اظہر حسن زیدی
خطیب آل محمد سید اظہر حسن زیدی ہندوستان تے پاکستان دے اک بلند پایہ خطیب تے اہل تشیع دے بہت وڈے محقق تے عالم دین سن ۔
حالات زندگی[سودھو]
آپ دا ناں سید محمد اظہر حسن زیدی تے رہبر حسین رکھیا گیا سی، لیکن بچپن وچ آپ نوں عام طور اُتے رہبر کہیا جاندا سی ۔ آپ 12 دسمبر 1912 نوں دریائے گنگا دے کنارے سادات دی بستی رسول پور، ضلع بجنور، یو پی، ہندوستان وچ پیدا ہوئے۔ بستی رسول پور نوں بادشاہان اودھ آصف الدولہ نے آپ دے دادا، پردادا نوں بطور جاگیر عطا کیتے سن تاکہ سادات ایتھے اُتے آباد ہو کے کھیتی باڑی کرن اپنے بچےآں دا پیٹ پالنے دے نال نال عزاداری امام حسین ابن علی برپا کرن۔
جب خطیب آل محمد پیدا ہوئے تاں مولانا صغیر حسن جو پورے برصغیر وچ علمی حوالے توں مشہور و معروف سن، نے آپ دے کان وچ اذان کہی سی تے آپ نوں دیکھ کے آپ دے والد گرامی نوں کہیا کہ آپ نوں علم دین دی تعلیم دلوا کر مولوی بنائاں۔ جدوں مولانا صغیر حسن صاحب نے آپ دا زائچہ کڈیا تاں کہیا کہ ایہ حضرت یوسف علیہ السلام دا زائچہ اے، آپ وطن وچ ہی نئيں بلکہ پردیس وچ وی تکالیف اٹھائاں گے تے عزت وی پائاں گے۔ جدوں آپ صرف سوا سال دے سن تاں آپ دتی والدہ گرامی نے آپکو انیس دا اک بند سنایا سی جو آپ نے اسی وقت یاد کر ليا سی ۔ اوہ بند ایہ سی۔
- عالم میں جو تھے فیض کے دریا وہ کہاں ہیں؟
- ہم سب سے جو افضل و اعلی وہ کہاں ہیں؟
- جو نور خدا سے ہوئے پیدا وہ کہاں ہیں؟
- پیدا ہوئی جن کے لیے دنیا وہ کہاں ہیں؟
- جو زندہ ہے وہ موت کی تکلیف سہے گا
- جب احمد مرسل نہ رہے کون رہے گا
شام نوں ایہ بند مولانا صغیر حسن صاحب نوں تے بوہت سارے افراد نوں سنایا تے آپ دی بچپن وچ ہی شہرت ہو گئی۔
جب دو سال دے سن تاں تیس فٹ دی بلندی توں گر گئے تے آپ نوں سانس دی تکلیف ہو گئی سی۔
چار سال وچ ہی آپ نے انیس، میر، دبیر، غالب تے اسمعیل میرٹھی دے بہت شعر یاد کر لئی سن ۔ آپ دی والدہ گرامی آپ نوں انیس تے دبیر دے شعر انہی دے لہجے وچ سناندی سی تے آپ اسی وقت اسی لہجے وچ شعر سنیا دیندے سن ۔
بچپن وچ آپ دے کان وچ اک ہیرا پيا رہندا سی تے گلے وچ سونے دی ہنسلی تے گھٹ توں گھٹ پنجاہ تعویز ہُندے سن ۔ کیونکہ آپ بہت منتاں مراداں توں پیدا ہوئے سن تے آپ دی والدہ گرامی ہر اٹھويں دن نظر بد توں بچنے دے لئی آپ دی پلکاں کتر کر انہاں دی دھونی دیندی سی۔ آپ دتی پرورش بہت ہی ناز و نعم توں ہوئی سی۔ آپ باہر بچےآں دے نال نئيں کھیلتے سن بلکہ گھر وچ ہی کھیلتے یا خاموش رہندے سن ۔ جدوں آپ چار سال چار ماہ تے چار دن دے ہوئے تاں آپ نوں اک مولانا دے سامنے بیٹھا دتا گیا تے آپ دی بسم اللہ کروائی گئی۔ بہت وڈے جشن دا اہتمام کیندا گیا سی ۔ آپ دے سامنے قاعدہ رکھیا گیا جس وچ الف ب لکھی ہوئی سی اوہ آپ نے چار دن وچ یاد کر ليا۔ چھ سال وچ آپ اردو دی ہر کتاب نوں پڑھ سکدے سن ۔
یکم مارچ 1920ء نوں 8 جمادی الثانی دے دن سید الفقہاء علامہ سبط نبی صاحب دے سپرد کر دتا گیا جو سادات دی بستی نوگانواں سادات وچ رہندے سن ۔ جدوں آپ اوتھے پہنچے تاں اک منشی تے ملازم آپ دی خدمت کرنے دے لئی آپ دے نال سی، آپ نے سونے دے کم والی مخملی ٹوپی، بہترین لباس، سلیم شاہی جوندا تے چوڑی دار پاجامہ پہن رکھیا سی ۔ آپ نوں دیکھ کے علامہ صاحب نے آپ دے والد توں کہیا کہ ایتھے فقیرانہ ماحول اے، بوریے اُتے بیٹھنا تے دال کھانی پیندی اے، آپ ایتھے نئيں رہ سکن گے لیکن آپ دے والد نے آپ نوں علامہ صاحب دے سپرد کیندا تے چلے گئے، رات نوں آپ نوں بخار ہو گیا۔ لیکن آپ نے علامہ صاحب دے پاس اس بوریے اُتے بیٹھ کر بارہ 12 سال تعلیم حاصل کيتی۔ اوتھے اُتے برصغیر دے بوہت سارے علاقےآں توں طلبہ علم حاصل کرنے آندے سن تے آپ چونکہ کمسن سن تاں آپ وڈے طلبہ دے درس نوں وی سنیا کردے سن ۔ پندرہ دن بعد وڈے طلبہ توں استاد نے کہیا کہ ہن تک جو پڑھا اے اوہ سناؤ، تاں کسی نوں نہ آیا تاں آپ نے کہیا کہ آپ سناتے نيں تے آپ نوں سب یاد سی جو آپ سندے سن حالانکہ انہاں دے معنی آپ نوں نئيں آندے سن ۔
تعلیم[سودھو]
جب آپ یونیورسٹی وچ منشی دا امتحان دینے گئے تاں آپ دی عمر اٹھیا برس سی جو کم نکلی۔ آپ نے فارم بھرنے والے توں کہیا کہ اِنّی عمر لکھ دو کہ امتحان دے سکےآں۔ جدوں آپ امتحان دینے امتحانی مرکز وچ گئے تاں بچپن دی وجہ توں آپ میز اُتے بیٹھ کر لکھ نئيں پا رہے سن تاں انتظامیہ نے آپ دے لئی علاحدہ انتظام کیندا۔ امتحان دے کے آپ گھر آ گئے۔ جدوں نتیجہ آیا تاں آپ اچھے نمبراں توں پاس ہو گئے سن تاں آپ دی خوشی دی کوئی حد نئيں سی تے آپ دے استاد محترم بہت خوش ہوئے۔ فیر آپ نے 1922ء وچ مولوی دا امتحان دتا، اس امتحان وچ علامہ سید علی نقی نقن وی آپ دے نال سن ۔ آپ نے ایہ امتحان وی پاس کر ليا۔
مجالس[سودھو]
23 دسمبر 1930ء نوں آپ ہندوستان توں لاہور پہنچے۔ ایتھے امام بارگاہ خواجگان ناروالی وچ معراج دے سلسلے وچ جلسہ سی ۔ آپ پنج منٹ شوقیہ منبر اُتے آئے سن، پنج منٹ خطاب دے بعد آپ جانے لگے تاں مجمع نے شور مچا دتا کہ حالے تے حالے تے، اس طرح آپ پنج منٹ توں چالیس منٹ تک پڑھدے رہے۔ تے ایہ جلسہ آپ دے خطاب اُتے ختم ہويا، کسی تے نوں آپ دے ہُندے ہوئے پڑھنے دی ہمت نئيں ہوئی۔
