اٹھویں صلیبی جنگ

اٹھویں صلیبی جنگ صلیبی جنگاں دا حصہ تیونس وچ لوئس IX دی موت تریخ 1270 تھاں/ٹکانہ افریقہ (جدید تیونس) نتیجہ تیونس توں صلیبیاں دا انخلاء فرانس دے لوئی IX دی موت معاہدہ تیونس تیونس دے نال تجارت دا افتتاح علاقہ تبدیلیاں علاقے وچ کوئی تبدیلی نئيں ہوئی ، حالانکہ معاہدہ تیونس وچ معاشی تے سیاسی حقوق وچ تبدیلیاں ہوئیاں۔ لڑاکے فرانس دی بادشاہت آراگون دی بادشاہی سسلی دی بادشاہی ناوارے دی بادشاہی لکسمبرگ دی کاؤنٹی سکاٹش رضاکار بنو حفض آگو فرانس دا لوئس IXسانچہ:قدرتی وجوہات جیمز اول آف اراگون الفونس آف پوئٹیر جان ٹرسٹنسانچہ:قدرتی وجوہات پیٹر اول آف الینسون انجو دا چارلس اول ناوارے دا تھیوبالڈ IIسانچہ:قدرتی وجوہات فلورنٹ ڈی ویرینسسانچہ:قدرتی وجوہات اولیور ڈی ٹرمس ابو عبد اللہ محمد المستنصر طاقت نامعلوم نامعلوم موتاں تے نقصان نامعلوم نامعلوم

اٹھویں صلیبی جنگ فرانس دے لوئس IX ولوں شروع کیتی گئی دوجی صلیبی جنگ سی، ایہہ 1270 چ تیونس چ حفصید خاندان دے خلاف سی۔ اینوں تیونس دے خلاف لوئس IX دی صلیبی جنگ یا لوئس دی دوجی صلیبی جنگ وی آکھیا جاندا اے۔ صلیبی جنگ وچ کوئی خاص لڑائی نئيں دیکھی گئی کیونجے تیونس دے ساحلاں اُتے پہنچنے دے فورا بعد ہی لوئیس د‏‏ی پیچش تو‏ں موت ہوگئی۔ معاہدہ تیونس تے صلیبیاں تے حفصیاں دے وچکار گل بات کیتی گئی ۔ علاقے وچ کوئی تبدیلی نئيں آئی ، حالانکہ عیسائیاں نو‏‏ں تجارتی تے کچھ سیاسی حقوق دتے گئے سن ۔ صلیبی فوری طور تے یورپ واپس چلے گئے۔

مقدس دھرتی وچ بیبرس

ستویں صلیبی جنگ دی ناکامی دے باوجود، جہڑی مملوکاں ولوں فرانس دے لوئس IX تے قبضے تے ختم ہوئی، بادشاہ نے صلیبی جنگ چ دلچسپی نئیں کھوئی۔ اس نے 1254 تو‏ں 1266 تک آؤٹریمر وچ بستیاں نو‏‏ں مالی امداد تے فوجی مدد بھیجنا جاری رکھیا ، جس دا مقصد بالآخر مقدس سرزمین اُتے واپس آنا سی۔

فریسکور دی لڑائی چ لوئیس دی گرفتاری (1250) ۔

یروشلیم دی بادشاہی

ستویں صلیبی جنگ سرکاری طور تے 24 اپریل 1254 نوں فرانس دے لوئس IX دے مقدس سرزمین توں روانگی نال ختم ہوئی۔ اس نے جیفری آف سرجینس نو یروشلم دی بادشاہی دے سرکاری عہدے دے نال اپنے نمائندے دے طور تے چھڈ دتا۔ بادشاہی دا بیلی جان آف ایبلن سی، جہڑا 1254 وچ اپنے کزن جان آف ارسوف دے بعد سی۔ جان آف ارسوف قبرص واپس آیا جتھے اوہ انطاکیہ دے پلیزنس نوں مشورہ دے رہیا سی، جو قبرص دے ہیو II دے ریجنٹ سن جنہاں دا دوناں بادشاہتاں تے دعویٰ سی – قبرص تے یروشلم۔ مئی 1254 وچ یروشلم دے کونراڈ II دی موت نے یروشلم دا نامی تاج اپنے دو سالہ پتر کونراڈن نوں دتا سی۔ اپنی روانگی توں پہلے، لوئس نے دمشق دے نال جنگ بندی دا بندوبست کیتا سی، جہڑا اکتوبر 1256 تک جاری رہیا، جہڑا اس خوف دی عکاسی کردا اے جہڑا دمشق تے حلب دے امیر، ان-ناصر یوسف نوں منگولاں توں سی۔ اس دی وجہ توں اس نوں فرینکاں نال لڑن دی کوئی خواہش نئیں سی۔ مصر دے سلطان ایبک نے وی جنگ توں بچن دی خواہش کیتی تے 1255 چ فرینکاں نال دس سالہ جنگ بندی کر لئی۔ یافا نو واضح طور تے جنگ بندی توں خارج کر دتا گیا سی، سلطان نے اس نو فلسطینی بندرگاہ دے طور تے محفوظ بنانا چاہیا سی۔ قائم سرحد شاید ای محفوظ سی۔ جنوری 1256ء چ یروشلیم دے مملوک گورنر نے مارچ چ فرینک دھاڑویاں دے اک گروہ نوں سزا دین لئی اک مہم دی اگوائی کیتی ، اسنوں شکست ہوئی تے ماریا گیا۔ ایبک نے بعد چ دمشق دے نال اک نواں معاہدہ کیتا جہدی ثالثی خلیفہ المستعصم نے کیتی۔ دونے مسلم رہنماواں نے فرینکاں دے نال جنگ بندی د ی تجدید د ی ، اس بار فلسطین تے یافا دا وی احاطہ کرنے دے لئی۔

اربن IV

لاطینی سرپرست رابرٹ آف نانٹس 1254ء چ مر گیا ، جو ستویں صلیبی جنگ دے دوران لوئس IX دے نال قید چ رہیا ۔ پوپ الیگزینڈر چہارم دے ذریعہ مقرر کردہ نواں سردار جیمز پینٹالیون سی ، جو اس وقت ورڈن دا بشپ سی تے بعد وچ الیگزینڈر دے جانشین دے طور اُتے مقرر کيتا گیا ، جس نے شہری چہارم دا ناں لیا۔ اوہ پرشین صلیبی جنگاں وچ تجربہ کار سی، جس نے 1249 وچ کرائسٹ برگ دے معاہدے اُتے مذاکرات کرنے وچ مدد کيت ی سی۔ اسنو ں دسمبر 1255 وچ سرپرست مقرر کیتا گیا، تے صرف 1260 دے موسم گرما وچ ایکر پہنچیا۔ اس دے نتیجے وچ، بادشاہی نو ں مسلماناں تے منگولاں دے مسلسل خطرات دا سامنا کرنا پيا، اس دے نال ہی سینئر سرپرست دے اندرونی جھگڑے دے نال۔

سینٹ سباس تے تنازعہ

مملوکاں تے ایوبیاں دے درمیان مسلم جنگاں تے منگول حملےآں دے علاوہ ، آؤٹریمر ریاستاں نو‏‏ں سینٹ سباس د‏‏ی جنگ وچ مصروف مختلف اطالوی تاجراں تو‏ں وی مقابلہ کرنا پيا۔ جینوا ، وینس تے پیسا دے تن حریف اطالوی شہراں نے ہر آؤٹریمر بندرگاہ تے اپنی موجودگی برقرار رکھی تے ایہناں توں، بحیرہ روم دی تجارت تے غلبہ حاصل کیتا۔ ایہ تجارت مسلم امیراں دے لئی یکساں طور اُتے فائدہ مند سی تے دونے فریقاں نے جزوی طور اُتے منافع دے انہاں ذرائع وچ رکاوٹ دے خوف د ی بنیاد اُتے معاہدےآں اُتے دستخط کرنے د ی رضامندی دا مظاہرہ کيتا۔ پیسا تے جینوا دے درمیان مصیبت طویل عرصے تو‏ں پھیلی ہوئی سی تے 1250 وچ ، اک جینوا تاجر نو‏‏ں اک وینس دے ہتھو‏ں قتل کر دتا گیا ، جس دے نتیجے وچ عکہ وچ سڑکاں اُتے لڑائی شروع ہوگئی۔ جدوں لوئس آخر کار 1254 چ یورپ واپس آیا تے مصیبت فیر پھٹ گئی۔ 1256 وچ ، عکہ وچ سینٹ سباس د‏‏ی خانقاہ دے قبضے اُتے وینس تے جینوا د‏‏ی تجارتی نوآبادیات دے درمیان تجارتی دشمنی شروع ہوگئی۔ جینوسیاں نے پیسان دے تاجراں دی مدد نال وینس کوارٹر تے حملہ کر دتا تے اوہناں دے بحری جہازاں نوں ساڑ دتا پر وینس والیاں نے اوہناں نوں باہر کڈ دتا۔

اس دے بعد مونٹفورٹ دے فلپ نے وینسیاں نو‏‏ں ٹائر تو‏ں کڈ دتا ۔ وینس دے لوکاں دی حمایت جان آف ارسوف ، جان آف جافا ، جان II آف بیروت ، نائٹس ٹیمپلر ، ٹیوٹونک نائٹس تے پیسانز نے کیتی ۔ نائٹس ہسپتاللر نے جینوا دی حمایت کیتی۔ 1257ء چ وینسیاں نے خانقاہ تے قبضہ کر لیا تے اس دیاں قلعےآں نوں تباہ کر دتا ، حالانکہ اوہ جینوائیاں نوں مکمل طور تے باہر کڈھن چ ناکام رہے ۔ جینوا کوارٹر نو ناکہ بندی کر دتا گیا سی، جہناں نو فیر ہسپتالرز نے دوبارہ سپلائی کیتا، جہناں دا کمپلیکس نیڑے ای سی۔ فلپ آف مونٹفورٹ نے وی ٹائر توں خوراک بھیجی ۔ اگست 1257 وچ ، جان آف ارسوف نے جینوا دے اک اطالوی اتحادی جمہوریہ انکونا نو‏‏ں ایکڑ وچ تجارتی حقوق دے ک‏ے جنگ ختم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن فلپ آف مونٹفورٹ تے ہاسپیٹلرز دے علاوہ ، باقی شرافتاں نے وینس د‏‏ی حمایت جاری رکھی۔

پلیزنس دا عکرہ واپس آنا

قبرص دی پلیزنس قبرص دی ملکہ تے یروشلم دی ریجنٹ دونو سی۔ فروری 1258 وچ، اوہ تے اوہدا پنج سالہ پتر، ہیو II آف قبرص ، اپنے بھرا بوہیمنڈ VI آف انطاکیہ نال ملن لئی طرابلس آئے، جس نے اوہنوں ایکر تک پہنچایا۔ یروشلم دا ہاؤٹ کور بلایا گیا تے بوہیمنڈ نے اس توں ہیو II دے دعوے دی تصدیق کرن لئی آکھیا کہ کونراڈن دے بعد اگلے وارث دے طور تے، جو لمبے عرصے توں بادشاہی توں غیر حاضر سی۔ ایہ درخواست کیتی گئی کہ ہیو نو شاہی طاقت دے طور تے تسلیم کیتا جائے تے پلیزنس نو ریجنٹ دے طور تے تسلیم کیتا جائے۔ بوہیمنڈ نے آس کیتی سی کہ اوہدی بھین دی موجودگی نال خانہ جنگی جاری رہوے گی۔ آئبلن نے ٹیمپلرز تے ٹیوٹونک نائٹس دے نال ہیو تے پلیزنس دے دعوےآں نو‏‏ں تسلیم کيتا۔ ہسپتالرز نے بہر حال اعلان کیتا کہ کونراڈن دی غیر موجودگی چ کوئی فیصلہ ممکن نئیں سی۔ اس طرح شاہی خاندان نو‏‏ں خانہ جنگی وچ کھچ لیا گیا۔ وینس دے لوکاں نے پلیزنس تے اوہدے پتر دی حمایت کیتی۔ جینوا، ہسپتالرز تے فلپ آف مونٹفورٹ نے کونراڈن دی حمایت کیتی، اس حقیقت دے باوجود کہ اوہ ماضی چ فریڈرک II دے تلخ مخالف سن۔ اکثریتی ووٹاں نے پلیزنس نو ریجنٹ دے طور تے تسلیم کیتا۔ جان آف ارسوف نے بیلی دے عہدے توں استعفیٰ دے دتا، صرف فوری طور تے دوبارہ تعینات ہون لئی۔ فیر اوہ تے بوہیمنڈ قبرص واپس آ گئے، تے اپنے بیلی نو باغیاں دے خلاف فیصلہ کن کارروائی کرن دی ہدایت کیتی۔

