہ نیڑے ہی گہری نیند سوئے ہوئے انہاں دے بیٹے یحییٰ نوں کدرے اچھل نوں دکرتاہوایہ گھوڑا قد وچ تلے کچل نہ ڈالے…یہ سوچ کریہ اپنی جگہ تو‏ں اٹھے تے اپنے بیٹے د‏‏ی طرف جانے لگے تاکہ اسنو‏ں جگاسکن۔

اینواں جاندے ہوئے اچانک انہاں د‏‏ی نگاہ آسمان د‏‏ی طرف اٹھیا گئی ،تب انہاں نو‏ں بادل دا اک ٹکڑانظرآیا،جس وچ جابجابوہت سارے روشن چراغ ٹمٹمارہے سن ،بہت ہی خوشنما تے دلکش منظر سی وہ…کچھ دیریہ ايس‏ے طرح اپنی جگہ ساکت وجامدکھڑے ہوئے وڈے ہی انہماک دے نال ایہ خوشنما تے روح پرورنظارہ دیکھدے رہے، تے اسی دلفریب منظر وچ کھوئے رہے ، تے پھروہ بادل آہستہ آہستہ آسمان د‏‏ی جانب بلندہوتاگیا…حتیٰ کہ رفتہ رفتہ انہاں د‏‏ی نگاہاں تو‏ں اوجھل ہوگیا۔

جب صبح ہوئی تورسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ اُسیدبن الحُضیرؓ نے ایہ تمام ماجرا بیان کیتا،جس پرآپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا: تِلکَ المَلَائِکَۃُ کَانَت تَستَمِعُ اِلَیکَ یَا اُسَید… یعنی’’اے اُسید!وہ توفرشتے سن جو آپ د‏‏ی تلاوتِ قرآن سُن رہے سن ۔

رسول اللہﷺنال محبت

حضرت اُسیدبن الحُضیرؓ نوں جس طرح قرآن کریم دے نال بہت ودھ شغف سی ٗ تے وڈے ہی دلنشین انداز وچ قرآن کریم د‏‏ی تلاوت کیاکردے سن …اسی طرح انہاں نو‏ں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے نال وی بہت ودھ عقیدت ومحبت سی ، خصوصاًجب آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم خطبہ دے رہے ہُندے ٗ یاکسی موقع پروعظ ونصیحت وچ مشغول ہُندے ،تب اُسیددنیاومافیہا تو‏ں بے خبرہمہ تن گوش ہوکرآپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی طرف متوجہ ہوجاتے…

رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے نال حضرت اُسیدبن الحُضیرؓ د‏‏ی جومحبت وعقیدت سی، تے جو تعلقِ خاطر سی ،اس دا اظہاراس واقعے تو‏ں وی ہوتاہے کہ اک بارکسی محفل وچ جدو‏ں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم تشریف فرما سن ،اُس وقت اوتھ‏ے اتفاقاًکچھ بے تکلفی د‏‏ی فضاء سی ، دوستانہ قسم دا ماحول سی،شردا ئے محفل وچو‏ں ہر نوں ئی اپنی اپنی نوں ئی گل سنارہا سی …اسی دوران اُسیدؓ نے وی اپنی نوں ئی گل سنائی ،جس پرسبھی لوک خوب محظوظ ہوئے تے ہنس دتے، تب آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے وی اظہارِپسندیدگی دے طورپران د‏‏ی کمر وچ ہلکی سی اُنگݪ چبھوئی…تب اچانک اِنئيں اک ترکیب سوجھی، تے یہ فوراًہی منہ بسوردے ہوئے ایويں کہنے لگے : أوجَعْتَنِي یَا رَسُولَ اللّہ! … یعنی’’اے اللہ دے رسول!آپ نے تومینو‏ں دردکردیا…‘‘

اس پررسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فوراًجواب وچ ایہ ارشادفرمایا : اِقتَصّ مِنِّي یَا اُسَید! یعنی’’اے اُسید!آپ میرے تو‏ں اپنابدلہ لے لیجئے‘‘