1931ء وچ آپ نے پانی پت ہندوستان وچ مجالس پڑھی تے 1936ء نوں دوبارہ آپ لاہور واپس آئے۔ امام بارگاہ خواجگان وچ دس تقاریر کيتیاں جو آپ دا تعارف بنیاں تے آپ دی ہر جگہ شہرت ہو گئی۔ اس دے بعد آپ زیارات دے لئی عراق چلے گئے تے جس دن واپس آئے اس دن 21 اپریل 1938ء نوں علامہ محمد اقبال دا انتقال ہو گیا سی تے رات نوں ظفر علی خان دی زیر صدارت برکت علی ہال وچ محمد اقبال دے موضوع اُتے جلسہ سی ۔ آپ نے تقریر کی، مولانا ظفر علی خان آپ دی تقریر توں بہت متاثر ہوئے۔ فیر آپ نے پنجاب بھر وچ تقاریر کيتیاں ۔ اک چہلم امام حسین علیہ السلام دی مجلس پڑھ کر آپ کدرے توں واپس آ رہے سن تاں امام بارگاہ خواجگان وچ چند آدمی فرش اُتے بیٹھے نيں تے اک آدمی سوز پڑھ رہیا سی، پتہ چلا کہ مجلس اے لیکن انہاں دے پاس مجلس پڑھنے دے لئی کوئی خطیب نئيں اے۔ آپ نے کہیا کہ آپ مجلس پڑھیاں گے۔ تے فیر آپ نے اسی امام بارگاہ خواجگان وچ ویہہ سال عشرہ پڑھیا۔
آپ نے الہ آباد دے بعد یونیورسٹی پنجاب دے وی تمام اوریئنٹل امتحان اعلیٰ درجے وچ پاس کیندے، اس وقت تمام عربی مدارس وچ آپ دی ذہانت دی شہرت ہو گئی سی، اس دے علاوہ ہور دینی تعلیم و اصول و فقہ و علم کلام وغیرہ وی حاصل کیندے۔
آپ آقائے سید محمد کاظم شریعتمداری دے حکم توں آیت اللہ سید حسین بروجردی دی تقلید اُتے قائم سن ۔
جب خطیب آل محمد سید اظہر حسن زیدی، سید محسن نقوی دے گھر ڈیرہ غازی خان وچ 1966ء وچ تشریف لے گئے تاں محسن نقوی نے قبلہ زیدی صاحب نوں اک شعر سنایا۔
- ہزار تہمتیں دنیا نے بخش دیں مجھ کو
- آدمی تھا مگر چپ رہا خدا کی طرح
خطیب آل محمد نے اس شعر اُتے پورا عشرہ پڑھا سی ۔
مؤثر شخصیتاں[سودھو]
اظہر حسن زیدی اپنے دور دے جنہاں شخصیتاں توں بہت زیادہ متاثر سن انہاں وچ سرفہرست علامہ ناصر حسین سن ۔ ناصر حسین علم فقہ و علم دینیات دے ماہر سن ۔ ابوالحسن اصفہانی تے بروجردی وی آپ دے علم دے قائل سن ۔ نجف اشرف وچ پنج چھ سو علما اکٹھے ہوئے تے انہاں نے ناصر حسین دے کسی مقالے اُتے صدر المحقیقین دا خطاب لکھ کے بھیجیا سی ۔ خطیب آل محمد جدوں نوجوانی وچ اٹھارہ سال دی عمر وچ ایران گئے تاں آیت اللہ مرعشی نجفی نال ملن گئے، کچھ گلاں کرنے دے بعد آیت اللہ مرعشی نے خطیب آل محمد دے لئی مسند بچھوا دی۔ اک کمرے وچ چند علمائے کرام بیٹھے ہوئے سن تے میز اُتے کتاباں دے ڈھیر رکھے ہوئے سن، خطیب آل محمد نے آیت اللہ مرعشی نجفی توں پُچھیا ایہ کیہ ہو رہیا اے تاں انہاں نے دسیا کہ ہندوستان وچ جو ناصر حسین نامی شخص دے کچھ مضامین اُتے ریسرچ ہو رہی اے۔