نویں لاطینی پترکار دے ایکر پہنچن توں پہلاں ای مسئلے ودھ گئے۔ جدو‏ں کہ جیمز پینٹالیئن نے پرشیا دے نال نمٹنے وچ وڈی صلاحیت دا مظاہرہ کيتا سی ، مقدس سرزمین د‏‏ی صورتحال نے اک بہت وڈا مسئلہ پیش کيتا۔ اس نے پلیزنس دی حمایت کیتی، الیگزینڈر چہارم نوں کاروائی کرن دی اپیل کیتی۔ پوپ نے تن جمہوریہ دے نمائندےآں نو‏‏ں ویٹربو وچ اپنے دربار وچ بلایا تے فوری طور اُتے جنگ بندی دا حکم دتا۔ وینس تے پیسان دے سفارتکاراں نے جینوا دے جہاز تے شام جانا سی تے جینوا دے لوکاں نے وینس دے جہاز تے جانا سی۔ ایلچی جولائی 1258 وچ روانہ ہوئے، دراصل وڈے تنازعات دے ہونے دے بعد۔ جینوا نے ایڈمرل روسو ڈیلا ترکا دے تحت اک بیڑا بھیجیا سی ، جو جون وچ ٹائر دے نیڑے پہنچیا تے اوتھ ے تعینات جینوا سکواڈرن وچ شامل ہويا۔ 23 جون نو‏‏ں ، اک بیڑا ٹائر تو‏ں روانہ ہويا ، جدو‏ں کہ مونٹفورٹ دے فلپ دے سپاہیاں نے ساحل اُتے مارچ کيتا۔ وینس تے پیسان دے کول لورنزو ٹیپولو دے ماتحت اک چھوٹی فوج سی ، جہڑا فوجی بندہ نئیں سی تے بعد چ وینس دا ڈوج منتخب ہویا ۔ اکر دی فیصلہ کن لڑائی 24 جون 1258 نوں ہوئی ، جس چ جینوا بے ترتیبی نال ٹائر ول پچھے ہٹ گئے ۔ فلپ د‏‏ی پیش قدمی اکرین ملیشیا نے روک دتی ، تے شہر دے اندر جینوا کوارٹر اُتے قبضہ کرلیا گیا۔ نتیجے دے طور تے، جینوا نے اکر نوں چھڈ دتا تے ٹائر چ اپنا ہیڈ کوارٹر قائم کر لیا۔

اپریل 1259 وچ، پوپ نے مشرق وچ اک لیگیٹ، تھامس اگنی ، اس ویلے بیت لحم دا بشپ تے بعد وچ لاطینی سرپرست، جھگڑے نوں حل کرن دے احکامات دے نال بھیجیا۔ تقریباً اسی ویلے ارسوف دے بیلی جان دی موت ہو گئی تے پلیسن ایکر آیا تے جیفری آف سارگینس نو بیلی مقرر کیتا۔ اس نے اگنی دے نال جنگ بندی نو‏‏ں محفوظ بنانے دے لئی کم کیتا۔ جنوری 1261 وچ ، ہاؤٹ کور تے اطالویاں دے نمائندےآں دے وچکار اک اجلاس وچ ، اک معاہدہ ہويا۔ جینوا نے اپنا ہیڈ کوارٹر ٹائر چ رکھیا تے وینسیاں تے پیساناں نے ایکے چ اپنا ہیڈ کوارٹر رکھیا۔ لڑن آلے امرا تے ملٹری آرڈرز دا وی صلح کر لیا گیا۔ لیکن اطالویاں نے کدی وی اس انتظام نو حتمی نئیں سمجھیا، انہاں دی جنگ جلدی ای دوبارہ شروع ہو گئی، جس نال شامی ساحل دے نال تمام تجارت تے جہاز رانی دا نقصان ہویا، 1270 تک بحری جھڑپاں دے نال۔

سارگینز دے جیفری نے بادشاہی چ نظم و ضبط دی کجھ شکل بحال کیتی۔ تاہم، اس دا اختیار طرابلس دی کاؤنٹی تک نئیں سی۔ اوتھے، جیفری دا واسل، ہنری آف جیبیل، بوہیمنڈ VI دے نال لڑائی چ سی۔ ہنری دے کزن برٹرینڈ ایمبریکو نے طرابلس چ بوہیمنڈ تے حملہ کیتا سی حالانکہ برٹرینڈ طرابلس دی دھی لوسیا دا ریجنٹ سی۔ 1258 وچ ، بیرناں نے طرابلس اُتے مارچ کیتا ، اس شہر دا محاصرہ کیتا جتھ‏ے بوہیمنڈ رہائش پذیر سی۔ بوہمنڈ نوں برٹرینڈ نے ہرا کے زخمی کر دتا تے ٹیمپلرز نے اوہنوں بچان لئی بندے گھلے۔ اک دن، برٹرینڈ تے نامعلوم کساناں نے حملہ کیتا تے مار دتا گیا۔ اوہدا سر کٹ دتا گیا تے اوہدا سر بوہیمنڈ نوں تحفے دے طور تے گھل دتا گیا۔ کسے نوں وی شک نئیں سی کہ بوہیمنڈ نے قتل دی حوصلہ افزائی کیتی سی۔ باغی جیبیل ول پچھے ہٹ گئے تے ہن انطاکیہ تے ایمبریاکو خاندان دے وچکار خونی جھگڑا ہو گیا ۔

بازنطینیاں دا قسطنطنیہ تے دوبارہ قبضہ

سینٹ سباس دی جنگ دے غیر حتمی قرارداد دے شام توں باہر دے مضمرات سن۔ قسطنطنیہ دی لاطینی سلطنت اطالوی وپار دی مدد نال ترقی کر چکی سی ۔ وینس دے پاس قسطنطنیہ تے ایجین جزیرےآں دونے وچ ملکیت سی ، تے اس لئی سلطنت د‏‏ی کامیابی وچ خاص دلچسپی سی۔ اس دا مقابلہ کرن دے لی، جینوا نے نیکیا دے شہنشاہ مائیکل ہشتم پیلیولوگس دی فعال طور تے حمایت کیتی۔ مائیکل نے 1259 وچ پیلاگونیا دی لڑائی وچ اپنی جت نال بازنطینی دی بازیابی دی بنیاد رکھی جتھے ولیم آف ویلہارڈوئن ، شہزادہ اچیا ، اپنے سارے بیرناں دے نال پھڑیا گیا سی تے جزیرہ نما دے مشرقی نصف تے غلبہ رکھن آلے قلعےآں نو چھڈن دا پابند سی۔ مارچ 1261 وچ ، مائیکل نے جینوا دے نال اک معاہدے اُتے دستخط کیتے ، جس وچ انہاں نو‏‏ں اپنے تمام تسلط ، موجودہ تے مستقب ل وچ ترجیحی سلوک دتا گیا۔ 25 جولائ‏ی نو‏‏ں ، جینوا د‏‏ی مدد تو‏ں ، اس د‏ی فوجاں قسطنطنیہ وچ داخل ہوئیاں۔ چوتھی صلیبی جنگ توں پیدا ہون آلی لاطینی سلطنت تحلیل ہو گئی۔

قبرص تے یروشلم دی ریجنسی

ستمبر 1261 وچ پلیزنس دی موت ہو گئی۔ اس دا پتر قبرص دا ہیو II ، اس ویلے اٹھ سال دا سی پر قبرص تے یروشلم دے تختاں دے دعوے دے نال، اک ریجنٹ دی لوڑ سی۔ ہیو II دے پیو قبرص دے ہنری I دیاں دو بھیناں سن۔ سب توں وڈی ماری آف لوسیگنن سی جس نے برائن دے والٹر چہارم نال ویاہ کیتا سی، جوان ہو کے مر گیا تے اک پتر ہیو آف برائن چھڈ گیا۔ چھوٹی، قبرص دی اسابیلا ، انطاکیہ دے ہنری نال ویاہی گئی سی، جو انطاکیہ دے بوہیمنڈ پنجم دا بھرا سی۔ قبرص دا اوہناں دا پتر ہیو سوم ، اپنے کزن توں وڈا سی، تے اسابیلا نے دوناں نوں پالیا سی۔ ہیو آف برائن، اگرچہ تخت دا اگلا وارث، ریجنسی لئی اپنی خالہ تے اوہدے پتر دے خلاف مقابلہ کرن لئی تیار نئیں سی۔ کچھ غور و فکر دے بعد ، قبرص د‏‏ی ہائی کورٹ نے ہیو سوم نو‏‏ں ریجنٹ مقرر کيتا۔ ہاؤٹ کور نو اس معاملے تے غور کرن لئی ہور ویلہ دتا گیا، تے ایہ 1263 دے موسم بہار تک نئیں سی کہ اسابیلا اپنے شوہر دے نال ایکر آئی۔ اس نوں ڈی فیکٹو ریجنٹ دے طور تے قبول کر لیا گیا، پر اوہناں نے اس نوں وفاداری دا حلف دین توں انکار کر دتا۔ ایہ صرف اودوں ای کیتا جا سکدا سی جدوں کونراڈن موجود ہوندا۔ سارگینز دے جیفری نے بیلی دے عہدے توں استعفیٰ دے دتا، جہڑا فیر اسابیلا نے اپنے شوہر نوں دتا، تے اوہ اوہدے بغیر قبرص واپس آ گئی۔

اسابیلا 1264ء چ قبرص چ مر گئی تے بیت المقدس دی ریجنسی فیر خالی ہوگئی ۔ قبرص دے ہیو سوم نے اس دا دعوی کیتا لیکن ہن برائن دے ہیو نے اک جوابی دعوی کیتا۔ اس نے دلیل دتی کہ فرانس دا ایہ رواج اے کہ وڈی بھین دے پتر دا دعویٰ چھوٹی بھین دے پتر توں ودھ جاندا اے، اس گل توں کوئی فرق نئیں پیندا کہ کون سا کزن وڈا ہووے۔ آؤٹریمر دے فقہاء نے اس دلیل نو‏‏ں مسترد کردے ہوئے فیصلہ دتا کہ فیصلہ کن عنصر عہدے دے آخری ہولڈر تو‏ں رشتہ داری ا‏‏ے۔ چونکہ اسابیلا نو آخری ریجنٹ دے طور تے قبول کیتا گیا سی، اس دے پتر ہیو سوم نے اس دے بھتیجے اُتے ترجیح دتی۔ شریفاں تے ریاست دے اعلیٰ افسراں نے متفقہ طور تے اس نوں قبول کیتا تے اوہ خراج تحسین پیش کیتا جہڑا اس دی ماں نوں انکار کیتا گیا سی۔ اہم گل ایہ اے کہ ہیو سوم نو ہیوگس ڈی ریویل تے تھامس بیرارڈ ، ہسپتال تے مندر دے گرینڈ ماسٹرز نے تسلیم کیتا سی۔ اس نے اک باقاعدہ بیلی مقرر نئیں کیتا، لیکن ایکر دی حکومت اک واری فیر جیفری آف سارگینز دے سپرد کر دتی گئی۔

منگول

مقدس سرزمین دی صورتحال منگولاں دے عروج دے نال پیچیدہ ہو گئی، خاص طور تے 1240 دی دہائی چ شروع ہون آلے لیونٹ تے منگول حملیاں دے نال۔ منگولاں نے اپنی سلطنت دے جنوب مغربی حصے وچ ایلخانیت قائم کيتی جو مسلم خانداناں دے اثر و رسوخ دے لئی اک توازن دے طور اُتے کم کردی سی ، پہلے ایوبیاں نو ‏‏ں شکست دتی۔ مملوکاں تے عیسائی مغرب دے نال انہاں دے تعلقات مسلسل تبدیل ہُندے سن ، کدی اتحادی ، کدی دشمن د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کردے سن ۔

