افشاری ایران
ملکاں محروسه ایران | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۱۷۳۶–۱۷۹۶ | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
افشاری سلطنت ۱۷۴۱–۱۷۴۵ وچ اپنی انتہائی حد تک نادر شاہ دے تحت | |||||||||||||||||
حیثیت | سلطنت | ||||||||||||||||
دار الحکومت | مشہد | ||||||||||||||||
عام زباناں | |||||||||||||||||
مذہب | |||||||||||||||||
حکومت | بادشاہت | ||||||||||||||||
شہنشاہ | |||||||||||||||||
• ۱۷۳۶–۱۷۴۷ | نادر شاہ | ||||||||||||||||
• ۱۷۴۷–۱۷۴۸ | عادل شاہ | ||||||||||||||||
• ۱۷۴۸–۱۷۹۶ | شاہ رخ شاہ | ||||||||||||||||
• ۱۷۴۸ | ابراہیم افشار | ||||||||||||||||
تاریخ | |||||||||||||||||
• قیام | ۲۲ جنوری ۱۷۳۶ | ||||||||||||||||
• موقوفی نطام | ۱۷۹۶ | ||||||||||||||||
آبادی | |||||||||||||||||
• تخمینہ | 6,000,000[۵] | ||||||||||||||||
کرنسی | ایرانی تومان[۶] | ||||||||||||||||
آیزو 3166 رمز | [[آیزو 3166-2:|]] | ||||||||||||||||
|
لیکھ بسلسلہ تریخ |
---|
تریخ ایران |
پرانا دور
|
شہنشاہی دور
|
قرون وسطی
|
ابتدائی دور حاضر
|
دور حاضر
|
متعلقہ لیکھ |
بوآ ایران |
افشاری ایران ( فارسی: ایران افشاری )، جسنوں افشاری سلطنت وی کہیا جاندا اے اک ایرانی سلطنت سی جسنوں ترکمان [۷][۸] ایران دے شمال مشرقی صوبے خراسان وچ افشار قبیلے نے قائم کيتا سی، جو ایران ( فارس ) اُتے حکومت کردا سی۔ ریاست اُتے اٹھارويں صدی دے وسط وچ افشارید خاندان دی حکومت سی۔ اس خاندان دی نیہہ ۱۷۳۶ وچ شاندار فوجی کمانڈر نادر شاہ [۹] رکھی سی، جس نے صفوی خاندان دے آخری رکن نوں معزول کيتا تے خود نوں ایران دا شاہ قرار دتا۔
نادر دے دور حکومت وچ ، ایران ساسانی سلطنت دے بعد اپنی سب توں وڈی حد تک پہنچ گیا۔ اپنے عروج اُتے اس نے جدید دور دے ایران، آرمینیا ، جارجیا ، جمہوریہ آذربائیجان ، شمالی قفقاز دے کچھ حصے ( داغستان )، افغانستان ، بحرین ، ترکمانستان ، ازبکستان تے پاکستان ، تے عراق ، ترکی ، متحدہ عرب امارات تے عمان دے کچھ حصےآں نوں کنٹرول کيتا۔ اس دی موت دے بعد، اس دی بوہتے سلطنت زنداں ، درانیاں ، جارجیائیاں تے کاکیشین خاناں دے درمیان تقسیم ہو گئی سی، جدوں کہ افشاری حکمرانی خراسان دی اک چھوٹی مقامی ریاست تک محدود سی۔ آخر کار، ۱۷۹۶ وچ آغا محمد خان قاجار نے افشاری خاندان دا تختہ الٹ دتا، جو اک نويں مقامی ایرانی سلطنت قائم کرے گا تے مذکورہ بالا کئی علاقےآں اُتے ایرانی تسلط بحال کرے گا۔
اس خاندان دا ناں شمال مشرقی ایران دے خراسان نال تعلق رکھنے والے ترکمان افشار قبیلے دے ناں اُتے رکھیا گیا سی، جس توں نادر دا تعلق سی۔ [۱۰] افشار اصل وچ ۱۳ويں صدی وچ ترکستان توں آذربائیجان (ایرانی آذربائیجان) دی طرف ہجرت کر گئے سن ۔ ۱۷ويں صدی دے اوائل وچ ، عباس عظیم نے ازبکاں دے خلاف اپنی ریاست دی شمال مشرقی سرحداں دا دفاع کرنے دے لئی بوہت سارے افشاراں نوں آذربائیجان توں خراسان منتقل کیتا، جس دے بعد افشار انہاں علاقےآں وچ آباد ہو گئے۔ نادر دا تعلق افشاراں دی قرقلو شاخ توں سی۔ [۱۱]
تریخ
[سودھو]خاندان دی نیہہ
[سودھو]نادر شاہ خراسان دے افشار قبیلے نال تعلق رکھنے والے اک نیم خانہ بدوش خاندان وچ (بطور نادر قولی) پیدا ہويا سی، [۱۲] جتھے اوہ اک مقامی جنگجو بن گیا۔ اس دے اقتدار دا راستہ اودوں شروع ہويا جدوں ۱۷۲۲ وچ غلزئی میر محمود ہوتکی نے کمزور تے منتشر صفوید شاہ سلطان حسین دا تختہ الٹ دتا۔ ايسے دوران عثمانی تے روسی افواج نے ایرانی سرزمین اُتے قبضہ کر ليا۔ روس نے روس-فارسی جنگ دے ذریعے شمالی قفقاز تے ٹرانسکاکیشیا وچ ایران دے قفقاز دے علاقےآں دے نال نال سرزمین شمالی ایران اُتے قبضہ کر ليا، جدوں کہ پڑوسی عثمانیاں نے مغرب توں حملہ کيتا۔ ۱۷۲۴ دے معاہدہ قسطنطنیہ دے ذریعے، انہاں نے مفتوحہ علاقےآں نوں آپس وچ تقسیم کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ [۱۳]