سرکار ناصر الملت چوبیس گھینٹے وچ صرف اک گھنٹہ دے لئی ملاقات کردے سن، تیئس گھینٹے مصروف رہندے سن ۔ کسی نے ناصر الملت توں پُچھیا عقد ام کلثوم کیتا اے۔
سرکار ناصر الملت نے فرمایا :-
خدانخواستہ کفر و اسلام دا کدی رشتہ نئيں ہُندا، نور و ظلمت وچ کدی تعلق نئيں ہو سکدا۔
سرکار ناصر الملت سولہ سال دے سن، جدوں توں اپنے کتب خانے وچ جاندے سن، چھ گھینٹے کتب خانہ وچ رہندے سن، اک دن ناغہ نئيں کیا، شیعہ، سنی تے ہندو سب آپ نوں چلدی پھردی لائبریری کہیا کردے سن ۔ 76 برس دے سن جدوں سرکار ناصر الملت فوت ہوئے۔ جدوں ﻋﻼﻣﮧ ﺭﺷﯿﺪ ﺗﺮﺍﺑﯽ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﮐﺮ ﮔﺌﮯ، ﺗﻮ ﺍﻥ ﮐﮯ ﭼﮩﻠﻢ ﮐﮯ ﻣﻮﻗﻊ ﭘﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺍﻇﮩﺮ ﺣﺴﻦ ﺯﯾﺪﯼ ﺑﮭﯽ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺗﮭﮯ۔ ﺁﻏﺎ شورش کاشمیری ﺻﺎﺣﺐ نے خطیب آل محمد ﮐﯽ ﻃﺮﻑ ﺍﺷﺎﺭﮦ ﮐﺮ ﮐﮯ ﮐﮩﮧ ﺭﮨﮯ ﺗﮭﮯ، ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮐﯽ ﻗﺪﺭ ﮐﺮﻭ، ﺁﺝ ﮨﯿﮟ ﻣﻤﮑﻦ ﮨﮯ ﮐﻞ ﻧﮧ ﮨﻮﮞ۔ ﺍﻥ ﮐﺎ ﺩﻡ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺳﻤﺠﮭﻮ۔
خطیب آل محمد امامیہ سٹوڈنٹس آرگنائزیشن دے جونئیر نائب صدر وی سن ۔ سابق وزیر اعظم شہید ذوالفقار علی بھٹو نے اسلامی نظریاتی کونسل وچ خطیب آل محمد نوں اہل تشیع دی طرف توں نامزد کیتا سی جدوں کہ اس توں پہلے مفتی جعفر حسین رکن سن ۔
علامہ اظہر حسن زیدی پاکستان بھر دے شیعیان علی وچ انتہائی عزت احترام دی نگاہ توں دیکھے جاندے سن ۔10 فروری 1984 نوں اسد آباد دینہ جہلم وچ منعقد ہونے والے پاکستانی تریخ دے سب توں وڈے شیعہ اجتماع ' آل پاکستان شیعہ کنونشن' دی صدارت علامہ اظہر حسن زیدی نے فرمائی سی ۔ جس وچ پاکستان بھر سے علمائے کرام ، ذاکرین ، واعظین ، ماتمی عزادار، دانشور تے سرکردہ شخصیتاں شریک ہوئیاں ۔ اس کنونش وچ آغا سید حامد علی شاہ موسوی نوں قائد ملت جعفریہ تے تحریک نفاذ فقہ جعفریہ دا سربراہ منتخب کیتا گیا۔
وفات[سودھو]
خطیب آل محمد سید اظہر حسن زیدی 10 دسمبر 1986 نوں لاہور وچ وفات پا گئے۔ آپ نوں کربلا گامے شاہ لاہور وچ دفن کیتا گیا۔[۱]
حوالے[سودھو]
- ↑ کتاب مجالس زیدی