اورمون خان

اورمون خان
جم	سنہ 1792   جھیل اسیک کول
وفات	سنہ 1854 (61–62 سال)
شہریت	کارا کرغیز خانیت
ہور معلومات
پیشہ	ریاست کار
عسکری خدمات

اورمون خان Ормон манап
اورمون خان نوں 2012 دے اک ٹکٹ چ پیش کیتا گیا اے۔
خان کارا کرغیز خانیت
معیاد عہدہ	1842 – 1854
پیشرو	ریاست قائم ہوئی
جانشین	اومیتالے
نسل	اومیتالے چارگین (Чаргын Ормон уулу) کولان ہور
شاہی خاندان	ساریباگش (Сарыбагыш)
پیدائش	اورمون نیازبیک اولوت. 1792اسیک کول وادی
وفات	1854 (عمر 61–62)سیمیونووکا
تدفین	یا تے سیمیونووکا دے نال اک چراگاہ وچ یا گریگوریوکا دے اُتے دامن وچ۔
مذہب	اسلام

اورمون خان (  1792 – 1854) کارا-کرغیز خانان دا پہلا تے واحد خان سی ، جس نے 1842 توں 1854ء چ اپنی موت تک حکومت کیتی ۔ طاقتور ساریباگش دا اک ممبر قبیلہ، اورمون دے دور حکومت چ کرغیز قبیلےآں دی مرکزیت ویکھی گئی ، قانونی تے عدالتی نظام دے قیام دے نال۔ اورمون اس خطے وچ روسی سلطنت دا قریبی اتحادی سی ، جس نے خانان کوکند دے خلاف جنگاں دا اک سلسلہ جیت لیا تے کینیساری خان د‏‏ی سربراہی وچ قازق فوج نو‏‏ں شکست دتی ، جو روسیاں دے خلاف بغاوت کررہی سی۔ 1854ء چ اک حریف کرغیز قبیلے دے نال لڑائی دے دوران اورمون نوں لڑائی چ پھڑ لیا گیا تے پھانسی دے دتی گئی ۔ اورمون د‏‏ی خانان اس د‏ی موت دے بعد ختم ہوگئی تے ایہ علاقہ 1868ء تک روسی کنٹرول وچ آگیا۔

پچھوکڑ

اورمون نیازبک یولو 1792ء دے آسے پاسے کرغزستان دی اسیک کول وادی چ پیدا ہوئے۔ اورمون طاقتور ساریباگش قبیلے دا ممبر سی ، تے اس دا خاندان اس خطے وچ بہت بااثر سی۔ اس دے پڑدادا، مامتکل بائی ، شمالی کرغیزاں وچ اک اعلیٰ عہدے دار مناپ سن تے 1758 وچ خان دا اعلان کیتا گیا سی۔ اورمون دے دادا، ایسنکول بائی ، مستقل طور تے آباد کرغیز قبیلےآں چوئی تے تالاس وادیاں چ۔ اُتے ، اورمون دے والد ، نیازبک دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ انہاں نے اورمون دے والد ہونے دے علاوہ "ساریباگیش د‏‏ی یادداشت اُتے بہت کم اثر" پایا سی۔

اورمون نو‏‏ں چھوٹی عمر تو‏ں ہی گھوڑ سواری تے تلوار برچھی تو‏ں لڑنے د‏‏ی تربیت دتی گئی سی تے اوہ کرش کشتی وچ ماہر سن ۔ اورمون نے 18 سال دی عمر چ لڑائی لڑنی شروع کر دتی ۔ سال دی عمر چ، اورمون ساریباگیش قبیلے دا سردار بنن لئی اُٹھیا سی۔ اپنے قبائلی دور حکومت دے دوران ، اورمون نے اپنے قبیلے دے انتظام وچ سرگرمی تو‏ں حصہ لیا ، تے اوہ دوسرے کرغیز سرداراں وچ مقبول ہويا۔ 1840 د‏‏ی دہائی دے اوائل تک ، اورمون نے سایاک اُتے وی کنٹرول حاصل کرلیا سی قبیلے، تے اس نے خطے دے دوجے قبیلیاں تے اثر و رسوخ رکھنا شروع کر دتا۔