تھیٹر دے دوسری طرف، نادر نے سلطان حسین دے بیٹے تہماسپ دوم دے نال افواج وچ شمولیت اختیار کيتی تے غلزئی افغاناں دے خلاف مزاحمت دی قیادت کی، ۱۷۲۹ وچ انہاں دے رہنما اشرف خان نوں آسانی توں راجگڑھ توں باہر کڈ دتا تے تہماسپ نوں تخت اُتے قائم کيتا۔ نادر نے عثمانیاں تے روسیاں توں کھوئی ہوئی زمیناں دوبارہ حاصل کرنے تے ایران وچ ایرانی تسلط بحال کرنے دے لئی جنگ کيتی۔ جدوں اوہ مشرق وچ غلزائیاں توں لڑ رہیا سی، تہماسپ نے قفقاز وچ اک تباہ کن مہم چلائی جس دی وجہ توں عثمانیاں نوں مغرب وچ اپنا کھویا ہويا بوہتے علاقہ دوبارہ حاصل کرنے دا موقع ملا۔ نادر، ناخوش، تہماسپ نے ۱۷۳۲ وچ اپنے شیر خوار بیٹے عباس III دے حق وچ معزول کر دتا۔ چار سال بعد، جدوں اس نے بوہتے کھوئی ہوئی فارسی زمیناں اُتے دوبارہ قبضہ کر ليا، نادر نے کافی اُتے اعتماد محسوس کيتا کہ اس نے موغان دے میدان وچ اک تقریب وچ خود نوں شاہ دا اعلان کر دتا۔ [۱۴]
نادر نے بعد وچ روسیاں نوں ۱۷۲۲–۲۳ وچ ۱۷۳۲ دے معاہدے ریشٹ تے ۱۷۳۵ دے گانجہ دے معاہدے دے ذریعے قبضے وچ لئی گئے علاقےآں نوں سونپنے اُتے مجبور کر [۱۵] ۔ انِکھّڑواں شمالی علاقےآں دے کنٹرول وچ واپس، تے مشترکہ عثمانی دشمن دے خلاف اک نويں روس-ایرانی اتحاد دے نال، نے عثمانی-فارس جنگ جاری رکھی۔ عثمانی فوجاں نوں مغربی ایران تے بقیہ قفقاز توں بے دخل کر دتا گیا، تے نتیجتاً ۱۷۳۶ دے معاہدہ قسطنطنیہ نے عثمانیاں نوں قفقاز اُتے ایرانی تسلط دی تصدیق کرنے اُتے مجبور کيتا تے نادر نوں نويں ایرانی شاہ (بادشاہ) دے طور اُتے تسلیم کيتا۔ [۱۶]
نادر شاہ دی فتوحات تے جانشینی دا مسئلہ
[سودھو]ہوتکی خاندان دا زوال
[سودھو]تہماسپ تے قاجار رہنما فتح علی خان ( آغا محمد خان قاجار دے آباؤ اجداد) نے نادر نال رابطہ کيتا تے اس توں کہیا کہ اوہ انہاں دے مقصد وچ شامل ہو جاواں تے غلزئی افغاناں نوں خراسان توں باہر کڈ دتیاں اس نے اتفاق کيتا تے اس طرح اوہ قومی اہمیت دی شخصیت بن گئے۔ جدوں نادر نوں معلوم ہويا کہ فتح علی خان ملک محمود دے نال خط و کتابت کر رہیا اے تے اس نے شاہ نوں ایہ گل دسی تاں تہماسپ نے اسنوں قتل کر دتا تے نادر نوں اپنی فوج دا سربراہ بنا دتا۔ نادر نے بعد وچ تہماسپ قولی (تہماسپ دا خادم) دا خطاب حاصل کيتا۔ ۱۷۲۶ دے آخر وچ ، نادر نے مشہد اُتے دوبارہ قبضہ کر ليا۔ [۱۷]
نادر نے اصفہان اُتے براہ راست مارچ نہ کرنے دا انتخاب کيتا۔ سب توں پہلے، مئی ۱۷۲۹ وچ ، اس نے ہرات دے نیڑے ابدالی افغاناں نوں شکست دتی۔ ابدالی دے بوہت سارے افغان بعد وچ اس دی فوج وچ شامل ہو گئے۔ غلزئی افغاناں دے نويں شاہ، اشرف نے نادر دے خلاف جانے دا فیصلہ کيتا لیکن ستمبر ۱۷۲۹ وچ ، نادر نے اسنوں دمغان دی جنگ وچ تے فیر فیصلہ کن طور اُتے نومبر وچ مورچاخورٹ وچ شکست دتی، تے افغاناں نوں ہمیشہ دے لئی فارس دی سرزمین توں کڈ دتا۔ اشرف بھج گیا تے نادر بالآخر اصفہان وچ داخل ہويا، اسنوں دسمبر وچ تہماسپ دے حوالے کے دتا تے اپنی فوج نوں ادائیگی دے لئی شہر نوں لُٹ لیا۔ تہماسپ نے نادر نوں اپنے آبائی علاقے خراسان سمیت کئی مشرقی صوبےآں دا گورنر بنایا تے اس دی شادی اپنی بہن نال کيتی۔ نادر نے اشرف دا پِچھا کيتا تے اسنوں شکست دتی، جسنوں اس دے اپنے پیروکاراں نے قتل کر دتا سی۔ [۱۸] 1738 وچ ، نادر شاہ نے قندھار وچ اقتدار دی آخری ہوتکی نشست دا محاصرہ کے دے تباہ کر دتا ۔ اس نے نیڑے ہی اک نواں شہر بسایا جس دا ناں ’’ نادرآباد ‘‘ رکھیا۔ [۱۹]
پہلی عثمانی مہم تے قفقاز دا دوبارہ حصول
[سودھو]۱۷۳۵ دے موسم بہار وچ ، نادر نے فارس دے حریف، عثمانیاں اُتے حملہ کیتا، تے حالیہ افراتفری دے دوران کھویا ہويا بوہتے علاقہ دوبارہ حاصل کر ليا۔ ايسے وقت، ابدالی افغاناں نے بغاوت دی تے مشہد دا محاصرہ کے لیا، نادر نوں اپنی مہم معطل کرنے تے اپنے بھائی ابراہیم نوں بچانے اُتے مجبور کر دتا۔ اس بغاوت نوں کچݪݨ وچ نادر نوں چودہ مہینے لگے۔
نادر تے شاہ دے درمیان تعلقات تنزلی دا شکار ہو گئے سن کیونجے مؤخر الذکر اپنے جنرل دی فوجی کامیابیاں توں گھبرا گیا سی۔ جدوں کہ نادر مشرق وچ غائب سی، تہماسپ نے یریوان اُتے دوبارہ قبضہ کرنے دی مہم شروع کرکے خود نوں ثابت کرنے دی کوشش کيتی۔ اس نے نادر دے تمام حالیہ فائدے نوں عثمانیاں دے ہتھ وچ کھو دتا، تے تبریز دے بدلے جارجیا تے آرمینیا نوں دینے دے معاہدے اُتے دستخط کيتے سن ۔ نادر نے غصے توں دیکھیا کہ تہماسپ نوں معزول کرنے دا وقت آگیا اے۔ انہاں نے اس معاہدے دی مذمت کردے ہوئے عثمانیاں دے خلاف جنگ دے لئی عوامی حمایت حاصل کيتی۔ اصفہان وچ نادر نے طہماسپ نوں نشے وچ دھت کر دتا تے فیر اسنوں درباریاں نوں دکھایا کہ کیہ ایسی حالت وچ کوئی شخص حکومت کرنے دے قابل اے ؟ ۱۷۳۲ وچ اس نے تہماسپ نوں شاہ دے بچے دے بیٹے عباس III دے حق وچ دستبردار ہوݨ اُتے مجبور کیتا، جس دا نادر ریجنٹ بن گیا۔
