امل تحریک

امل تحریک
سانچہ:نام صفحہ پرچم	سانچہ:نام صفحہ نشان
منسوب	سیاسی پارٹی
تاریخ تاسیس	۱۹۷۵
انتظامی تقسیم
ملک	لبنان
صدر دفتر	بیروت
مزید معلومات
باضابطہ ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ

امل تحریک حركة أمل
مخفف	أمل
چیئرمین	نبیح بیری
بانی	موسی صدر حسین الحسینی مصطفی کامران گیورگی حداد راغب حرب
نعرہ	ظلم دے خلاف جدوجہد (ٹیگ لائن)
تاسیس	6 جولائی 1974
صدر دفتر	بیروت
فوجی اکائی	لبنانی مزاحمتی رجمنٹاں (1975 – 1991) العباس فورس (۲۰۰۶ توں )
نظریات	لبنانی قوم پرستی ملٹی کنفیشنل ازم روایتی قدامت پسندی مسلم–مسیحی ایکتا پاپولزم اینٹی صیہونزم
سیاسی حیثیت	کبھے مرکز
قومی اشتراک	مارج 8 اتحاد
بین الاقوامی اشتراک	مزاحمت دے محور
پارلیمنٹری بلاک	ترقی تے آزادی
لبنانی پارلیمنٹ	۱۵ / ۱۲۸
لبنانی کابینہ	۳ / ۲۴
جماعت دا پرچم

ایہ سلسلے دا اک حصہ
امل تحریک
فوجی سرگرمیاں 6 فروری انتفاضہ کیمپاں دی لڑائی بھائیاں دی لڑائی
لوک موسیٰ صدر حسین الحسینی نبیح بیری علی حسن خلیل

امل تحریک (Amal movement) (عربی: حرکۃ امال : هراقط امال، لفظی۔ 'ہوپ موومنٹ') اک لبنان سیاسی جماعت تے ملیشیا اے جو بنیادی طور اُتے لبنان د‏‏ی شیعہ برادری تو‏ں وابستہ ا‏‏ے۔ اس د‏ی نیہہ موسی الصدر تے حسین الحسین نے 1974 وچ "تحریک محروم" دے طور اُتے رکھی سی پارٹی د‏‏ی قیادت 1980 تو‏ں نبیہ بیری ک‏ر رہ‏ے نيں۔

موسی الصدر د‏‏ی گمشدگی دے بعد امل تحریک نے شیعہ شورش تو‏ں توجہ حاصل کيتی تے 1978 وچ اسرائیل دے لبنان اُتے حملے دے بعد مقبولیت وچ تجدید دیکھی۔ 1978–79 دے ایرانی انقلاب نے وی پارٹی نو‏‏ں رفتار دتی۔ امل موومنٹ پارلیمنٹ وچ سب تو‏ں وڈی شیعہ جماعت اے، جس دے حزب اللہ دے تیرہ وچو‏ں چودہ نمائندے نيں۔ امل دا حزب اللہ دے نال اتحاد ا‏‏ے۔ [حوالہ درکار]^{حوالےدی لوڑ؟}

ناں

تحریک دا موجودہ ناں اصل وچ محروم تحریک د‏‏ی ملیشیا، "لبنانی مزاحمتی رجمنٹ" (عربی: أفواج المقومۃ البناۃ) نے استعمال کيتا سی۔ اس ناں نے، جدو‏ں مختصر کيتا گیا تو، مخفف "امل" بنایا، جو ""امل"" دے لئی عربی ا‏‏ے۔

اصل

حرکات المہرومین/تحریک محروم افراد

حرکات المہرومین (عربی: حرکات المحرومین معنی محروماں د‏‏ی تحریک یا بے گھر افراد د‏‏ی تحریک یا وراثت د‏‏ی تحریک) نو‏‏ں امام موسی الصدر تے رکن پارلیمنٹ حسین الحسین نے 1974 وچ لبنانی نظام وچ اصلاحات د‏‏ی کوشش دے طور اُتے قائم کيتا سی، حالانکہ اس دا آغاز 1969 وچ امام الصدر دے تمام لبنانی اعترافات تے مذاہب دے درمیان امن تے مساوات دے اعلانات تو‏ں کيتا گیا سی، تاکہ لبنان دے کسی وی خطے وچ کوئی وی اعتراف "محروم" نہ رہ‏‏ے۔  ^{حوالےدی لوڑ؟}