شمالی کرغیزاں دا خان

کرولتائی تے تاجپوشی

اس عرصے دے دوران ، کرغیز قبیلے خانان کوکند دے برائے نام اختیارات دے تحت سن ، جو بنیادی طور اُتے جدید ازبکستان وچ واقع سن ۔ 1840 دی دہائی تک، کوکند بیرونی تے اندرونی عوامل دوناں دی وجہ توں زوال پذیر سی، جس چ امارت بخارا تے چنگ چین دے نال جنگاں، دے نال نال بار بار محل بغاوتاں تے خانہ جنگیاں شامل سن۔ 1842ء چ بخارا نے کوکند تے حملہ کیتا ، عارضی طور تے ریاست تے قبضہ کر لیا تے کوکند دے خان محمد علی خان نوں پھانسی دے دتی ۔ اس گرمیاں چ، شمالی کرغیز قبیلےآں دے سرداراں نے کوچکور دے نیڑے ایسیک کول دے مغربی ساحل تے اک کورولٹائی دا اہتمام کیتا تاکہ ایہ منصوبہ بنایا جا سکے کہ کرغیز قبیلےآں نو بیرونی خطریاں توں کیویں بچایا جا سکدا اے۔ اس دے علاوہ کورولٹائی وچ کوکند تے کچھ جنوبی کرغیز قبائل دے سفیر وی شرکت کردے سن ۔

کورولٹائی تے، اورمون نے دلیل دتی کہ شمالی کرغزستان دے قبیلے بیرونی خطریاں دے خلاف مضبوط متحد ہون گے، جس چ کوکند تے حملہ آور روسی سلطنت شامل نیں، جہڑی نیڑے چوکیاں دی تعمیر کر رئی سی۔ حاضر سرداراں نے اتفاق کیتا، تے ساریباگیش سردار جنتای کارابیکوف دی تجویز تے، اورمون نو شمالی کرغیز قبائل، کارا کرغیز خانیت دا خان قرار دتا گیا۔ ۔ اورمون دی تاجپوشی کرولتائی تے ہوئی ۔ سب توں پہلاں، اک ٹیبیٹی ، جہڑا کہ اک روایتی کرغیز ہیڈ ڈریس اے جہدے تے لال ٹاپ اے، اورمون دے سر تے تاج دے طور تے رکھیا گیا سی، تے فیر اوہنوں اک چٹے فیلٹ چٹائی تے رکھیا گیا سی تے تن واری ہوا چ اُچا کیتا گیا سی۔ اس دے بعد ، کرولتائی وچ شرکت کرنے والے سرداراں دے اعزاز دے لئی نو سفید گھوڑےآں نو‏‏ں ذبح کيتا گیا۔

ریاستی ڈھانچہ

خان دے طور تے، اورمون نے ریاست دی نیہہ نوں مضبوط کرن دی کوشش کیتی ۔ اس نے اک سرکاری قانونی ضابطہ تشکیل دتا، جس نو اورمون یوکو آکھیا جاندا اے، جس دا مطلب اے اورمون دی تعلیمات یا اورمون دی تعلیم۔ کرغیز روایات دے مطابق ، اس ضابطے وچ متعدد لوک رسماں شامل سن ، جنہاں وچ اک فرمان شامل سی کہ چھڑی کاٹ کر حلف لیا جائے گا ، اس دے نال ہی اک فرمان وی شامل سی کہ اورمون کرغزستان دا واحد خان سی۔ اس ضابطے نے اک سزا دا نظام وی متعارف کروایا: قتل دی سزا 300 گھوڑیاں دی تاوان ( کونا ) دتی جائے گی، زنا 40 گھوڑیاں تے چوری 9 گھوڑیاں دی ہووے گی۔ مزید برآں، انہاں لوکاں توں جائیداد ضبط کر لئی جائے گی جنہاں نے "گھوڑیاں نو لوہے دی زنجیراں نال الجھایا"، تے جہڑا وی مویشی چوری کردا اے اوہنوں موت دی سزا سنائی جائے گی۔ موت دی سزا ہر سال کئی وار پھانسی ( درگا ) تے دتی جاندی سی، جس دا مقصد اس دی رعایا تے گوانڈھی قبیلیاں دوناں وچ خوف پیدا کرنا سی۔ دوجے ریاستی نظام وی لاگو کیتے گئے۔ اس چ اک کونسل شامل سی جہڑی نمایاں بائیاں تے مشتمل سی، گورنراں دا اک نظام جہنوں قبائل دی نگرانی دا کم دتا گیا سی، تے اک عدالتی نظام، جس چ بائیز تے سردار ججاں دے طور تے کم کردے سن۔ مویشیاں دا انتظام کرن دی اجازت کس نوں دتی گئی سی، اس تے پابندیاں دی وجہ توں، کساناں ( بکارا ) نو مؤثر طریقے نال حق رائے دہی توں محروم کر دتا گیا سی، کیونجے نمایاں بائیاں نو وی اپنے مویشیاں دا انتظام کرن دی اجازت نئیں سی۔