نادر نے فیصلہ کیتا، جدوں اس نے ۱۷۳۰–۳۵ دی جنگ جاری رکھی، کہ اوہ عثمانی بغداد اُتے مَل مار دے آرمینیا تے جارجیا دا علاقہ واپس جِت سکدا اے تے فیر اسنوں کھوئے ہوئے صوبےآں دے بدلے وچ پیش کر سکدا اے، لیکن اس دا منصوبہ اودوں بری طرح ناکام ہو گیا جدوں اس دی فوج نے اسنوں شکست دتی۔ ۱۷۳۳ وچ شہر دے نیڑے عثمانی جنرل توپل عثمان پاشا ۔ نادر نے فیصلہ کيتا کہ اسنوں اپنی پوزیشن بچانے دے لئی جلد از جلد اس پہل نوں دوبارہ حاصل کرنے دی لوڑ اے کیونجے فارس وچ پہلے ہی بغاوتاں شروع ہو چکی سی۔ اس نے اک وڈی طاقت دے نال اک بار فیر توپل دا سامنا کيتا تے اسنوں شکست دے کے مار ڈالیا۔ اس دے بعد اس نے بغداد دے نال نال شمالی صوبےآں وچ گنجا دا محاصرہ کیتا، عثمانیاں دے خلاف روسی اتحاد حاصل کيتا۔ نادر نے یگیورڈ (جدید دور دا آرمینیا) وچ اک اعلیٰ عثمانی فوج دے خلاف فیصلہ کن فتح حاصل کيتی تے ۱۷۳۵ دے موسم گرما تک فارس آرمینیا تے جارجیا دوبارہ اس دے زیر تسلط سن ۔ مارچ ۱۷۳۵ وچ ، اس نے گانجہ وچ روسیاں دے نال اک معاہدے اُتے دستخط کيتے جس دے ذریعے مؤخر الذکر نے اپنی تمام فوجاں نوں فارس دی سرزمین توں واپس بلانے اُتے اتفاق کیتا، [۲۰][۲۱] جو کہ ۱۷۳۲ دے معاہدے دے ذریعے حالے تک واپس نئيں کيتے گئے سن، بنیادی طور اُتے دربند, باکو, Tarki, تے آلا دُوآلا دی سرزمیناں دے بارے وچ جس دے نتیجے وچ تمام قفقاز تے شمالی سرزمین ایران اُتے دوبارہ ایرانی حکمرانی دوبارہ قائم ہو گئی۔
نادر بادشاہ بن جاندا اے۔
[سودھو]موغان دے میداناں (موجودہ جمہوریہ آذربائیجان تے ایران دے درمیان تقسیم) دے شکار دے بعد، نادر نے اپنے قریبی عزیزاں نوں مشورہ دتا کہ اسنوں نوجوان عباس III دی جگہ نواں بادشاہ (شاہ) قرار دتا جائے۔ نادر دے قریبی دوستاں دے چھوٹے گروپ وچ [۲۲] خان جلیر تے حسن علی بیگ بیسٹامی شامل سن ۔ [۲۲] نادر دے مشورے دے بعد، گروپ نے "حوصلہ افزائی" نئيں کيتی، تے حسن علی خاموش رہے۔ جدوں [۲۲] نے انہاں توں پُچھیا کہ اوہ خاموش کیوں رہے تاں حسن علی نے جواب دتا کہ نادر دے لئی بہترین اقدام ایہ ہوئے گا کہ اوہ ریاست دے تمام سرکردہ افراد نوں جمع کرن تاکہ انہاں دا معاہدہ "اک دستخط شدہ تے مہر بند دستاویز وچ حاصل کيتا جاسکے۔ رضامندی" [۲۲] نادر نے اس تجویز نوں منظوری دے دی، تے چانسلری دے مصنفاں، جنہاں وچ درباری مورخ مرزا مہدی خان استرآبادی وی شامل سن، نوں حکم دتا گیا کہ اوہ ملک دے فوجی، مذہبی تے بزرگاں نوں میدانی علاقےآں وچ طلب کرن۔ [۲۳] [۲۴] ۱۷۳۵ وچ لوکاں نوں شرکت دے لئی بلايا گیا سی، تے اوہ جنوری ۱۷۳۶ وچ پہنچنے لگے سن ۔ تے تیمور ) موغان دے میداناں وچ ۔ موغان دے میدان نوں خاص طور اُتے اس دے سائز تے " چارے دی کثرت" دے لئی چنا گیا سی۔ سب نے [۲۵] دے نواں بادشاہ بننے دی تجویز اُتے اتفاق کیتا، بوہت سارے - جے بوہتے نئيں - جوش و خروش توں، باقی نادر دے غصے توں ڈردے سن جے اوہ معزول صفویاں دی حمایت کردے نيں۔ نادر نوں ۸ مارچ ۱۷۳۶ نوں ایران دے شاہ دا تاج پہنایا گیا، جس تریخ نوں اس دے نجومیاں نے خاص طور اُتے سازگار ہوݨ دے طور اُتے منتخب کيتا سی، [۲۶] اک "غیر معمولی طور اُتے وڈی مجلس" وچ شرکت کرنے دے نال جو ملک دے فوجی، مذہبی تے بزرگاں اُتے مشتمل سی۔ عثمانی سفیر علی پاشا [۲۷]
مغلیہ سلطنت اُتے حملہ
[سودھو]۱۷۳۸ وچ ، نادر شاہ نے ہوتکی خاندان دی آخری چوکی قندھار نوں فتح کيتا تے نادر آباد، قندھار قائم کيتا۔ انہاں دے خیالات ہن دہلی وچ مقیم مغلیہ سلطنت دی طرف متوجہ ہوئے۔ مشرق وچ ایہ اک زمانے دی طاقتور مسلم ریاست ٹُٹ رہی سی کیونجے امرا تیزی توں نافرمان ہُندے گئے تے مراٹھا سلطنت دے ہندو مراٹھاں نے جنوب مغرب توں اس دی سرزمین اُتے حملہ کيتا۔ اس دا حکمران محمد شاہ اس ٹُٹ پھوٹ نوں پلٹانے وچ بے بس سی۔ نادر نے افغان باغیاں دے حوالے کرنے دا کہیا لیکن مغل بادشاہ نے انکار کر دتا۔