لوئی IX تے منگول

لوئس IX نے اس ویلے دے منگول حکمراناں نال وی رابطہ برقرار رکھیا ۔ 1248 وچ اپنڑی پہلی صلیبی جنگ دے دوران، لوئس نوں آرمینیا تے فارس وچ تعینات منگول فوجی کمانڈر ایلجیگیڈی دے ایلچیاں نے رابطہ کیتا۔ ایلجگیدئی نے مشورہ دتا کہ بادشاہ لوئس نو‏‏ں مصر وچ اترنا چاہیے ، جدو‏ں کہ ایلجیگیدئی نے بغداد اُتے حملہ کيتا ، تاکہ مصریاں تے شامیاں نو‏‏ں افواج وچ شمولیت تو‏ں روکیا جاسک‏‏ے۔ لوئس نے ڈومینیکن آندرے ڈی لانگجومیو نو ‏‏ں منگولیا وچ عظیم خان گیوک خان دے پاس ایلچی د‏‏ی حیثیت تو‏ں بھیجیا۔ ایلچی دے اپنے دربار پہنچنے تو‏ں پہلے ہی گویوک د‏‏ی موت ہوگئی تے دونے فریقین د‏‏ی طرف تو‏ں کوئی کارروائی نئيں کيت‏‏ی گئی۔ اس دے بجائے گویوک دی ملکہ تے ہن ریجنٹ، اوغل قیمش نے شائستگی نال سفارتی پیشکش نو مسترد کر دتا۔ لوئس نے منگول دربار وچ اک ہور ایلچی ، فرانسسکن ولیم آف روبرک ، بھیجیا ، جس نے منگولیا وچ عظیم خان مونگکے دا دورہ کیتا۔ اس نے کئی سال منگول دربار چ گزارے ۔ 1259 وچ، منگول سلطنت دے سب توں مغربی حصے، گولڈن ہارڈ دے حکمران برکے نے لوئس دی تابعداری دا مطالبہ کیتا۔ اس دے برعکس ، منگول شہنشاہ مونگکے تے خوبیلائی دے بھائی ، ایلخان ہلاگو خان نے فرانس دے بادشاہ نو‏‏ں اک خط بھیجیا جس وچ اس د‏ی فوجی مدد حاصل کيتی گئی سی ، لیکن ایہ خط کدی وی فرانس تک نئيں پہنچیا۔

فارس وچ قاتلاں دا خاتمہ

ہلاگو دا عالموت دا محاصرہ۔

1257 وچ ، منگول فوج فارس وچ سی ، تے ہلاگو نے قاتل اسماعیلی فرقے دے خلاف حرکت کيتی جسنو‏ں قاتلاں دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ اینہاں دے حکمران رکن الدین خورشاہ نے سفارتی چالاں راہیں تباہی ٹالن دی کوشش کیتی ۔ ہلاگو نے جان بجھ کے دماوند تے عباس آباد دے ذریعے قاتلاں دیاں وادیاں چ منتقل کیتا۔ جدوں منگول فوج الموت قلعے دے نیڑے پہنچی، رکن الدین نے ہتھیار سٹ دتے۔ قلعے دے گورنر نے ہتھیار سُٹن دے حکم توں انکار کر دتا تے اسنوں کئی دناں چ زبردستی لے لیا گیا۔ رکن الدین نو‏‏ں مونگکے تو‏ں ملنے دے لئی قراقرم بھیجیا گیا ، جس نے اسنو‏ں ملنے تو‏ں انکار کردتا۔ دو قاتل قلعے جو حالے تک فتح نئيں ہوئے سن اوہ گرڈکوہ تے لیمبسر قلعہ سن تے رکن الدین نو‏‏ں انہاں دے ہتھیار ڈالنے دا بندوبست کرنے د‏‏ی ہدایت کيتی گئی سی۔ رستے چ، اوہنوں موت دے گھاٹ اتار دتا گیا تے ہلاگو نوں پورے فرقے دا خاتمہ کرن دا حکم دتا گیا۔ 1257 دے آخر تک، فارسی پہاڑاں وچ صرف چند منزلہ قاتل باقی رہ گئے سن۔

شام وچ منگول

1258 وچ ، ہلاگو د‏‏ی زیر قیادت منگول افواج نے بغداد دے محاصرے وچ عباسیاں نو‏‏ں شکست دتی ، قاتلاں دے خلاف اس د‏ی کامیاب مہم دے بعد شہر نو‏‏ں برطرف کرلیا۔ شہر وچ اپنے ساتھی عیسائیاں نو‏‏ں بچانے دا سہرا اس د‏ی بیوی دوقوز خاتون نو ‏‏ں جاندا ا‏‏ے۔ ہلاگو فیر شام ول ٹر پئے، لیونٹ تے اپنے حملیاں دے نال۔ ایتھے منگول اپنے عیسائی اتحادیاں دے نال رل گئے جنہاں چ آرمینیا دے ہیتھوم اول تے انطاکیہ دے بوہیمنڈ VI شامل سن۔ ٹھوس فوج نے جنوری 1260 وچ حلب دا محاصرہ تے فیر مارچ وچ دمشق اُتے قبضہ کامیابی تو‏ں مکمل کيتا ، جس د‏‏ی سربراہی نیسٹورین کرسچن کِتبوقا نے د‏‏ی ۔ اس نے ایوبیاں چوں جو کجھ بچیا سی اوہ مؤثر طریقے نال تباہ کر دتا ۔ نوٹ کرو کہ قبضہ شدہ مسلم شہراں وچ عیسائیاں کیتبوقہ، ہیتھوم تے بوہیمنڈ دی فاتحانہ سواری دا بیان قابل اعتراض اے۔

بوہیمنڈ نو‏‏ں انطاکیہ وچ یونانی سردار یوتھیمیئس د‏‏ی تنصیب دے جزوی بدلے وچ بندرگاہ شہر لاذکیہ دے دتا گیا سی ، کیونجے منگول بازنطینی دے نال تعلقات نو‏‏ں بہتر بنانے د‏‏ی کوشش کررہے سن ۔ اس دے لئی ، بوہیمنڈ نے ایکر د‏‏ی دشمنی حاصل کيتی ، تے اسنو‏ں یروشلم دے لاطینی سرپرست ، جیمز پینٹالین نے خارج کردتا۔ جدو‏ں بوہیمنڈ دے مقدمے د‏‏ی سماعت ہوئی تاں ، پینٹالیئن نو‏‏ں پوپ اربن چہارم دے طور اُتے منتخب کيتا گیا سی جس نے منگولاں دے سامنے تابع ہونے دے لئی بوہیمنڈ د‏‏ی وضاحت نو‏‏ں قبول کيتا تے اخراج نو‏‏ں معطل کردتا۔ یوتھیمیئس نو بعد چ اغوا کر لیا گیا تے آرمینیا لے جایا گیا، لاطینی سردار اوپیزو فیشی دی تھاں لئی۔

منگولاں دا فرینکاں نال لڑائی چ شامل ہون دا کوئی ارادہ نئیں سی ۔ اس دے باوجود ، سیدون دے جولین نے دمشق دے قریب چھاپے مارے ، جس وچ اک منگول کمانڈر ، کِتبوقہ دا اک بھتیجا ماریا گیا۔ جواب چ، صیدون نو برخاست کر دتا گیا۔ بیروت دے جان II نے منگولاں تے حملہ کرن لئی ٹیمپلرز دے اک گروپ دی اگوائی کیتی، جس دی وجہ توں جان تے ٹیمپلرز دے گرینڈ ماسٹر تھامس بیرارڈ نوں پھڑ لیا گیا، جس لئی اک وڈی تاوان دی لوڑ سی۔ منگولاں دے دمشق دے قبضے نے مصر دے سلطان قطز نو ‏‏ں کارروائی کرنے اُتے مجبور کردتا۔ ہلاگو نے سلطان توں مصر نوں ہتھیار سٹن دا مطالبہ کردے ہوئے ایلچی بھیجے سن ۔ ایلچیاں دے سراں نو‏‏ں جلدی تو‏ں ہٹا دتا گیا تے قاہرہ دے باب زویلا دروازے اُتے ڈسپلے کر دتا گیا۔ اس دے بعد فلسطین اُتے چھاپے مارے گئے تے بظاہر ناگزیر منگول فتح اس وقت رک گئی جدو‏ں شام وچ منگول کمانڈر ہلاگو اپنے بھائی مونگکے د‏‏ی موت دے بعد وطن واپس آیا ، جس نے کِتبوقہ نو‏‏ں اک چھوٹی سی گیریژن دے نال چھڈ دتا۔ اس دے بعد مصر دے مملوکاں نے فرینک علاقےآں تو‏ں گزرنے د‏‏ی اجازت منگی تے اسنو‏ں اجازت دے دتی گئی تے ستمبر 1260ء وچ عین جالوت د‏‏ی لڑائی وچ منگولاں نو‏‏ں شکست دتی۔کِتبوقہ ماریا گیا تے سارا شام مملوکاں دے قبضے وچ آ گیا۔ مصر واپسی دے راستے وچ ، قطز نو‏‏ں جرنیل بیبرس نے قتل کر دتا ، جو فرینک دے نال اتحاد دے لئی اپنے پیشرو دے مقابلے وچ کدرے گھٹ سازگار سی۔

ہلاگو دی موت تے اباقا دا عروج

دقوز خاتون دے نال اباقا .

ہلاگو فروری 1265ء چ فطری وجوہات دی وجہ توں مر گیا ، جس نال منگولاں دی پوزیشن کمزور ہو گئی ۔ اس دی بیوہ دوقوز خاتون نے اپنے سوتیلے پتر اباقا لئی جانشینی حاصل کیتی، جو اک بدھ مت سی جو اس ویلے ترکستان دا گورنر سی۔ اپنی موت تو‏ں پہلے ، ہولاگو اپنی وڈی تعداد وچ بیویاں وچ بازنطینی شاہی خاندان د‏‏ی اک بیٹی نو‏‏ں شامل کرنے دے لئی مائیکل ہشتم پیلیولوگوس دے نال مذاکرات کررہے سن ۔ شہنشاہ د‏‏ی ناجائز بیٹی ماریا پیلیولوجینا نو ‏‏ں 1265 وچ یوتھیمیئس دے نال بھیجیا گیا۔ چونکہ ماریہ دے آن توں پہلے ہی ہلاگو مر گیا سی، اس دی بجائے اس دا ویاہ اباقہ نال ہو گیا سی۔ اباقا د‏‏ی منتقلی ایلخان سست سی ، تے اسنو‏ں مسلسل طلائی اردو د‏‏ی طرف تو‏ں خطرہ سی ، اگلے موسم بہار وچ مملوکاں دے نال اتحاد دے حصے دے طور اُتے اس دے علاقے اُتے حملہ آور ہويا۔ ایہ دشمنی 1267ء چ برکے دی موت تک جاری رہی ، قبلائی خان نے مداخلت کرن دی کوشش کیتی تے نویں خان مونگکے تیمور نے اباقا دے علاقے تے کوئی وڈا حملہ نئیں کیتا ۔ اس دے باوجود ، مونگکے ٹیمور نے بیبرس دے نال اتحاد برقرار رکھیا ، جس نے فیر محسوس کيتا کہ اوہ مداخلت دے خوف دے بغیر عیسائیاں دے خلاف اپنی مہم دوبارہ شروع کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔

کلیمنٹ چہارم تے گریگوری X

اربن چہارم اکتوبر 1264ء چ مر گیا تے کلیمنٹ چہارم فروری 1265ء چ پوپ منتخب ہویا اباقا نے مملوکاں دے خلاف مغربی عیسائیاں دے نال تعاون حاصل کرن دی کوشش کیتی ۔ 1267ء تو‏ں شروع ہوک‏ے ، اس نے کلیمنٹ چہارم دے نال خط و کتابت د‏‏ی تے 1268ء وچ یورپ وچ اک سفیر بھیجیا ، اپنی افواج ، مغرب د‏‏ی افواج تے اپنے سوہرے مائیکل ہشتم د‏‏ی افواج دے وچکار فرانکو منگول اتحاد بنانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ 1267ء چ پوپ تے آراگون دے جیمز اول نے جیمی الارک ڈی پرپیگنان نوں اباقہ چ سفیر دے طور تے بھیجیا ۔ 1267 وچ ، پوپ دے اک خط نے منگولاں دے سابقہ پیغامات دا مثبت جواب دتا ، تے ایلخان نو‏‏ں آسنن صلیبی جنگ دے بارے وچ آگاہ کيتا:

