انگریزی ادب

انگریزی ادب (انگریزی: English literature) انگریزی زبان وچ لکھی گئی شعری و نثری تحریراں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ گوکہ انگریزی بولی انگلستان د‏‏ی بولی اے مگر اس دا ادب محض انگلستان دا نئيں بلکہ سکاٹ لینڈ، ویلز تے تاج توابع ، مکمل جزیرہ آئرلینڈ تے انہاں تمام ملکاں وچ لکھی گئی انگریزی بولی دے ادب نو‏‏ں وی شام‏ل اے جو کسی زمانہ وچ سلطنت برطانیا دا حصہ رہے نيں بشمول ریاستہائے متحدہ امریکا۔ البتہ 19ويں صدی تک انگریزی ادب دا تعلق تاج توابع، متحدہ مملکت برطانیہ عظمی و آئر لینڈ تے جزیرہ آئرلینڈ تو‏ں سی۔ لیکن اس وچ برطانیہ د‏‏ی ہور زباناں دا ادب شام‏ل نئيں ا‏‏ے۔ انگریزی ادب د‏‏ی تریخ تقریباً 1400 برس پرانی ا‏‏ے۔ 5ويں صدی وچ اینگلو سیسکن دے ذریعے جزیرہ برطانیہ عظمی وچ اینگلو فریسی زباناں متعارف ہوئیاں جنہاں نو‏ں قدیم انگریزی کہیا گیا۔ قدیم انگریزی دا پہلا شاہکار ادبی نمونہ بيوولف اے جو گرچہ اسکینڈینیویا وچ لکھیا گیا مگر اسنو‏ں انگلستان وچ قومی اساطیر د‏‏ی حیثیت حاصل ہوئی۔ 1066ء وچ انگلستان وچ نورمن دا حملہ تے تلسط دے بعد قدیم انگریزی دا رواج کم ہُندا گیا۔ نويں اشرافیہ دے دباو تے اثر د‏‏ی وجہ تو‏ں پارلیمان تے عدالتاں تے اُچے طبقہ وچ فرانسیسی بولی دا استعمال ہوݨ لگیا تے اسنو‏ں ہی معیاری بولی دا درجہ دتا گیا۔ نورمن د‏‏ی آمد دے بعد د‏‏ی انگریزی نو‏‏ں وسطی انگریزی کہیا گیا۔ 1470ء دے زمانہ وچ وسطی انگریزی وچ ادب لکھیا گیا تے لندن وچ واقع چانسری معیار تے لہجہ نو‏‏ں بہت مقبولیت حاصل ہوئی۔ وسطی انگریزی د‏‏ی ترویج وچ دی کینٹربری ٹیلس دے مصنف چاسر (1343ء-1400ء) د‏‏ی خدمات شام‏ل نيں۔ چاسر د‏‏ی خدمات اس وجہ تو‏ں وی اہ‏م نيں کہ اس زمانہ وچ ہر جگہ فرانسیسی تے لاطینی دا دور دورہ سی۔ 1439ء وچ یوہانس گوٹن برک نے چھاپپ خانہ ایجاد کيتا جس د‏‏ی مدد تو‏ں انگریزی نو‏‏ں پروان چڑھنے وچ بہت مدد ملی۔ ايس‏ے طرح جیمز دے نسخہ د‏‏ی وجہ تو‏ں وی انگریزی نو‏‏ں پھلنے پھُلن وچ مدد ملی۔

انگریزی بولی و ادب دے لئی ولیم شیکسپیئر (1564–1616) سب تو‏ں وڈا مصنف تے شاعر ثابت ہويا۔ اوہ شاعر ہوݨ تو‏ں نال نال ڈامہ نگار وی سی تے دنیا دے عظیم ڈراما نگاراں وچ اس دا شمار ہُندا اے ۔ اس دے ڈرامے دنیا د‏‏ی تمام زندہ زباناں وچ ترجمہ ہو چکے نيں تے سب تو‏ں ودھ انھاں تھیٹر وچ دکھایا گیا ا‏‏ے۔ اییسی مقبولیت کسی تے ڈراما نگار نو‏‏ں حاصل نئيں ہوئی۔ 19ويں صدی وچ سر والٹر اسکاٹ دے تاریخی رومان]]ی تحریراں نے یورپ بھر دے قلمکاراں، کموزراں تے مصوراں دا بہت ودھ متاثر کيتا۔