نادر نے اپنے افغان دشمناں نوں ہندوستان وچ پناہ لینے دا بہانہ استعمال کردے ہوئے سرحد پار کر کے فوجی طور اُتے کمزور لیکن فیر وی انتہائی دولت مند مشرقی سلطنت اُتے حملہ کيتا۔ [۲۸] گورنر پشاور دے خلاف اک شاندار مہم وچ ، اس نے اپنی افواج دے اک چھوٹے توں دستے نوں لے کے تقریباً ناقابل تسخیر پہاڑی رستےآں توں اک خوفناک مارچ کیتا، تے درہ خیبر دے منہ اُتے کھڑی دشمن افواج نوں مکمل طور اُتے حیران کر دتا، اس دے باوجود انہاں نوں فیصلہ کن شکست دتی۔ دو توں اک دی تعداد ودھ رہی اے۔ اس دے نتیجے وچ غزنی ، کابل ، پشاور ، سندھ تے لاہور اُتے قبضہ ہو گیا۔
جداں ہی نادر مغل علاقےآں وچ چلا گیا، اس دے نال اس دی وفادار جارجیائی رعایا تے مشرقی جارجیا دے مستقبل دے بادشاہ ایرکل دوم وی سن، جنہاں نے نادر دی فورس دے اک حصے دے طور اُتے جارجیائی دستے دی بطور فوجی کمانڈر قیادت کيتی۔ [۲۹] پہلے ازاں مغل افواج دی شکست دے بعد، اس نے سال دے اختتام توں پہلے دریائے سندھ نوں عبور کردے ہوئے ہندوستان وچ ہور گہرائی تک پیش قدمی کيتی۔ مغل سلطنت دی شمالی جاگیردار ریاستاں دے خلاف فارس دی فوج دی تیز تے فیصلہ کن کامیابیاں دی خبراں نے دہلی وچ کافی اضطراب پیدا کر دتا، جس توں مغل حکمران محمد شاہ نے تقریباً ۳۰۰٬۰۰۰ آدمیاں دی زبردست فوج نوں بلايا تے اس وڈے میزبان نوں شمال دی طرف مارچ کيتا۔ فارس دی فوج۔
نادر شاہ نے ۱۳ فروری ۱۷۳۹ کو کرنال دی وڈی جنگ وچ مغل فوج نوں تن گھینٹے توں وی کم وقت وچ کچل دتا۔ اس فیصلہ کن فتح دے بعد، نادر نے محمد شاہ نوں پھڑ لیا تے اس دے نال دہلی وچ داخل ہويا۔ [۳۰] جدوں ایہ افواہ پھیلی کہ نادر نوں قتل کر دتا گیا اے تاں کچھ ہندوستانیاں نے حملہ کر کے فارسی فوجیاں نوں ہلاک کر دتا۔ نادر، غصے وچ ، رد عمل دا اظہار کردے ہوئے اپنے سپاہیاں نوں شہر نوں پرتن تے توڑ پھوڑ کرنے دا حکم دتا۔ اک دن دے دوران (۲۲ مارچ) 20,000 کو 30,000 ہندوستانی فارسی فوجاں دے ہتھوں مارے گئے، محمد شاہ نوں نادر توں رحم دی بھیک مانگنے اُتے مجبور کيتا۔ [۳۱]
اس دے جواب وچ ، نادر شاہ نے دستبردار ہوݨ اُتے رضامندی ظاہر کیتی، لیکن محمد شاہ نے اس دا خمیازہ اپنے شاہی خزانے دی چابیاں دے دیے، تے ایتھے تک کہ میور دا تخت وی فارسی بادشاہ دے حوالے کے دتا۔ اس دے بعد میور دا تخت فارسی سامراجی طاقت دی علامت دے طور اُتے کم کيتا۔ اک اندازے دے مطابق نادر اپنے نال ست سو ملین روپے دے خزانے لے گیا سی۔ ہور شاندار جواہرات دے اک ذخیرے وچ ، نادر نے کوہ نور تے دریا نور ہیرے وی حاصل کيتے ( کوہ نور دا مطلب فارسی وچ "روشنی دا پہاڑ" اے، دریا نور دا مطلب اے "روشنی دا سمندر")۔
فارس دیاں فوجاں مئی ۱۷۳۹ دے آغاز وچ دہلی توں نکل گئياں، لیکن انہاں دے جانے توں پہلے، اس نے سندھ دے مشرق وچ تمام علاقے محمد شاہ نوں واپس کر دتے جنہاں اُتے اس نے قبضہ کر ليا سی۔ [۳۲] نادر دے سپاہی اپنے نال ہزاراں ہاسی گھوڑے تے اونٹھ وی لے گئے، جو انہاں نے جمع کيتا سی۔ واپسی دے مارچ پر، سکھ پہاڑیاں توں نکلے تے نادر شاہ دی فوجاں اُتے گھات لگیا کر حملہ کیتا، کچھ لُٹ مار تے قیدی اپنے نال لے گئے۔ [۳۳] پر، ہندوستان توں پکڑی گئی بقیہ لُٹ مار اِنّی قیمتی سی کہ نادر نے اپنی واپسی دے بعد تن سال دے لئی ایران وچ ٹیکس لگانا بند کر دتا۔ [۳۴] نادر نے سلطنت اُتے حملہ کیتا، خبرے، پچھلے ہنگامےآں دے بعد اپنے ملک نوں کچھ سانس لینے دی جگہ دتی جائے۔ اس دی کامیاب مہم تے فنڈز دی بھرپائی دا مطلب ایہ سی کہ اوہ ایران دے حریف تے پڑوسی سلطنت عثمانیہ دے خلاف اپنی جنگاں جاری رکھ سکدا اے۔ [۳۵]
شمالی قفقاز، وسطی ایشیا، عرب، تے دوسری عثمانی جنگ