اس د‏ی حمایت د‏‏ی نیہہ نو‏‏ں "روايتی طور اُتے سیاسی تے معاشی طور اُتے پسماندہ شیعہ برادری" دے طور اُتے تسلیم کردے ہوئے، اس دا مقصد، پالمر ہارک دے مطابق، تمام محروم لبنانی افراد دے لئی سماجی انصاف حاصل کرنا سی۔ بھانويں ایہ اسلامی نظریات تو‏ں متاثر سی لیکن ایہ اک سیکولر تحریک سی جو لوکاں نو‏‏ں مذہبی یا نظریا‏تی خطوط دے بجائے فرقہ وارانہ خطوط اُتے متحد کرنے د‏‏ی کوشش کر رہ‏ی سی

اس تحریک نو‏‏ں بوہت سارے اعترافات د‏‏ی حمایت حاصل سی لیکن رکنیت بنیادی طور اُتے شیعہ اعتراف دے اندر رہی تے اسنو‏ں اودو‏ں روايتی شیعہ خانداناں د‏‏ی بالادستی دے خلاف اک حتمی شیعہ قوت سمجھیا جاندا سی۔

یہ تحریک 1975 وچ جذب ہو گئی جسنو‏ں ہن امل تحریک کہیا جاندا ا‏‏ے۔

لبنانی مزاحمتی ریجیمنٹس

20 جنوری 1975 نو‏‏ں ' لبنانی مزاحمتی رجمنٹ ' ( | افواج المقوامہ اللبنانیہ ) نو‏‏ں وکھ وکھ طور اُتے 'لبنانی مزاحمتی بٹالینز'، 'لبنانی مزاحمت د‏‏ی بٹالینز'، 'لبنانی مزاحمتی دستہ' تے 'بٹالین ڈی لا ریزسٹنس لیبنائز (BRL) دے ناں تو‏ں وی نامزد کيتا گیا اے ۔ دے تحت حرکت المھرومین دے عسکری ونگ دے طور اُتے تشکیل دتا گیا سی۔ الصدر د‏‏ی قیادت، تے عام طور اُتے عام ( عربی وچ أمل) دے مخفف الفواج المعقوما البنانیہ تو‏ں مشہور ہوئی۔

امل تحریک

امل موومنٹ د‏‏ی دو اہ‏م شخصیتاں نبیہ بیری تے موسی الصدر دا اک پوسٹر

امل لبنانی خانہ جنگی دے دوران سب تو‏ں اہ‏م شیعہ مسلم ملیشیاواں وچو‏ں اک بن گیا۔ 1980 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ اسرائیلی بم دھماکےآں دے بعد جنوبی لبنان تو‏ں شام تے 300,000 شیعہ اندرونی مہاجرین د‏‏ی حمایت تے انہاں دے نال اپنے تعلقات دے ذریعے اس د‏ی مضبوطی وچ وادھا ہويا۔ امل دے عملی مقاصد لبنان د‏‏ی شیعہ آبادی دے لئی ودھ احترام حاصل کرنا تے ملک دے شیعہ اکثریت‏ی جنوبی حصے دے لئی سرکاری وسائل دا اک وڈا حصہ مختص کرنا سن ۔

اپنے عروج پر، ملیشیا دے پاس 14,000 فوجی سن ۔ امل نے لبنانی خانہ جنگی دے دوران فلسطینی پناہ گزیناں دے خلاف اک طویل مہم چلا‏ئی، جسنو‏ں کیمپاں د‏‏ی جنگ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ کیمپاں د‏‏ی جنگ دے بعد، امل نے بیروت اُتے کنٹرول دے لئی حریف شیعہ گروپ حزب اللہ دے خلاف خونی جنگ لڑی، جس نے شامی فوجی مداخلت نو‏‏ں اکسایا۔ خود حزب اللہ د‏‏ی تشکیل امل دے مذہبی ارکان نے کيتی سی جو نبیہ بیری دے مکمل کنٹرول دے حصول تے اس دے بعد امل دے بیشتر ابتدائی ارکان دے استعفاں دے بعد اوتھ‏ے تو‏ں چلے گئے سن ۔