اورمون نے اک سفارتی کور وی قائم کیتا، جس نے وزارت خارجہ دے طور تے کم کیتا، جس دی اگوائی اک سفارتکار بیسرکے نے کیتی، جس نوں اہم کماں دے نال کوکنڈ دا سفر کرن دا کم دتا گیا سی۔ سفارتی کور چ سازا نامی اک "سفر کرن آلا مکمل اختیار " وی شامل سی، جہڑا ازبک ، روسی سلطنت تے طاقتور کرغیز قبیلیاں سمیت دوجیاں ریاستاں دا سفر کرے گا۔ اورمون دے بیرونی معاملات نو دہشت گردی اورمونکس دا حصہ قرار دتا گیا سی: خانان کوکند، تاشقند تے قازقاں دے سفارتکاراں دے نال "ہیرا پھیری، مغرور تے دھوکہ دہی" دا کم کرے گا۔ اس نے ازبکستان دے شہراں فرغانہ تے تاشقند دے تاجراں اُتے وی پابندیاں عائد کيتیاں جو کرغیزاں دے نال تجارت کرنا چاہندے سن ۔ اورمون دے اندرلے دائرے چوں، توروگیلدی سی ، اک قریبی رشتہ دار جس نے کمانڈر ان چیف دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں ، تے جنتے ، جو اورمون دا قریبی مشیر بن گیا۔ اس دے اندرونی دائرے وچ الیبک باتر وی سی، جو اندرونی نظم و ضبط دا ذمہ دار سی، تے کالیگول، جو اورمون دا سیر بن گیا ۔

ریاست د‏‏ی ریڑھ د‏‏ی ہڈی فوج سی ، جسنو‏ں بیرونی حملےآں دے خلاف جلدی دفاع کرنے دے قابل بنانے دے لئی ڈھال لیا گیا سی۔ فوج وچ اورمون دا ذاتی محافظ وی شامل سی ، جس وچ خانان دے 30 سب تو‏ں درست نشانہ باز شامل سن ، جو بتی توپاں تو‏ں مسلح سن تے چارگین د‏‏ی کمان وچ سن ۔ ، اورمون دے پتراں چوں اک۔ ٹوروگیلڈی نے اک ذاتی رٹینیو وی برقرار رکھیا۔ فوج نے اک فوجی ورکشاپ چلائی، جہڑی یورٹس دے نیڑے قائم کیتی جائے گی۔ مہماں دے دوران، فوج دے نال اک فوجی بینڈ وی سی جہدے وچ اک کرنی تے دو سرنے شامل سن۔ اورمون خود کومز وجاؤن چ ماہر سی۔ اورمون نے اپنا راجگڑھ سیمینوف گھاٹی دے پنڈ بیسورون چ قائم کیتا ۔ 1840 دی دہائی چ، اس نے سان تاش چ اک ایڈوب قلعہ ( کورگون ) تعمیر کروایا پاس، اس نو اندرونی تنازعات توں بچان دے قابل بنان لئی ڈیزائن کرنا۔ ایہہ قلعہ اورمون دا گرمیاں دا راجگڑھ بن گیا ۔ اورمون نو‏‏ں روسیاں دے ذریعہ اک "چیتر سیاسی تے فوجی رہنما" سمجھیا جاندا سی۔

