ایتھوپیا دی تریخ
ایتھوپیا دا ملک بننے والی سرزمین دی تریخ انسانیت دے آغاز توں ہی کئ ہزار سالہ پِچھے اے۔ سانچہ:History of Ethiopia
تریخ تاں پہلے
[سودھو]پہلے ہی [[دوسرا ہزارہ ق م|دو ہزار ق م دے]] اختتام اُتے ایکارڈات نامی قصبے دے نیڑے کاشتکاراں تے باغیاں دی اک ترقی یافتہ سبھیاچار سی جو آب پاشی دا استعمال کردے سن ، مویشیاں نال ہل چلایا کردے سن جس وچ اک قدیم مصری ہل چلایا جاندا سی ، گندم ، جو تے ہور دانے دی کاشت کيتی جاندی سی۔
پہلی صدی ق م دے ارد گرد جزیرہ نمائے عرب دے جنوبی حصے وچ حضرموت، کٹابانا تے سبا مملکتاں تشکیل دتیاں گئیاں ، جس نے سامی ( عرب) قبیلے دے کچھ حصے نوں ٹگرے دے مرتفع دی طرف ہجرت دی تحریک دتی ، جتھے اوہ مقامی لوکاں دے نال مل گئے۔ اس دے نتیجے وچ ، نواں نسلی گروہ ، پرانا ایتھوپیا ، جسنوں "اگزی لوک" وی کہیا جاندا اے ، شمالی ایتھوپیا دی نسلی سیاسی انجمناں وچوں اک دے طور اُتے ابھریا۔ چنانچہ موجودہ دجلہ نوں اگازی دی سرزمین کہیا جاندا سی تے اس دے باشندےآں دی بولی نوں گعز کہیا جاندا سی۔دوسری چیزاں وچ ، نقل مکانی کرنے والےآں نے اک کثرت پرست سامی مذہب لیایا۔ بوہت سارے معبد نظر آئے جس دے آس پاس بستیاں ودھ گئياں۔
اٹھويں صدی ق م وچ ایتھے شیبہ دا اک بہت وڈا گروہ آیا ، جس نے "سلیمان خاندان" دی علامت نوں جنم دتا ، جس توں ایہ معلوم ہُندا اے کہ ایتھوپیا دے بادشاہ اسرائیلی بادشاہ سلیمان تے ملکہ سبا دی اولاد دے طور اُتے اترے نيں ، جنھاں ایتھوپیا روايتی طور اُتے میکدہ یا بلقیس کہندے سن ۔
یہ مشہور اے کہ بادشاہی مرواہ گورسیٹوفو (چوتھی صدی ق م دا آغاز) تے نستاسینو (چوتھی صدی دے آخر وچ ) کے) حبش دے خلاف لڑی۔ ہیلیناں نے تمام کالاں نوں ایتھوپیا کہندے سن ، لہذا ایہ موجودہ ایتھوپیا دے تمام باشندےآں دا مشترکہ ناں بن گیا۔
تیسری صدی ق م توں پہلے دی بادشاہی چھوٹی ریاستاں (ہیگر ، ڈیوال تے ہور) وچ شامل ہوگئی۔ بحر احمر تے خلیج عدن دے ایتھوپیا دے ساحلاں دے نال نال ، ہیلینسٹک مصر دیاں ریاستاں نمودار ہوئیاں ، جو پہلی صدی ق م توں پہلے ہی کمزور پڑ گئياں۔
اگازی دی بادشاہی دے خاتمے دے بعد ، شمالی ایتھوپیا ایکسم دی مضبوط مملکت وچ متحد ہوگیا ، جس دا اک مرکزی حصہ موجودہ ٹائیگرے وچ واقع سی۔ 3-4 صدی عیسوی وچ اس نے پڑوسی پہاڑی تے گھاٹی والے ماحول ، جنوبی عرب تے مشرقی سوڈان دے لوکاں ، کوش تے ہمیار دیاں ریاستاں اُتے حکومت کيتی۔ نوبیا تے لیبیا وچ اس دی بازنطینی سلطنت توں ملحق اے ، وسطی عرب وچ بازنطینی سلطنت تے فارس دے نال ۔ اکسری بادشاہی دا مرکزی بندرگاہ شہر اریٹیریا دے ساحل اُتے ادولس سی۔ اس نے مصر توں سری لنکا تے مشرقی افریقہ جانے والے تجارتی راستے اُتے اک راہداری مرکز دے طور اُتے اک اہم کردار ادا کيتا۔
اکسومبادشاہی دا اک عروج 4-5 صدی وچ واقع ہويا ، جدوں اس دی طاقت نوبیا ، یمن ، ایتھوپیا دے سطح مرتفع تے افریقہ دے شمالی حصے اُتے پھیلی۔ مقامی بادشاہاں نے ایکسومائٹ "بادشاہاں دے بادشاہ" نوں خراج تحسین پیش کيتا۔ ایتھوپیا تے سوڈان دی جنوبی سرحداں توں سونا ، زیورات ، ہاتھی دانت ، گینڈے دے سنگ ، ہپپوپوٹماس دانت ، جنگلی جانوراں دی کھالاں ، زندہ جانور تے پرندے آئے سن ۔ ادولیس دے ذریعے ایہ سامان رومی سلطنت ، ایران ، سری لنکا پہنچایا گیا سی۔ اس دے بجائے ، لوہے تے الوہ داتاں ، مصر توں کپڑے ، مصالحے ، شراب ، چینی ، گندم تے چاول درآمد کيتا گیا۔ ایکسوم تے اڈولس وچ بوہت سارے رومی ، شامی تے ہندوستانی بیچنے وچ مصروف سن ۔ تیسری صدی توں ، ایکسوم دے بادشاہاں نے سونے تے چاندی دے سکےآں دی نقش و نگار بنائے نيں۔ 5 ويں صدی صدیاں وچ ، اکسم شمال مشرقی افریقہ دا سب توں وڈا شہر بن گیا ، جس دی جسامت تے دولت نے نہ صرف عرباں بلکہ بازنطینی مسافراں نوں وی متاثر کيتا۔ اڈولیسو بحر ہند دے مغربی حصے دا سب توں وڈا بندرگاہی شہر بن گیا۔
عیسائیت
[سودھو]حبشیہ نوں ایتھوپیا دی سلطنت دے ناں توں وی جانیا جاندا اے اک تباہ ہونے والی سلطنت اے۔ اس وچ ایتھوپیا تے اریٹیریا شامل سن ۔ جدوں ایہ اپنے سب توں وڈے علاقے وچ پہنچیا تاں اس وچ مٹھی بھر مصر ، سوڈان ، یمن تے سعودی عرب شامل سن ۔ اس نے 980 توں راج کيتا۔ 1974 ء تک ، جدوں کمیونسٹاں نے اس دا تختہ پلٹ دتا۔ اس دے زوال دے وقت ، سلطنت دنیا دی سب توں قدیم حکمران حکومت سی تے انہاں دو ملکاں وچوں اک جو افریقہ وچ نوآبادیاتی نئيں سی۔
اکسوم بادشاہی وچ پہلی چوتھی صدی وچ اک مقامی مذہب دا غلبہ سی ، جس وچ اک مقدس بادشاہ دے فرقے نے کلیدی کردار ادا کيتا سی۔
چوتھی صدی وچ رومن سلطنت توں لےکے ایکس تک عیسائیت داخل ہوگئی ، جو چوتھی صدی دے وسط وچ شاہ ایزان دے دور وچ اک ریاستی مذہب بن گیا۔ اس وقت دے شام دے شہر صور نال تعلق رکھنے والے غلام فریمنسیو ، جو ایزان دے سکریٹری سن ، نے اپنے اقتدار دے آغاز وچ ہی ایکسم دی پہلی مسیحی جماعت نوں منظم کيتا۔ بادشاہ دے وڈے ہونے دے بعد ، 343 وچ فریمنٹیس اسکندریہ آیا ، جتھے آرتھوڈوکس دے آبائی رہنما ایتھناسس نے اسنوں اکسوم دا پہلا بشپ مقرر کيتا۔ 356 وچ ایتھاناسس اپنا عہدہ ہار گیا۔ 24 فروری 357 تے 2 اکتوبر 358 دے درمیان اس نے اک "معافی" لکھیا - اک خطاب جس وچ رومن شہنشاہ کانسٹیٹیس دوم ، ایئرینزم دا محافظ سی - جس وچ اس نے کہیا: "سمجھو ، وچ تیسری بار پہنچیا ہاں اک افواہ اے کہ ایکسم حکمراناں توں خط موصول ہوئے سن جس وچ انہاں توں کہیا گیا سی کہ اوہ ایکسوم دے بشپ ، فریومینیو توں اوتھے بھیجنے دا خیال رکھن۔ . . » ۔ ایکسوم دے بادشاہاں نے فرویمینئس دی حمایت دی تے شاید ايسے وقت توں ہی ایزان نے صلیب دی نشانی توں سکے بنانا شروع کيتا تے عیسائیت دا سرکاری محافظ بن گیا۔
5 ويں صدی وچ ڈولیس ایڈولیس وچ قائم ہويا۔ زیادہ تر حصےآں وچ ، عیسائیت اک طویل عرصے توں ، پرامن طور اُتے پھیل گئی۔
5 ويں تے 6 ويں صدیاں وچ مونوفیسائٹ عیسائیت ایکسوم توں میرو (سوڈان) وچ داخل ہوگئی ، جتھے جنوبی تے شمالی عرب ، شام تے فارس نال تعلق رکھنے والی مونوفیسائٹ نے تحفظ حاصل کيتا۔ اک طویل عرصے توں ایتھوپیا دے چرچ دا انحصار قبطی چرچ اُتے سی ۔ 1929 تک اس دے رہنما زیادہ تر مصری نسل دے سن تے اسکندریہ دے آبائے کلیسا نے انہاں دی تقرری دی سی۔ صرف 1959 وچ ہی ایتھوپیا دے چرچ آٹوسیفالس (آزاد) بن گئے۔
ایزان دے دور وچ میرو دے خلاف بہت ساری فتوحات دی مسانوں ہوئیاں ، ایکسومینیاں نے بیجاس اُتے غلبہ حاصل کيتا تے جنوبی عرب وچ اس دا دعوی کيتا۔ اُتے ، ذلیل لوکاں اُتے حکمرانی زیادہ مستحکم نئيں سی تے مہمات باقاعدگی توں واپس کردتی گئياں۔