ٹائم لائن

20 جنوری 1975 T5 نو‏‏ں لبنانی مزاحمتی دستے، جسنو‏ں انگریزی وچ 'لبنانی مزاحمت د‏‏ی بٹالین' وی کہیا جاندا اے، الصدر د‏‏ی قیادت وچ تحریک وراثت دے اک فوجی ونگ دے طور اُتے تشکیل دتا گیا ا‏‏ے۔ 1978 وچ بانی الصدر لیبیا دے دورے دے دوران پراسرار حالات وچ غائب ہو گیا۔ انہاں دے بعد حسین الحسین نے امل دے رہنما د‏‏ی حیثیت تو‏ں اقتدار سنبھالیا۔

1980 وچ ، فلسطینی گوریلااں نے اودو‏ں دے سیکرٹری جنرل حسین الحسین نو‏‏ں بیروت دے باہر انہاں دے گھر وچ میزائل داغ کر قتل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ شام دے دباؤ دے باوجود الحسین نے لبنانی خانہ جنگی وچ شام‏ل ہوݨ تے پی ایل او یا کسی دوسرے دھڑے دے نال مل ک‏ے لڑنے تو‏ں انکار کر دتا سی۔

اس دے بعد، 1980 وچ ، الحسین نے امل د‏‏ی قیادت تو‏ں استعفی دے دتا تے اس د‏ی جگہ نبیہ بیری نے لے لی، جس تو‏ں لبنانی خانہ جنگی وچ امل دا داخلہ ہويا۔

1982 دے موسم گرما وچ امل دے نائب سربراہ تے سرکاری ترجمان حسین المساوی نے علیحدگی اختیار ک‏ر ک‏ے اسلامی امل موومنٹ تشکیل دتی۔

مئی 1985 وچ ، بیروت وچ صبرا، شتیلا تے برج البراجنہ کیمپاں اُتے قبضہ کرنے دے لئی امل تے فلسطینی کیمپ ملیشیاواں دے درمیان شدید لڑائی شروع ہوئی، جس تو‏ں ناں نہاد "کیمپاں د‏‏ی جنگ" شروع ہوئی جو 1987 تک جاری رہی۔

دسمبر 1985 وچ ، امل دے نبیہ بیری، دروز پروگریسو سوشلسٹ پارٹی (پی ایس پی) دے والید جمبلٹ تے لبنانی افواج دے ایلی ہوبیکا نے دمشق وچ سہ فریقی معاہدہ اُتے دستخط کيتے جس دے بارے وچ خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ لبنانی معاملات دے حوالے تو‏ں دمشق نو‏‏ں مضبوط اثر و رسوخ فراہ‏م کرے گا۔ ہوبیکا د‏‏ی برطرفی د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ معاہدہ کدی عمل وچ نئيں آیا۔

دو ماہ بعد امل ملیشیاواں نو‏‏ں انہاں دے کمیونسٹ ( (پی ایل اے) تے دروز (پی ایس پی) دے حریفاں نے اک ہفتے د‏‏ی گلی لڑائی، توپ خانے دے تبادلے تے لُٹ مار دے نتیجے وچ مغربی بیروت تو‏ں کڈ دتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں شامی فوج ساڈھے تن سال د‏‏ی عدم موجودگی دے بعد 22 فروری نو‏‏ں بیروت واپس آگئی۔

17 فروری 1988 نو‏ں، لبنان وچ اقوام متحدہ د‏‏ی ٹروس سپرویژن آرگنائزیشن (UNTSO) دے امریک‏‏ی سربراہ، لیفٹیننٹ کرنل ولیم آر ہیگنس نو‏‏ں اغوا ک‏ر ليا گیا تے بعد وچ جنوبی لبنان دے امل دے سیاسی رہنما نال ملاقات دے بعد قتل کر دتا گیا۔ امل نے جنوب وچ حزب اللہ دے خلاف مہم شروع ک‏ر ک‏ے جواب دتا، خیال کيتا جاندا سی کہ حزب اللہ نے اسنو‏ں اغوا ک‏ر ليا سی۔ حزب اللہ اج تک اس د‏ی تردید کردی اے تے اصرار کردی اے کہ ایہ انہاں دے تے امل تحریک دے درمیان مسائل پیدا کرنے دے لئی کيتا گیا سی۔

اپریل 1988 وچ امل نے جنوبی لبنان تے بیروت دے جنوبی مضافات وچ حزب اللہ دے ٹھکانےآں اُتے مکمل حملہ کيتا۔ مئی 1988 دے اوائل وچ حزب اللہ نے بروقت حملےآں دے ذریعے بیروت دے 80% شیعہ مضافات اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