اورمون نے اسلام دی دی وکالت کیتی، ملاں نوں مذہب دے بارے چ تعلیم دتی۔

کوکند تے قازقاں دے خلاف جنگاں

بشکیک چ اورمون خان دا مجسمہ۔

اورمون نو‏‏ں اتحادی دے طور اُتے رکھنے د‏‏ی کوشش وچ ، کوکند نے اورمون نو‏‏ں پراوانچی دا معتبر خطاب تو‏ں نوازیا ۔ اس اشارے دے باوجود، اورمون نے کوکند نو خراج تحسین پیش کرن توں انکار کر دتا، جس نال سرکاری طور تے واسلیج توڑ دتی گئی۔ اورموں دی فوج نے 1842ء تے 1843ء چ اسیک کول تے نارین علاقے چ کوکند دے قلعےآں نوں تباہ کر دتا تے کوکند دے گھڑسوار فوج نوں باہر کڈ دتا ۔ اورمون د‏‏ی افواج نے "کوکند د‏‏ی فوجاں اُتے کچلنے والے وار دا اک سلسلہ لگانے وچ کامیابی حاصل کيتی" تے بالیکچی وچ کوکند خان دے محل اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے اسنو‏ں ساڑ دتا۔ 1844 وچ ، اورمون د‏‏ی افواج نے بشکیک دے قلعے اُتے وی قبضہ ک‏ر ليا ، جو کوکنڈ فوج دے لئی اک مقامی گڑھ سی۔ اس تو‏ں کرغیز شرافت اُتے اورمون دے اختیارات وچ اضافہ ہويا ، اس دے نال ہی ایہ ظاہر ہويا کہ اورمون کوکند خان دے برابر بن گیا ا‏‏ے۔

1846ء چ ، کینیساری خان ، قازق خانان دا رہنما جو روسی سلطنت دے خلاف بغاوت دی قیادت کر رہیا سی ، اورینبرگ توں اگے ودھ رہیاں روسی افواج نے اپنے علاقے توں باہر کڈ دتا ۔ کینیساری دی فوج ژیٹیسو دے علاقے چ پِچھے ہٹ گئی ، جہڑا چوئی تے ایلی وادی چ کرغیز قبیلےآں دی سرحد تے سی ۔ کینیسری نے روس تے کوکنڈ دوناں دے خلاف لڑن لئی اتحاد دی درخواست کردے ہوئے اورمون چ سفیر بھیجے۔ اُتے ، قبائلی بزرگاں تو‏ں مشورہ کرنے دے بعد ، اورمون نے کینیسری د‏‏ی تجویز نو‏‏ں مسترد کردتا تے قازقاں دے وفادار رعایا اُتے چھاپے مارنے شروع کردتے۔ اس دے جواب وچ ، کینیسری نے 1846 دے موسم بہار وچ Solto اُتے چھاپہ ماردے ہوئے کرغیز سرزمیناں اُتے حملہ کيتا۔ تے سریباگیش قبیلے۔ اپریل 1847 وچ، کینیسری نے تقریباً 20,000 فوجیاں دی فوج بنائی تے چوئی وادی تے حملہ کیتا، ٹوکموک دے جدید شہر دے نیڑے میٹوبی پنڈ وچ ڈیرے لایا، جس دا ارادہ کرغیز قبیلیاں نو فتح کرنا تے انہاں دا سلطان بننا سی۔ روسیاں تو‏ں مدد حاصل کرنے وچ ناکام رہنے دے بعد ، اورمون نے حملے دے لئی کرغیزاں دے رد عمل د‏‏ی قیادت کرنے دا فیصلہ کيتا۔

اپنے آپ نو اک باصلاحیت فوجی حکمت عملی دے طور تے وکھاندے ہوئے، اورمون نے قازق فوج نو دھوکہ دتا کہ کرغیز افواج دا سائز حقیقت توں وڈا اے۔ ایہ کم فوجیاں نو دس دے نکے نکے گروپاں چ تقسیم کرکے تے انہاں نو شمشی تے اونبیر جلگا دے پہاڑی دریاں تے جان دا حکم دے کے حاصل کیتا گیا۔ درے تے، گروپ درختاں تے جھاڑیاں نوں وڈھدے، دھوڑ چُکدے، تے متعدد کیمپ فائر بناندے۔ اس تو‏ں قازقاں نو‏‏ں ایہ غلط تاثر ملے گا کہ کرغیز د‏‏ی مدد دا اک وڈا گروہ پہاڑی درے تو‏ں گزریا اے تے کرغیز نو‏‏ں عددی برتری حاصل ا‏‏ے۔