  

”

فرانس تے نوار دے بادشاہ، مقدس سرزمین دی صورتحال نو دل وچ رکھدے ہوئے، تے مقدس صلیب نال سجے ہوئے، صلیب دے دشمناں تے حملہ کرن دے لیی اپنے آپ نو تیار کر رئے نے۔ تسی سانوں لکھیا سی کہ تسی لاطینیاں دی مدد لئی اپنے سوہرے (یونانی شہنشاہ مائیکل ہشتم پیلیولوگوس) نال رلنا چاہندے او۔ اسی ایس لئی تہاڈی بہوں تعریف کرنے آں، لیکن اسی ہلے تیکر تہانوں نئیں دس سکدے، حکمراناں توں پچھن توں پہلاں، کہ اوہ کیہڑی راہ تے چلن دا منصوبہ بنا رئے نیں؟ اسی اوہناں نوں تہاڈا مشورہ گھلاں گے، تاں جے اوہناں دے غور و فکر نوں روشن کیتا جا سکے، تے تہاڈی عظمت نوں، اک محفوظ پیغام دے ذریعے، دساں گے کہ کی فیصلہ کیتا گیا ہووے گا۔ 1267 پوپ کلیمنٹ چہارم دا اباقا نوں خط

“

عقابہ نے روم تے جیمز اول آف آراگون توں جوابات حاصل کیتے، حالانکہ ایہ واضح نئیں اے کہ کی ایہ اوہ چیز سی جہدی وجہ توں جیمز دی 1269 وچ عکہ دی ناکام مہم ہوئی۔ اباقہ نے آراگونی بادشاہ نوں لکھیا سی، کہ اوہ اپنے بھرا، اگھائی نوں آراگونی نال رلتی ہون لئی گھلن جا رہیا سی جدوں اوہ سیلیشیا وچ پہنچے۔ اباقا نے انگلینڈ دے ایڈورڈ اول نوں وی سفارت خانے بھیجے۔ کلیمنٹ چہارم 1268 وچ مر گیا تے تریخ دے سب توں لمے پوپ دے انتخابات دے بعد، ستمبر 1271 وچ گریگوری ایکس نے اس دے بعد تخت نشین کیتا۔ 1274 وچ، اباقہ نے لیونز دی دوجی کونسل وچ گریگوری ایکس دے کول اک منگول وفد بھیجیا، جتھے اباقہ دے سیکرٹری رائچلڈس نے اسمبلی نوں اک رپورٹ پڑھی، جس وچ اوہناں دے دوستاں دے بارے وچ ہگولی دے دوستاں دی یاد دتی گئی سی۔ عیسائیاں، تے انہاں نو یقین دوایا کہ اباقہ نے شام تو‏ں مسلماناں نو‏‏ں کڈنے دا منصوبہ بنایا ا‏‏ے۔

بیبرس اک فوجی آدمی دے روپ وچّ اقتدار وچّ آیا ۔ اوہ ستويں صلیبی جنگ وچ مغرب نو‏‏ں شکست دینے والی مصری افواج دے کمانڈراں وچو‏ں اک سی تے عین جالوت دے مقام اُتے فوج د‏‏ی سربراہی وچ سی۔ ایہ منگول فوج د‏‏ی پہلی اہ‏م شکست دا نشان سی تے اسنو‏ں تریخ دا اک موڑ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ بیبرس نے یروشلیم دی بادشاہی دی مکمل تباہی نو طاقت دے استحکام دے ذریعہ دے طور تے ویکھیا کیونکہ اک اسلامی حکمران دے طور تے اپنی اسناد دے قیام دے طور تے۔ اس نے اپنے پیشروآں د‏‏ی ایڈجسٹمنٹ پالیسیاں نو‏‏ں مسترد کردتا ، اتحاد د‏‏ی متعدد فرینک کوششاں نو‏‏ں مسترد کردتا۔

سلطان دے طور تے معراج

بیبرس اکتوبر 1260ء نو‏‏ں سلطان بنیا تے اس نے مصر تے شام وچ مخالفت نو‏‏ں تیزی تو‏ں دبا دتا۔ اُتے ، 1258ء وچ منگولاں دے ہتھو‏ں بغداد د‏‏ی فتح دے بعد عباسی خلافت بنیادی طور اُتے ختم ہوگئی سی تے مسلم دنیا وچ خلیفہ د‏‏ی کمی سی۔ قاہرہ وچ مقیم مسلماناں دے اک نويں رہنما د‏‏ی پہلی کوشش المستنصر دوم سی جسنو‏ں 1261ء وچ بغداد اُتے دوبارہ قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش وچ منگولاں نے قتل کر دتا۔ اس دی تھاں الحکیم اول نے لئی، جس نے اک راجٹبر دا آغاز کیتا جہڑا 16ویں صدی تک جاری رہیا۔ بیبرس نے مصری ساحلی شہراں نو‏‏ں مضبوط کرکے تے مائیکل ہشتم پیلیولوگوس تے سسلی دے منفریڈ دے نال اتحاد بنا کر یورپیاں دے ارادےآں نو‏‏ں بہتر طور اُتے سمجھنے دے لئی اپنی پوزیشن نو‏‏ں مستحکم کيتا۔ اس دے خانان قپچاق دے برکے تے اس دے غلام کلیج ارسلان چہارم دے نال وی اتحاد سن ۔

شام تے آرمینیا وچ مہم

بیبرس نے شام چ صلیبی بادشاہتاں دے خلاف مملوکاں دی لڑائی جاری رکھی ۔ 1263 وچ ، اس نے سب تو‏ں پہلے اکر اُتے اک ناکا‏م محاصرہ شروع کيتا۔ اس زبردست ہدف نو ترک کردے ہوئے، اس نے فیر ناصرہ دا رخ کیتا، تمام عیسائی عمارتاں نو تباہ کر دتا تے شہر نو لاطینی پادریاں دے لیی بند قرار دتا۔ اس دا اگلا نشانہ اپریل 1263 وچ ارسوف دا زوال دا نتیجہ سی۔ شہر تے قبضہ کرن دے بعد اس نے دفاعی ہسپتالرز نو مفت راہ دی پیشکش کیتی جے اوہ اپنا زبردست قلعہ ہتھیار سٹ دین۔ بیبرس دی پیشکش قبول کر لئی گئی، لیکن ویسے وی غلام بنائے گئے۔ بیبراں نے قلعہ زمین تے ڈھا دتا۔ 1265ء چ اس نے حیفا دے شہر تے قلعےآں تے حملہ کیتا ، فیر قلعےآں نو‏‏ں تباہ کر دتا تے اس دے نتیجے وچ حیفا دا زوال ہويا۔ تھوڑی دیر بعد قیصریہ دا زوال آیا۔

بیبرس نے ماری دی تباہی چ آرمینیائیاں نو شکست دتی، 15ویں صدی دے لی لیور ڈیس میرویل توں روشنی۔

1266ء چ بیبرس نے عیسائی دیس سیلیشین آرمینیا تے حملہ کیتا جس نوں ہیتھم اول نے منگول سلطنت دے ماتحت کر دتا سی ۔ ماری دی تباہی چ اپنی افواج نو شکست دین دے بعد، بیبرس نے تن عظیم شہراں ممسترا ، اڈانا تے تارسوس نو تباہ کر دتا، تاکہ جدوں ہیٹوم منگول فوجیاں دے نال پہنچیا، تے ملک پہلے ای تباہ ہو چکیا سی۔ ہیتوم نو‏‏ں مملوکاں نو‏‏ں آرمینیا دے سرحدی قلعےآں دا کنٹرول دے ک‏ے آرمینیا دے اپنے بیٹے لیو II د ‏‏ی واپسی دے لئی مذاکرات کرنے پئے۔ 1269ء چ ہیتوم نے اپنے پتر دے حق چ تخت توں استعفیٰ دے دتا تے اک راہب بن گیا ، اک سال بعد اس دی موت ہو گئی ۔ لیو نو‏‏ں منگول سلطنت د‏‏ی رعیت دے طور اُتے کیلیشیا نو‏‏ں رکھنے د‏‏ی عجیب و غریب صورتحال وچ چھڈ دتا گیا سی ، جدو‏ں کہ اس دے نال ہی مملوکاں نو‏‏ں وی خراج تحسین پیش کرنا سی۔

صفد دا محاصرہ

صفد ، جو نائٹس ٹیمپلر دے زیر قبضہ سی ، دریائے اردن نو ں دیکھدے ہوئے پوزیشن وچ سی ، جس تو ں اس علاقے وچ مسلم فوجیاں د ی نقل و حرکت د ی ابتدائی انتباہ د ی اجازت ملدی سی۔ ایہہ قلعہ مسلم علاقائی طاقتاں لئی اک مسلسل تشویش رہیا سی، تے جون 1266 وچ، بیبرس نے صفد دا محاصرہ شروع کیتا، جولائی وچ اس تے قبضہ کر لیا۔ بیبرس نے ٹیمپلرز نو وعدہ کیتا سی کہ جے اوہ اپنا قلعہ ہتھیار سٹ دین گے تے ایکر تک محفوظ راہ مل جائے گا۔ اوہناں دی گنتی بہت زیادہ سی، اوہ راضی ہو گئے۔ ہتھیار سٹن تے، بیبرس نے اپنا وعدہ توڑ دتا جویں کہ اس نے ہسپتالرز دے نال کیتا سی تے پورے ٹیمپلر گیریژن دا قتل عام کر دتا۔ صفد اُتے قبضہ کرنے اُتے ، بیبرس نے اسٹریٹجک طور اُتے واقع قلعے نو‏‏ں تباہ نئيں کیتا بلکہ اس اُتے قبضہ کرلیا تے اسنو‏ں قلعہ بندی کيتی۔ برگنڈی دا اوڈو اسی وقت لڑدے ہوئے مر گیا ، جس نے مقدس سرزمین دے دفاع دے لئی پنجاہ نائٹاں د ی صلیبی فوج د ی قیادت کيتی سی۔ اکتوبر 1266 دے شروع چ، کلیمنٹ چہارم نے اک نویں صلیبی جنگ دی تبلیغ دا حکم دیندے ہوئے صفد دے زوال دا ذکر کیتا۔ اس نے مارچ 1267 تک مقدس سرزمین اُتے بھیجنے دے لئی کراس بومین د ی اک رجمنٹ دا وی انتظام کیتا۔ 14 واں صدی دے اوائل تک ٹیمپلرز دا صفد دا بہادری دا دفاع افسانوی ہوچکيا سی ، جدو ں اس دا حوالہ قبرص وچ نائٹس ٹیمپلرز دے مقدمے وچ دتا گیا سی۔

انطاکیہ دا محاصرہ

1266ء چ کلیسیائی آرمینیا دے نقصان نے انطاکیہ تے طرابلس نو‏‏ں الگ تھلگ کردتا ، جس د‏‏ی سربراہی ہیتھوم دے داماد بوہیمنڈ VI نے د‏‏ی ، تے بیبرس نے آنے والے سالاں وچ باقی صلیبیاں د‏‏ی گیریژناں دا خاتمہ جاری رکھیا۔ 1268 وچ، بیبرس نے یافا دا محاصرہ کیتا، جہڑا فقیہ جان آف ایبلن دے پتر گائے آف ایبلن دا سی۔ یافا 7 مارچ 1268ء نو‏‏ں بارہ گھنٹےآں د‏‏ی لڑائی دے بعد گر گیا۔ یافا دے زیادہ تر شہری مارے گئے ، لیکن بیبرس نے گیریژن نو‏‏ں بغیر کسی نقصان دے جانے دتا۔ اوتھوں اوہ راجواڑے دی سیٹ تے گیا تے انطاکیہ دا محاصرہ شروع کیتا۔ انطاکیہ دے نائٹ تے گیریژن انطاکیہ دے کانسٹیبل، سائمن مینسل دی کمان چ سن۔ شہر اُتے 18 مئی 1268 نو‏‏ں قبضہ کرلیا گیا۔ بیبرس نے حالے تک اک بار فیر ایتھ‏ے دے باشندےآں د‏‏ی جان بچانے دا وعدہ کیتا سی ، لیکن اس نے اپنا وعدہ توڑ دتا تے شہر نو‏‏ں تباہ کردتا ، ہتھیار ڈالنے دے بعد زیادہ تر آبادی نو‏‏ں قتل یا غلام بنا دتا۔ اس نقصان نے انطاکیہ دی راجواڑے دے زوال نو جنم دتا۔ انطاکیہ وچ مرداں، عورتاں تے بچیاں دا قتل عام "پورے صلیبی دور دا واحد سب توں وڈا قتل عام سی۔" پادریاں دے گلے اپنے گرجا گھراں دے اندر کٹ دتے گئے سن ، تے خواتین تے بچےآں نو‏‏ں غلامی وچ فروخت کردتا گیا سی۔ ستاراں ہزار عیسائیاں نو ذبح کیتا گیا، تے اک لکھ نو غلامی چ گھسیٹیا گیا۔

