اوگاریتی زبان
اوگاریندی | |
---|---|
مقام | اوگاریت |
Extinct | بارہويں صدی ق م |
Ugaritic alphabet | |
بولی کوڈ | |
ISO 639-2 | uga |
ISO 639-3 | uga |
Glottolog | ugar1238 [۱] |
اُوگارِیتی شمال مغربی سامی زباناں وچوں اک معدوم بولی اے، جسنوں کچھ لوکاں نے اَموری بولی دے لہجہ سمجھیا اے تے اس لئی صرف معروف اموری بولی تحریری طور اُتے محفوظ اے۔ ایہ 1929 وچ فرانسیسی ماہرین آثار قدیمہ دے ذریعہ Ugarit وچ دریافت ہونے والے یوگیریٹک متون دے ذریعے جانیا جاندا اے، جس وچ کئی وڈے ادبی متن وی شامل نيں، خاص طور اُتے بال سائیکل۔ اسنوں عبرانی بائبل دے ماہرین نے بائبل دے عبرانی متن نوں واضح کرنے دے لئی استعمال کيتا اے تے اس نے ایداں دے طریقےآں دا انکشاف کيتا اے جنہاں وچ قدیم اسرائیل تے یہوداہ دی ثقافتاں پڑوسی ثقافتاں وچ مماثلت پائی جاندیاں نيں۔
عہدِ قدیم وچ کنعان تن حصےآں اُتے مشتمل سی، اس دا وسطی حصہ فونیقیا (موجودہ لبنان)فونیقی قوم دا سرسبز وشاداب علاقہ سی، جنوب وچ فلسطین دا مقدس خطہ سی تے شمالی حصّہ جو ہن شام کہلاندا اے، یوگریٹک(یوگارت) رہتل دا مرکز سی۔ اس رہتل دے آثار اج وی بندرگاہ لتاکیہ دے نیڑے اک بستی راس شمراء وچ پائے جاندے نيں۔
اوگارتی
[سودھو]عہدِ قدیم وچ کنعان تن حصےآں اُتے مشتمل سی، اس دا وسطی حصہ فونیقیا (موجودہ لبنان)فونیقی قوم دا سرسبز وشاداب علاقہ سی، جنوب وچ فلسطین دا مقدس خطہ سی تے شمالی حصّہ جو ہن شام کہلاندا اے، یوگریٹک(یوگارت) رہتل دا مرکز سی۔ اس رہتل دے آثار اج وی بندرگاہ لتاکیہ دے نیڑے اک بستی راس شمراءماں پائے جاندے نيں۔
دریافت
[سودھو]تقریباً 1929ء وچ فرانسیسی ماہرینِ آثارقدیمہ نے راس شمراء دے مقام توں کافی تعداد وچ اوگارتی رسم الخط وچ لکھی گئی الواحاں برآمد کيتیاں جنہاں توں اس علاقے دے لوکاں دے عقائد تے رسم و رواج دا پتہ چلدا اے۔
تریخ
[سودھو]یوگریٹک(یوگارت) قوم 1500 توں 1200ق م تک شام دے اس علاقہ راس شمراءماں آباد سی۔ ایہ قوم سامی بولی بولدی سی تے اپنے جملےآں وچ ابجدی حروف استعمال کردی سی جدوں سمیریاں دا میخی رسم الخط عکادتی، عیلامی، بابلی، کسدتی، آشوری، حُرین اورحطی قوم نے اپنا یا میخی اندازِ تحریر مشرق وسطیٰ وچ شہرت اختیار کرگیا تاں اوگارتی قوم نے میخی رسم الخط اپنایا تے اسنوں ابجد دی مناسبت توں تشکیل دتا۔ اس طرح میخی رسم الخط دی اک نويں قسم سامنے آئی
رسم الخط
[سودھو]اوگارتی (یوگارت) خط اس دور دی دوسری میخی خطےآں دی طرح مٹی دی تختیاں اُتے تے انگریزی دی طرح کبھے توں سجے سمت اُتے لکھیا جاندا سی، اس وچ تقریباً 30 حروف تہجی ہُندے سن جو بالترتیب ہن ج خ د ہ و ز ح ط ی ک ش ل م ذ ن ظ س ع ف ص ق ر ث غ ت، ہُندے اوگارتی وچ دو حرف علّت اِ اُ وی شامل سن اورنال ہی اس رسم الخط وچ ”س“ دا اک نے ا لہجہ ملدا اے جو”ژ“ توں مماثل اے۔ اس خط وچ جملےآں نوں وکھ ظاہر کرنے دے لئی اک فُل اسٹاپ وی موجود سی۔
اوگارتی (یوگارت) خط وچ گنتی وی موجود سی جو موجود عربی گنتی توں مماثلت رکھدی سی، مثال دے طور پر:
احد (اک)، ثن (دو)، ثلث (تین)، اربعہ (چار)، خمس (پنج)، ثت (چھ)، سبعہ (ست)، ثمن(اٹھ)، تس (نو)، عشر (دس)، عشت عشر (گیارہ)، ثن عشر(بارہ)، ثلث عشر(تیرہ)، عشرم (بیس)، ثلثم (تیس)، اربعم (چالیس)، خمسم (پنجاہ)، ثتم (سٹھ)، سبعم (ستّر)، ثمنم (اسّی)، تسعم (نوّے)، مِہ (سو)، الف (ہزار)۔