شاہ کالیب ایلا-اسبیہہ (عہد 510 – 530) نے یمن وچ شاہ یوسف ذو نواس دے خلاف اس مہم دی قیادت دی ، جس نے ہمچارا ریاست وچ یہودیت نوں ریاستی مذہب بنایا سی ۔ ایکسومینیاں نے راجگڑھ ظفر اُتے قبضہ کرلیا ، لیکن 518 وچ زو-نوواس نے اس اُتے دوبارہ قبضہ کرلیا تے اک ایکسس گیریژن نوں ڈیرے وچ ڈال لیا۔ 525 وچ محور اک بار فیر یمن وچ بازنطینی بحری جہاز توں اک فوج پہنچے۔ ذو نواسنوں یمن دا پیلٹین بننے والے اک عام فوجی ابرہیا نے بکھر کر ہلاک کردتا تے 534 وچ اقتدار اُتے قبضہ کرلیا ، جس توں ایتھوپیا دے زیر اقتدار جنوبی عرب وچ اک ریاست تشکیل پائی۔ ابرہاہ نے شاہ کالیب ایلا-اسبیہا تے اس دے جانشین جبرے میسکل نوں تحائف بھیجے ، فیر وی اس نے اک آزاد پالیسی اُتے عمل پیرا سی۔ اپنے دور حکومت وچ انہاں نے گھٹ توں گھٹ اک بار وسطی عرب دے لئی اک طویل سفر کيتا (اسلامی روایت دے مطابق ایہ 570 وچ ہويا سی ، لیکن مورخین دا خیال اے کہ اس توں زیادہ ممکنہ تریخ یعنی 547)۔
577 وچ فارسی شاہ خسرو I نے اک بیڑا تے فوج نوں جنوبی عرب روانہ کيتا۔ یمن اُتے پارسیاں دا قبضہ سی تے اوہ ساسانیاں دی "بیرون ملک کالونی" بن گیا سی ، جس نے حبشی ساحل توں دور بحر احمر وچ جزیراں اُتے وی حکمرانی کيتی سی۔
چھیويں توں ستويں صدی دے اواخر وچ ، فارس نے ایشیا تے مصر وچ ایکسوم تے بازنطینی سلطنت دی زمیناں اُتے قبضہ کرلیا ، تے اس دے نتیجے وچ ایکسوم نوں دوسری مسیحی ریاستاں توں وکھ کردتا گیا۔
اسلامی ریاستاں دے خلاف لڑائی
[سودھو]فیر اسلام دی اک لہر اٹھی ، جس نے ایتھوپیا توں یوروپ تے ایشیاء جانے دا راستہ روک دتا۔ 710-730 وچ ، اوتھے اک مسلم کمیونٹی تشکیل دتی گئی ، جس وچ مکہاور مدینہ منورہ"ابیسینیئن" تے مسلمان مہاجر شامل سن ، جنہاں نوں محور وچ عارضی طور اُتے پناہ ملی سی۔ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے کچھ پیروکار ، کافر قریشاں دے ذریعہ ظلم و ستم توں فرار ہوئے کے ، مکہ توں ایتھوپیا چلے گئے ، جتھے اوہ اکسومی بادشاہ (نجاشی) دی سرپرستی وچ بیچنے وچ مصروف سن ۔ کچھ مسلم مخالف گروہ وی عارضی طور اُتے ایتھوپیا منتقل ہوگئے۔
زیادہ تر تارکین وطن بعد وچ مکہ واپس آئے۔ اُتے ، جدوں مشرکین مکہ نے بادشاہ توں مہاجر واپس کرنے دا مطالبہ کيتا تاں اس نے انکار کردتا۔ اس نے محمد نوں اک مشہور مخالف ابو سفجان کی بیٹی ام حبیبہ نال شادی کرنے وچ وی مدد کيتی ، جو محمد دا اک سرگرم مخالف سی۔ ایتھوپیا وچ ہجرت کرنے والے مسلمان ہجرت کرنے والےآں نوں انہاں دے ساتھی مومنین دی حمایت حاصل نئيں ہوئی جو محمد نوں حاصل اے ، لہذا انہاں نے اس توں تعلقات توڑ ڈالے۔ "ایتھوپیا دی کہانیاں وچ ہجرت " لفظ jivar ( "پڑوس") اکثر ذکر کيتا جاندا اے . اس دا مطلب عرباں دی عہد نامہ اے جو اس وقت پیدا ہويا جدوں اک شخص (لوکاں) نے اپنے لوکاں توں تعلقات توڑ ڈالے تے بیرونی علاقے وچ کِسے دوسرے لوکاں دی سرپرستی وچ کھڑا ہويا۔ اس دی بدولت ، محمد صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم ام حبیبہ نال شادی کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ اکسوم دا بادشاہ مسلماناں دا محافظ بن گیا تے اسنوں کسی بیرونی علاقے دا حکمران سمجھیا جاندا سی جتھے "جیوار" دا اصول لاگو ہُندا اے۔ بعد وچ ، ہجرت کرنے والےآں وچ ، علامات نمودار ہوئے ، جس دے مطابق بادشاہ نے وی اسلام قبول کرلیا۔ [۱]
پنڈ نیگش وچ (موجودہ دجلہ دا ٹگرے) بادشاہ ڈیراز دا مقبرہ اے ، جسنوں مسلمان سجیل احمد نگیش کے ناں توں اک سنت سمجھدے نيں۔ ہر سال ہزاراں دی تعداد وچ زائرین اس مزار اُتے آندے نيں۔
اٹھويں - نويں صدیاں وچ ، مسلمان معاشرے تے چھوٹی چھوٹی ریاستاں دہلاک جزیرہ نما ، مساو ، جیجلے دے قصبےآں تے ایتھوپیا دے پہاڑاں دے مشرقی کنارےآں اُتے ابھراں۔ جھیل ٹانا دے شمال وچ بیجیمڈر تے سیمین وچ ، آبشار دی ریاست قائم کيتی گئی سی۔ اُتے ، زیادہ تر ایتھوپیا حالے تک عیسائی سن ۔
دیگ راج شاہی بادشاہاں دا اک سلسلہ سی جو موجودہ اریٹیریا تے ایتھوپیا دے کچھ حصےآں وچ کِسے ملک (دیگ سلطنت یا زگ سلطنت) اُتے حکمرانی کردا سی۔ زلیگی خاندان دا تعلق سلیمیائی لکیر توں سی ، جس نے سابقہ سلطنت اکسم تے اس توں اگے ایتھوپیا اُتے حکمرانی کيتی سی۔ مختلف مورخین تے تریخ اشارہ کردے نيں کہ ایہ عیسوی تک جاری رہیا۔ 900 ص۔ دے یا سی توں 1137 ص۔ دے 1270 تک ، جدوں جیکونو املوک نے آخری لیگ بادشاہ نوں مار ڈالیا تے سلیمانی خاندان نوں دوبارہ قائم کيتا۔
بارہويں صدی وچ عیسائی ریاستاں زگوی خاندان دے اقتدار دے تحت ریاست لسٹہ وچ متحد ہوگئياں۔ اس دا راجگڑھ لیلی بیلو بن گیا ، جو تانا جھیل دے مشرق وچ واقع اے۔
12 ويں دے آخر وچ - 13ويں صدی دے اوائل وچ ، مشہور بادشاہ جبرے مِسیل لیلیبلا نے اوتھے حکمرانی کيتی ، جس نے پتھراں وچ تراشے ہوئے مشہور مندر بنائے ، کاہناں تے غریباں وچ تحائف تقسیم کیتے ، تے مسلماناں نوں دریا توں پانی موڑنے دے لئی اک ڈیم بنانے دی دھمکی دتی۔ سوڈان تے مصر دی نیلے نیل ۔ ايسے وقت ، صوبہ شیوا وچ ، مسلماناں نے سلطانی سلطنت دا قیام عمل وچ لیایا جو محظومی خاندان دے زیر اقتدار سی۔ کافراں نے دموت دی بادشاہی تشکیل دی۔ فیٹا نیگسٹ 13ويں صدی کا وسط دا آئین سی ۔
13ويں صدی وچ ایتھوپیا دے عیسائی تے مسلم حصےآں وچ نويں سلطنتاں آئیاں ۔ 1270 وچ زگوی خاندان دی جگہ سلیمان خاندان نے لے لی ، جسنوں ٹیگولیٹ تے مینز دے حکمراناں نے قائم کيتا سی۔ امہاری دا غلبہ اے تے معاشی زندگی دا مرکز جنوب دی طرف شیوا دے شمالی حصے وچ چلا جاندا اے ، جتھے ٹیگولیٹ شہر واقع سی۔ 1277 وچ مینز دے جنوب مشرق وچ سلطنتِ جفات دا قیام عمل وچ آیا ، جس دی بنیاد سلطان عالی اسماء (الالسما) نے رکھی سی۔ 1285 وچ اس نے شیوا دے جنوب مشرقی حصے اُتے قبضہ کرلیا۔ ايسے وقت توں جیفاتھ ، ايسے وقت ادل ، دوارو ، بالی ، ہڈجا تے فتیگر دے ہمیشہ مقابلہ کرنے والے سلطانیاں نوں دبانے دے لئی ، اک عیسائی بادشاہت دے خلاف اک طویل عرصے توں معرکہ آرائی دا آغاز کردا اے۔
1331 وچ جفت دی فوج بکھر گئی ، اس دا گورنر صابرالدین فرار ہوگیا۔ 1445 وچ ، ایبوبہ دے نیڑے شہنشاہ زارا جاکوب نے سلطان عادل تے اس دے اتحادیاں نوں شکست دتی ، جس نے اک سو سالہ جنگ نوں ختم کيتا۔ سلطنتِ جِفت دا خاتمہ ہويا تے اسلامی زندگی دا مرکز ادال منتقل ہوئے گیا ، جتھے سولہويں صدی دے آغاز تک سلطان الاسما خاندانہاں وچوں سی۔ اس وقت نوں "ایتھوپیا دے قرون وسطی دا سنہری دور" سمجھیا جاندا اے۔
چودہويں صدی وچ دجلہ وچ ایوسٹافیئنزم پھیل گیا ، جس دے پیروکار ایکسم دے شمال وچ علاقےآں وچ داخل ہوئے۔ پندرہويں صدی وچ شہنشاہ زارا جیکوب نے ایتوسفیانیت دے نظریے دے تحت ایتھوپیا دے چرچ نوں متحد کيتا۔
سلیمان خاندان