اس الجھن نو‏‏ں پیدا کرنے دے بعد ، اورمون نے میٹوبی وچ کینیسری د‏‏ی فوج نو‏‏ں گھیر لیا تے حملہ کيتا۔ لڑائی دے شروع چ قازقاں دی اک وڈی گنتی نوں اورمون دے ترنگا وجاؤن والیاں نے منتشر کر دتا تے جنتے نے قازق شہزادے سیرن نوں برچھی نال مار دتا۔ اس دے بعد دو قازق سلطان رستم اسپنڈیارولی تے سیپاتائی ، کینیسری نال دھوکھا کیتا تے میدان توں فرار ہو گئے، فوج دا اک وڈا حصہ اپنے نال لے کے۔ باقی قازق افواج مائیکان دے نیڑے اک دلدل وچ پِچھے ہٹ گئیاں۔ مائیکان چ قازق فوج نوں پوری طرحاں شکست ہوئی ، تے کینیساری نوں پھڑ لیا گیا ۔ 32 قازق سلطان اس لڑائی چ مارے گئے ۔ کینیسری نو دریائے کارا سو دے نیڑے چوکر سینگیر پہاڑی تے پھانسی دے دتی گئی، تے اس دا سر اومسک چ روسی کمانڈر تے بعد چ شہنشاہ نکولس اول نوں گھل دتا گیا۔ روسی کینیساری دی پھانسی دے شکر گزار سن، تے کرغیز رہنماواں نو انعام دتا، اورمون تے جنتائے نو سونے دے تمغے تے سونے دی کڑھائی آلے چوغے عطا کیتے۔ اورمون نوں ذاتی طور تے اک سنہری کرپان وی دتی گئی سی تے شاہی روسی فوج چ لیفٹینینٹ کرنل مقرر کیتا گیا سی۔ 22 اگست 1847ء نو‏‏ں ، کرغز تے قازقاں نے باضابطہ طور اُتے قازق شہر تالڈیکورگان وچ امن معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ کینیساری آخری قازق خان سی ، اس دی شکست دے بعد ، قازقستان نو‏‏ں روسی سلطنت وچ ضم کردتا جائے گا۔

1848 وچ، اورمون نے کوکنڈ دے خلاف جنگ وچ گولڈن ہارڈ دے روسی بیلف ، بیرن رینگل ، توں مدد دی درخواست کیتی؛ روسی امداد دے بدلے، اورمون اک روسی شہری بن جائے گا۔ 1852 وچ لہندے سائبیریا دا روسی گورنر, جنرل گشتاف خریستانووچ گاسفورد ، نے لکھیا کہ اورمون نو‏‏ں روسی سلطنت دے لئی اس د‏ی خدمات دے لئی ٹرانس ایلی وادی وچ قازق زمیناں حاصل کرکے انعام دتا جانا چاہیے۔ گیسفورڈ نے قازقاں نو‏‏ں روسی مدد منگن اُتے مجبور کرنے دا ارادہ کيتا ، اس دے نال ہی اورمون نو‏‏ں روسی نوآبادیات‏ی نظام دے لئی خطے نو‏‏ں شانت کرنے د‏‏ی اجازت دینا سی۔ تاہم، اگلے سال روسی حکام نے ایہ تجویز بالآخر مسترد کر دتی۔