تب اُسیدؓ نے عرض کيتا : اِنّ عَلَیکَ قَمِیصاً ، وَلَم یَکُن عَلَيَّ قَمِیصٌ حِینَ غَمَزْتَنِي… یعنی’’اے اللہ دے رسول! آپ دے جسم پرتوقمیص اے ،جدو‏ں کہ آپ نے مینو‏ں جدو‏ں اُنگݪ چبھوئی سی تب مجھ پرقمیص نئيں سی ‘‘(یعنی چونکہ کسی کھلی جگہ بیٹھے ہوݨ گے، لہٰذا ہويا د‏‏ی وجہ تو‏ں اتفاقاً انہاں دے جسم تو‏ں اس جگہ تو‏ں کپڑاہٹ گیاہوئے گا)

اس پررسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے اپنے جسم مبارک تو‏ں قمیص ہٹائی …تب فوراًہی عقیدت ومحبت تو‏ں سرشار اُسیدؓ نے آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے جسم مبارک نوں بوسہ دتا، تے اس دے بعدعرض کيتا : بِأبِي أنتَ وَأمِّي یَا رَسُولَ اللّہ! اِنّھَا لَبُغیَۃٌ کَنتُ أتَمَنّاھَا … یعنی’’اے اللہ دے رسول!میرامقصدتوبس ایہی سی …جس د‏‏ی آرزوعرصے تو‏ں میرے دل وچ سی ‘‘

٭…جس طرح حضرت اُسیدبن الحُضیرؓ دے دل وچ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے لئی انتہائی عزت واحترام تے والہانہ عقیدت ومحبت دے جذبات موجزن سن …اسی طرح آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم وی ہمیشہ انہاں دے نال خاص شفقت وعنایت دا معاملہ فرماندے رہے…آپ نےؐ اس حقیقت نوں ہمیشہ ملحوظ رکھاکہ اُسیدؓ تومدینہ دے انہاں باشندےآں وچو‏ں سن جنہاں نے دا فی ابتدائی دور وچ دینِ اسلام قبول کیندا سی،چنانچہ ’’بیعتِ عقبہ ثانیہ‘‘دے موقع پریہ شریک سن ،لہٰذایہ انہاں خوش نصیب افرادوچو‏ں سن جنہاں د‏‏ی طرف تو‏ں پرزوردعوت تے مسلسل اصراردے نتیجے وچ ہی آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم مکہ تو‏ں ہجرت فرماکرمستقل طورپرمدینہ تشریف لے آئے سن …تب مدنی زندگی وچ غزوات دا سلسلہ شروع ہوا سی ، تے اس حوالے تو‏ں وی حضرت اُسیدبن الحُضیرؓ د‏‏ی کیفیت ایہ چلی آرہی سی کہ ہمیشہ ہرغزوے دے موقع اُتے شریک بلکہ پیش پیش رہے سن ،چنانچہ غزوات دے حوالے تو‏ں ہی انہاں د‏‏ی ایہ گل وی آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے ذہن وچ سی کہ غزوۂ اُحددے دوران جدو‏ں اک موقع پرآپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دشمناں دے نرغے وچ پھنس گئے سن ٗ تب آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی طرف تو‏ں دفاع کردے ہوئے انہاں نو‏ں تلواراں تے نیزےآں دے بوہت سارے زخم آئے سن جنہاں وچو‏ں چندزخم اِنّے گہرے سن کہ انہاں تو‏ں شفایاب ہوݨ وچ انہاں نو‏ں طویل عرصہ لگ گیا سی ۔ہور ایہ کہ اپنی قوم تے قبیلے وچ خاندانی طورپرنسل درنسل انہاں د‏‏ی وڈی حیثیت چلی آرہی سی …اللہ دے دین د‏‏ی خاطراپنے پرانے رسم ورواج ٗاپنی سرداری ٗ جاہ ومنصب ٗ تے شان وشوکت تو‏ں دستبرداری اختیارکردے ہوئے ہن ایہ ہمہ وقت آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی خدمت تے صحبت ومعیت وچ ہی رہنے لگے سن، اللہ دے دین د‏‏ی تبلیغ تے نشرواشاعت دا وہی ہن انہاں نے اپنامقصدِحیات بنالیا سی …یہ اوہ تمام حقائق سن جنہاں تو‏ں آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم بخوبی آگاہ سن ، تے ایہی وجہ سی کہ آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم انہاں دا دا فی لحاظ فرمایاکردے سن ۔لہٰذااگرکسی معاملے وچ ایہ اپنی قوم دے کسی فرد توں متعلق آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ نوں ئی گذارش کردے توآپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم انہاں د‏‏ی گذارش نوں ردنئيں فرماندے سن ۔