[سودھو]نیکوٹو-لیب ، بادشاہ جریب مِسکل لیلیبلا دے جانشین تے بھتیجے ، نے طویل عرصے توں اپنے بیٹے جیتبارک دے نال اقتدار دے لئی مقابلہ کيتا۔ سلیمان خاندان دا بانی جیکونو آملوک (1268–1285) سی ، جو اپنے آپ نوں لیجنڈ بادشاہ مینیلک اول دا اولاد سمجھدا سی ، یروشلم وچ شاہ اسرائیل سلیمان نال ملن دے بعد اوہ شیبہ دی ملکہ توں پیدا ہويا سی۔ جیکونو - املاک نے جھیل ہائکو دے اک جزیرے اُتے خانقاہ وچ بچپن گزاریا۔ انہاں دے سرپرست ٹیکلے۔ہیمانوت نے شاہ نیکوٹو-لیب نوں اس دی وفات دے بعد تخت جیکونو آملوک دے حوالے کرنے دا وعدہ کرنے وچ کامیابی حاصل کيتی۔ 1268 وچ تخت نشینی دے بعد ، جیکونو - املاک نے ریاست دی اک تہائی زمین نوں پادریاں دے حوالے کردتا۔ چرچ دے مجموعی اثر و رسوخ وچ نمایاں اضافہ ہويا اے۔ راہباں دا سربراہ (آئچج) بادشاہ دے سجے طرف بیٹھ گیا سی تے در حقیقت ریاست دا دوسرا شخص سی۔ مذہبی لحاظ توں دوسرا مقام تے ریاستی درجہ بندی وچ تیسری پوزیشن اکابی نشست اُتے قبضہ کرنے والی ، جس نے شاہی عدالت وچ ایجنڈے دا فیصلہ سنادتا تے مذہبی تنازعات نوں ثالثی کيتا۔ ایہ ٹیکلے-ہیمناؤٹ بن گیا ، ابی عیسیٰ موآ خان دی اس خانقاہ توں جتھے جیکونو املوک تعلیم حاصل کردی سی۔
سلیمانی خاندان دے حکمراناں دا لقب "نگوس نیگسٹ" ("بادشاہاں دا بادشاہ") سی تے مورخ روايتی طور اُتے انہاں نوں شہنشاہ کہندے نيں۔ اُتے ایہ اک غیر ترقی یافتہ ریاستی ڈھانچہ سی ، اس دا زیادہ تر وقت اک شہنشاہ دے نال نال دوسرے بادشاہاں نے وی اپنی سرزمین وچ گڈی چلیانا ، خراج تحسین جمع کرنے ، باغیاں نوں ذلیل کرنے وچ ، مقدس تھاںواں دا دورہ کرنے وچ صرف کيتا سی۔ مستقل رہائش گاہاں دی کمی سی۔
پر ، ایتھوپیا دی دوسری ریاستاں دے مقابلے وچ ، قوانین وچ کِسے حد تک نرمی کيتی گئی اے ، جداں غلامی۔ کسی غلام دا قتل جرم سمجھیا جاندا سی۔ اک غلام اپنے آقا اُتے مقدمہ چلا سکدا سی۔ اک عیسائی غلام دوسرے مومن نوں فروخت نئيں کيتا جاسکیا۔
جیکونو - املاک تے اس دے بیٹے جگبیہ سیزن نوں وی سلیمان اول ( 1285 – 1294 ) دے ناں توں جانیا جاندا اے ، انہاں نے اسلامی سلطاناں دے نال اچھے تعلقات قائم رکھے۔ جگبیہ صہیون نے مصر دے مملوک سلطان دے نال باضابطہ تعلقات استوار کیتے ، جس نے یروشلم وچ ایتھوپیا دے عیسائیاں نوں کچھ حقوق دتے تے اک قبطی آمر نوں اک بشپ نوں ایتھوپیا بھیجنے دی اجازت دی۔ ايسے وقت توں مسلمان عیسائی ایتھوپیا وچ معاشرے دا تجارتی جمود بن گئے تے بادشاہاں توں سفارتی احکامات اُتے عمل پیرا ہوئے۔ بوہت سارے مسلمان بادشاہاں نوں ایتھوپیا دے شہنشاہاں دے دربار وچ پناہ ملی۔
جگبیہ - سیجن دے پنج بیٹے - سنفے آرڈ ، حزب اسید ، کڈمے اسجیڈ ، وین اسگیڈ ، بہیر اسگیڈ - نوں اک دوسرے دے بعد اک سال وچ اک بار تخت نشین ہونا چاہیدا سی۔ اُتے ، بہیر اسگیڈ نے بھائیاں نوں قید کرنے تے تنہا حکمرانی کرنے دا فیصلہ کيتا ، لیکن خود اسنوں اس دے منصوبے دا علم ہونے والے اک ہور بھائی نے قید کردتا۔ تب توں اک روایت پیدا ہوئی اے جس دے مطابق اک نويں شہنشاہ دے تخت نشین ہونے دے بعد ہور تمام خانداناں نوں پہاڑ امبا گیشن بھیج دتا گیا ، جتھے اوہ موت تک پہرے وچ رہے۔ ناقابل رس پہاڑی شہزادےآں دی اک فلیٹ پہاڑی اُتے اوتھے اُتے عیش و آرام دی حالت وچ رہندے سن ، بھرپور کتاباں خاناں دا استعمال کيتا جاندا سی ، آپس وچ جھگڑا ہُندا سی ، نظماں لکھدیاں سن ، لیکن بیرونی دنیا اُتے اس دا کوئی اثر نئيں سی۔
ایدیم ارد ( 1299 – 1314 ) دے دور حکومت اُتے بوہت گھٹ معلومات محفوظ نيں۔ اس دے بعد اک نوجوان تے متحرک ایمڈے سیجن I (1314— 1344 ) سی ، جسنوں اکثر سلطنت دا حقیقی بانی کہیا جاندا اے۔ 1328 وچ اس نے جفتح دے سلطان ، حاکث الدین نوں شکست دے کے قبضہ کرلیا ، جس نے اس توں پہلے مصر توں واپس آنے والے ایتھوپیا دے سفیراں نوں گرفتار تے تشدد دا نشانہ بنایا سی۔ ایتھوپیا دے باشندےآں نے اس دے بھائی صابرالدین نوں تخت نشین کيتا ، جس نے انہاں دے خلاف وی جنگ لڑی ، جس وچ گوریلا دی اک بہت وڈی جنگ تیار ہوئی تے ایتھوپیا دے علاقےآں اُتے حملہ کيتا۔ امڈے سیجون نے ہڈجا دے حکمران آمین نوں وی شکست دتی ، جو اس توں پہلے اسلام قبول کرچکيا سی۔ بعدازاں اس نے فالس دے ذریعہ بغاوت نوں دبایا ، تے 1331 وچ صابرالدین نوں بکھر کر رکھ دتا۔ اُتے ، حبشی جفتہ نوں نیچا دکھانے وچ کامیاب نئيں ہوئے تے سلطاناں دی طرف توں اکثر بغاوتاں ہُندی رہندی نيں۔ اس دے نال ہی جیفتہ نوں کمزور کرنے دے نال نال ، ادال نوں وی تقویت ملی جس نے مشرقی ایتھوپیا تے صومالیہ دے شمالی حصے اُتے قبضہ کيتا۔ امڈے سیجون اس ملک وچ داخل ہونے والے پہلے شہنشاہ بنے۔ اس دی فوجاں نے اسنوں کئی بار پرت لیا ، نیڑے نیڑے زیجلو تک پہنچیا۔
ایتھوپیا وچ امڈے سیزون اول دے دور وچ ، مونوفیسائٹ دے پادریاں دے تن گروہاں دے وچکار لڑائی تیز ہوگئی: جزیرہ ہائیک (وہ پوسٹ اکابی سیٹ اُتے سن ) دے راہباں ، خانقاہ ڈیبری- اسبو کے راہباں (اس عہدے اُتے فائز سن )۔ آئچج ) تے ڈیبری-لیبانوس خانقاہ نال تعلق رکھنے والے راہب ، جس وچ پانی دا اک مقدس ذریعہ واقع سی۔ شہنشاہ نے خانقاہ ڈیبری اسبو دے خلاف لڑی ، ايسے وجہ توں مقامی راہباں نوں ٹائیگرے ، ڈیمبی تے بیجیمیر جلاوطن کيتا گیا۔ انہاں نے ایریر دے اولڈبہ وچ ، جھیل تانا دے جزیراں اُتے نويں درسگاہاں قائم کيتیاں ، جس نے توہڈو مذہبی تحریک دے پھیلاؤ نوں فروغ دتا۔
ثقافتی واقعات وچوں ایہ گل قابل ذکر اے کہ اس وقت راہب آسٹیٹوس نوبیا ، مصر ، فلسطین تے سیلیکیا آرمینیا ( 1336 ء – 1352 ) دے راستے سفر کيتا سی ۔ "کِبری نییسٹ" وی شائع ہويا - گیز بولی وچ بائبل دے بعد دا سب توں مشہور کم۔ ہور اس وقت ایہ اعلان کيتا گیا سی کہ ایتھوپیا دے شہنشاہ جزیرے سلیمان توں آئے نيں۔ بعد وچ ، کچھ بادشاہاں نے "یہوداہ دے قبیلے دے شیر فاتح" دے لکھے ہوئے مہر دا استعمال کيتا۔
سیف ارید ( 1344 – 1371 ) ، امڈے سیجون اول دے بیٹے ، علی نے ، بیٹے صابرالدین نوں شکست دے کے گرفتار کرلیا ، جس نے عیسائی تذلیل توں خود نوں آزاد کرنے دی کوشش کيتی۔ 1345 وچ سیف اریڈ نے بیٹے علی دے بیٹے جِفت احمد ہارب آراد وچ تخت نشین ہوئے تے بعد وچ علی نوں خود آزاد کرا لیا ، جس نے 1348 وچ تخت اُتے دوبارہ قبضہ کرلیا۔ باپ تے بیٹے دے وچکار طویل لڑائی نے یفتح نوں کمزور کيتا۔ آخر کار 1363 وچ حق الدین دوم نے راجگڑھ اڈالون نوں منتقل کردتا ، جس نے ایہ ناں نويں ریاست نوں دے دتا۔ اس نے آزادی دا دفاع کيتا ، لیکن عادل دے مغرب تے جنوب مغرب وچ مسلم علاقےآں (جفت ، ڈوارو ، ہڈجا ، بالی تے ہور) ایتھوپیا دے اقتدار وچ رہے۔ موجودہ ایریٹیریا وچ حکمرانی کرنے والے سیجفی اریڈ دے ماتحت ادارہ نوبیا وچ اک مہم دی قیادت کيتی۔ سرحدی علاقےآں وچ امڈے سیجون اول تے سیجف اریڈ نے لڑاکا کاشت کار آباد کيتا تے مقامی لوکاں نوں عیسائی بنانے دی کوشش کيتی ، جنہاں وچوں کچھ پہلے ہی اسلام پسند ہوچکے سن ۔ ايسے دے نال ہی اوہ چرچ دے بالکل مخالف سن تے جدوں ضروری ہوئے تاں میٹروپولیٹن تبدیل کردتے۔