بگو دے خلاف جنگ تے موت

بیرونی خطرات دے خلاف متحد ہونے دے باوجود کارا کرغیز خانان فیر وی اندرونی جھگڑےآں تے جھگڑےآں دا شکار سی ۔ 1850ء دی دہائی وچ ایہناں وچوں اک جھگڑا بگو دے نال پھٹ پیا قبیلہ ، جو اسیک کول دے شمالی ساحل اُتے واقع سی ۔ اس جھگڑے دی وجہ کئی وجوہات سن ، جنہاں چ سری باگیش دے غریب چراگاہاں تے توسیع دی خواہش سی ، بگو نے اورمون دے نال غداری کرنے والے شخص نو‏‏ں حوالے کرنے تو‏ں انکار کرنا تے بگو د‏‏ی طرف تو‏ں اورمون دے خلاف روسیاں دے نال اتحاد کرنے د‏‏ی کوشش ، جس د‏‏ی وجہ سری باغش دے دوسرے قبیلےآں اُتے تسلط سی ۔ دونے فریقاں نے اک دوسرے اُتے چھاپے مارنا شروع کر دتے ، تے اورمون نے سرکاری طور اُتے جنگ دا اعلان کیتا ، کوکند تو‏ں مدد حاصل کيتی ، جو اک اتحادی دے طور اُتے اپنی قدر ظاہر کرنا چاہندا سی۔ مہم چ ابتدائی کامیابی دے بعد، اورمون نے سیمینووکا پنڈ دے نیڑے بگو کیمپ تے حملہ کیتا۔ تاہم، اورمون دی فوج نوں بگو نے شکست دتی، تے اورمون نوں گرفتار کر لیا گیا۔

بگو دے سربراہ بورومبے بیکموراتوف ، اورمون نو یرغمال دے طور تے استعمال کرنا چاہندا سی، اس دا ارادہ صرف اس یقین دہانی دے نال رہا کرنا سی کہ اورمون بگو تے دوبارہ حملہ نئیں کرے گا۔ تاہم، بالبی-باتیر ​​[کی]، اک بوگو رہنما جہڑا اورمون دا طویل عرصے توں حریف سی، نے اورمون نو نیزے نال وار کیتا، جس نال اوہ جان لیوا زخمی ہو گیا۔ اورمون نو اس دی دھی دے یورٹ چ منتقل کر دتا گیا، جتھے اوہ اس دیاں باہواں وچ مر گیا۔ اورمون دی لاش دا صحیح مقام نامعلوم اے، کیونکہ اس دے رشتہ داراں نے اس نوں خفیہ طور تے دفن کیتا تاں جے اس دی لاش نال زیادتی نہ کیتی جائے۔ خیال کیتا جاندا اے کہ اورمون یا تاں سیمیونووکا دے نیڑے اک چراگاہ وچ دفن ہويا سی یا کنگوئے الا ٹو رینج دے دامن وچ گریگوریوکا پنڈ دے اُتے سی۔ 2010 د‏‏ی دہائی وچ اورمون د‏‏ی اولاد نے چراگاہ وچ اک چھوٹی سی یادگار نصب کيتی۔

اورمون دی موت نال کارا کرغیز خانیت دا خاتمہ ہویا ۔ ٹوروگیلڈی تے اورمون دے بیٹے یومیٹالی نے بگو دے خلاف انتقامی کارروائیاں دا اک سلسلہ قیادت کیتا ، بستیاں نو‏‏ں تباہ کردتا تے بوہت سارے قیدیاں نو‏‏ں لے لیا۔ بوگو اسیک کول دے شمالی ساحل اُتے اک جنگ وچ شکست کھا گئے تے انہاں نو‏ں چین د‏‏ی طرف پِچھے ہٹنے اُتے مجبور ہونا پيا ، جتھ‏ے انہاں نو‏ں امید سی کہ مشرقی ترکستان وچ چنگ دے عہدیدار مدد پیش کرن گے ، کیونجے بورومبے پہلے چینی رعیت رہیا سی ۔ چینیاں ولوں ردّ ہون دے بعد، جو روسی نال جڑے قبیلے دی مدد نہیں کرنا چاہندے سن، بگو روس بھجّ گئے اتے باقاعدہ طور تے روسی ماتحت بن گئے۔ اس دے بعد ، روسیاں نے کوکنڈ تے کرغیز قبائل تو‏ں لڑدے ہوئے اسیک کول دے نال چوکیاں قائم کرنا شروع کردتیاں۔ سنّ 1862 وچّ سریباگیش قبیلے دے سردار دے روپ وچّ اورمون دا جانشین جنتاے روسی ماتحت بن گیا۔ اگلے سال ، اومتالی نے روسیاں دے خلاف بغاوت د‏‏ی قیادت د‏‏ی ، لیکن اک طلا وچ اسنو‏ں شکست ہوئی تے اسنو‏ں مشرقی ترکستان دے کاشغر فرار ہونے اُتے مجبور ہونا پيا۔ اورمون دی خانان دا باقی حصہ 1867 تک روسی سلطنت وچ ضم ہو جائے گا