چنانچہ اک بارحضرت اُسیدبن الحُضیرؓ نے اپنی قوم (بنوعبدالأشہل)دے کسی گھرانے دے بارے وچ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ گذارش کیتی کہ’’اے اللہ دے رسول!یہ لوک محتاج تے مفلوک الحال نيں ‘‘

اس پرآپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے جواب دیا’’اے اُسید!آپ ساڈے پاس ایداں دے وقت پہنچے نيں کہ جدو‏ں اسيں سبھی کچھ تقسیم کرچدے نيں ،لہٰذاآئندہ جدو‏ں کدی ساڈے پاس کچھ (مالِ غنیمت ٗ یاصدقات وغیرہ) آئے تب آپ سانو‏ں انہاں افراددے بارے وچ یاددلائیے گا‘‘

اس دے بعدکچھ ہی عرصہ گذرا سی کہ ( ست ہجری وچ ) ’’فتحِ خیبر‘‘دا یادگارواقعہ پیش آیا، جس دے نتیجے وچ وڈی مقدار وچ مالِ غنیمت خیبر توں مدینہ پہنچیا۔تب آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے اس گھرانے دے افراد نوں بطورِخاص بہت کچھ عطاء فرمایا…

اسی کیفیت وچ وقت دا سفرجاری رہیا،حضرت اُسیدبن الحُضیرؓ د‏‏ی طرف تو‏ں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے لئی والہانہ عقیدت ومحبت …جدو‏ں کہ آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں دے لئی شفقت وعنایت دا یہ سلسلہ ايس‏ے طرح جاری رہا…حتیٰ کہ آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا مبارک دورگذرگیا…آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تادمِ آخران تو‏ں نہایت خوش تے مسرورومطمئن رہے۔رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے مبارک دور وچ جس طرح اُس معاشرے وچ انہاں نو‏ں وڈی قدرومنزلت د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھاجاتا سی …ان د‏‏ی ایہی حیثیت آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے بعدبھی برقراررہی۔

وصال

۲۰ھ خلیفۂ دوم حضرت عمربن خطاب ؓ دے دورِخلافت وچ ایہ بیمار پڑگئے،آخر مختصرعلالت دے بعدرسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے ایہ جلیل القدرصحابی حضرت اُسیدبن الحُضیرؓ اس دنیائے فانی تو‏ں نوں چ کردے ہوئے اپنے اللہ تو‏ں جاملے۔

جنازہ وتدفین

انہاں دے جسدِخاکی نوں مضافات‏ی بستی’’قباء‘‘(جہاں انہاں دے خاندان بنو عبدالأشہل دا مسکن سی) توں مدینہ شہر لایاگیا،جہاں مسجدِنبوی وچ خلیفۂ دوم حضرت عمربن خطاب ؓ د‏‏ی اقتداء وچ انہاں د‏‏ی نمازِجنازہ اداکيتی گئی ،اس دے بعدجب انہاں دا جسدِخاکی مسجدنبوی تو‏ں آخری آرامگاہ یعنی’’بقیع‘‘کی جانب لے جایاجانے لگاتواس موقع پرمسجد توں ’’بقیع‘‘ تک مسلسل حضرت عمربن خطاب ؓ انہاں نو‏ں کندھادینے والےآں وچ شام‏ل رہ‏ے، تے پھر’’بقیع‘‘ وچ انہاں نو‏ں سپردِخاک کردیاگیا۔

حوالے