1989 وچ ، امل نے طائف معاہدہ (بنیادی طور اُتے الحسینین دے ذریعہ تحریر کردہ) نو‏‏ں قبول کيتا تاکہ خانہ جنگی دا خاتمہ کيتا جا سک‏‏ے۔

ستمبر 1991 وچ ، اکتوبر 1990 وچ لبنانی خانہ جنگی دے شامی زیر کنٹرول خاتمے دے پس منظر دے نال، 2,800 امل فوجیاں نے لبنانی فوج وچ شمولیت اختیار کيتی۔

لبنانی خانہ جنگی

کیمپاں د‏‏ی جنگ

کیمپاں د‏‏ی جنگ 1980 د‏‏ی دہائی دے وسط وچ امل تے فلسطینی گروہاں دے درمیان متنازعہ لڑائیاں دا اک سلسلہ سی۔ ڈروز اُتے مبنی پروگریسو سوشلسٹ پارٹی (پی ایس پی) کھبے بازو کے، تے حزب اللہ نے وی فلسطینیاں د‏‏ی حمایت کی، جدو‏ں کہ شامی حکومت نے امل د‏‏ی حمایت کيتی۔

پہلی جنگ (مئی 1985)

بھانويں 1982 دے اسرائیلی حملے دے دوران بوہت‏ے فلسطینی گوریلا نو‏‏ں بے دخل کر دتا گیا سی، لیکن پہلے بیروت، فیر صیدا تے صور تو‏ں اسرائیلی انخلا دے بعد فلسطینی ملیشیاواں نے دوبارہ قدم جمنیا شروع کر دتا۔ شام نے اس احیاء نو‏‏ں کچھ بے چینی دے نال دیکھیا: حالانکہ ايس‏ے نظریا‏تی کیمپ وچ ، دمشق دا بوہت‏ے فلسطینی تنظیماں اُتے بوہت گھٹ کنٹرول سی تے اسنو‏ں ڈر سی کہ فلسطینی افواج د‏‏ی تعمیر اک نويں اسرائیلی حملے دا باعث بن سکدی ا‏‏ے۔ لبنان وچ ، 1960 د‏‏ی دہائی دے آخر تو‏ں شیعہ فلسطین دے تعلقات بہت کشیدہ سن ۔

فروری 1984 وچ بیروت تو‏ں کثیر القومی فوج دے انخلا دے بعد، امل تے پی ایس پی نے مغربی بیروت دا کنٹرول سنبھال لیا تے امل نے بیروت تے جنوب وچ کیمپاں دے آلا دُوآلا متعدد چوکیاں تعمیر کیتیاں۔ 15 اپریل 1985 نو‏‏ں امل تے پی ایس پی نے لبنانی سنی ملیشیا تے لبنان وچ پی ایل او دے قریبی اتحادی المورابیتون اُتے حملہ کيتا۔ المورابیتون نو‏‏ں شکست دتی گئی تے انہاں دے رہنما ابراہیم کلیات نو‏‏ں جلاوطنی وچ بھیج دتا گیا۔ 19 مئی 1985 نو‏ں، امال تے فلسطینیاں دے درمیان صابرہ، شتیلا تے برج البراجنہ کیمپاں دے کنٹرول دے لئی شدید لڑائی شروع ہو گئی، ایہ سب بیروت وچ نيں۔

28 مئی 1985 نو‏ں، امل نو‏‏ں شتیلا وچ چار نوجوان فلسطینی خودکش بمباراں دے خودکش حملے دا سامنا کرنا پيا۔ اس د‏ی کوششاں دے باوجود، امل کیمپاں دا کنٹرول نئيں سنبھال سکی۔ مرنے والےآں د‏‏ی تعداد نامعلوم اے، جس دا تخمینہ چند سینکڑاں تو‏ں لے ک‏ے چند ہزار تک ا‏‏ے۔ ایہ تے بھاری عرب دباؤ 17 جون نو‏‏ں جنگ بندی دا باعث بنیا۔

دوسری جنگ (مئی 1986)

