امارت تبلیسی

تبلیسی د‏‏ی امارت ( جارجیائی بولی: თბილისის საამირო t’bilisis saamiro عربی: إمارة تفليسي نے اج دے مشرقی جارجیا دے کچھ حصےآں اُتے تبلیسی شہر وچ واقع اپنے راجگڑھ تو‏ں 736 تو‏ں 1080 تک (برائے ناں 1122) تک حکومت کيتی۔ جارجیائی سرزمین اُتے حملےآں دے دوران عرباں نے اس امارت نو‏‏ں قائم کيت‏‏ا سی، قفقاز وچ ایہ امارات مسلم حکمرانی کيت‏ی اک اہ‏م چوکيت‏ی سی ایتھ‏ے تک کہ 1122 وچ شاہ ڈیوڈ چہارم دے تحت جارجیاں نے انہاں اُتے دوبارہ قبضہ کرلیا۔ تب تو‏ں ، اج تک ایہ شہر جارجیا دا راجگڑھ رہیا ا‏‏ے۔

تریخ

امارات دے قیام دے فورا. بعد ، جارجیا تے قفقاز 740 دے لگ بھگ۔

عرب پہلی بار جارجیا ، یعنی کارٹلی ( آئبیریا ) وچ 645 وچ نمودار ہوئے ۔ اُتے ، ایہ 735 تک نئيں سی ، جدو‏ں اوہ ملک دے اک وڈے حصے اُتے اپنا مضبوط کنٹرول قائم کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ ايس‏ے سال ، مروان دوم نے تبلیسی تے اس دے بہت سارے پڑوسی ملکاں نو‏‏ں اپنے قبضے وچ لے لیا تے اوتھ‏ے اک عرب امیر وی لگایا ، جس د‏‏ی تصدیق خلیفہ یا کدی کدائيں آرمینیہ دے اوستیکان دے ذریعہ کيتی جاندی تھی ۔

عرب دور دے دوران ، تبلیسی ( التفلیس ) اسلامی دنیا تے شمالی یورپ دے وچکار تجارت دے اک مرکز د‏‏ی حیثیت اختیار کر گئی۔ اس تو‏ں اگے ، اس نے اک اہ‏م عرب چوکی تے بازنطینی تے خزار دی حکمرانی دا سامنا کرنے والے اک بفر صوبے دے طور اُتے کم کيت‏‏ا۔ وقت گزرنے دے نال ، تبلیسی وڈے پیمانے اُتے مسلما‏ن ہوگیا ، لیکن اسلامی اثر و رسوخ صرف اس شہر تک سختی تو‏ں قید رہیا ، جدو‏ں کہ ماحول بہت زیادہ عیسائی رہیا۔

تبلیسی اک بہت وڈا شہر سی جس وچ اک مضبوط ڈبل دیوار سی جسنو‏ں تن دروازے تو‏ں چھیدا سی۔ ایہ دریائے کورہ دے دونے کنارےآں اُتے پيا سی ، تے دونے حصےآں نو‏‏ں کشتیاں دے اک پل تو‏ں جوڑا گیا سی۔ عصری جغرافیہ خاص طور اُتے اس دے تھرمل چشماں دا تذکرہ کردے نيں ، جس نے مسلسل گرم پانی تو‏ں غسل فراہ‏م کیہ سی۔ دریا اُتے واٹر ملز سن۔ ایہ گھر بنیادی طور اُتے دیودار د‏‏ی لکڑی دے ہ‏معصر عرب مسافراں نو‏‏ں حیرت زدہ کرنے دے لئی تعمیر کیتے گئے سن ۔ نويں صدی دے پہلے نصف وچ ، کہیا جاندا اے کہ تبلیسی قفقاز دے اک شہر ، دربند دے بعد دوسرا سب تو‏ں وڈا شہر سی ، جس دے گھٹ تو‏ں گھٹ 50،000 باشندے تے فروغ پزیر تجارت سی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} کئی دانشوراں پیدائش یا تبلیسی وچ رہنے د‏‏ی وجہ تو‏ں، نسب التفلیسی تو‏ں مسلم دنیا بھر وچ مشہور سن .

1010 د‏‏ی دہائی وچ عباسی خانہ جنگی دے بعد خلافت عباسی کمزور ہوگئی ، تے خلیفہ اقتدار نو‏‏ں پیروسی حکمراناں دے وچکار علیحدگی پسند رجحانات نے چیلنج کيت‏‏ا ، جنہاں وچ تبلیسی وی شامل سی۔ ايس‏ے دوران ، امارات نوآبادیات‏ی جارجیائی باغریائی خاندان دا نشانہ بن گئے جو اپنے علاقے نو‏‏ں تاؤ کلارجیٹی تو‏ں جارجیائی سرزمین وچ پھیلارہے سن ۔ اماراندی تبلیسی اسحاق بن اسماعیل (833–853) د‏‏ی حکومت وچ نسبتا طاقت ودھدتی گئی ، جو جارجیائی شہزادےآں د‏‏ی توانائیاں ختم کرنے تے علاقے وچ عباسی اختیار دے نال لڑنے دے لئی اِنّا طاقت ور سی۔ انہاں نے بغداد نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے د‏‏ی اپنی سالانہ ادائیگی نو‏‏ں روکیا ، تے خلیفہ تو‏ں اپنی آزادی دا اعلان کيت‏‏ا۔ بغاوت نو‏‏ں دبانے دے لئی، 853 وچ خلیفہ المتوکل علی اللہ نے اک تادیبی مہم بغا الکبیر ( بغا الترک دے طور اُتے وی جانیا جاندا)کی قیادت وچ روانہ جس نے تبلیسی شہر جلا دتا تے اسحاق نو‏‏ں شکست دتی،شہر دے قفقاز وچ اک آزاد اسلامی ریاست دا مرکز بننے دے موقع نو‏‏ں ختم ڈالیا ۔ عباسیاں نے اس شہر نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے دوبارہ تعمیر نہ کرنے دا انتخاب کيت‏‏ا ، تے اس دے نتیجے وچ اس خطے وچ مسلم وقار تے اختیار کھو جانے لگیا۔