نگجوج مرجام (1371— 1382 ) نوں سلطان حق الدین دوم دے خلاف لڑنا پيا ، جو 1386 وچ حبشیاں دے خلاف جنگ دے دوران ہلاک ہوگیا۔ شہنشاہ ڈیوڈ 1 ہفتہ (1382- 1411 ) نے فلورنینٹ انٹونیو بارٹولی دے تحت ایسٹرو دے تحت اک سفارتی مشن یورپ روانہ کيتا تاکہ ایتھوپیا دے آرمل فارنٹوجن نال ملاقات کيتی جائے۔ اس دے دور حکومت وچ ، مملوکس دا اک گروہ ایتھوپیا پہنچیا ، جو ایتھوپیا دے گھڑسوار دی تعلیم دیندا سی ، سببراں ، جدید نیزےآں ، "تیل" ، کوچ تے ہور ہتھیاراں دا جلدا ہويا مرکب بنانے دا انتظام کردا سی۔ ڈیوڈ نے کامیابی دے نال عادل دے حملےآں نوں پسپا کردتا تے اپنے علاقے وچ مسلماناں نوں پسپا کردے ہوئے پِچھے ہٹ گئے۔ 1403 وچ ایتھوپیا دی فوج زیجلو پہنچی تے اس اُتے قبضہ کرلیا۔ اس دے دور حکومت وچ ، ڈیوڈ اول نے اسلامی سرزمین توں ہُندا ہويا یروشلم دی زیارت کيتی۔ ملک دے اندر اس نے ڈیبری بزن خانقاہ دی بھرپور حمایت دی ، جس دی مسلماناں نے سخت مخالفت کيتی۔ 1411 وچ ، اس نے تخت چھڈ دتا ، شاید راہباں دے زیر اثر سی۔ اس دا بیٹا تیوڈروس 1 جون (1411- 1414 ) ایتھوپیا دی اک تہائی توں زیادہ سرزمین وچ پادریاں دی مہارت دے خلاف نکلیا ، لیکن اچانک اس دا انتقال ہوگیا۔
جیشک دے دور وچ (1414- 1429 ) ایتھوپیا یورپی آرملفرانتوج تے مصری آیا۔ اوہ نظام حکومت وچ اصلاحات تے ٹیکس جمع کرنے دے لئی شہنشاہ دے مشیر تے معاون بنے۔ جیشک نے سعدالدین دے خلاف اک طویل عرصہ تک جنگ لڑی ، جو بالآخر شکست کھا گیا تے جیجلا دے نیڑے اک جزیرے اُتے اس دا انتقال ہوگیا۔ اُتے انہاں دے بیٹےآں منصور تے جمال الدین دوم نے گوریلا دی شکل وچ جدوجہد جاری رکھی۔ زیجلہ ، عدن تے یمن دی مدد توں ، انہاں نے ایتھوپیا دی گہرائیاں تک ، دیہات تے گرجا گھراں نوں جلیایا۔ 1424 وچ منصور نوں جیشاک نے قبضہ کرلیا ، لیکن جمال ادوین دریائے ابج تک داخل ہويا۔ بالآخر جیسک جنگ وچ ہلاک ہوگیا تے اس دے بعد دے چار شہنشاہاں دے بارے وچ معلومات دا فقدان اے۔ جِشک نے ایتھوپیا دے پلیٹ دے جنوبی حصہ وچ بہت ساری اسلامی تے کافر سلطنتاں نوں فتح کرنے وچ کامیابی حاصل کيتی ، تے انہاں اُتے ٹیکس عائد کيتا۔ فالس ، جس دی بادشاہی جھیل ٹانا دے نیڑے واقع سی ، نے بغاوت جاری رکھی۔ جدوں کہ ایہ سرکشی عیسائی یہودیت وچ تبدیل ہوئے رہے سن ، شکست دے بعد اوہ واپس عیسائیت وچ بدل گئے۔ ایہی حال مسلمان تے عیسائی آبادی دا وی سی۔ اُتے ، عیسائی ضلعے وچ ، عیسائی اثر و رسوخ بڑھدا گیا۔
1429 تے 1434 دے درمیان چار شہنشاہاں نے حکومت کیتی ، جنہاں وچوں اسيں سب نوں تقریبا کچھ وی نئيں معلوم: انڈریجاس (1429- 1430 ) ، ٹیکلے مرجم (1430- 1433 ) ، سروئی-عیسیٰ (1433) تے امڈے جیسس (1433- 1434 )۔ مؤخر الذکر اک طاعون دی وجہ توں فوت ہويا جس نے عارضی طور اُتے مسلماناں دے خلاف جنگاں نوں روک دتا۔ 1434 وچ اس تخت اُتے زیرا جیکوب نے قبضہ کيتا ، جس دا بچپن ماؤنٹ امبا گیشن اُتے اعزازی قید وچ گزریا سی۔ اوہ اک باشعور سیاستدان ، ہنر مند سفارتکار سی ، بغیر کسی لڑائی دے سلطنت دے اتحاد نوں کِداں بچانا جاندا سی۔ انہاں نے غیر فعال تعلقات نوں فعال طور اُتے ودھایا ، ایتھوپیا دے لوکاں دی تریخ ، رسم و رواج تے روایات دے بارے وچ بہت کچھ جاندے سن ۔ اس دا بنیادی ہدف ریاستی طاقت دا مرکزیت سی۔ اس نے واسال ڈیوکس نوں ہٹا دتا تے انہاں دی جگہ اپنے بچےآں توں لے لی ، جو شاہی محل بن گئے۔ بعد وچ اس نے انہاں نوں وی ہٹا دتا تے خصوصی طور اُتے متعین عہدیداراں دے نال صوبےآں دا کنٹرول سنبھال لیا۔ زیرا جیکوب دی حمایت شعاع فوج سی ، جنہاں نے صرف شہنشاہ دی گل منی ، فتح شدہ زمیناں وصول کيتیاں تے انہاں نوں ٹیکس توں مستثنیٰ قرار دتا گیا۔
مذہبی اتحاد نوں حاصل کرنے دے لئی اس نے جنوبی صوبےآں وچ مسلماناں ، فلاساں تے ہور غیر عقائد نوں ستایا۔ اس نے وی اعتقادی (اسٹیفنیائی باشندےآں جنہاں نے بادشاہت نوں ریاست توں عدم حصول تے علیحدگی دا مطالبہ کيتا) تے سنیکریٹسٹس اُتے وی ظلم کيتا جنہاں نے خفیہ طور اُتے دیساک تے ڈینو دیوتاواں دی پوجا کيتی۔ ایتھوپیا دے چرچ دی مختلف شاخاں نوں مفاہمت دے ل he ، اس نے مذہبی رسومات تے رواجاں وچ اصلاحات لیندے ہوئے ، ڈاگاں توں نمٹنے وچ اتحاد دا مطالبہ کيتا۔ پرانے تے غیر معمولی صوبےآں وچ اس نے خانقانيں بناواں ، انھاں زمیناں ، فرقے تے ہور املاک پیش کيتی۔ ممکنہ طور اُتے کیتھولک ازم توں متاثر ہوکے ، زیرا-جیکوب نے خدا دی ماں دے فرقے نوں فروغ دتا ، جس دے اعزاز وچ اس نے متعدد خانقاہاں دی بنیاد رکھی تے خوبصورت مندر بنائے۔
1445 وچ ہڈجا ، ڈارو تے بالی دے واسال حکمراناں نے بغاوت کر دتی تے ، اڈیالہ سلطان احمد بیڈلاج دی فوج وچ شامل ہوئے کے ، سلطنت دے خلاف جنگ وچ چلا گیا۔ ایگوب دی لڑائی وچ اک اسلامی فوج بکھر گئی ، احمد بیڈلاج ماریا گیا۔ اس فتح ، جس نوں ہر مہینے منانے دا حکم دتا گیا سی ، نے آزاد جیپاتھ دی تریخ ختم کردتی تے کئی دہائیاں تک ، بنیادی طور اُتے مسلماناں دے زیر قبضہ سرحدی صوبےآں اُتے ایتھوپیا دے بادشاہ دی حکمرانی کيتی ضمانت دی۔ ملک دے شمالی حصے وچ ، زیرا جیکوب نے اریٹریا اُتے غلبہ حاصل کيتا۔ 1449 نوں مساؤ دے نیڑے جیارو بندرگاہ قائم کيتی گئی۔ شہنشاہ نے اک خاص پیلٹین "بہیر نگش" ("سمندر دا بادشاہ") دے لئی نويں حیثیت قائم کيتی تے صوبہ ٹائیگر دے تمام واسلز نوں اپنے ماتحت کردتا۔ 1464 وچ مساؤ تے دہلک سلطانی فتح ہوئی۔ زیرا جیکوب نے مصر تے ہور عرب ملکاں دے نال تعلقات برقرار رکھے سن ۔ ايسے دے نال ہی اس نے پوپ تے اراگون دے بادشاہ نوں اک سفارتی مشن بھیجیا ، انہاں توں پوچھ لیا کہ کاریگراں نوں ایتھوپیا لاواں۔ ایتھوپیا دے وفد نے فلورنکن کونسل ( 1439 -1445) وچ شرکت کيتی۔
زیرا-جیکوب دے دور وچ سلطنت نے مرکزی حیثیت دی اک اعلیٰ ڈگری حاصل کيتی ، لیکن اتحاد کافی سطحی سی۔ اصلاحات دے نال جاگیرداری جبر ، صوبےآں دی پرت مار ، جنگی آباد کاراں تے سرکاری ملازمین دے ذریعہ جرائم ، اختلاف رائے دہندگان دے خلاف انتقامی کارروائیاں وچ اضافہ ہويا۔ ڈبرے برہان وچ شہنشاہ دی نويں رہائش گاہ ، جتھے اوہ اپنی موت تک 1454 توں بلا تعطل رہیا ، صرف اک سیاسی ، لیکن ثقافتی یا معاشی مرکز نئيں بنیا۔ اک پیچیدہ رسم ، جس دا مقصد شہنشاہ دے اقتدار نوں ختم کرنا تے مجموعی طور اُتے اقتدار دا حصول سی ، وسولاں تے دیہاتیاں دے لئی غیر ملکی رہیا۔
زیرا جیکوب دی موت دے بعد ، اس دے وارث تے بیٹے بید مرجم ( 1468 – 1478 ) نے وسیع معافی دا اعلان کيتا ، روايتی عہدےآں نوں بحال کيتا ، مقامی رسومات دا اعتراف کيتا کہ اس دے والد نے اسنوں ختم کرنے دی کوشش کيتی سی۔ اُتے انہاں نے مقامی مذہبی فرقےآں تے شمالی سیاست دے خلاف جدوجہد جاری رکھی۔ داخلی سیاسی تناؤ نوں کم کرکے ، اوہ ایٹونس مرجام ، ڈُبیا ، سلیمیٹ دے صوبےآں نوں شامل کرنے تے عیسائی بنانے وچ کامیاب ہوگیا۔ عادل محمد اول احمد احمد دے بادشاہ نے رضاکارانہ طور اُتے اپنے آپ نوں شہنشاہ دا اک ذیلی ادارہ تسلیم کيتا۔ بید مرجم دے دور دے اختتام اُتے ، اڈالس نے دوبارہ حملے شروع کردئے تے اس دے خلاف بھیجی گئی اک عیسائی فوج دا قلع قمع کردتا گیا۔