اٹھویں صلیبی جنگ

انطاکیہ چ اپنی جت دے بعد، بیبرس نے اپنی صورتحال دا اندازہ کرن لئی رکیا۔ منگول بے چین سن تے لوئس IX د‏‏ی سربراہی وچ اک نويں صلیبی جنگ د‏‏ی افواہاں سن ۔ قبرص دے ہیو سوم نے جنگ بندی دا مطالبہ کیتا تے بیبرس نے دشمنی نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی پیشکش کرنے دے لئی اکر نو‏‏ں سفارت خانے دے نال جواب دتا۔ بوہیمنڈ VI نے جنگ بندی وچ شامل ہونے دے لئی کہیا ، لیکن جدو‏ں اسنو‏ں محض گنتی دے طور اُتے مخاطب کيتا گیا تاں اوہ ناراض ہويا۔ اس دے باوجود، اس نے جو کجھ اس نوں پیش کیتا گیا اوہ قبول کر لیا۔ عیسائی سرزمیناں تے کجھ معمولی چھاپے ہوئے، لیکن مجموعی طور تے جنگ بندی دا مشاہدہ کیتا گیا۔

لوئس IX نے فیر صلیب لے لئی

لوئس IX دے مقدس سرزمین دے جان دے بعد دے سالاں وچ مملوکاں دے ذریعہ پیش کردہ فوجی خطرے وچ اضافہ ہويا جس وچ انہاں نے متعدد فرینک شہراں تے قلعےآں اُتے قبضہ کيتا تے ایکر نو‏‏ں بار بار حملے دا نشانہ بنایا۔ ناقابل تصور – بادشاہی دا مکمل نقصان – اک وکھرا امکان بن گیا، جس نے اک نویں صلیبی جنگ لئی لمبے عرصے توں غیر فعال منصوبیاں نو زندہ کیتا۔ دوسری بیرن جنگ 1265 وچ ایویشم د‏‏ی لڑائی وچ انگلینڈ دے ایڈورڈ اول دے ہتھو‏ں سائمن ڈی مونٹفورٹ تے اس دے باغی بیرن د‏‏ی شکست دے نال ختم ہوگئی۔ 1266 وچ بینینٹو د‏‏ی لڑائی وچ لوئس دے بھائی چارلس اول آف انجو د‏‏ی فتح نے سسلی د‏‏ی بادشاہت نو ‏‏ں کیپٹین کنٹرول وچ لیایا ، آخر کار لڑنے والی فرانسیسی افواج نو‏‏ں آزاد کر دتا۔ اس نے کلیمنٹ چہارم نو اربن چہارم دے تحت 1263 وچ شروع ہون آلی صلیبی جنگ دے منصوبیاں نو بحال کرن دی حوصلہ افزائی کیتی، جس نے جنوری 1266 وچ مقدس سرزمین تے اک نویں مہم دا اعلان کیتا ۔ کرونکا مینر آکٹر مینوریٹا ارفورڈینس دے مطابق:

ساڈے رب دے سال 1266 وچ، پوپ کلیمنٹ نے پوری جرمنی دی بادشاہی وچ خطوط بھیجے جنہاں وچ ڈومینیکن تے فرانسسکناں نوں حکم دتا گیا کہ اوہ بابل دے سلطان دے خلاف وفاداری تے فوری طور تے صلیب دی تبلیغ کرن، جہڑا مصر دا فرعون اے، تے بیرون ملک سارسین دے خلاف، تاکہ عیسائیاں دے مصائب نوں گھٹ کیتا جا سکے تے ہولی دی حمایت لئی زمین نوں گھٹ کیتا جا سکے۔

سینٹ ڈینس دا پریمیٹ رومن ڈیس روئس لکھ رہیا اے، گرینڈس کرونکس ڈی فرانس توں، بی این ایف، ایم ایس ایف آر۔ 2813، فولیو 265v (c.1375×c.1380)

ستمبر 1266 تک، لوئس IX نے اک واری فیر صلیب لین دا فیصلہ کیتا سی، تاکہ اوہ اک بین الاقوامی کوشش دی قیادت کر سکے۔ اوہ ہمیشہ اک صلیبی جنگ تے فیر نکلن دی امید رکھدا سی، لیکن فرانس دیاں لوڑاں بہت زیادہ سن۔ اگلے سال، تھکے ہوئے تے بیمار، لوئس نے اپنی دوجی صلیبی جنگ دی تیاری کرن دے قابل محسوس کیتا تے اس نے ضروری انتظامات کرنا شروع کر دتے، مطلوبہ فنڈز اکٹھے کیتے۔ اعلان دی عید تے سینٹ چیپل چ رکھے گئے اوشیشاں توں پہلاں، لوئس IX تے فرانس دے زیادہ تر عظیم شرافتاں نے اک واری فیر صلیب چُک لئی۔ ایہ تریخ 25 مارچ 1267 سی۔

اک دوجی تقریب 5 جون 1267 نوں نوٹری ڈیم ڈی پیرس چ پوپ دے لیگیٹ دے سامنے ہوئی۔ لوئس دا داماد، ناوارے دا تھیوبالڈ دوم ، جس نے وی صلیب چُکی سی، وی موجود سی۔ ردعمل 1248 وچ ساتویں صلیبی جنگ دے اس دے مطالبے دے مقابلے وچ گھٹ پرجوش سی ، حالانکہ اس د ی غیر مقبولیت نو ں اس دے کرونکل جین ڈی جوائنویل نے مبالغہ آرائی کيت ی ہوئے گی ، جو ذاتی طور اُتے اس منصوبے دے مخالف سن ۔ لوئس دی پہلی صلیبی جنگ دے برعکس جہنوں جوائنویل نے وسیع پیمانے تے دستاویزی کیتا سی، اس دی دوجی صلیبی جنگ دا بنیادی کرونکل سینٹ ڈینس دا پرائمٹ سی۔ جیسٹس ڈیس چیپروئس تے گیلیوم ڈی نانگس ، میتھیو پیرس ، فیڈینس آف پادوا تے المکرزی دے کم وی مہم دی تریخ دی بنیاد بناندے ہن۔

1267 دی صلیبی جنگ

1267ء دی صلیبی جنگ بالائی رائن علاقے توں مقدس سرزمین تک اک فوجی مہم سی ۔ ایہ 1260 دی دہائی دے کئی معمولی صلیبی جنگاں چوں اک سی جہڑا بے مثال شدت دے پوپ دی سرپرستی چ صلیبی جنگ دی تبلیغ دے دور دے نتیجے چ ہویا۔ کلیمنٹ چہارم نے اپنا بیل جاری کرن دے بعد، اس نے جرمن بشپاں، ڈومینیکن تے فرانسسکناں نو صلیب دی تبلیغ کرن دا حکم دتا۔ فرانس دے سرحد آلے علاقیاں دے علاوہ، ردعمل ناقص سی۔ اُتے اپر رائن وچ ، صلیبی جنگ کافی کامیابی دے نال تبلیغ کيتی گئی ، جس دے نتیجے وچ 1267 دے اوائل تک کئی سو صلیبیاں نے صلیب اختیار کيتی۔ صلیبیاں نے لینٹ 1267 دے دوران باسل تو ں روانہ ہوئے ، باسل دے بشپ دے دو وزارتی نائٹاں د ی قیادت وچ تے سمندر دے ذریعے ایکر تک سفر کیتا۔ صلیبیاں چوں کئی یروشلیم چ مقدس قبر دے چرچ دا دورہ کرن دے قابل سن، لیکن مقدس سرزمین چ انہاں دی سرگرمی دے بارے چ بہت گھٹ جانکاری اے; ایہ ممکن اے کہ جرمناں نے فرانس دے لوئس IX تے انگلینڈ دے ایڈورڈ I د‏‏ی مہمات د‏‏ی آمد د‏‏ی توقع وچ کسی وی اہ‏م فوجی سرگرمی تو‏ں باز رہ‏‏ے۔ اکثریت 1270 تک جرمنی واپس آ گئی دکھائی دیندی اے۔

1267 دی صلیبی جنگ دا اک نائٹ

اراگون دے بچیاں دی صلیبی جنگ، 1269

 

”

فرانس تے نوار دے بادشاہ، مقدس سرزمین دی صورتحال نو دل وچ رکھدے ہوئے، تے مقدس صلیب نال سجے ہوئے، صلیب دے دشمناں تے حملہ کرن دے لیی اپنے آپ نو تیار کر رئے نے۔ تسی سانوں لکھیا سی کہ تسی لاطینیاں دی مدد لئی اپنے سوہرے (یونانی شہنشاہ مائیکل ہشتم پیلیولوگوس) نال رلنا چاہندے او۔ اسی ایس لئی تہاڈی بہوں تعریف کرنے آں، لیکن اسی ہلے تیکر تہانوں نئیں دس سکدے، حکمراناں توں پچھن توں پہلاں، کہ اوہ کیہڑی راہ تے چلن دا منصوبہ بنا رئے نیں؟ اسی اوہناں نوں تہاڈا مشورہ گھلاں گے، تاں جے اوہناں دے غور و فکر نوں روشن کیتا جا سکے، تے تہاڈی عظمت نوں، اک محفوظ پیغام دے ذریعے، دساں گے کہ کی فیصلہ کیتا گیا ہووے گا۔ 1267 پوپ کلیمنٹ چہارم دا اباقا نوں خط

“

منگول ایلخان اباقا نے 1267ء دے اوائل وچ جیمز اول آف آراگون دے نال خط و کتابت کيت‏ی سی تے اسنو‏ں مملوکاں دے خلاف فوج وچ شامل ہونے د‏‏ی دعوت دتی سی۔ جیمز نے اک سفیر اباقا بھیجیا سی جہڑا جیمی الارِک ڈی پرپیگنان دی شخصیت چ سی، جہڑا منگول سفارت خانے دے نال واپس آیا۔ کلیمنٹ چہارم تے کاسٹیل دے الفانسو X نے جیمز نو‏‏ں مقدس سرزمین دے فوجی مشن تو‏ں باز رکھنے د‏‏ی کوشش کيتی ، اسنو‏ں گھٹ اخلاقی کردار دے حامل سمجھیا۔ اُتے ، کلیمنٹ چہارم نومبر 1268 وچ انتقال کر گیا تے گریگوری X نواں پوپ بننے تک تقریبا تن سال لگ گئے ، تے قشتالہ دے بادشاہ دا اراگون وچ بہت کم اثر و رسوخ سی۔ جیمز، جس نے ہنے ہنے مرسیا دی فتح مکمل کیتی سی، نے اک صلیبی جنگ لئی فنڈز اکٹھے کرنا شروع کیتے۔ 1 ستمبر 1269 نوں، اوہ اک طاقتور سکواڈرن دے نال بارسلونا توں چڑھدے ولّ تر پیا۔ فوری طور تے اک طوفان چ نسنا۔ بادشاہ تے اس دے زیادہ تر بیڑے اپنے گھر واپس آ گئے۔ بادشاہ دے دو ناجائز بیٹےآں، پیڈرو فرنانڈیز تے فرنان سانچیز دے تحت صرف اک چھوٹا سا اسکواڈرن نے سفر جاری رکھیا۔ اوہ دسمبر دے آخر وچ ایکر پہنچے ، بیبرس دے جنگ بندی توڑنے دے فورا بعد ، اک وڈی فوج دے نال ایکر وچ پیش ہوئے۔ اراگونی فوری طور اُتے دشمن اُتے حملہ کرنا چاہندے سن ، لیکن ٹیمپلرز تے ہسپتالرز نے انہاں نو‏‏ں روک لیا۔ مسیحی افواج گھٹ ہو گئیاں۔ اپریل 1269 وچ جیفری آف سارگینز دی موت ہو گئی سی تے اوہدی تھاں رابرٹ آف کریسک نے لے لئی سی۔ اس دی فرانسیسی رجمنٹ، جس دی کمانڈ ہن اولیور ڈی ٹرمس کر رہی سی، مونٹفورٹ توں باہر اک چھاپے تے تعینات کیتی گئی سی۔ ایکرین فوجاں دی نظر مسلم فوجاں تے پے گئی جدوں اوہ واپس آ رئے سی ۔ اولیور ڈی ٹرمس نے ایکڑ چ واپس آنا چاہیا، لیکن رابرٹ آف کریسک نے حملے تے اصرار کیتا۔ اوہ بیبراں ولوں اوہناں لئی رکھی گئی گھات وچ ڈگّ پئے اتے اوہناں وچوں کجھ ہی بچ گئے۔ ایکر دے اندر فوجی انہاں دے بچاؤ دے لئی جانا چاہندے سن ، لیکن اراگونیاں نے انہاں نو‏‏ں روک لیا۔ تھوڑی دیر بعد اوہ کجھ وی حاصل نہ کرن دے بعد، اراگون واپس آ گئے۔