[سودھو]ہندوستانی مہم نادر دے کیریئر دا زینہ سی۔ ہندوستان توں واپسی دے بعد، نادر اپنے وڈے بیٹے رضا قلی مرزا دے نال باہر ہو گیا، جس نے اپنے والد دی غیر موجودگی وچ فارس اُتے حکومت کيتی سی۔ رضا نے انتہائی سخت تے قدرے ظالمانہ سلوک کيتا سی لیکن اس نے فارس وچ امن برقرار رکھیا سی۔ نادر دے مرنے دی افواہ سننے دے بعد، اس نے صفوی شاہی اسیراں تہماسپ تے اس دے نو سالہ بیٹے عباس سوم نوں پھانسی دے کے تخت اُتے قبضہ کرنے دی تیاری کر لئی سی۔ خبر سندے ہی رضا دی بیوی جو تہماسپ دی بہن سی خودکشی کر لئی۔ نادر نوجوان دے رویے توں خوش نئيں سی تے اسنوں وائسرائے دے عہدے توں ہٹا کر اس دی تذلیل کی، لیکن اوہ اسنوں ٹرانسکسیانا دے علاقے نوں فتح کرنے دے لئی اپنی مہم اُتے لے گیا۔ نادر تیزی توں غاصب بن گیا کیونجے اس دی صحت واضح طور اُتے گر گئی سی۔ ۱۷۴۰ وچ اس نے کھیوا دے خاندے نوں فتح کيتا۔ جدوں فارسیاں نے بخارا دی ازبک خانت نوں تسلیم کرنے اُتے مجبور کيتا تاں نادر چاہندا سی کہ رضا خان دی وڈی دھی نال شادی کرے کیونجے اوہ اس دے رول ماڈل چنگیز خان دی اولاد سی، لیکن رضا نے صاف انکار کر دتا تے نادر نے خود اس لڑکی نال شادی کر لئی۔ نادر نے وسطی ایشیا وچ اس مہم اُتے خوارزم نوں وی فتح کيتا۔ [۳۶]
نادر نے ہن داغستان نوں چند سال پہلے اک مہم دے دوران اپنے بھائی ابراہیم قولی دی موت دی سزا دینے دا فیصلہ کيتا۔ ۱۷۴۱ وچ ، جدوں نادر داغستانیاں توں لڑنے دے لئی مازندران دے جنگل توں گزر رہیا سی، اک قاتل نے اس اُتے گولی چلائی لیکن نادر صرف ہلکا زخمی ہويا۔ اسنوں شک ہوݨ لگیا کہ اس دا پُتر اس کوشش دے پِچھے اے تے اسنوں تہران تک محدود کر دتا۔ نادر دی ودھدی ہوئی خرابی نے اس دا غصہ ہور خراب کر دتا۔ خبرے ایہ اس دی بیماری سی جس نے نادر نوں داغستان دے لیزگین قبیلے دے خلاف جنگ وچ پہل کرنے توں محروم کردتا۔ اس دے لئی مایوسی دے نال، انہاں نے گوریلا جنگ دا سہارا لیا تے فارسی انہاں دے خلاف بوہت گھٹ پیش رفت کر سکے۔ [۳۷] بھانويں نادر اپنی مہم دے دوران بوہتے داغستان اُتے قبضہ کرنے وچ کامیاب ہو گیا، لیکن لیزگین دی طرف توں تعینات مؤثر گوریلا جنگ، لیکن آوارس تے لکس نے وی ایتکاں ایران نوں اس مخصوص شمالی کاکیشین علاقے اُتے دوبارہ فتح دا باعث بنا دتا؛ کئی سال بعد، نادر کو واپس لینے اُتے مجبور کيتا گیا ۔ ايسے عرصے دے دوران نادر نے مازندران وچ قاتلانہ حملے دے پِچھے اپنے بیٹے دا ہتھ ہوݨ دا الزام لگایا۔ رضا نے غصے توں اپنی بے گناہی اُتے احتجاج کیتا، لیکن نادر نے اسنوں سزا دے طور اُتے اَنھّا کر دتا، حالانکہ اسنوں فوراً پچھتاوا سی۔ اس دے فوراً بعد، نادر نے انہاں رئیساں نوں پھانسی دینا شروع کر دتی جنہاں نے اپنے بیٹے دے اندھے ہُندے ہوئے دیکھیا سی۔ اپنے آخری سالاں وچ ، نادر تیزی توں بے وقوف بن گیا، جس نے وڈی تعداد وچ مشتبہ دشمناں نوں قتل کرنے دا حکم دتا۔
اپنی کمائی ہوئی دولت توں نادر نے فارسی بحریہ دی تعمیر شروع کر دتی۔ مازندران تے گیلان دی لکڑی توں اس نے بوشہر وچ بحری جہاز بنائے تے امول وچ نويں توپ خانہ بنانے دا حکم دتا۔ اس نے ہندوستان وچ تِیہہ جہاز وی خریدے۔ [۱۹] اس نے بحرین دا جزیرہ عرباں توں دوبارہ کھو لیا۔ ۱۷۴۳ وچ ، اس نے عمان تے اس دے مرکزی راجگڑھ مسقط نوں فتح کيتا۔ ۱۷۴۳ وچ ، نادر نے سلطنت عثمانیہ دے خلاف اک ہور جنگ شروع کيتی۔ اپنے اختیار وچ اک بہت وڈی فوج رکھنے دے باوجود، اس مہم وچ نادر نے اپنی سابقہ فوجی صلاحیتاں دا بوہت گھٹ مظاہرہ کيتا۔ ایہ ۱۷۴۶ وچ اک امن معاہدے اُتے دستخط دے نال ختم ہويا، جس وچ عثمانیاں نے نادر نوں نجف اُتے قبضہ کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ [۳۸]
فوج
[سودھو]فارس دے افشاری خاندان دی فوجی قوتاں دی ابتدا صفوی ریاست دے خاتمے دے دوران خراسان وچ نسبتاً غیر واضح لیکن خونی بین گراوہی تشدد نال ہوئی سی۔ شمال مشرقی ایران وچ ترکمن افشار قبیلے دے مقامی جنگجو نادر قولی دے ماتحت جنگجوواں دا چھوٹا گروہ چند سو آدمیاں توں ودھ نئيں سی۔ فیر وی بادشاہاں دے بادشاہ، شہنشاہ دے طور اُتے نادر دی طاقت دے عروج پر، اس نے ۳۷۵٬۰۰۰ لڑاکا جواناں دی فوج دی کمانڈ دی جو اودوں دی واحد سب توں طاقتور فوجی قوت سی، [۳۹] جس دی قیادت اک انتہائی باصلاحیت تے کامیاب تریخ دے فوجی رہنما [۴۰]
۱۷۴۷ وچ اپنے افسراں دے اک دھڑے دے ہتھوں نادر شاہ دے قتل دے بعد، نادر دی طاقتور فوج ٹُٹ گئی کیونجے افشاری ریاست ٹُٹ گئی تے ملک کئی دہائیاں دی خانہ جنگی وچ ڈُب گیا۔ بھانويں تخت دے بے شمار افشاری ڈھونگ باز سن، (بوہت سارے دوسرے دے درمیان) جنہاں نے پورے ملک اُتے دوبارہ کنٹرول حاصل کرنے دی کوشش کيتی، لیکن اٹھارويں صدی دے بالکل آخر تک آغا محمد خان قاجار دی مہمات تک فارس ہنگامہ آرائی وچ اک ٹوٹا ہويا سیاسی وجود رہیا۔ قوم نوں دوبارہ متحد کیا.