ستمبر 1478 وچ بیڈ مرجم نوں زہر دے دتا گیا تے انہاں نے نوجوان شہنشاہ اسکندر (الیگزینڈر ، 1478- 1494 ) تک رنز دی پوزیشن دے لئی جدوجہد دا آغاز کيتا۔ اقتدار رومن یوروک مرحوم دی پہلی بیوی نے دوبارہ حاصل کيتا ، جسنوں پہلے خوبصورت تے تعلیم یافتہ ایمپریس ایلینی (ایلینا) نے کنارے توں ہٹا دتا سی۔ رومن یوروک نے اک فوج اُتے حکمرانی کيتی ، اکابے دی نشست ٹیسفا-جیجورجس ، کلیسیائی امور وچ مصروف ، امرا دی سربراہی وچ امور دی سربراہی وچ ریاستی امور شامل سن ۔ شائد اک بالغ اسکندر نے نگہداشت توں چھٹکارا پانے دی کوشش کيتی سی تے ايسے طرح ناکام ہوگئی سی تے اوہ 1494 وچ باغی قبیلے دے خلاف مہم دے دوران تباہ ہوگئی سی۔
ختم ہونے والے تخت دے لئی متعدد گروہاں نے جدوجہد کيتی۔ چوراں دے اک حصے نے بید مرجم دے بیٹے ناؤد دی حمایت کيتی۔ دوسرےآں نے ، مہارانی النی دی سربراہی وچ ، اسکندر دے بھائی ، انہاں ناں اسرائیل دی حمایت کيتی۔ دوسری طرف اسکوندر دے اک چھوٹے بیٹے بدوڈڈ امڈو نے امڈے سیجن اُتے قبضہ کيتا۔ امدو جیت گیا ، لیکن ست مہینےآں دے بعد ، اکتوبر 1494 وچ امڈے - سیجن II اچانک انتقال کر گیا ، لہذا تنازعات تے پادریاں نے نوڈ نوں تخت نشین کردتا۔ امدو نوں پھانسی دے دتی گئی (مویشیاں توں بنھ کر تے مشغول)۔
نوڈ (1494- 1508 ) دے دور وچ تنازعات شہنشاہ توں پہلے ہی کافی آزاد سن ، باغی پالتینوج اکثر اسلام دی طرف جاندا سی تے اسنوں اڈالو دا نشانہ بنایا جاندا سی ، جتھے مرکزی طاقت کم مضبوط سی۔ فیر وی اک روشن خیال شاعر دی حیثیت توں ناؤد نے بغیر کسی انتقام دے حکمرانی کيتی تے ملک ترقی کيتا۔ مہارانی ایلینی تے گوڈجاما دے بھتیجے۔ آرمی چیف یوزن سیجڈ ("غریباں دا باپ" ، جدیہ آباد) نے عدالت اُتے بہت اثر ڈالیا۔ عادل نے حملے جاری رکھے ، لیکن اوہ اِنّے خطرناک نئيں سن ، جداں مقامی بغاوتاں۔ نوڈ عادل دی فوج نوں شکست دینے وچ کامیاب ہويا تے متنازعہ صوبہ بالی نوں اپنے نال جوڑ لیا۔
1508 وچ ، تخت اکھیرڈیس 11 سالہ لبن ڈنگیل ، جسنوں ڈیوڈ دوسرا (1508- 1540 ) وی کہیا جاندا اے۔ اس وقت ، نوجوان شہنشاہ نوڈ-موگیسا دی والدہ دے نال ، ایلینی تے اس دی والدہ یوسن سیجڈ نے حکمرانی کيتی۔ ايسے وقت عادل وچ وی وڈی پریشانی ہوئی۔ آب و ہوا دی تبدیلی دی وجہ توں خشک سالی وچ اضافہ ہويا اے جس دی وجہ توں مویشیاں دے کاشتکار تے کاشتکار غربت دا شکار ہوگئے تے صومالی تے اورومو قبیلے نوں شمال وچ منتقل کردتا گیا۔ ايسے وقت پرتگال دی طرف توں پہلا دھچکيا لگیا تاں زیجلہ تے دوسرے شہراں دی تجارت دا سامنا کرنا پيا ، جنہاں نے مسلمان بحری جہازاں تے بندرگاہاں اُتے حملہ کيتا۔ لہذا سمندری تجارت توں وابستہ تمام افراد غریب ، نااخت ، قصبے والے ، اونٹھ پالنے والے ، خچر وغیرہ بن گئے۔ نوڈ تے لبنی ڈنگل توں آنے والی فوج دے جواناں نے ادال اُتے حملہ کيتا ، جس توں نقصانات وچ اضافہ ہويا۔ ادالون وچ صوفیاں وچ داخل ہويا ، اسلامی روحانی آرڈر قادریجا دے ممبران ، جو عیسائیاں دے خلاف جہاد دی تبلیغ کردے سن ۔ انہاں کالاں نوں دبے ہوئے عوام وچ زبردست حمایت ملی۔
15 ويں تے سولہويں صدی دے اختتام اُتے ، عادل وچ ہیرا پھیری سلطاناں دی حکمرانی دے دوران ، امارت دے فوجی رہنماواں نے حکمرانی کرنا شروع کيتی۔ سلطان محمد دوسرے نمبر اُتے ( 1488 – 1518 ) نے امیر محز اُتے غلبہ کيتا۔ 1516 وچ ترکاں نے زیلہ اُتے قبضہ کيتا تے آتشاں اسلحہ فراہم کرکے محفوز دی مدد کيتی۔ نوجوان شہنشاہ نوں مسلماناں دے خلاف نکلنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ 1516 وچ فٹیگارو تے جیفاٹو دے درمیان سرحد اُتے لڑائی وچ ، امیر محفوظ نوں اک مضبوط گونگا راہب ، ابا جریب - انڈریجاس تے اس دے درمیان ہونے والی لڑائی دے دوران شکست ہوئی تے اسنوں مار ڈالیا گیا۔
اس مہم توں واپس آکے لبن ڈنگیل نے فتح نوں وڈے پیمانے اُتے منایا ، دلہناں دے نال دعوت دتی ، گھوڑےآں دی دوڑ دا اہتمام کيتا۔ اُتے ، بوڑھی والدہ ایلینی اسلامی خطرے دی اہمیت نوں سمجھ گئياں۔ 1509 یا 1510 وچ ارمینی میتھیو دے ایتھوپیا دے زیر زمین مشن نوں پرتگال بھیج دتا گیا۔ 1513 وچ اوہ لزبن پہنچے تے شاہ ایمانوئل اول نوں تحائف سونپ دتے۔ ایلینی نے پرتگالیاں نوں اک عیسائی بیڑا بحیرہ احمر بھیجنے تے اک شادی شدہ شادی منانے دی تجویز پیش کيتی۔ اُتے ، پرتگالی بادشاہ دے ايسے مشن نے ، 1520 وچ پہنچ کے ، شہنشاہ نوں مایوس کيتا ، جو اس اتحاد نوں اہمیت دا حامل سمجھدے سن تے پرتگالیاں توں زیادہ رقم لینے دی خواہش رکھدے سن ۔ چنانچہ اس نے پرتگال نوں بحر احمر وچ کچھ بندرگاہاں دینے اُتے اتفاق کيتا جو اس دے پاس نئيں سی۔ 1521 وچ ایلینی دی موت ہوگئی ، پرتگال نوں بھیجیا گیا اک نواں ایتھوپیا مشن واپس نئيں آیا تے مذاکرات دا اختتام ہويا۔
کئی بغاوتاں دے بعد ، سلطان عادل ابو بکر اول ولد محمد دوم بن گیا۔ اس نے راجگڑھ ہیرو نوں منتقل کردتا۔ اس اُتے امیر احمد گران (کھبے) نے حکومت کیتی ، جس نے امام دا لقب قبول کيتا تے محفوظ دی بیٹی دل اونبر نال شادی کيتی۔ اوہ خوبصورت تے عیسائی سن جنہاں نے اپنے والد نوں ہلاک کيتا۔
1525 وچ احمد گران نے پہلے ایتھوپیا دی فوج نوں شکست دتی ، جس نے ڈوارو دے توسط توں عادلیاں اُتے حملہ کيتا۔ 1526 یا 1527 وچ اس نے اک بار فیر چھ دن دی جنگ وچ حبشیاں نوں شکست دتی ، تے یفتح نوں برخاست کردتا ، ايسے دوران مقامی قبیلے نوں جہاد دا مطالبہ کيتا۔ 1529 وچ شہنشاہ خود ہی اس امام دے خلاف نکلیا۔ شنبیرا کور وچ لڑی جانے والی جنگ وچ ، اسنوں اک وڈی شکست دا سامنا کرنا پيا ، اس نے 15،000 بہترین جنگجوواں نوں کھو دتا۔ امام نے ست توپاں خریداں ، فوج دی تنظیم نو دی تے جنوبی عرب توں متعدد رضاکاراں نوں قبول کيتا۔ 1531 وچ انہاں نوںکیجا دی لڑائی وچ توپ خاناں نے مسلماناں نوں جیتنے وچ مدد فراہم کيتی۔ جھگڑےآں دے غداری دے سبب ، امام دموٹو دے رستےآں توں داخل ہويا۔
جولائی 1531 وچ اس نے سلطنت دا روحانی مرکز ، ڈیبری-لبنان نوں جلا دتا۔ کوہ بوسٹ دی لڑائی وچ ، ایتھوپیا دا بہترین جنگجو ، بوڑھا یوزین سیج ، شکست کھا گیا تے ماریا گیا۔ نومبر وچ امام نوں پہاڑ امبا گیشن توں دستبرداری کرنے اُتے مجبور کيتا گیا ، جتھے اسنوں محافظاں دی طرف توں شدید ردعمل دا سامنا کرنا پيا۔ لیکن جھیل ہائک اُتے کشتی جنگ وچ اس نے راہباں نوں شکست دتی جنہاں نے صرف اپنا سارا سامان ترک کرکے اپنی جاناں بچاواں۔