انجو دا چارلس اول

منفریڈ آف سسلی دیاں فوجاں نوں 1266ء چ اینجو دے چارلس اول نے بینوینٹو چ شکست دتی تے خود منفریڈ نے بھجن توں انکار کر کے لڑائی چ ماریا گیا۔ چارلس نے منفریڈ دے حامیاں دے نال نرمی کیتی، لیکن اوہ یقین نئیں رکھدے سن کہ ایہ مصالحت دی پالیسی دیر تک چل سکدی اے۔ کلیمنٹ چہارم نے چارلس نو‏‏ں اس دے انتظامی طریقاں دے لئی تنقید دا نشانہ بنایا ، اسنو‏ں اک مغرور تے ضدی سمجھیا۔ اس دے باوجود ، چارلس نو‏‏ں فلورنس تو‏ں گھیبلینز نو ‏‏ں بے دخل کرنے وچ مدد کرنے دے لئی کہیا گیا سی ، لیکن ٹسکنی د‏‏ی طرف اس د‏ی توسیع پسندی نے پوپ نو‏‏ں خوفزدہ کردتا۔ کلیمنٹ نے چارلس نو‏‏ں ایہ وعدہ کرنے اُتے مجبور کيتا کہ اوہ تن سال دے اندر ٹسکنی دے تمام دعوےآں نو‏‏ں ترک کر دے گا۔ چارلس نے عہد کیتا کہ اوہ بازنطینی شہنشاہ مائیکل ہشتم پیلیولوگوس تو‏ں قسطنطنیہ نو‏‏ں واپس لینے وچ بالڈون II آف کورٹینی د ‏‏ی مدد کرے گا ، جس دے بدلے وچ فتح شدہ زمیناں دا اک تہائی حصہ ملے گا۔

کونراڈن نوں نیپلز چ 1268 چ پھانسی دے دتی گئی۔

چارلس ٹسکنی واپس آیا تے پوگیبونسی دے قلعے دا محاصرہ کیتا ، لیکن ایہ نومبر 1267 دے آخر تک گر نئيں گیا۔ منفریڈ دے کچھ حامی 15 سالہ کونراڈن نو ‏‏ں سسلی اُتے اپنے موروثی حق دا دعوی کرنے دے لئی راضی کرنے د‏‏ی کوشش دے لئی باویریا فرار ہوئے گئے سن ۔ کونراڈن نے اوہناں دی تجویز نوں قبول کر لیا تے فریڈرک آف کاسٹیل ، جو منفریڈ دا حامی سی ، محمد اول المستنصر ، افقیہ (جدید تیونس) دے حفصید خلیفہ نے شمالی افریقہ توں سسلی تے حملہ کرن دی اجازت دتی۔ 23 اگست 1268 نو‏‏ں ٹیگلیاکوزو د‏‏ی لڑائی وچ ، ایسا لگدا سی کہ کونراڈن نے دن جیت لیا سی ، لیکن ، آخر وچ ، اس د‏ی فوج نو‏‏ں شکست دتی گئی۔ 29 اکتوبر 1268 نوں کونراڈن تے اوہدے سنگی فریڈرک آف بادن دا سر کٹ دتا گیا۔ کاستیل دے فریڈرک تے اس د‏ی افواج نو‏‏ں قید کرنے د‏‏ی بجائے تیونس فرار ہونے د‏‏ی اجازت دے دتی گئی۔ اوتھے اوہناں نے 1270 چ لوئس دے صلیبیاں دے خلاف لڑائی چ تیونسیاں دی خدمت کیتی۔

صلیبی جنگ دی تیاری

لوئس IX نے کدی وی یروشلیم دی آزادی دے خیال نو‏‏ں ترک نئيں کیتا ، لیکن کسی وقت اس نے تیونس دے خلاف اک فوجی مہم دے نال اپنی نويں صلیبی جنگ دا آغاز کرنے دا فیصلہ کيتا۔ اپنے اقرار کرن آلے، جیفری آف بیولیو دے مطابق، لوئس نوں یقین سی کہ محمد اول المستنصر عیسائیت قبول کرن لئی تیار سی۔ تیرہويں صدی دے مورخ صبا مالاسپینا دا خیال سی کہ چارلس نے لوئس نو‏‏ں تیونس اُتے حملہ کرنے اُتے قائل کيتا سی کیونجے اوہ اس خراج د‏‏ی ادائیگی نو‏‏ں محفوظ بنانا چاہندا سی جو انہاں دے حکمراناں نے سسلی دے سابق بادشاہاں نو‏‏ں دتا سی۔ اس فیصلے دے پچھے دی صحیح حوصلہ افزائی نامعلوم اے، لیکن ایہ خیال کیتا جاندا اے کہ لوئس نے 1268 دے اوائل چ ایہ انتخاب کیتا سی۔

صلیبی جنگ 1270 دے موسم گرما دے اوائل وچ جینوا (19 برتن) تے مارسیل (20 برتن) دے بحری جہازاں وچ چلنے دے لئی مقرر کيتی گئی سی۔ لوئس دا ابتدائی منصوبہ قبرص دے راستے آؤٹریمر دے ساحل تے اترن دا سی۔ اُتے ، آخری منصوبہ 1269 وچ تیار کيتا گیا سی ، جس وچ بیڑا سب تو‏ں پہلے تیونس اُتے اترے گا۔ جد کہ لوئیس نوں افریقہ دا محدود علم سی، ایہ مقصد واحد سی جہنے لوئیس دیاں مذہبی لوڑاں تے چارلس دے سیاسی مقاصد نوں پورا کیتا۔ مالی اعانت، ہمیشہ دی طرح، اک چیلنج سی۔ اس مہم دے لئی جوش و خروش د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، لوئس نو‏‏ں زیادہ تر بوجھ برداشت کرنے د‏‏ی ضرورت سی۔ کلیمنٹ چہارم نے وی صلیبی جنگ دی مدد لئی ناوارے چ گرجا گھر دی آمدنی دا دسواں حصہ ناوارے دے تھیوبالڈ II نوں دے دتا سی۔ رونسویلس دے پرائر تے ٹوڈیلا دے ڈین نے دسویں دے مجموعے دی نگرانی کرنی سی۔ ناوارے چ صلیبی جنگ دی تبلیغ بنیادی طور تے پامپلونا دے فرانسسکین تے ڈومینیکن نے کیتی۔

مہم تے لوئس IX دی موت

جولائی 1270 نوں، لوئس دے میزبان نے آخر کار ایگز-مورٹس توں جہاز چڑھیا۔ بیڑے دی اگوائی فلورنٹ ڈی ورینس نے کیتی، جہڑا فرانس دا پہلا ایڈمرل سی، جہڑا 1269 وچ مقرر کیتا گیا۔ اوہ اک وڈے، چنگی طرحاں منظم بیڑے دے نال سفر کردے سن، جس وچ بادشاہ نے آکھیا:

 

”

"پہلے ای بڈھا ہو کے، میں سمندر پار دا سفر کردا واں۔ میں رب لئی قربان کراں دولت، عزتاں، لذتاں... میں تہانوں ایہہ آخری مثال دینا چاہندا سی تے مینوں آس اے کہ جے حالات منگدے نیں تے تسی ایہدے تے عمل کرو گے..."

“

ترجمہ کیتا گیا، لوئس نے اپنے فوجیاں نوں دسیا کہ: "پہلاں ای بڈھا ہو گیا اے، میں بیرون ملک دا سفر شروع کردا واں۔ میں رب نوں دولت، عزت، خوشی دی قربانی دیندا واں۔ میں تہانوں ایہ آخری مثال دینا چاہندا سی تے میں امید کرنا واں کہ جے حالات حکم دین تے تسی ایہدی پیروی کرو گے۔"

اٹھویں صلیبی جنگ دی قیادت کردے ہوئے فرانس دا لوئس IX

لوئس دے نال اوہدا بھرا الفونس آف پوئٹیر تے اوہدی ووہٹی جون آف ٹولوز سن۔ بادشاہ دے نال سفر کر رئے سن اس دے تن زندہ پتر، فرانس دے فلپ سوم (اپنی بیوی اسابیلا آف اراگون دے نال)، جان ٹرسٹرن تے پیٹر اول آف ایلنسون ، تے اس دا بھتیجا رابرٹ II آف آرٹوئس ۔ اس دے علاوہ فلینڈرز دے رابرٹ سوم ، برٹنی دے جان اول تے ہیو بارہویں ڈی لوسینن ، پچھلی صلیبی جنگ دے سابق فوجیاں دے سارے پتر، اس دے نال نال سینٹ پول دے گائے سوم ، سوئسن دے جان II تے راؤل ڈی سوئسن وی حصہ لے رئے سن۔

جہازرانی گھٹ توں گھٹ اک مہینہ دیر نال سی۔ اس دا مطلب سی کہ اس نوں تیونس دی گرمی دے نال نال مہم دے دوجے مرحلے تے سمندر وچ خراب موسم دے امکان نال وی نبڑنا پوے گا، یعنی مقدس سرزمین۔ ایہ فوج ستويں صلیبی جنگ تو‏ں کم سی ۔ لوئس دے اپنے گھرانے وچ 347 نائٹ شامل سن ، تے کل گیریژن دا اندازہ 10،000 لگایا گیا سی۔ لوئس دے داماد تھیوبالڈ II دے تحت اک دوجا بیڑا مارسیل توں اپنی بیوی فرانس دی اسابیلا ، لوئس دی دھی دے نال روانہ ہویا۔

سفر دا پہلا حصہ مصروف سی۔ اوہ سارڈینیا چ رک گئے۔ بادشاہ نے فلورنٹ نو اک سکاؤٹ دے طور تے اگے گھلیا تاکہ اوہ سارڈز نال مل سکے۔ چونکہ اوہناں دیاں کشتیاں جینوا سن، اوہناں دا سواگت نئیں سی۔ فرانسیسی تے ناورین بیڑے سارڈینیا دے جنوبی ساحل تے کیگلیاری چ رل گئے۔ ایتھ‏ے تیونس اُتے حملہ کرنے دے فیصلے دا اعلان کيتا گیا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں فوجیاں وچ تشویش پیدا ہوئی کیونجے انہاں نو‏ں دسیا گیا کہ اوہ یروشلم جا رہے ني‏‏‏‏ں۔ اوہناں دے بادشاہ لئی اوہناں دی اُچی عزت نے اوہناں نوں یقین دوایا۔