میراث

اورمون کرغزستان چ اک مشہور، اگرچہ متنازعہ شخصیت اے۔ اس دے مداح اسنو‏ں اک قومی ہیرو دے طور اُتے دیکھدے نيں جس نے شمالی کرغزستان دے قبائل نو‏‏ں متحد کيتا تے پہلی کرغیز ریاست تشکیل دتی ، اسنو‏ں " کیزیل تبتی " کہندے ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، اس دے ناقدین اسنو‏ں اک ظالم سمجھدے نيں ، جس نے اک رجعتی جاگیردارانہ تحریک د‏‏ی قیادت د‏‏ی ، جو وی ضروری ذرائع تو‏ں خانان نو‏‏ں مرکزیت دینے د‏‏ی کوشش کيتی۔ روسی ماہر آثار قدیمہ الیکزاندر ناتانووچ بیرشتام نے اورمون دا موازنہ آئیون دی ٹیریبل دے اک نکے ورژن نال کیتا۔

سنہ 2002ء چ بشکیک چ چنگیز ایتماتوف ایونیو تے اورمون خان دی اک گھوڑسواری یادگار نصب کیتی گئی تے سنہ 2012ء چ کرغیز پوسٹ آفس نے اک ٹکٹ جاری کیتا جہدے تے اورمون دی تصویر سی۔ اورمون دی اولاد چوں کئی کرغیز حکومت تے اکیڈمیا چ عہدے برقرار رکھدے نیں، جنہاں چ کرغیز نیشنل یونیورسٹی دے پروفیسر ریزکول ژولدوشیف، فلم ڈائریکٹر میلیس اوبوکیئیف تے سپریم کونسل دے سپیکر کناتبیک اسائیف شامل نیں ،۔

حوالہ جات

نوٹ

حوالے

ذرائع

• (2016) 1847: A Chronicle of Genius, Generosity & Savagery (in en). Dublin: Gill & Macmillan. ISBN 978-0-7171-6843-9. 
• (2015) Visions of Community: Literary Culture and Social Change among the Northern Kyrgyz, 1856-1924. Seattle: University of Washington. 
• (2020) Russia and Central Asia: Coexistence, Conquest, Convergence (in en). Toronto: University of Toronto Press. ISBN 978-1-4875-9434-3. 
• (2016) A History of Kyrgyzstan: From Stone Age to the Present, 2 (in en), Bishkek: Sarybaev TT. ISBN 978-9967-04-680-1. 
• (2003) History of Civilizations of Central Asia. 5 (in en). Paris: Unesco. ISBN 978-92-3-103876-1. 
• (2012) The Šabdan Baatir Codex: Epic and the Writing of Northern Kirghiz History (in en). Brill Publishers. ISBN 978-90-04-23040-8. 
• (1969) The Great Friendship: Soviet Historians on the Non-Russian Nationalities (in en). Chapel Hill: University of North Carolina Press. ISBN 978-0-8078-1103-0. 

 

ہور پڑھو

 

• (15 May 2022) Kyrgyz Statehood and Folk Epic "Manas" (in ky). Rarity. ISBN 978-5-04-189028-5. 
• (1999) Historical and Archival Documents about Ormon Khan (in ru). Bishkek: All-Press. ISBN 978-9967-430-02-0. 
• (2005) Khan Ormon: tarykhyĭ roman I-II (in ky). Frunze: AAK "Akyl". ISBN 978-5-655-01445-9. 
• (2002) Ormon Khan in Scientific Works and Archival Materials (in ky). Bishkek: AOA "Akyl". ISBN 978-5-655-01492-3. 
• (2004) Kyrgyzdar: on tomduk zhyĭnak 6 (in ky). Bishkek: "Uchkun" AAK.