1533 تک مسلماناں نے متعدد زمیناں اُتے قبضہ کيتا: ڈوارو ، بالی ، ہڈجا ، جنج ، یوج ، یوروریہ ، فٹیگر ، جفاٹو ، 1533 وچ احمد گران نے ٹگرے تے لستا عبور کيتا ، لیلیبل تے ایکسم اُتے قبضہ کيتا۔ لبن ڈنگیل نے مزاحمت دی کوشش کيتی ، لیکن ہمیشہ شکستاں دا سامنا کرنا پيا۔ 1534 وچ انفریز وچ رات دی لڑائی دے دوران شہنشاہ اک بار فیر شکست کھا گیا تے اس نے شمال دا دفاع کيتا۔ 1536 ء – 1537 ء وچ احمد گران نے شمالی صوبےآں نوں خیر باد کہہ دتا ، سلیمیٹ ، یوگر تے ڈیمبی دے حکمراناں نوں شکست دتی ، بیجمدیر نوں فتح کيتا۔ 1538 وچ اس نے شادی دے اتحاد دی شرط اُتے لبن ڈنگل نوں امن دی پیش کش دی ، لیکن شہنشاہ نے انکار کردتا تے اس دا پِچھا نواں ہوگیا۔ 1539 دے موسم خزاں وچ لبین ڈنگل نے اک جنگ جیت لی ، لیکن جنوری 1540 وچ امام نے امبہ گیشن اُتے قبضہ کرلیا۔ چنانچہ نیڑے نیڑے پوری ایتھوپیا دی سلطنت اُتے قبضہ کر ليا گیا تے اسنوں عادل توں منسلک کردتا گیا۔
ستمبر 1540 وچ لیبین ڈنگل اپنی سابقہ سلطنت دے حاشیے وچ چل بسا تے اس دا بیٹا جیلاڈیووس یا کلاڈیوس (1540- 1559 ) ٹگری دے جھگڑےآں دی حمایت حاصل کرنے جارہیا سی ، جتھے توں اس دی والدہ سیبل یونجیل دی طرف توں آیا سی۔ چنانچہ جنگ فورا. ہی بدل گئی۔ دی 7 دسمبر وچ گیلادیوس دی فوج دے خلاف لڑائی دے دوران ، انہاں نے امام احمد دے عمدہ نوں شکست دے کے ہلاک کيتا ، اس دے بعد شہنشاہ جنوب دی طرف اک سفر اُتے روانہ ہويا۔ ايسے وقت ، ایتھوپیا تے پرتگال دا سابقہ اتحاد دوبارہ پیدا ہويا۔ جولائی 1541 وچ ، واسکو ڈے گاما دے بیٹے ، کرسیتو دا گاما دے زیر زمین 400 مسکیٹراں دا اک دستہ ارکیکو دی بندرگاہ اُتے اترا۔ 1542 وچ ساحلی صوبہ جشاک دے حکمران ، بہیر نیگش ، اس رجمنٹ نوں ڈیبری لیڈی دے پاس لے گئے۔ اک متحدہ ایتھوپیا-پرتگالی فوج نے ٹگرے ماں داخل ہوکے صوبہ سمنو دے فیلاں نوں پاک کرنا شروع کيتا ، جو امام دے حلیف سن ۔ جلد ہی مسلماناں دی شمالی فوج بکھر گئی ، جنوب وچ جیلاڈیووس شعہ پہنچے تے اوتھے توں ہی مسلم سرزمین اُتے گہری کارروائی شروع کردتی۔
احمد کھبے نے یمن توں 10 توپاں توں اک لاتعلقی حاصل کيتی تے اگست 1542 وچ پرتگالی - ایتھوپیا دی فوج نوں شکست دتی۔ کرسٹیو ڈاؤ گاما نوں پھڑیا گیا تے اسنوں پھانسی دے دتی گئی۔ لیکن جدوں گیلادیوس پہنچیا تاں اوہ بکھرے ہوئے فوج دی باقیات دے نال فوج وچ شامل ہوگیا ، نومبر 1542 وچ مسلماناں نوں شکست دے کے ڈمبیا وچ جنگ شروع کردتی۔ 22 فروری 1543 وچ کوہِ زینتیرہ امام احمد دے نیڑے لڑائی وچ ہلاک ، اس دی فوج بکھر گئی۔ پورے صوبے شہنشاہ دے سامنے جمع ہوگئے تے صرف جنوب مشرق وچ ہی مسلماناں نے سخت مزاحمت جاری رکھی۔ بھکھ نے جہاد نوں بجھانے وچ مدد کيتی۔ 1545 ء وچ – 1548 وچ ایتھوپیا دے لوکاں نے دوار اُتے قبضہ کرلیا ، 1548 وچ حملہ کرنے والے مسلماناں نوں پسپا کردتا گیا ، اڈیال دے علاقے وچ فانوئل پہلے ہی جیت گیا۔
گیلادیووس دے بعد دے دور حکومت وچ انتظامات ، قصبےآں تے خانقاہاں دی بحالی دا آغاز ہويا۔ لیکن 1557 وچ ترکاں نے مساو دی بندرگاہ اُتے قبضہ کرلیا تے پرتگالیاں نے ہن کوئی موثر مدد نئيں کيتی۔ 1559 وچ گیلادیووس نے ادل اُتے اک بار فیر حملہ کيتا تے اسنوں پنج مہینےآں دے لئی پرت لیا۔ ہیراں دے سلطان نے پیش نئيں کيتا تے احمد گران دے بھتیجے نور بن مجاہد دی زیرزمین فوج بھیجی۔ اس نے فیر جہاد دا اعلان کيتا تے 23 مارچ 1559 وچ اس دے خلاف جنگ وچ گیلائوڈوس تے اس دے تمام معززین ہلاک ہوگئے۔ جس دے بعد ہییران نوں قحط تے خشک سالی دا سامنا کرنا پيا ، جو تن سال تک جاری رہیا۔ مسلماناں دا خیال سی کہ ایہ شہر دے دروازے اُتے شہتیر اُتے کھڑے ہوئے گئے، گیلادیوس دے سربراہ دی وجہ توں ہويا اے۔ عام طور اُتے ، جنگ نے دونے ملکاں اُتے بہت برا اثر ڈالیا۔ عادل دی رہتل اگلے سو سال تک ختم ہوگئی۔ اس دے شہر مرجھا گئے ، ریاست منہدم ہوگئی ، تے جنوب توں مشرک اوروم مظلوم سن ، جنہاں نے ایتھوپیا دی سلطنت دا بیشتر حصہ آباد کيتا تے اس دے تے عادل دے درمیان جھکاؤ اختیار کيتا ، تے بیشتر متنازعہ علاقےآں اُتے قبضہ کرلیا۔ ہن اک بار وسطی صوبہ سی جو ریاست دے جنوبی کنارے اُتے سی۔ اوروم دے خلاف لڑائی نے مسلماناں تے عیسائیاں اُتے مکمل قبضہ کرلیا۔
شہنشاہ میناس (1559- 1563 ) ، جو گلائوڈوس دا بھائی اے ، اس دی ساری سلطنت حزب اختلاف دے عہدیداراں تے پادریاں دے خلاف لڑ رہی اے ، جو فلاوج تے دوباج توں لرز اٹھی۔ انہاں نے باگیر نگی جیشک ، ٹگرے دے پلاٹین دے بغاوت نوں وی دبا دتا۔ جیشک نے شاہی تخت دے ل. اَگڑ پِچھڑ دو دعوے پیش کيتا - تیزکر کال تے فاسیلیز۔ انہاں نے جیسسوٹ (کیتھولک چرچ دے نال اتحاد نوں قبول کرنے دا وعدہ) ، ترکاں (جنہاں نوں اس نے موجودہ اریٹیریا دے ساحل دا حصہ دتا) تے ہیررو دے نال اتحاد کيتا۔ 1563 وچ منوسا اورومو دے خلاف مہم دے دوران جنوب وچ فوت ہوگئی۔ لیبنے ڈنگیل دے بھتیجے ہیممل نوں جھگڑےآں دے اک حصے توں حمایت حاصل ہوئی۔ لیکن مہارانیاں تے محافظاں نے شہنشاہ نوں 13 سالہ سیرس ڈنگل ولد مائنس دا اعلان کيتا ، جس نے فوجی تصادم دے بعد تخت اُتے قبضہ کيتا سی۔ ہیممل نے گوگم دا استقبال کيتا تے جلد ہی اس دی موت ہوگئی۔ فصلیس ، شوعہ دے اک دعویدار ، نے فورا. ہی نوجوان ، کمزور ، لیکن بہت ہی عقلمند شہنشاہ دے سامنے عرض کيتا۔
سیرس ڈنگیل ( 1564 – 1597 ) ایتھوپیا دے عظیم ترین جنگجو بادشاہاں وچوں اک ثابت ہويا۔ اس نے لگ بھگ بلا تعطل مقابلہ کيتا تے خراج وصول کيتا۔ 1577 وچ دریائے آبیلی اُتے بالاں والے سلطان محمد چہارم نوں شکست دتی ، جس نے جیشک دی حمایت کيتی۔ اس مقصد دے لئی ، اووم فوجیاں نے ہیرو نوں پرت لیا تے اس دا راجگڑھ دریائے آواش دے نچلے حصے اُتے آسا نخلستان وچ منتقل کردتا گیا ، تے ایہ ملک خود ہی مرجھگ ہوگیا۔ 1578 وچ سیرس ڈنگیل نے جیشاکو تے اس دے ترک اتحادیاں دے خلاف فیصلہ کن دھچکيا لگیا - پہلے انٹیئو وچ ، فیر اڈی کورو وچ ۔ جیشاکو تے ترک پاشا پیلس ، شہنشاہ اپنی رہائش گاہ ڈیبروا گیا۔ سریس ڈنگل نے حماسنوں الحاق کيتا تے بمقابلہ ترککناں توں ارکن نوں پھڑ لیا۔ 1589 وچ ترکاں نوں صلح کرنے اُتے مجبور کيتا گیا تے شہنشاہ بایر نگیش لقب ختم کر دتا گیا۔ جنوب مغرب وچ سیرس ڈنگیل نے متعدد لوکاں نوں مسخر کيتا: گوراگ ، ہیڈجس ، کمبٹس ، گناٹ ، منہ ، قافیاں تے ہور۔ اس نے انہاں نوں عیسائی بنا لیا تے امہاری جنگجو تے کاہناں نوں اپنے درمیان رکھیا۔ اُتے ، اوروم نے بدعنوانی دا سلسلہ جاری رکھیا ، ترکاں نے اریٹیریا وچ مساوا تے آرکیکو دی بندرگاہاں نوں حراست وچ لے لیا ، پرتگالی جیسوئٹ نے ایتھوپیا دے معززین وچ دلچسپی لی۔