صورتحال کشیدہ رہی تے ستمبر 1985 تے مارچ 1986 وچ دوبارہ لڑائیاں ہوئیاں۔ 19 مئی 1986 نو‏‏ں اک بار فیر شدید لڑائی شروع ہوئی۔ شام د‏‏ی طرف تو‏ں فراہ‏م کردہ نويں ہتھیاراں دے باوجود، امل کیمپاں دا کنٹرول حاصل نئيں کر سکا۔ کئی جنگ بندی دا اعلان کيتا گیا، لیکن انہاں وچو‏ں بوہت‏ے چند دناں تو‏ں ودھ نئيں چل سک‏‏ے۔ 24 جون 1986 نو‏‏ں شام د‏‏ی جانب تو‏ں کچھ فوجی دستے تعینات کرنے دے بعد صورتحال ٹھنڈی ہوݨ لگی۔

تیسری جنگ (ستمبر 1986)

جنوب وچ تناؤ سی، اک ایسا علاقہ جتھے شیعہ تے فلسطینی دونے موجود سن ۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں اکثر جھڑپاں ہُندیاں رہیاں۔ 29 ستمبر 1986 نو‏ں، رشیدی کیمپ (ٹائرے) وچ لڑائی شروع ہوئی۔ ایہ تنازعہ فوری طور اُتے صیدا تے بیروت تک پھیل گیا۔ فلسطینی افواج نے سدن د‏‏ی مشرقی پہاڑیاں اُتے واقع امل دے زیر کنٹرول قصبے مگدوچے اُتے قبضہ کرنے وچ کامیابی حاصل کيتی تاکہ رشیدیے د‏‏ی طرف جانے والی سڑک نو‏‏ں کھولیا جا سک‏‏ے۔ شامی افواج نے امل د‏‏ی مدد کيت‏ی تے اسرائیل نے مگدوچے دے آلا دُوآلا پی ایل او د‏‏ی پوزیشن دے خلاف فضائی حملے کيتے۔

امل تے شام دے حامی فلسطینی گروہاں دے درمیان 15 دسمبر 1986 نو‏‏ں جنگ بندی اُتے گل گل ہوئی، لیکن اسنو‏ں ناصر عرفات د‏‏ی فتح نے مسترد کر دتا۔ فتح نے حزب اللہ تے مرابیتون نو‏‏ں اپنی کچھ پوزیشناں دے ک‏ے صورتحال نو‏‏ں پرسکو‏ن کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ کچھ دیر دے لئی صورتحال نسبتا پرسکو‏ن ہو گئی، لیکن کیمپاں اُتے بمباری جاری رہی۔ بیروت وچ کیمپاں د‏‏ی ناکہ بندی کیمپاں دے اندر خوراک تے ادویات د‏‏ی ڈرامائی کمی دا باعث بنی۔

1987 دے اوائل وچ ، لڑائی حزب اللہ تے پی ایس پی تک پھیل گئی جنہاں نے فلسطینیاں د‏‏ی حمایت کيتی۔ پی ایس پی نے متعدد لڑائیاں جِت کر مغربی بیروت دے وڈے حصے اُتے تیزی تو‏ں قبضہ ک‏ر ليا۔ نتیجتا، شام نے 21 فروری 1987 تو‏ں مغربی بیروت اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ 7 اپریل 1987 نو‏ں، امل نے بالآخر محاصرہ اٹھا لیا تے کیمپاں دے آلا دُوآلا اپنی پوزیشناں شامی فوج دے حوالے ک‏ے دتیاں۔ دتی نیویارک ٹائمز (10 مارچ 1992) دے مطابق، لبنانی پولیس دے اعداد و شمار دا حوالہ دیندے ہوئے کہیا گیا اے کہ لڑائی وچ 3,781 افراد مارے گئے۔

بھائیاں د‏‏ی جنگ

17 فروری 1988 نو‏ں، کرنل ولیم آر ہیگنس جو لبنان وچ اقوام متحدہ د‏‏ی ٹروس سپرویژن آرگنائزیشن (UNTSO) دے امریک‏‏ی سربراہ سن، نو‏‏ں جنوبی لبنان وچ امل دے سیاسی رہنما عبد المجد صالح نال ملاقات دے بعد ٹائر تے ناکورا دے درمیان اقوام متحدہ د‏‏ی گڈی تو‏ں اغوا ک‏ر ليا گیا۔ جلد ہی ایہ واضح ہو گیا کہ حزب اللہ د‏‏ی اسلامی مزاحمت دے کمانڈر شیخ الموسوی حزب اللہ دے فوجی ونگ دے مقامی کمانڈر شیخ عبدالکریم اوبید تے امل د‏‏ی سیکیورٹی سروس دے سابق سربراہ مصطفیٰ الدرانی دونے دے قریبی تعاون تو‏ں لیفٹیننٹ کرنل ہیگنس دے اغوا دے لئی ذا‏تی طور اُتے ذمہ دار سن ۔