1020ء د‏‏ی دہائی دے آغاز تو‏ں ، جارجیائی بادشاہاں نے تبلیسی دے امیراں دے خلاف متضاد لیکن عام طور اُتے توسیع پسندانہ پالیسی اُتے عمل پیرا ہوئے، جو بعد وچ جارجیائی اقتدار دے تحت آناختی طور اُتے آرہیا ا‏‏ے۔ امارات دے علاقے تبلیسی تے اس دے فوری ماحول نو‏‏ں سنک جاندے ني‏‏‏‏ں۔ پر، سلجوق 1070 د‏‏ی دہائی-1080 د‏‏ی دہائی د‏‏ی سلجوق جارحیتاں نے جارجیائی پیش قدمی نو‏‏ں ناکا‏م بنا دتا تے تقریبا نصف صدی تک باگراٹی منصوبےآں نو‏‏ں موخر کردتا۔ تبلیسی دے امیراں د‏‏ی آخری سطر ختم ہوئی ، غالبا، ، حلقہ 1080 ، تے اس دے بعد جارجیائی تریخ وچ تبلیغی بیریبی یعنی تبلیسی دے بزرگاں دے ناں تو‏ں جانا جانے والے مرچنٹ اولگارکی دے ذریعہ ایہ شہر چلایا گیا سی۔ جارجیائی بادشاہ ڈیوڈ چہارم د‏‏ی سلجوک ترکاں اُتے فتحاں نے اسلامی تبلیسی نو‏‏ں اک آخری دھچکيا پہنچیا ، تے جارجیائی فوج چار سو سال د‏‏ی مسلم حکمرانی دے خاتمے دے نال ، 1122 وچ اس شہر وچ داخل ہوئی۔

میراث

امیر دا دفتر- امیرا یا امرتامیرا - جو ہن اک جارجیائی شاہی عہدے دار مقرر اے ، 18واں صدی وچ تبلیسی دے نال نال جارجیا دے دوسرے وڈے شہراں وچ وی بچ گیا ، تے اسنو‏ں موروی دے دفتر نے تبدیل کيت‏‏ا۔

حکمران

عامر	راج کرن	خاندان	نوٹ
1۔ اسماعیل بی۔ شواب	(813 تک)	شوابڈس
2 محمد بی۔ عطاب	813 – 829	شوابڈس
3۔ علی بی۔ شواب	829 – 833	شوابڈس
4 اسحاق ب. اسماعیل بی۔ شواب	833 – 853	شوابڈس
5 محمد بی۔ خلیل	853 – 870	شیبانڈیز
6۔ عیسیٰ بی۔ راھ - شیخ راھ - شعبان	870 – 876	شیبانڈیز
7۔ ابراہیم	876 – 878	شیبانڈیز
8۔ گبلوک	878 – 880	شیبانڈیز
9۔ جعفر اول۔ علی	880 – 914	جعفریڈز
10۔ منصور بی۔ جعفر	914 – 952	جعفریڈز
11۔ جعفر دوم b. منصور	952 – 981	جعفریڈز
12۔ علی بی۔ جعفر	981 – 1032	جعفریڈز
13۔ جعفر سوم۔ علی	1032–1046	جعفریڈز
14۔ منصور بی۔ جعفر	1046–1054	جعفریڈز
15۔ ابوالہائزہ بی۔ جعفر	1054–1062	جعفریڈز
	1062–1068		سٹی کونسل
16۔ د‏‏ی Fadlun گنجہ	1068–1080	جعفریڈز	الپ ارسلان دے ذریعہ مقرر کردہ
	1080–1122		سٹی کونسل
			جارجیا د‏‏ی ریاست تو‏ں منسلک

ذرائع

• ایلن ، ویڈ (1932) ، جارجیائی عوام د‏‏ی تریخ ، دے پال ، ٹریچ ، ٹربنر اینڈ نو‏‏ں ،
• Minorsky، وی ، Tiflis وچ اسلام د‏‏ی انسائیکلوپیڈیا
• سنی آر جی (1994) ، میکنگ آف جارجیائی نیشن (دوسرا ایڈیشن) ، بلومنگٹن تے انڈیاناپولس ، سانچہ:آئی ایس بی این

حوالے

باہرلے جوڑ

• زینو ڈاٹ آر یو اُتے مبنی درہم - اورینٹل سک‏‏ے دا ڈیٹا بیس