خانہ جنگی تے افشاریاں دا زوال
[سودھو]۱۷۴۷ وچ نادر دی موت دے بعد، اس دے بھتیجے علی قولی (جو خبرے قتل دی سازش وچ ملوث رہیا ہو) نے تخت اُتے قبضہ کر ليا تے اپنے آپ نوں عادل شاہ ("The Just King") دا اعلان کيتا۔ اس نے رضا قولی دے بیٹے ۱۳ سالہ شاہ رخ دے علاوہ نادر دے تمام بیٹےآں تے پوتاں نوں پھانسی دینے دا حکم دتا۔ [۴۲] اِنّے وچ، نادر دے سابق خزانچی احمد شاہ ابدالی نے درانی سلطنت دی نیہہ رکھ دے اپنی آزادی دا اعلان کر دتا سی۔ اس عمل وچ ، مشرقی علاقے کھو گئے تے اگلی دہائیاں وچ افغانستان دا حصہ بن گیا، جو درانی سلطنت دی جانشین ریاست سی۔ شمالی علاقہ جات، ایران دے سب توں انِکھّڑواں علاقے، دا انجام وکھ وکھ سی۔ ایرکل دوم تے تیموراز دوم ، جنہاں نوں ۱۷۴۴ وچ ، خود نادر نے انہاں دی وفاداری دی وجہ توں بالترتیب کاکھیتی تے کارتلی دا بادشاہ بنایا سی، [۴۳] نے عدم استحکام دے پھٹنے توں فائدہ اٹھایا تے حقیقت وچ آزادی دا اعلان کيتا۔ ایرکل دوم نے تیموراز II دی موت دے بعد کارتلی اُتے کنٹرول سنبھال لیا، اس طرح کارتلی کاکھیتی دی بادشاہی دے طور اُتے دوناں نوں متحد کر کے، سیاسی طور اُتے متحد مشرقی جارجیا دی صدارت کرنے والے تن صدیاں وچ پہلے جارجیائی حکمران بن گئے، [۴۴] تے اس دے شدید موڑ دی وجہ توں سرزمین ایران وچ ہوݨ والے واقعات اوہ زند دور تک خود مختار رہنے دے قابل ہو جاواں گے۔ [۴۵] اَگڑ پِچھڑ قاجار خاندان دے تحت، ایران جارجیائی علاقےآں اُتے ایرانی تسلط نوں بحال کرنے وچ کامیاب ہويا، ایتھے تک کہ اوہ ۱۹ويں صدی دے دوران ہمسایہ شاہی روس دے ہتھوں اٹل طور اُتے کھو نہ جاواں۔ [۴۶] قفقاز دے باقی علاقےآں وچوں بوہت سارے، جنہاں وچ جدید دور دے آذربائیجان ، آرمینیا، تے داغستان شامل نيں، وکھ وکھ خاناں وچ بٹ گئے۔ زنداں تے قاجاراں دی آمد تک، اس دے حکمراناں نوں وکھ وکھ قسم دی خود مختاری حاصل سی، لیکن اوہ ایرانی بادشاہ دے تابع تے تابع رہے۔ [۴۷] ابتدائی قاجاراں دے تحت، ٹرانسکاکیشیا تے داغستان دے ایہ تمام علاقے مکمل طور اُتے ایران وچ شامل ہو جاواں گے، لیکن آخر کار مستقل طور اُتے (جارجیا دے نال نال) توں وی محروم ہو گئے، ۱۹ويں صدی دے دوران ۱۹ويں دی دو روس-فارسی جنگاں دے ذریعے شاہی روس دے ہتھ وچ ۔ صدی [۴۶]
عادل نے اپنے بھائی ابراہیم نوں راجگڑھ اصفہان نوں محفوظ بنانے دے لئی بھیجنے دی غلطی کيتی۔ ابراہیم نے اپنے آپ نوں حریف دے طور اُتے کھڑا کرنے دا فیصلہ کیتا، عادل نوں جنگ وچ شکست دتی، اسنوں اَنھّا کر کے تخت اُتے قبضہ کر ليا۔ عادل نے اک سال توں وی کم عرصہ حکومت کيتی سی۔ ايسے دوران فوجی افسراں دے اک گروپ نے شاہ رخ نوں مشہد دی جیل توں رہیا کيتا تے اکتوبر ۱۷۴۸ وچ اسنوں شاہ قرار دتا۔ ابراہیم نوں شکست ہوئی تے ۱۷۵۰ وچ اسیری وچ مر گیا تے عادل نوں وی نادر شاہ دی بیوہ دی درخواست اُتے موت دے گھاٹ اتار دتا گیا۔ شاہ رخ نوں اک ہور کٹھ پتلی حکمران سلیمان II دے حق وچ مختصر طور اُتے معزول کر دتا گیا لیکن، بھانويں اَنھّا ہو گیا، شاہ رخ نوں اس دے حامیاں نے تخت اُتے بحال کر دتا۔ اس نے مشہد وچ حکومت کيتی تے ۱۷۵۰ دی دہائی توں اس دا علاقہ بوہتے شہر تے اس دے ماحول تک محدود سی۔ [۴۱] ۱۷۹۶ وچ قاجار خاندان دے بانی محمد خان قاجار نے مشہد اُتے قبضہ کر ليا تے شاہ رخ نوں نادر شاہ دے خزانے دے بارے وچ دسنے اُتے مجبور کرنے دے لئی تشدد دا نشانہ بنایا۔ شاہ رخ جلد ہی زخماں دی تاب نہ لاندے ہوئے چل بسا تے اس دے نال ہی افشاری خاندان دا خاتمہ ہوگیا۔ [۴۸][۴۹] شاہ رخ دے اک بیٹے نادر مرزا نے ۱۷۹۷ وچ آغا محمد خان قاجار دی موت اُتے بغاوت دی لیکن بغاوت نوں کچل دتا گیا تے اپریل ۱۸۰۳ وچ اسنوں پھانسی دے دتی گئی۔ شاہ رخ دی اولاد ۲۱ويں صدی وچ افشار نادری کنیت توں جاری اے۔
مذہبی پالیسی
[سودھو]صفویاں نے شیعہ اسلام نوں ایران دے سرکاری مذہب دے طور اُتے متعارف کرایا سی۔ نادر دی پرورش غالباً اک شیعہ دے طور اُتے ہوئی سی [۵۰] لیکن بعد وچ جدوں اس نے اقتدار حاصل کيتا تے سلطنت عثمانیہ وچ دھکیلنا شروع کيتا تاں اس نے سنی [۵۱] عقیدے دی حمایت کيتی۔ انہاں دا خیال سی کہ صفوی شیعہ ازم نے سنی سلطنت عثمانیہ دے نال تنازع نوں تیز کر دتا اے۔ اس دی فوج شیعہ تے سنی (عیسائیاں دی اک قابل ذکر اقلیت دے نال) دا مرکب سی تے اس وچ اس دے اپنے قزلباش دے نال نال ازبک، افغان ، عیسائی جارجیائی تے آرمینیائی ، [۵۲][۵۳] تے ہور شامل سن ۔ اوہ چاہندا سی کہ فارس مذہب دی اک ایسی شکل اختیار کرے جو سنیاں دے لئی ودھ قابل قبول ہو تے اس نے مشورہ دتا کہ فارس شیعہ مذہب دی اک شکل اختیار کرے جسنوں اوہ "جعفری" کہندے نيں، چھیويں شیعہ امام جعفر الصادق دی شان وچ . اس نے بعض شیعہ طریقےآں اُتے پابندی لگیا دتی جو خاص طور اُتے سنیاں دے لئی ناگوار سن، جداں کہ پہلے تن خلفاء دی لعنت۔ ذاتی طور پر، نادر دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ اوہ مذہب توں لاتعلق سی تے فرانسیسی جیسوئٹ جو اس دے ذاتی معالج دے طور اُتے کم کردا سی، نے دسیا کہ ایہ جاننا مشکل سی کہ اوہ کس مذہب دی پیروی کردا اے تے بوہت سارے لوک جو اسنوں اچھی طرح جاݨدے سن کہندے نيں کہ اس دے پاس کوئی نئيں سی۔ [۴۸] نادر نے امید ظاہر کیتی کہ "جعفریت" نوں سنی اسلام دے پنجويں مکتب ( مذہب ) دے طور اُتے قبول کيتا جائے گا تے ایہ کہ عثمانی اپنے پیروکاراں نوں مکہ جانے دی اجازت داں گے ، جو انہاں دے علاقے وچ سی۔ بعد وچ ہوݨ والے امن مذاکرات وچ ، عثمانیاں نے جعفریت نوں پنجويں مذاہب دے طور اُتے تسلیم کرنے توں انکار کر دتا لیکن انہاں نے فارسی عازمین نوں حج اُتے جانے دی اجازت دتی۔ نادر نوں حج دی تجارت توں حاصل ہوݨ والی آمدنی دی وجہ توں فارسیاں دے حج اُتے جانے دے حقوق حاصل کرنے وچ دلچسپی سی۔ [۱۹] اپنی مذہبی اصلاحات وچ نادر دا دوسرا بنیادی مقصد صفویاں نوں ہور کمزور کرنا سی کیونجے شیعہ اسلام ہمیشہ توں خاندان دی حمایت وچ اک وڈا عنصر رہیا اے۔ اس نے فارس دے چیف ملا دا گلا گھونٹ دتا جدوں اسنوں صفویاں دی حمایت دا اظہار کردے سنیا گیا۔ انہاں دی اصلاحات وچ اس دا تعارف وی شامل سی جسنوں کولاہ نادری دے ناں توں جانیا جاندا اے۔ ایہ چار چوٹیاں والی ٹوپی سی جو پہلے چار خلفاء دی علامت سی۔
جھنڈا۔
[سودھو]نادر شاہ نے شعوری طور اُتے سبز رنگ دے استعمال توں گریز کیتا، کیونجے سبز دا تعلق شیعہ اسلام تے صفوی خاندان توں سی۔ [۵۴]
اسکوائر دے سجے طرف دو شاہی معیارات رکھے گئے سن جنہاں دا پہلے ہی ذکر کيتا گیا اے: انہاں وچوں اک سرخ، نیلے تے سفید دی پٹیاں وچ سی، تے دوسرا سرخ، نیلے، سفید تے پیلے رنگ کے، بغیر کسی تے زیور کے: بھانويں پرانا معیار دے مطابق انہاں نوں منتقل کرنے دے لئی ۱۲ آدمیاں دی لوڑ سی، شاہ نے انہاں دے لاٹھیاں نوں لمبا کیتا، تے انہاں نوں ہور بھاری بنایا۔ اس نے انہاں اُتے ریشم دے نويں رنگ وی لگائے، اک سرخ تے پیلے رنگ دی دھاری دار، دوسرا پیلے رنگ دے سرخ توں: اوہ اِنّے وڈے سائز دے بنے ہوئے سن کہ دشمن دے ہتھوں انہاں نوں لے جانے توں روکیا جائے، سوائے پوری شکست کے۔ رجمنٹ دے رنگ ریشم دی اک تنگ پرچی سن، اک نقطہ اُتے ڈھل گئے، کچھ سرخ، کچھ سفید، تے کچھ دھاری دار سن ۔ [۵۵][۵۶]
بحریہ دا ایڈمرل جھنڈا اک سفید زمین اے جس دے وچکار اک سرخ فارسی تلوار اے۔ [۵۷] بھانويں جوناس ہین وے دیاں تحریراں دی نیہہ اُتے اسيں دیکھ سکدے نيں کہ شاہ نادر دی فوجی رجمنٹ دے جھنڈے تن کان والے سن لیکن اسيں اس نتیجے اُتے نئيں پہنچ سکدے کہ اودوں دے شاہی جھنڈے تن کان والے سن یا چار کان والے۔ .
مورتاں
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ Amanat 1997, p. 13.
- ↑ Amanat 2017, pp. ۱۴۵–۱۵۶.
- ↑ Katouzian, Homa (2003). Iranian History and Politics. Routledge, 128. ISBN 0-415-29754-0. “Indeed, since the formation of the Ghaznavids state in the tenth century until the fall of Qajars at the beginning of the twentieth century, most parts of the Iranian cultural regions were ruled by Turkic-speaking dynasties most of the time. At the same time, the official language was Persian, the court literature was in Persian, and most of the chancellors, ministers, and mandarins were Persian speakers of the highest learning and ability.”
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Axworthy, Michael (2008). A History of Iran: Empire of the Mind. New York: Basic Books, 160, 167. ISBN 978-0-465-00888-9. OCLC 182779666.
- ↑ Aliasghar Shamim, Iran during the Qajar Reign, Tehran: Scientific Publications, 1992, p. 287
- ↑ Lockhart, L., "Nadir Shah: A Critical Study Based Mainly upon Contemporary Sources", London: Luzac & Co., 1938, 21 :"Nadir Shah was from a Turkmen tribe and probably raised as a Shiʿa, though his views on religion were complex and often pragmatic"
- ↑ Mikaberidze, Alexander (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia, Vol.1. ABC Clio, LLC. p. 408. ISBN 978-1-59884-336-1.
- ↑ Axworthy 2006.
- ↑ Axworthy 2006.
- ↑ Cambridge History of Iran Volume 7, pp. 2–4
- ↑ Encyclopedia Iranica : "Born in نومبر 1688 into a humble pastoral family, then at its winter camp in Darra Gaz in the mountains north of Mashad, Nāder belonged to a group of the Qirqlu branch of the Afšār Turkmen."
- ↑ Martin, Samuel Elmo (1997). Uralic And Altaic Series. Routledge. p. 47. ISBN 0-7007-0380-2.