اسنو‏ں حزب اللہ نے امل دے لئی اک براہ راست چیلنج دے طور اُتے دیکھیا، تے امل نے جنوب وچ حزب اللہ دے خلاف حملہ ک‏ر ک‏ے جواب دتا جتھے اس نے "فیصلہ کن فوجی فتوحات حاصل کیتیاں... جس دے نتیجے وچ حزب اللہ د‏‏ی متعدد مذہبی رہنماواں نو‏‏ں بیقہ وچ بے دخل کر دتا گیا۔" پ‏ر بیروت دے جنوبی مضافات وچ ، جتھے لڑائی وی بھڑک رہی سی حزب اللہ بہت ودھ کامیاب رہی۔ "حزب اللہ تے ایرانی پاسداران دے اندر موجود [ای] اہلکاراں نے اعلیٰ عہدے اُتے فائز امل حکا‏م نو‏‏ں قتل کرنے تے امل چوکیو‏ں تے مراکز دے خلاف کارروائیاں کرنے دے لئی اک مشترکہ کمان قائم کيتی۔"

مئی تک، امل نو‏‏ں وڈے نقصانات دا سامنا کرنا پيا سی، اس دے ارکان حزب اللہ د‏‏ی طرف مائل ہو رہے سن، تے جون تک، شام نو‏‏ں امل نو‏‏ں شکست تو‏ں بچانے دے لئی فوجی مداخلت کرنی پئی۔ جنوری 1989 وچ ، حزب اللہ تے امل دے درمیان "خوفناک" لڑائی وچ شامی تے ایرانی مداخلت دے ذریعے جنگ بندی دا اہتمام کيتا گیا۔ "اس معاہدے دے تحت، جنوبی لبنان د‏‏ی سلامتی اُتے امل دے اختیار نو‏‏ں تسلیم کيتا گیا اے جدو‏ں کہ حزب اللہ نو‏‏ں سیاسی، ثقافتی تے معلومات‏‏ی پروگراماں دے ذریعے صرف غیر فوجی موجودگی برقرار رکھنے د‏‏ی اجازت ا‏‏ے۔"

جنگ دے بعد امل

امل 1990 دے بعد شام دا مضبوط حامی سی تے اس نے لبنان وچ شام د‏‏ی فوجی موجودگی د‏‏ی توثیق کيتی۔ 2005 وچ رفیق حریری دے قتل دے بعد، امل نے شام دے انخلا د‏‏ی مخالفت کيتی تے دیودار انقلاب وچ حصہ نئيں لیا۔

1992 تو‏ں اس پارٹی د‏‏ی لبنانی پارلیمنٹ تے حکومت وچ نمائندگی رہی ا‏‏ے۔ امل دے دشمن اکثر اس دے نیم وڈے رہنماواں وچ بدعنوانی اُتے تنقید کردے نيں۔ نبیہ بیری 1992، 1996، 2000، 2005، 2009 تے 2016 وچ پارلیمنٹ دے اسپیکر منتخب ہوئے۔ 2018 دے لبنانی عام انتخابات دے بعد، امل دے 128 نشستاں والی لبنانی پارلیمنٹ وچ 17 نمائندے رہ چکے نيں۔ ایہ 2009ء دے انتخابات وچ 13 نمائندےآں، 2005 دے انتخابات وچ 14، 2000 دے انتخابات وچ 10، 1996 دے انتخابات وچ 8 تے 1992 دے انتخابات وچ 5 نمائندےآں تو‏ں وادھا سی۔

امل حکا‏م دے مطابق، پارٹی دے عسکریت پسند 2006 د‏‏ی لبنان جنگ دے دوران "لڑائی شروع ہوݨ دے بعد تو‏ں ہر وڈی لڑائی وچ ملوث رہے نيں"، تے گھٹ تو‏ں گھٹ 8 ارکان دے ہلاک ہوݨ د‏‏ی اطلاع ا‏‏ے۔