اوگارتی (یوگارت) خط دی الواح زیادہ تر کنعانی مذہب دی داستاناں اُتے مشتمل سن اِنہاں وچ کریٹ (Kret) دی داستان، دانیال دی داستان، بعل الیان دی اساطیر تے بعل دی موت دی داستان قابلِ ذکر نيں۔ اِنہاں الواح توں معلوم ہُندا اے کہ اہلِ کنعان ”ایل“ دی پرستش کردے سن تے ایل دا تہوار موسمِ گرما دے آغاز وچ مناندے سن راس شمراءکی الواح وچ ایل دے تہوار اُتے پیش کیتے جانے والے ڈرامےآں دی لوح وی ملی نيں ایہ الواح اج وی شام دے نیشنل میوزیم آف الف الفو وچ موجود نيں۔
سامی النسل ہونے دی وجہ توں اوگارتی (یوگارت) بولی کثیر لفظاں ایداں دے سن جو بعد وچ آنے والی سامی زباناں عبرانی، عربی تے اردو وغیرہ وچ موجود رہے۔ نال ہی یونانی، لاطینی تے گیز (حبشی) بولی اُتے وی اس دے اثرات ملدے نيں۔
دریافت
[سودھو]تقریباً 1929ء وچ فرانسیسی ماہرینِ آثارقدیمہ نے راس شمراء دے مقام توں کافی تعداد وچ یوگریٹک رقم الخط وچ لکھی گئی الواحاں برآمد کيتياں جنہاں توں اس علاقے دے لوکاں دے عقائد تے رسم و رواج دا پتہ چلدا اے۔
تریخ
[سودھو]یوگریٹک(یوگارت) قوم 1500 توں 1200ق م تک شام دے اس علاقہ راس شمراء وچ آباد سی۔ ایہ قوم سامی بولی بولدی سی تے اپنے جملےآں وچ ابجدی حروف استعمال کردی سی جدوں سمیریاں دا میخی رسم الخط عکادی، عیلامی، بابلی، کسدی، آشوری، حُرین اورحطی قوم نے اپنا یا میخی اندازِ تحریر مشرق وسطیٰ وچ شہرت اختیار کرگیا تاں یوگریٹک قوم نے میخی رسم الخط اپنایا تے اسنوں ابجد دی مناسبت توں تشکیل دتا۔ اس طرح میخی رسم الخط دی اک نويں قسم سامنے آئی
رسم الخط
[سودھو]یوگریٹک (یوگارت) خط اس دور دی دوسری میخی خطےآں دی طرح مٹی دی تختیاں اُتے تے انگریزی دی طرح کھبے توں سجے سمت اُتے لکھیا جاندا سی، اس وچ تقریباً 30 حروف تہجی ہُندے سن جو بالترتیب ہن ج خ د ہ و ز ح ط ی ک ش ل م ذ ن ظ س ع ف ص ق ر ث غ ت، ہُندے یوگریٹک وچ دو حرف علّت اِ اُ وی شامل سن اورنال ہی اس رسم الخط وچ ”س“ دا اک نے ا لہجہ ملدا اے جو”ژ“ توں مماثل اے۔ اس خط وچ جملےآں نوں وکھ ظاہر کرنے دے لئی اک فُل اسٹاپ وی موجود سی۔
یوگریٹک (یوگارت) خط وچ گنتی وی موجود سی جو موجود عربی گنتی توں مماثلت رکھدی سی، مثال دے طور پر:
احد (اک)، ثن (دو)، ثلث (تین)، اربعہ (چار)، خمس (پنج)، ثت (چھ)، سبعہ (ست)، ثمن(اٹھ)، تس (نو)، عشر (دس)، عشت عشر (گیارہ)، ثن عشر(بارہ)، ثلث عشر(تیرہ)، عشرم (بیس)، ثلثم (تِیہہ)، اربعم (چالیس)، خمسم (پنجاہ)، ثتم (سٹھ)، سبعم (ستّر)، ثمنم (اسّی)، تسعم (نوّے)، مِہ (سو)، الف (ہزار)۔
یوگریٹک (یوگارت) خط دی الواح زیادہ تر کنعانی مذہب دی داستاناں اُتے مشتمل سن اِنہاں وچ کریٹ (Kret) دی داستان، دانیال دی داستان، بعل الیان دی اساطیر تے بعل دی موت دی داستان قابلِ ذکر نيں۔ اِنہاں الواح توں معلوم ہُندا اے کہ اہلِ کنعان ”ایل“ دی پرستش کردے سن تے ایل دا تہوار موسمِ گرما دے آغاز وچ مناندے سن راس شمراءکی الواح وچ ایل دے تہوار اُتے پیش کیتے جانے والے ڈرامےآں دی لوح وی ملی نيں ایہ الواح اج وی شام دے نیشنل میوزیم آف الف الفو وچ موجود نيں۔
سامی النسل ہونے دی وجہ توں یوگریٹک (یوگارت) بولی کثیر لفظاں ایداں دے سن جو بعد وچ آنے والی سامی زباناں عبرانی، عربی تے اردو وغیرہ وچ موجود رہے۔ نال ہی یونانی، لاطینی تے گیز (حبشی) بولی اُتے وی اس دے اثرات ملدے نيں۔
حوالے
[سودھو]
|