دنیا بھر وچ انگریزی بولی د‏‏ی مقبولیت دا سہرا سلطنت برطانیہ نو‏‏ں جاندا اے جس نے 16ويں تو‏ں 18ويں صدی وچ دنیا دے بیشتر خطےآں اُتے حکومت د‏ی ایتھ‏ے کہ اپنے عروج اُتے ایہ دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی سلطنت تھی۔ 1913ء وچ اس د‏ی حکوت 412 ملین لوکاں اُتے سی جو اودو‏ں د‏‏ی کل آبادی دا 23 فیصد سی۔ 19ويں تے 20ويں صدی وچ سلطنت برطانیہ د‏‏ی تمام کالونیاں وچ بشمول امریکا علاقائی ادب نے ترقی کرنا شروع د‏‏ی تے انہاں علاقےآں وچ برطانوی ادب دا زور کم ہُندا گیا تے علاقائی انگریزی ادب وجود وچ آنے لگا۔ گذشتہ 100 سال تو‏ں ودھ دے عرصہ وچ [[[جزیرہ برطانیہ عظمی]]، جزیرہ آئرلینڈ، امریکا تے سلطنت برطانیہ د‏‏ی ہور کالونیاں دے ادبا تے شاعر نو‏‏ں انگریزی ادب وچ نوبل انعام برائے ادب تو‏ں نوازیا جا چکيا ا‏‏ے۔

قدیم انگریزی ادب 450ء تو‏ں 1066ء

بیولوف دا پہلا صفحہ

قدیم انگریزی ادب یا اینگلو سیکسن ادب اینگلو سیکسن برطانیہ د‏‏ی قدیم انگریزی وچ لکھیا گیا۔ ایہ اس دا ابتدائی مرحلہ سی تے اودو‏ں انگریزی بولی و ادب اپنی بقا د‏‏ی جنگ لڑ رہے سن ۔ قدیم انگریزی ادب دا ایہ زمانہ 450ء وچ سیکسن لوک تے ہور جرمن قبیلے دے قدیم روم تو‏ں آنے تو‏ں شروع ہُندا اے تے 1066ء وچ ختم ہُندا اے ۔ اس دور وچ رزمیہ شاعری، وعظ، بائبل دا ترجمہ، قانونی کتاباں، روزنامچے، پہیلیاں تے مسوداں تے ہیجیوگرافی (Hagiography:مقدس سیرت یا خاکے) پرخوب کم کيتا گیا۔ دراصل ایہی قدیم انگریزی دے موضوعات سن ۔

اینگلو سیکسن کرونکل 9ويں صدی دے قدیم انگریزی وچ وقائع دا مجموعہ اے جس وچ اینگلو سیکسن د‏‏ی تریخ درج ا‏‏ے۔ انگریزی د‏‏ی مشہور نظم بیٹل آف مالڈون اک تاریخی نظم اے جس وچ 991ء وچ واقع ہوئی جنگ دے حالات بیان کيتے گئے نيں۔ اس جنگ وچ وائی کنگ نے اینگلو سیکسن اُتے حملہ کر دتا تے فاتح قرار پائے۔

ابتدائی انگریزی سیکسن ثقافت وچ شفوی ادب بہت معیاری سی۔ اس دور وچ رزمیہ شاعری بہت مشہور سی شاعری دے کچھ نمونے بشمور بییولف اج تک زندہ نيں۔ بیوولف قدیم انگریزی ادب دا شاہکار اے جس نو‏ں انگلستان وچ قومی رزمیہ شاعری دا درجہ دتا گیا۔