1597- 1607 وچ زی ڈنگیل (مینا دے پوتے) ، سوسنجس (فاسلیڈز دا بیٹا) تے جائیکوب (اک لطیفے - ڈنگیل دا کمینے) دے وچکار ہیریڈراٹو دے خلاف لڑائی لڑی۔ تِناں جیسوٹ مشناں دے لئی ایتھوپیا نوں کھولنا چاہندے سن ، جدوں کہ قدامت پسند معززین نے اسنوں غیر ملکی اثر و رسوخ توں وکھ کرنے دی کوشش کيتی۔ ممکنہ شہنشاہاں نے اقتدار دے مرکزیت دا خواب دیکھیا سی ، لہذا اسنوں اک مطلق بادشاہت دا اک مثالی یوروپی ماڈل سمجھیا جاندا سی ۔ 15 ويں صدی وچ ، زیرا-جیکوب نے محور دی روایت کيتی اپیل کيتی۔ نزاکتاں نے اسنوں مغربی یورپی روایت توں جوڑا ، لہذا کیتھولک۔ ايسے دے نال ہی انہاں نے جدید ٹیکنالوجیز دے حصول ، یورپی اسلحہ سازاں تے ہور کاریگراں نوں راغب کرنے دی کوشش کيتی۔ شہنشاہ جیکوب (1597- 1603 ، 1604 -1607) نے جیسوٹس نوں اسکول قائم کرنے دی اجازت دتی ، بشمول عدالت وچ ۔ اسنوں بزرگاں نے برخاست تے جلاوطن کردتا۔
پر ، نويں شہنشاہ زی ڈینجل (1603–1604) نے ہسپانوی بادشاہ فلپ III نوں براہ راست تجویز پیش دی کہ اوہ ایتھوپیا دے چرچ نوں روم دے محکوم ہونے دی شرط اُتے ترکاں دے خلاف اتحاد کرے۔ اس نے بدعتاں توں وی زیادہ سختی دا مقابلہ کيتا۔ 1603 وچ اس نے امھارک پہاڑی دے کساناں دے بغاوت نوں دبا دتا ، جنہاں وچوں زی مسیح دی تعلیم پھیل گئی ، جس نے خود نوں عیسیٰ مسیح دا اعلان کيتا۔ زی ڈنگیل دی موجودگی وچ اک خود اعلان کرنے والے نوں پھانسی دے دتی گئی ، اس دے بعد انہاں دے پیروکاراں دی بغاوتاں نوں وی دب کر رکھ دتا گیا۔ اس دے باوجود شہنشاہ دی فوجی تے مالی اصلاحات نے وی پالادین دے مراعات نوں متاثر کيتا۔ 1604 وچ باغی چوراں نے ڈیمبی وچ شہنشاہ دی فوج نوں توڑیا ، اسنوں مار ڈالیا تے اس دی لاش نوں اک درخت اُتے لٹکا دتا۔ 1607 وچ تخت جیکوب دی واپسی سوسنجوس دے خلاف لڑائی وچ ابیون (مذہبی رہنما) دے نال ہی ہلاک ہوگئی۔
سوزنجوس (سیسینیئس ، 1607–1632) جاگیرداراں تے مہمات دی بغاوتاں ، رسواواں تے غلطیاں اُتے قابو پالیا ، تے کلیسیا بازاں تے کباٹ شاخ دے راہباں دے اثر و رسوخ نوں کمزور کرنے وچ کامیاب ہويا۔ اس نے متعدد خانقاہاں دی زمیناں ضبط کيتیاں ، تے انہاں نوں ارومس دے حوالے کردتا ، جنہاں وچوں اس نے جنگجو بھرتی کيتا سی۔
17 ويں صدی وچ ، مسلم ملکاں نوں ایتھوپیا نوں ہور خطرہ نئيں سی۔ چنانچہ اڈالو دے مقام اُتے جزوی طور اُتے سوڈانی ریاست سینارو دا قبضہ سی۔ تب توں ، مصر توں سامان نوں ایتھوپیا بھر وچ پہنچایا جاندا سی ، تے مسافر تے سفیر اس دے آس پاس سفر کردے سن ۔ 1607 وچ ایتھوپیا دا معزول سینار عبد القادر II نے دورہ کيتا ، جس نے اپنے آپ نوں شہنشاہ دا واسال تسلیم کيتا سی۔ اس دے نتیجے وچ دو طرفہ حملےآں دا طویل تنازعہ پیدا ہويا۔
1621 ء – 1632 وچ سوزنجوس تے اس دے کچھ رشتہ داراں نے چپکے توں کیتھولک قبول کيتا۔ میٹروپولیٹن شمعون نوں اس دے بارے وچ پتہ چلا تے انہاں نے لوکاں توں بغاوت کرنے دا مطالبہ کيتا۔ خانہ جنگی دے نتیجے وچ ، شہنشاہ نے یوروپین تے اورومس دی مدد توں کامیابی حاصل کيتی۔ شمعون جنگ وچ ہلاک ہويا۔ سن 1628 وچ سوزنجوس نے اک کلیسا ئسٹیکل یونین دا اعلان کيتا تے کیتھولک تے مونوفیسائٹس دے وچکار خانہ جنگی فیر شروع ہوگئی۔ ایہ تقریبا پورے ملک وچ پھیل گیا۔ آخر کار 1632 وچ سوسنجوس نے استعفیٰ دے دتا ، تے تخت نوں بیٹا واسیلیڈ دے دتا (فصیلیس ، 1632- 1667 )۔ نويں (1636 ء دے بعد) راجگڑھ گونڈرو وچ اک عیسائی ملاقات دا اہتمام کيتا گیا ، جس نے روم دے بجائے ایتھوپیا دے چرچ دے پرانے حکم تے محکومیت نوں اسکندریہ وچ بحال کردتا۔ جیسیوٹس نوں ٹگرے وچ جلاوطن کيتا گیا سی۔ واسیلیڈ دی حکمرانی دے دوران ، ایتھوپیا ، عادل ، سینار ، جنوبی عرب دیاں ریاستاں ، سلطنت عثمانیہ تے مغل سلطنت اُتے مشتمل ، یوروپین اتحاد دے لئی منصوبہ وی سامنے آیا۔ آرمینیاں تے وسطی ایشیناں ، جنہاں دے پاس شہنشاہ دی بیعت سی ، نے اسنوں کرنے دی کوشش کيتی۔ ایتھوپیا نوں یورپی باشندےآں دے لئی کھولدے ہوئے ، اس نے اسنوں وکھ کرنے دی کوئی کوشش نئيں کيتی۔ لہذا اگرچہ کیتھولک مشنریاں نے ملک چھڈ دتا ، مسلمان تے فلاس آزادانہ طور اُتے اپنے مذاہب دی پیروی کردے رہے۔
مذہبی جنگاں
[سودھو]17 ويں صدی تک ، ایتھوپیا دے پادریاں وچ دو اہم گروہ تشکیل دے چکے سن : شعوہ – توہڈو (اعتدال پسند مونوفسیسمیت ) تے گوئگاما ٹائیگرس - کِبات ( دیانت دار مونوفسیسمیت ) اپنے مرکز دے نال ڈیبرک یوروک۔ واسیلڈ دے عہد وچ کیتھولک دے بے دخل ہونے دے بعد ، انہاں گروہاں دے وچکار جدوجہد گھریلو سیاست دا مرکزی انجن بن گیا۔ ایہ وقتا فوقتا کلیسیاسی کونسلاں وچ وی عدالت وچ جاری رہندی سی تے کدی کدائيں شہنشاہاں دے ذریعہ بغاوتاں تے انہاں دا تختہ پلٹ دتا جاندا سی جنہاں نے شکست خوردہ گروہ دی حمایت کيتی۔
جیکوب دے دور توں ہی شہنشاہ بنیادی طور اُتے ڈیمبیا وچ مقیم نيں۔ واسیلڈ نے اپنے لئے گونڈرو وچ اک خوبصورت رہائش گاہ بنائی۔ چنانچہ سیاسی زندگی دا مرکز شوع توں شمال دی طرف منتقل ہوئے گیا تے سابقہ راجگڑھ آہستہ آہستہ اورومو دے آس کولوں ایتھوپیا دے سامی (امھارک تے ارگوبان) عیسائی آبادی دے اک چھاپے وچ تبدیل ہوگیا۔ جیکوب ، بیٹا لبنی - ڈنگل ، سلطان احمد گران دے خلاف جنگ دے دوران ہن وی اوتھے آباد سی۔ اپنے بیٹے سیگیو-کال توں 20 واں صدی تک شوہ دے مقامی بادشاہاں دے نال اس دی نسل دا سراغ لگیایا۔ مینیلک دوم وی ايسے خاندان توں سی۔
واسیلڈ دے بیٹے ، جوہن یا جوہانس I ( 1667 – 1682 ) نے 1668 وچ ایہ حکم جاری کيتا سی کہ اوہ مسلماناں نوں اپنی ملکیت رکھنے تے عیسائیاں دے نال ايسے پنڈ تے شہری محلےآں وچ رہنے توں منع کردے نيں۔ ایہ حکم پوری طرح توں مشاہدہ نئيں کيتا گیا سی ، لہذا دس سال بعد اس اُتے دوبارہ غور کيتا گیا۔ زوال دے لئی وی ايسے طرح دی پابندیاں طے کيتیاں گئیاں۔ 1681 دی کونسل وچ کعبatت دے پیروکاراں دے خلاف اینتھیما دا اعلان کيتا گیا ، بعد وچ بعض اوقات اسنوں دہرایا گیا۔ پہلے گونڈر شہنشاہاں واسیلڈ ، جان اول ، ایجوسو اول دتی گریٹ (جسنوں بزرگ وی کہیا جاندا اے ؛ 1682 – 1706 ) تے ٹیکل ہیمانوت طوطو دے پیروکار سن ۔
اعجاز اول وچ آخری شہنشاہ سی جس نے انتظامیہ نوں مرکز بنانے تے اصلاح کرنے دی کوشش کيتی سی۔ انہاں نے وڈے صوبےآں تے اعلیٰ ترین ایکسیسیسٹکس دے پیلٹائن نوں تبدیل کيتا۔ اس دے بعد اس نے مستقل مشاورتی ادارہ - مائکیر بِٹ (معززین دی کونسل) قائم کيتا۔ اس دے سیشناں دے دوران معززین نوں کم توں کم اہم ترین توں باہر نکلنا پيا ، تے آخر کار شہنشاہ نے خود ہی کہیا۔ اس توں ٹائیگر جاگیردار لارڈ میکئیل سیوھول کے حق وچ علمائے دین دی اہمیت کم ہوگئی ، جس نے 1784 وچ اپنی موت تک سیاسی زندگی اُتے فیصلہ کن اثر ڈالیا۔
اعجازو اول نے وی تاجراں تے ریاست دے مفادات دے دفاع دے لئی تجارتی ٹیکساں دی وصولی وچ اضافہ کرنے دی کوشش کيتی۔ اس نے اک کاروبار چلانے دے لئی دو کاروباری رہنماواں (نیگڈیرس) نوں اک آرمینیائی تے اک مصری نوں مقرر کيتا۔ اک بولی ترک دے نال تجارت دا معاہدہ ہويا ، جس نے مساو تے آرک (حبس دی ترک کالونی) وچ حکمرانی کيتی۔ اپنی طاقت نوں مستحکم کرنے دے لئی شہنشاہ نے سیمن تے ٹگرے دے خلاف وی مہمات دا بندوبست کيتا ، اک بار فیر محکوم اریٹرین صوبےآں (کیرن ، حبہ تے ہور) نے شعحہ نوں دو مسانوں کيتیاں ۔