کاگلیاری وچ اک ہفتے دے بعد ، فورس تیار ہوگئی تے روانہ ہوگئی ، جلدی تو‏ں 18 جولائ‏ی 1270 نو‏‏ں بغیر سنگین مخالفت دے کارتھیج وچ اتریا۔ بادشاہ نے فلورنٹ نوں کجھ بندیاں دے نال زمین دی جانچ کرن لئی گھلیا۔ اسنو‏ں اک خالی بندرگاہ ملی ، جس وچ صرف چند مسلم تے جینوا تجارتی بحری جہاز موجود سن ۔ شاہی کونسل اک حکمت عملی دے حوالے نال تقسیم ہو گئی سی، کجھ لوکاں نے ایہ سوچیا کہ ایہ اک جال اے، جد کہ دوجے صورتحال توں فائدہ اٹھانا چاہندے سن تے اترنا چاہندے سن۔ مؤخر الذکر راہ اپنایا گیا ، تے 21 جولائ‏ی نو‏‏ں لا گولٹ دے برج اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا تے فوج کارتھیج دے میدان وچ آباد ہوگئی۔ جینوا دے ملاحاں نے قلعے تے قبضہ کر لیا تے ایتھے دے وسنیکاں نوں ذبح کر کے اینوں اپنے آپریشنز دے اڈے دے طور تے استعمال کیتا۔ دوناں دھراں نے اک انتظار دا کھیڈ کھیڈیا، کیونکہ لوئیس 1250 وچ مصر وچ کیتیاں گئیاں غلطیاں نوں دہرانا نہیں چاہندا سی۔ چارلس دے آؤن تک اوہ اک وڈی لڑائی دا خطرہ نہیں سی پا سکدا۔ سلطان اپنے قلعے د‏‏ی دیواراں دے پیچھے محفوظ سی تے کھلے عام فرینکاں تو‏ں مشغول نئيں ہونا چاہندا سی ، اس د‏ی کارروائیاں نو‏‏ں ہراساں کرنے تک محدود کردے سن ۔

تیونس دی گرمی، تے صفائی ستھرائی تے تازہ خوراک دی کمی نے مہم نوں برباد کر دتا سی۔ صلیبی فوج نو بیماری دا سامنا کرنا پیا، ممکنہ طور تے پیچش، تے بوہت سارے لوکاں دی موت ہو گئی۔ لوئس IX نو جیفری آف بیولیو نے آخری رسماں دتیاں تے اس نے اپنے آخری الفاظ، ڈومین ان مینوس ٹواس اینیمم میم کومینڈاوی آکھیا۔ فرانس دا بادشاہ تے صلیبی جنگ دا آگو 25 اگست نوں راکھ دے بستر تے توبہ کر کے مر گیا۔ فلپ سوم نواں بادشاہ سی ، لیکن اس د‏ی تاجپوشی اک سال دے لئی تاخیر تو‏ں چلی گئی۔ جداں ہی بادشاہ د‏‏ی موت دا اعلان کيتا جا رہیا سی ، چارلس اول دا بیڑا تیونس پہنچ گیا۔ کجھ بے نتیجہ جھڑپاں دے بعد، چارلس نے امن لئی مقدمہ کیتا۔ محمد اول المستنصر، اپنی فوج دے نال اسی طرح متاثرہ، اک ہی ذہن دا سی۔

فلورنٹ ڈی ویرینس اپنی ڈھال دے نال گولز اے کراس یا تیونس دے رستے تے

جان II آف سویسن تے راؤل ڈی سویسن یا تے تیونس چ یا فرانس واپس آن دے تھوڑی دیر بعد مر گئے۔ تیونس چ برائن دے الفونسو مرن آلے سن، جو برائن دے جان دا پتر سی تے ستویں صلیبی جنگ چ اک سکوائر سی۔ اولیور ڈی ٹرمس ، کلیرمونٹ دے راؤل دوم ، جین ڈی ایپ ، جیفری ڈی جینویل تے برٹنی دے جان اول سمیت دوجے بچ گئے۔ فرانسیسی مارشلاں چوں، لانسلوٹ ڈی سینٹ مارڈ مر گیا، جد کہ راؤل II سورس تے سائمن ڈی میلن دونو بچ گئے۔ برطانوی جزیرے توں آن آلے دستے چوں، سکاٹش شرافت ڈیوڈ سٹراتھبوگی، ارل آف اتھول ، سکاٹش دستے دے رہنما، تے سر ڈیوڈ ڈی لنڈسے، لارڈ آف بائرس، تیونس چ مر گئے، جد کہ دوجے جویں کہ آدم آف کلکونکوہار تے الیگزینڈر ڈی بالیول اگلے سال شہزادہ ایڈورڈ دے نال لڑن لئی بچ گئے۔

تیونس دا معاہدہ

تیونس دا معاہدہ 1 نومبر 1270ء نو‏‏ں لاطینی عیسائیاں دے لئی فرانس دے فلپ سوم ، آنجو دے چارلس اول تے نوار دے تھیوبالڈ II تے تیونس دے لئی محمد اول المستنصر دے ذریعہ دستخط کیتے گئے سن ۔ اس معاہدے نے دونے فوجاں دے درمیان جنگ بندی د‏‏ی ضمانت دتی سی۔ اس معاہدے وچ عیسائیاں نے تیونس دے نال آزاد تجارت حاصل کيتی ، تے شہر وچ راہباں تے پادریاں د‏‏ی رہائش د‏‏ی ضمانت دتی گئی۔ بیبرس نے تیونس چ فرینکاں نال لڑن لئی مصری فوج بھیجن دا اپنا منصوبہ منسوخ کر دتا ۔ ایہ معاہدہ چارلس دے لئی کافی فائدہ مند سی ، جس نے تیونسیاں تو‏ں جنگی معاوضے دا اک تہائی حصہ حاصل کيتا سی ، تے اس تو‏ں وعدہ کيتا گیا سی کہ سلطنت وچ ہوہنسٹاوفن پناہ گزیناں نو‏‏ں کڈ دتا جائے گا۔ تھوڑی دیر بعد صلیبی چلے گئے تے اٹھويں صلیبی جنگ ختم ہوگئی۔

کاؤنٹ آف اورلینز ہون دے ناطے، فرانس دا فلپ سوم اپنے پیو دے نال تیونس گیا۔ لوئس IX نے بادشاہی میتھیو ڈی وینڈوم تے کلیرمونٹ دے سائمن II دے سپرد کیتی سی، جنہاں نوں اس نے شاہی مہر وی دتی سی۔ لوئس نوں لے جان آلی وباء نے نہ تے فلپ نوں بچایا تے نہ ای اوہدے ٹبر نوں۔ اوہدا بھرا جان ٹرسٹن سب توں پہلاں 3 اگست نوں مریا تے 25 اگست نوں بادشاہ مر گیا۔ اس دی باقیات دے سڑن نو روکن دے لی، ایہہ فیصلہ کیتا گیا کہ mos Teutonicus ، ہڈیاں توں گوشت پیش کرن دا عمل انجام دتا جائے تاکہ باقیات دی نقل و حمل ممکن ہو سکے۔

فلپ III ، صرف 25 سال دا سی تے بیماری تو‏ں دوچار سی ، تیونس وچ بادشاہ قرار دتا گیا۔ اوہ فرانس ، سسلی تے ناوارے دے بادشاہاں تے تیونس دے خلیفہ دے درمیان ہونے والے معاہدے دا فریق سی ۔ اس ہار دے بعد دوجیاں موتاں وی ہوئیاں۔ دسمبر 1270ء چ فلپ دا سالا تھیوبالڈ II آف ناوارے دی موت ہو گئی ۔ فروری چ فلپ دی بیوی، اسابیلا نے اوہدے مگروں آئی، جہڑی اپنے پنجویں بچے دے حاملہ ہوندیاں ہویاں اپنے گھوڑے توں ڈگ گئی۔ اپریل چ تھیوبالڈ دی بیوہ تے فلپ دی بھین اسابیلا وی مر گئی۔ فلپ سوم 21 مئی 1271 نوں پیرس اپڑیا تے مرن والیاں نوں خراج تحسین پیش کیتا۔ اگلے دن اوہدے پیو دا انتم سنسکار ہویا ۔ نویں خود مختار نوں 15 اگست 1271 نوں ریمز چ فرانس دا بادشاہ بنا دتا گیا۔

بعد دا نتیجہ

صلیبیاں دے تیونس توں جان توں اک دن پہلاں ایڈورڈ اک انگریزی بیڑے دے نال اپڑیا۔ انگریز لوئس دی باقی فوج دے نال سسلی واپس آ گئے ۔ نومبر نوں ٹراپانی دے نیڑے اک طوفان چ مشترکہ بیڑا تباہ ہو گیا۔ اپریل 1271 دے آخر چ، انگریزاں نے لارڈ ایڈورڈ دی صلیبی جنگ نوں جاری رکھن لئی ایکر جانا جاری رکھیا۔ ایہہ مقدس سرزمین لئی عظیم صلیبی جنگاں چوں آخری جنگ ہونی سی۔

1 ستمبر 1271 نوں گریگوری ایکس نوں اخیر پوپ چنیا گیا۔ الیکشن اودوں ہویا جدوں اوہ ایڈورڈ دی مہم دے نال ایکر چ مصروف سی۔ اپنے مشن نو‏‏ں ترک نئيں کرنا چاہندے سن ، اس دے انتخاب د‏‏ی سننے اُتے اس دا پہلا عمل ، صلیبیاں نو‏‏ں امداد دے لئی اپیل بھیجنا سی۔ اٹلی جان توں پہلاں ایکر چ اپنے آخری واعظ چ، اس نے زبور 137 دا حوالہ دیندے ہوئے مشہور طور تے ریمارکس دتے، "جے میں تینوں بھل جاواں، اے یروشلیم، تے میرا سجے ہتھ اوہدی چالاکی نوں بھل جائے"۔ اوہنوں 27 مارچ 1272 نوں سینٹ پیٹرز باسیلیکا چ پوتر کیتا گیا۔

31 مارچ 1272 نوں لیونز دی دوجی کونسل بلائی گئی۔ کونسل نے مقدس سرزمین دی بازیابی دے لی پاسیجیم جنرل دے منصوبیاں دی منظوری دتی، جس دی مالی اعانت عیسائی دنیا دے تمام فوائد تے چھ سال لئی عائد دسویں حصے نال کیتی جانی سی۔ آراگون دے جیمز اول نے اس مہم نو‏‏ں فوری طور اُتے منظم کرنے د‏‏ی خواہش د‏‏ی ، لیکن نائٹس ٹیمپلر نے اس د‏ی مخالفت کيتی۔ پادوا دے فرانسسکن بھکشو فیڈینٹیئس ، جہناں نوں مقدس سرزمین دا تجربہ سی، پوپ ولوں مقدس سرزمین دی بازیابی دے بارے چ اک رپورٹ لکھن دا کم دتا گیا سی۔

اباقہ نے اک منگول وفد نو‏‏ں کونسل وچ بھیجیا جتھ‏ے اس دے سیکریٹری ریچالڈس نے اسمبلی نو‏‏ں اک رپورٹ پڑھی ، جس وچ انہاں نو‏ں ہلاگو د‏‏ی عیسائیاں دے نال دوستی د‏‏ی یاد دلائی گئی ، تے انہاں نو‏ں یقین دہانی کرائی کہ ایلخان نے شام تو‏ں مسلماناں نو‏‏ں کڈنے دا منصوبہ بنایا ا‏‏ے۔ اس دے بعد گریگوری نے منگولاں دے نال مل ک‏ے 1278ء وچ شروع ہونے والی اک نويں صلیبی جنگ دا اعلان کيتا۔ 1276 وچ پوپ دی موت نے اجیہے کسے وی منصوبے نوں ختم کر دتا تے جہڑا پیسہ اکٹھا کیتا گیا اوہدی تھاں اٹلی وچ ونڈ دتا گیا۔

فلپ سوم نے 1284 وچ بدقسمت اراگونی صلیبی جنگ دا آغاز کیتا۔ اپنے توں پہلے دے والد دی طرح، اوہ 5 اکتوبر 1285 نوں پیچش نال مر گیا، تے اوہدے مگروں اوہدا پتر فلپ چہارم فرانس نے جانشین بنیا۔ فلپ چہارم 1291 وچ ایکڑ دے محاصرے دے بعد مقدس سرزمین دے آخری نقصان دی نگرانی کرن گے۔