- ↑ Michael Axworthy Iran: Empire of the Mind (Penguin, 2008) pp.153–156
- ↑ Dowling, Timothy C. (2 دسمبر 2014). Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond ... ISBN 978-1-59884-948-6. Retrieved 25 دسمبر 2014. Check date values in:
|date=, |accessdate=
(help) - ↑ "İstanbul Antlaşması (1736) – Teknoloji Tasarim Ve icatlar". https://web.archive.org/web/20120306091358/http://www.dataci.net/istanbul-antlasmasi-1736.html. Retrieved on 2015-06-20.
- ↑ Axworthy 2006
- ↑ Axworthy 2006
- ↑ ۱۹.۰ ۱۹.۱ ۱۹.۲ Encyclopædia Iranica
- ↑ Elton L. Daniel, "The History of Iran" (Greenwood Press 2000) p. 94
- ↑ Lawrence Lockhart Nadir Shah (London, 1938)
- ↑ ۲۲.۰ ۲۲.۱ ۲۲.۲ ۲۲.۳ Fisher et al. 1991, pp. ۳۴.
- ↑ Fisher et al. 1991, pp. 34.
- ↑ Fisher et al. 1991, pp. ۳۶.
- ↑ Fisher et al. 1991, pp. ۳۵.
- ↑ Axworthy 2006
- ↑ Fisher et al. 1991, pp. ۳۴-۳۶.
- ↑ Raghunath Rai.
- ↑ David Marshall Lang.
- ↑ "An Outline of the History of Persia During the Last Two Centuries (A.D. 1722–1922)". London: Packard Humanities Institute. p. 33. http://persian.packhum.org/persian/pf?file=90001014&ct=33. Retrieved on 2010-09-24.
- ↑ Axworthy 2006
- ↑ Axworthy 2006
- ↑ Singh, Khushwant (2004). A History of the Sikhs: 1469–1838 (in English). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-567308-1.
- ↑ Axworthy 2006
- ↑ Axworthy 2006
- ↑ svat soucek, a history of inner asia page 195: in 1740 Nadir Shah, the new ruler of Iran, crossed the Amu Darya and, accepting the submission of Muhammad Hakim Bi which was then formalized by the acquiescence of Abulfayz Khan himself, proceeded to attack Khiva.
- ↑ Spencer C. Tucker.
- ↑ Axworthy 2006
- ↑ Axworthy, Michael (2009).
- ↑ Axworthy, Michael, "Iran: Empire of the Mind", Penguin Books, 2007. p158
- ↑ ۴۱.۰ ۴۱.۱ Malcolm, Sir John (1829). The History of Persia: From the Most Early Period to the Present Time (in English). Murray. سائیٹ غلطی:Invalid
<ref>
tag; name ":0" defined multiple times with different content - ↑ Cambridge History p.59
- ↑ Ronald Grigor Suny.
- ↑ Yar-Shater, Ehsan.
- ↑ Fisher et al. 1991, p. ۳۲۸.
- ↑ ۴۶.۰ ۴۶.۱ Timothy C. Dowling Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond p 728-729 ABC-CLIO, 2 dec. 2014 سانچہ:آئی ایس بی این
- ↑ Encyclopedia of Soviet law By Ferdinand Joseph Maria Feldbrugge, Gerard Pieter van den Berg, William B. Simons, Page 457
- ↑ ۴۸.۰ ۴۸.۱ Axworthy p.168
- ↑ Cambridge History pp.60–62
- ↑ Axworthy p.34
- ↑ Mattair, Thomas R. (2008). Global security watch--Iran: a reference handbook. ABC-CLIO. p. 3. ISBN 978-0-275-99483-9. Retrieved 2010-09-24.
- ↑ "The Army of Nader Shah". https://web.archive.org/web/20160303211449/http://m-hosseini.ir/zand/articles-1/30.pdf. Retrieved on 17 دسمبر 2014.
- ↑ Steven R. Ward.
- ↑ Shapur Shahbazi|1999|Encyclopædia Iranica
- ↑ Hanway, Jonas (1753).
- ↑ "An Historical Account of the British Trade over the Caspian Sea Vol.1,2". 1753. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.31214/page/n275/mode/2up.
- ↑ Nādir Shāh's Campaigns in 'Omān, 1737–1744 By Laurence Lockhart, Bulletin of the School of Oriental Studies, University of London,Vol. 8, No. 1 (1935), pp. 157–171
ذرائع
[سودھو]- Amanat, Abbas (1997). Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831–1896. I.B.Tauris. ISBN 978-1-84511-828-0.
- Amanat, Abbas (2017). Iran: A Modern History. Yale University Press. pp. 1–992. ISBN 978-0-300-11254-2.
- Axworthy, Michael (2006). The Sword of Persia: Nader Shah, from Tribal Warrior to Conquering Tyrant. I.B.Tauris. ISBN 978-1-85043-706-2.
- Fisher, William Bayne; Avery, P.; Hambly, G. R. G; Melville, C. (1991). The Cambridge History of Iran 7. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-20095-4.
- سانچہ:Encyclopaedia of Islam, THREE
|
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- CS1 errors: dates
- CS1 maint: English language specified
- مضامین جنہاں وچ فارسی بولی دا متن شامل اے
- Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters
- سابقہ ملک
- ۱۷۹۶ء دی ایشیا وچ تحلیلات
- ایشیا وچ ۱۷۳۶ء دیاں تاسیساں
- ۱۷۹۶ء وچ تحلیل ہوݨ والی ریاستاں تے عملداریاں
- ۱۷۳۶ء وچ قائم ہوݨ والے ملک تے علاقے
- ایران وچ ۱۸۰۰ء دی دہائی
- ایران وچ ۱۷۹۰ء دی دہائی
- ایران وچ ۱۷۸۰ء دی دہائی
- ایران وچ ۱۷۷۰ء دی دہائی
- ایران وچ ۱۷۶۰ء دی دہائی
- ایران وچ ۱۷۵۰ء دی دہائی
- ایران وچ ۱۷۴۰ء دی دہائی
- ایران وچ ۱۷۳۰ء دی دہائی
- ترک شاہی خاندان
- شیعہ شاہی سلسلے
- مشرق وسطی دے سلسلے شاہی
- ایران دی مملکتاں تے سلطنتاں
- ایرانی شاہی خاندان
- خاندان افشار
- مقالے جنہاں وچ فارسی بولی دا متن اے
- غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات
- 1796ء دی ایشیا وچ تحلیلات
- ایشیا وچ 1736ء دیاں تاسیساں
- 1796ء وچ تحلیل ہوݨ والی ریاستاں تے عملداریاں
- 1736ء وچ قائم ہوݨ والے ملک تے علاقے
- ایران وچ 1800ء دی دہائی
- ایران وچ 1790ء دی دہائی
- ایران وچ 1780ء دی دہائی
- ایران وچ 1770ء دی دہائی
- ایران وچ 1760ء دی دہائی
- ایران وچ 1750ء دی دہائی
- ایران وچ 1740ء دی دہائی
- ایران وچ 1730ء دی دہائی