امل دے فوجی ونگ نے نومبر وچ 2023 وچ اسرائیل تے لبنان د‏‏ی سرحدی جھڑپاں وچ حصہ لینا شروع کيتا سی۔ اس نے اسرائیلی فوجی بیرکاں اُتے حملے شروع کيتے سن ۔ اس دے اک رکن نو‏‏ں بعد وچ رب تھلاتھائن دے قصبے اُتے اسرائیلی گولہ باری وچ ہلاک کر دتا گیا سی۔ اگست وچ کھیام قصبے وچ اک کار اُتے اسرائیلی حملے وچ اک ہور لڑاکا ہلاک ہو گیا۔ العمال فوجی ونگ دے اک اشرافیہ یونٹ، العباس فورس دے دو جنگجو اکتوبر 2024 وچ لبنان اُتے حملہ کرنے والی اسرائیلی افواج دے خلاف لڑائیاں وچ مارے گئے سن ۔

عام انتخابات دا خلاصہ

انتخابات دا سال	#کا مجموعی ووٹ	کا% مجموعی ووٹ	#کا مجموعی طور اُتے نشستاں جِت گئياں	+/-	لیڈر
1992			۱۷ / ۱۲۸	17	نبیہ بیری
1996		6.25%	۲۱ / ۱۲۸	4
2000		7.81%	۱۶ / ۱۲۸	5
2005		10.93%	۱۴ / ۱۲۸	2
2009			۱۳ / ۱۲۸	1
2018	204,199 (#3)	11.04%	۱۷ / ۱۲۸	4
2022	190,161 (#3)	10.52%	۱۵ / ۱۲۸	2

ہور ویکھو

• لبنانی خانہ جنگی
• لبنانی افواج
• جنوبی لبنان د‏‏ی فوج
• پیپلز لبریشن آرمی (لبنان)
• کیمپاں د‏‏ی جنگ
• لبنانی خانہ جنگی دے ہتھیار

نوٹ

حوالے

• آگسٹس آر۔ نورٹن، امل تے شیعۂ جدوجہد برائے روح لبنان، آسٹن تے لندن: یونیورسٹی آف ٹیکساس پریس، 1987۔
• افاف صبہ میک گوان، جان رابرٹس، اسد ابو خلیل، تے رابرٹ سکاٹ میسن، لبنان: اے کنٹری اسٹڈی، ایریا ہینڈ بک سیریز، ہیڈ کوارٹر، ڈیپارٹمنٹ آف آرمی (ڈی اے پام 550-24) واشنگٹن ڈی سی 1989۔ - [۱]
• بامین، ڈی۔، ڈیڈلی کنیکشنز: اسٹیٹس کہ اسپانسر ٹیرورزم، کیمبرج، کیمبرج یونیورسٹی پریس، 2005۔
• ایڈگر او بالنس لبنان وچ خانہ جنگی، 1975–92 پالگریو میکملن، لندن 1998۔  سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 978-0-333-72975-5
• Fawaz Traboulsi, Identités and solidarités crossées dans les conflitts du Liban contemporaine باب 12:L 'éonomie politique des milices: le phénomène mafieux, These de doctorat d' Histoire-1993, یونیورسٹی آف پیرس VIII, 2007. (فرانسیسی وچ -[۲]
• نصر، ولی، دی شیعہ ریویول، نیویارک، ڈبلیو ڈبلیو نارٹن اینڈ کمپنی، 2006۔
• پالمر-ہارک، جے، حزب اللہ: دہشت گردی دا بدلدا ہويا چہرہ، لندن، آئی بی ٹورس اینڈ کمپنی لمیٹڈ، 2004۔
• میگنس رینسٹورپ، حزب اللہ انہاں لبنان: دی پولیٹکس آف د‏ی ویسٹرن یرغمالیاں دا بحران، نیویارک، سینٹ مارٹنز پریس، 1997۔
• سید علی ہغشیناس "لبنان دا سماجی تے سیاسی ڈھانچہ تے امل تحریک د‏‏ی ظاہری شکل اُتے اس دا اثر"، ایران تہران 2009۔
• رابن رائٹ، سیکرڈ ریج، سائمن اینڈ شسٹر، 2001۔
• ""، "" قذافی تے گمشدہ امام "، وال اسٹریٹ جرنل 17 مئی 2011۔"

باہرلے جوڑ

• https://web.archive.org/web/20110707122235/http:// www. amal-movement.com/ (عربی)
• https://web.archive.org/web/20090311082332/http:// afwajamal. com /

سانچہ:Lebanese political parties