شرکاء

اٹھویں صلیبی جنگ وچ حصہ لین آلیاں دی اک جزوی فہرست اٹھویں صلیبی جنگ دے عیسائیاں تے اٹھویں صلیبی جنگ دے مسلماناں دے زمرے دے مجموعے وچ پائی جا سکدی اے۔

ادبی ردعمل

چارلس آف انجو دی خدمت وچ اک سفارتکار، برٹران ڈی المانون ، تے ریکاؤٹ بونو نے اٹلی وچ جنگاں دا پیچھا کرن دی پوپ دی پالیسی تے تنقید کیتی جہنوں باہرلے ملک جانا چاہیدا سی۔ اٹھویں صلیبی جنگ دی ناکامی، اپنے پیشروآں دی طرح، ٹروبیڈورز دے ذریعہ اوکسیٹن شاعری وچ اک ردعمل تیار کرن دا سبب بنی۔ فرانس دے لوئس IX دی موت نے خاص طور تے اوہناں دی تخلیقی پیداوار نو جنم دتا، جہڑا ٹروبیڈورز نے البیجینسین صلیبی جنگ دے دوران فرانسیسی بادشاہت دے خلاف دشمنی نو ویکھدے ہوئے قابل ذکر سی۔ تن planhs ، نوحے دے گیت، لوئس IX دی موت لئی بنائے گئے سن۔

گلیم ڈی آٹپول نے Fortz tristors es e salvaj'a retraire تشکیل کیتی لوئس لئی۔ ریمون گوسلم ڈی بیزرز نے 1268 وچ صلیبی جنگ د‏‏ی تیاریاں نو‏‏ں منانے دے لئی Qui vol aver complida amistansa د‏‏ی رچنا د‏‏ی ، لیکن 1270 وچ اسنو‏ں Ab grans trebalhs et ab grans marrimens ‏‏ی رچنا کرنی پئی۔ فرانسیسی بادشاہ دی یاد چ۔ آسٹورک ڈی سیگریٹ نے نو سائی کوئم سو، ٹین سوئی ڈیسکونوئسنز ، اک زیادہ عام صلیبی گیت ، دی رچنا کیتی، جہڑا لوئیس نو افسوس کردا اے لیکن ایہ وی کہ یا تے خدا یا شیطان عیسائیاں نو گمراہ کر رئے نے۔ اوہ لوئس دے بھرا چارلس تے وی حملہ کردا اے، جہنوں اوہ caps e guitz کہندا اے۔ (سر تے رہنما) کافراں دا، کیونکہ اس نے لوئیس نو تیونس تے حملہ کرن تے قائل کیتا تے مقدس سرزمین تے نئیں، تے اس نے لوئیس دی موت دے بعد فوری طور تے مسلماناں دے نال صلح کرن تے گل بات کیتی۔

صلیبی جنگ دے بعد، عمر رسیدہ ٹروبیڈور پیری کارڈنل نے اک گانا لکھیا، Totz lo mons es vestitiz et abrazatz (کم و بیش: پوری دنیا دا محاصرہ کیتا گیا اے تے [جھوٹ نال] گھیر لیا گیا اے)، لوئس دے وارث، فلپ سوم نوں ایڈورڈ لانگ شینکس دی مدد لئی مقدس سرزمین تے جان دی حوصلہ افزائی کردا اے۔

تیونس وچ لوئی دے تیونس اُتے حملہ کرنے دے نويں منصوبے دے بارے وچ طنزیہ آیتاں مرتب کيتیاں گئیاں: "اے لوئی، تیونس مصر د‏‏ی بہن اے! اس طرح آپ د‏‏ی آزمائش د‏‏ی توقع کرو! آپ نو‏‏ں ابن لوکمان دے گھر د‏‏ی بجائے ایتھ‏ے اپنا مقبرہ ملے گا؛ تے خواجہ صوبیہ د‏‏ی جگہ ایتھ‏ے منکر تے نکر ہوئے گا۔"

ایہہ وی ویکھو

• صلیبی ریاستاں
• لیونٹ چ نائٹس ہسپتاللر دی تریخ
• نائٹس ٹیمپلر دی تاریخ
• جین ڈی جوائنویل
• یروشلیم دی بادشاہی
• لیونٹ تے منگول حملے
• فلسطین تے منگولاں دے چھاپے

حوالے

کتابیات

• Archer, Thomas Andrew (1904). The Crusades: The Story of the Latin Kingdom of Jerusalem, Story of the Latin Kingdom of Jerusalem. Putnam. 
• Asbridge, Thomas (2012). The Crusades: The War for the Holy Land. Simon & Schuster. ISBN 978-1849836883. 
• Bosworth, Clifford Edmund (2004). The New Islamic dynasties: A Chronological and Genealogical Manual. Edinburgh University Press. ISBN 978-0748621378. 
• Bouchier, Edmund Spenser (1921). A Short History of Antioch, 300 B.C. – A.D. 1268. B. Blackwell, Oxford. 
• Cahen, Claude (1969). The Mongols and the Near East. A History of the Crusades (Setton), Volume IIf.  Archived 2024-03-13 at the وے بیک مشین
• Carolus-Barré, Louis (1976). Septième centenaire de la mort de Saint Louis. Actes des Colloques de Royaumont et de Paris. 
• Cazel, Fred A. Jr. (1969). Financing the Crusades. A History of the Crusades (Setton), Volume VI.  Archived 2023-03-26 at the وے بیک مشین
• Chahin, Mack (2001). The Kingdom of Armenia. Routledge. ISBN 978-0700714520. 
• Chaytor, Henry John (1933). A History of Aragon and Catalonia. Methuen. ISBN 978-0404014797. 
• Dawson, Christopher (1955). The Mongol Mission: Narratives and Letters of the Franciscan Missionaries in Mongolia and China in the Thirteenth and Fourteenth Centuries. Sheed and Ward. ISBN 978-0758139252. 
• Furber, Elizabeth Chapin (1969). The Kingdom of Cyprus, 1191–1291. A History of the Crusades (Setton), Volume II.  Archived 2023-03-26 at the وے بیک مشین
• Gibb, H. A. R. (1969). The Aiyūbids. A History of the Crusades (Setton), Volume II.  Archived 2023-03-26 at the وے بیک مشین
• Grousset, René (1934). Histoire des croisades et du royaume franc de Jérusalem. Plon, Paris. 
• Grousset, René (1970). The Empire of the Steppes: A History of Central Asia. Translated by Naomi Walford. Rutgers University Press. ISBN 978-0813513041. 
• Hardwicke, Mary Nickerson (1969). The Crusader States, 1192–1243. A History of the Crusades (Setton), Volume II.  Archived 2024-03-28 at the وے بیک مشین
• Holt, Peter Malcom (1995). Early Mamluk Diplomacy, 1260–1290: Treaties of Baybars and Qalāwūn with Christian Rulers. E. J. Brill, New York. ISBN 978-9004102460. 
• Humphreys, R. Stephen (1977). From Saladin to the Mongols: The Ayyubids of Damascus, 1193–1260. State University of New York. ISBN 978-0873952637. 
• Irwin, Robert (1986). The Middle East in the Middle Ages: The Early Mamluk Sultanate, 1250–1382. Southern Illinois University Press. ISBN 978-1597400480. 
• Jordan, William (1979). Louis IX and the Challenge of the Crusade: A Study in Rulership. Princeton University Press. ISBN 978-0691635453. 
• Kitchin, George W. (1892). A History of France, Clarendon Press series. Clarendon Press, Oxford. 
• Lane-Poole, Stanley (1901). History of Egypt in the Middle Ages, A History of Egypt; v. 6. Methuen, London. ISBN 978-0790532042. 
• Lapina, Elizabeth (2017). "Crusades, Memory and Visual Culture: Representations of the Miracle of Intervention of Saints in Battle", in Megan Cassidy-Welch: Remembering the Crusades and Crusading. Routledge, 49–72. 
• Lock, Peter (2006). The Routledge Companion to the Crusades. Routledge. doi:10.4324/9780203389638. ISBN 0-415-39312-4. 
• Lower, Michael (2018). The Tunis Crusade of 1270: A Mediterranean History. Oxford University Press. ISBN 978-0198744320. 
• Maalouf, Amin (2006). The Crusades through Arab Eyes. Saqi Books. ISBN 978-0863560231. 
• Madden, Thomas F. (2005). The New Concise History of the Crusades. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0742538221. 
• Madden, Thomas F. (2010). Crusades: Medieval Worlds in Conflict. Ashgate Publishing, Ltd.. ISBN 978-1138383937. 
• Maier, Christoph T. (1998). Preaching the Crusades: Mendicant Friars and the Cross in the Thirteenth Century. Cambridge University Press. ISBN 978-0521638739. 
• Marshall, Christopher (1994). Warfare in the Latin East, 1192–1291. Cambridge University Press. ISBN 978-0521477420. 
• Murray, Alan V. (2006). The Crusades – An Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1576078624.  Archived 2023-03-26 at the وے بیک مشین
• Norwich, J.J. (1995). Byzantium: The Decline and Fall. Penguin, London. ISBN 978-0670823772. 
• Oman, Charles (1924). A History of the Art of War in the Middle Ages. Metheun. 
• Pahlitzsch, Johannes (2006). Baybars I (d. 1277). The Crusades – An Encyclopedia. 
• Paterson, Linda (2003). Lyric allusions to the Crusades and the Holy Land. Colston Symposium. 
• Perry, Guy (2018). The Briennes: The Rise and Fall of a Champenois Dynasty in the Age of the Crusades, c. 950–1356. Cambridge University Press. ISBN 978-1107196902. 
• Phillips, Jonathan (2009). Holy Warriors: A Modern History of the Crusades. Random House. ISBN 978-0224079372. 
• Richard, Jean C. (1979). The Latin Kingdom of Jerusalem. Amsterdam, North Holland. ISBN 978-0444852625. 
• Richard, Jean C. (1992). Saint Louis, Crusader King of France. Cambridge University Press. ISBN 978-0521381567. 
• Richard, Jean C. (1999). The Crusades, c. 1071 – c. 1291. Cambridge University Press. ISBN 978-0521625661. 
• Riley-Smith, Jonathan (1973). The Feudal Nobility and the Kingdom of Jerusalem, 1174–1277. Macmillan. ISBN 978-0333063798. 
• Riley-Smith, Jonathan (2005). The Crusades: A History. Yale University Press. ISBN 978-0300101287. 
• Roux, Jean-Paul (1993). Histoire de l'Empire mongol. Fayard. ISBN 978-2213031644. 
• Runciman, Steven (1954). A History of the Crusades, Volume Three: The Kingdom of Acre and the Later Crusades. Cambridge University Press. ISBN 978-0521347723. 
• Runciman, Steven (1958). The Sicilian Vespers: A History of the Mediterranean World in the Later Thirteenth Century. Cambridge University Press. ISBN 978-1107604742. 
• Runciman, Steven (1969). The Crusader States, 1243–11291. A History of the Crusades (Setton), Volume II.  Archived 2021-10-18 at the وے بیک مشین
• Setton, Kenneth M. (1969). A History of the Crusades. University of Wisconsin Press. 
• Smith, Caroline (2006). Crusading in the Age of Joinville. Ashgate Publishing. ISBN 978-0754653639. 
• Stewart, Angus Donal (2001). The Armenian Kingdom and the Mamluks. Brill. ISBN 978-9004122925. 
• Strayer, Joseph (1969). The Crusades of Louis IX. A History of the Crusades (Setton), Volume II.  Archived 2021-12-07 at the وے بیک مشین
• Tyerman, Christopher (1996). England and the Crusades, 1095–1588. University of Chicago Press. ISBN 0226820122. 
• Tyerman, Christopher (2006). God's War: A New History of the Crusades. Belknap Press. ISBN 978-0674023871. 
• Whalen, Brett Edward (2019). The Two Powers: The Papacy, the Empire, and the Struggle for Sovereignty in the Thirteenth Century. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0812250862. 
• Wolff, Robert Lee (1969). The Latin Empire of Constantinople, 1204–1312. A History of the Crusades (Setton), Volume II.  Archived 2023-03-26 at the وے بیک مشین
• Ziyādaẗ, Muḥammad Muṣṭafā (1969). The Mamluk Sultans to 1293. A History of the Crusades (Setton), Volume II.  Archived 2020-06-14 at the وے بیک مشین