حماس دے اک حکمران دی بیٹی نال شادی کرکے ، اس نے شیر دے جھگڑےآں نوں ہور اپنی حکومت توں جوڑ دتا۔ اوروموس دے حملےآں دا اصل مسئلہ رہیا۔ اِجاسو اول نے انھاں کئی بار پسپا کيتا ، اک لڑائی وچ جس وچ اس نے اورومو قبائلی سردار دلامو ہلاک ہوئے گیا۔ 18 ويں صدی دے پہلے نصف دے دوران ایتھوپیا نوں اختتامی خوشحالی دا سامنا کرنا پيا۔
جب اجاسو نوں پہلی دفعہ اپنے بیٹے ٹیکلے - ہازمنوت 1 ويں (1706- 1708 ) دی بغاوت دے بارے وچ پتہ چلا تاں اس نے استعفیٰ دے دتا تے ٹین جھیل دے جزیرے وچ چلا گیا۔ سن 1706 وچ جدوں ایہ معلوم ہويا کہ بیٹے نے کبت قبول کرلئی اے ، اعجازو نے اسنوں تشخیص کر ليا ، لیکن نويں شہنشاہ دے حکم اُتے اسنوں قتل کردتا گیا۔ 1707 وچ اک کلیسیاسی کونسل نے فیر توں کبت نوں مسترد کردتا۔ لیکن ٹیکلے-ہیمانوٹ اول نے جھین ٹین دے جنوبی ساحل اُتے واقع جببا وچ مخالفین نوں شکست دتی۔ اُتے ، 1708 وچ اوہ خود بھینساں دا شکار کردے وقت چھپ کر ہلاک ہويا۔
اس دے بعد اجوسو 1 دے بھائی - ٹیووفلوس (تھیوفیلس) (1708- 1711 ) ، جو بیروئنڈ (کیمریسو) جوسٹوس (جسٹ) دے ذریعہ تخت اُتے فائز سی ، دے درجے دا اعزاز حاصل کرنے دے بعد موصول ہويا۔ ٹیوفلوس نے کبت نوں باضابطہ بنایا۔ 1711 وچ جوستوس، اگرچہ سلیمان دے ممبر نئيں سن ، نے اس تخت اُتے قبضہ کيتا۔ اس نے مذاق تے خوشی وچ ایہ وقت گزاریا جدوں تک کہ 1715 وچ یجاسو دے بیٹے - ڈیوڈ نے تیسرا (1715- 1721 ) نوں گلا دبا یا زہر دے دتا۔ جسٹوز تے ڈیوڈ نے قبعت دی حمایت دی ، تے 1720 وچ ڈیوڈ نے راہباں دا بے دردی توں قتل عام کيتا جو تواہد دے پیروکار سن ۔ اس دے جواب وچ ، شعیہ دے حکمران ، ابجی نے خراج پیش کرنے تے شہنشاہ دے سامنے پیش کرنے توں انکار کردتا۔ تب توں ، شووا دراصل خود مختار ہوگئی اے۔
پُرجوش شہنشاہ بیکفا (172121 1730 ) ، 3 سالہ ڈیوڈ دا بھائی ، گونڈیرا دور دے آخری آزاد بادشاہ سی۔ اس دا دور اعلیٰ بادشاہت اُتے اعلیٰ درجے دی سازشاں تے حملےآں ، دوسرےآں نوں راج کرنے دی کوششاں ، درباریاں تے فوجی رہنماواں دی بار بار تبدیلیاں توں بھریا پيا سی۔ ايسے دوران معاشی خوشحالی برقرار رہی۔ بیکفا یورپ توں کاریگر لیائے سن ، انہاں دی اہلیہ منتیاؤب اک خوبصورتی تے ادب تے فنون دے حامی دے طور اُتے مشہور سن۔ اس نے حقیقت وچ بیکافا دے بیٹے یعنی دوسرا ایجاسو (1730- 1755 ) دا غلبہ حاصل کيتا ، اس نے اپنے رشتہ داراں تے لوکاں دے کزن زاد بھائیاں نوں سب توں زیادہ عصمت دری کيتا۔ قبائلی اہم حلفےآں تے اوروماں نے ریاستی سیاست نوں تیزی توں متاثر کيتا۔ ایجاسو دوم دے دور وچ ثقافتی زندگی پروان چڑھی تے اک خاص حکم توں سیکھنے دی ترغیب ملی۔
1755 وچ خاندانی تنازعات دے نتیجے وچ اجسو دوم نوں زہر آلود ہوگیا ، جس دی وجہ توں اس دے چچازاد بھائی دی بیٹی شہنشاہ دے ذریعہ منٹیب توں عشق دی وجہ توں ڈُب گئی)۔ 1756- 1771 وچ مضبوط ترین عہدےآں اُتے ٹگرنیا پیلٹ سی ، جس دی سطح میکیل سیول ، اک تجربہ کار سیاستدان تے اچھے رہنما سن ۔ اس نے حقیقت وچ آئیمیسٹرو ایجوس (1755- 1769 ) دی طاقت سنبھالی تے کووروج تے اوروموج دے مقابلہ سازی دے خلاف مقابلہ کيتا۔ سن 1769 وچ داموٹو دے گورنر فاصل نے بغاوت کيتی۔ شہنشاہ نے راس مائیکل دے ہمراہ اس اُتے حملہ نئيں کيتا تے اس نے خود ہی اک باغی نوں شکست دے دی۔ اک جنگ دے دوران شہنشاہ دے ایلچیاں نے مائیکل نوں قتل کرنے دی کوشش کيتی۔ چنانچہ اس نے تمام معززین توں اک میٹنگ دی تے انہاں نوں اس توں آگاہ کيتا۔ بالآخر شہنشاہ نوں ململ دی شال نے گلا گھونٹ کر سزا دی۔
مائیکل نے ایمپریس منتیواب نوں اک خانقاہ وچ بھیجیا ، جس نے امید کيتی سی کہ اوہ اپنا اقتدار برقرار رکھے گی۔ اس نے بیکفا دے بھائی جان دوئم نوں تخت نشین کيتا ، جو پہلے ہی 70 سال دا سی تے اس نے اپنی پوری زندگی اوہنی امبہ (اک پہاڑی قلعہ جس وچ شاہی خاندان دے افراد محافظ سن - امبہ گیشن دی بجائے) محافظ رہندے سن ) وچ ایہ بحث کردے ہوئے گذاری۔ جان دوم نوں ہچکچاندے ہوئے معزول کردتا گیا تے عوامی طور اُتے حکمرانی توں گریزاں ظاہر ہويا۔ دسمبر 1769 وچ اسنوں زہر دتا گیا تے تخت اُتے اس دے 15 سالہ بیٹے ٹیکلے ہیمانٹ II نے قبضہ کرلیا۔ لہذا 1769 نوں اک ایسا سال سمجھیا جاندا اے جدوں ایتھوپیا بالآخر علیحدہ شاہی وچ گر گیا۔
ٹیکلے ہیمانٹ دوم نے میکیل ریس دے اتحاد دے منصوبےآں دی بھر پور حمایت دی ، لیکن اس دے ظلم نے بہت سارے لوکاں نوں انہاں توں دور کردتا۔ سن 1770 وچ امھارک ریس دے گوشو تے وانگارڈ لاتعلقی دے کمانڈر ( ڈیجازمچ ) اینڈو لسٹا دے اینڈو ایڈوانس سوسنیجوس ، ایجاسو II دے پوتے۔ لیکن ٹیکلے ہیمانوت تے ریس میکیل دی 40 ہزار سربراہی والی فوج نے انہاں نوں شکست دتی ، گونڈر اُتے قبضہ کيتا تے بغاوت نوں لہو وچ ڈبو دتا۔ سن 1771 وچ بیجمدیر وچ اک نويں بغاوت ہوئی ، باغیاں نے گونڈر دا محاصرہ کرلیا۔ راجگڑھ دے جنوب وچ ، سائبیریا دے نیڑے ، مائیکل دی فوج ، جو چھوٹی سی ، پِچھے ہٹ گئی۔ مائیکل نوں پھڑیا گیا تے مبینہ طور اُتے ہلاک کردتا گیا۔ شہنشاہ دے ناں اُتے ، اووند تے گوشو اقتدار وچ آئے۔ کچھ سالاں دے بعد ٹیکلے-ہیمناٹ نے اقتدار اُتے قبضہ کرنے دی کوشش کيتی۔ اس نے گوشو نوں گرفتار کرلیا ، لیکن اووند دی قیادت والی فوج نے اسنوں رہیا کردتا۔ ٹیکلے-ہیمانوت نوں الدیبہ بھیج دتا گیا ، جتھے چند ماہ بعد 1777 وچ اس دی موت ہوگئی۔ ہینڈل شہنشاہ سیلمون دے دوسرے دن (1777- 1779 ) ، جو تیسرا داؤد دا بیٹا سی ، دے اک قلیل عرصہ اقتدار دے بعد ، اس تخت نے ٹیکلے-جیجورجیس 1 (1779- 1784 ) اُتے قبضہ کيتا ، ٹیکلے-حاجمنوٹ دے بھائی دوسرا انہاں نے داموٹ تے ٹائیگر ریساں اُتے بھروسہ کيتا تے جاگیردارانہ علیحدگی دی نمو نوں روکنے دی کوشش کيتی۔ اسنوں "آخری شہنشاہ" کہیا جاندا اے۔ اُتے ، تمام چور پہلے ہی آزاد سن ، انہاں نے جمع ٹیکس مختص کيتا جدوں کہ شاہی بجٹ ختم کردتا گیا۔ 1784 وچ انہاں نے اس توں دستبردار ہوگئے۔
اس وقت ، ایتھوپیا وچ چار وڈے خطے ابھر رہے سن ، جس وچ مقامی راجیاں پیدا ہوئیاں۔ پہلا شعحہ سی ، جتھے سلیمان اصلی طاقت نوں برقرار رکھنے وچ کامیاب ہوئے ، جتھے اسفا یوسین (1775–1808) نے حکمرانی کيتی۔ دوسرا خطہ دجلہ تے سیمن پہاڑ سی ، جتھے قبعت مذہبی تحریک دا اک وکھ ورژن پھیل گیا ، جس اُتے دجلہ علیحدگی پسندی اُتے مبنی سی۔ سلطنت دے خاتمے دے بعد ، کِبت تے طوطو کے وچکار تصادم نئيں ہويا۔ تیسرا علاقہ گوومو سی ، جتھے مقامی اماراج دے جھگڑے ( 18 ويں صدی دے آخر وچ ایہ اک سطحی ہجلو تے اس دا بیٹا راس میریڈ سی۔ 19 ويں صدی دے پہلے نصف وچ دیوالی زو ،د ، اس دے بیٹے گوؤ تے پوتے بیرو) نے آزادی دی تلاش کيتی۔ . چوتھا خطہ راجگڑھ سی ، جتھے 1784 وچ تختِ عظیم علی نے قبضہ کرلیا ، جوجو-اورومو گوانگل دے بپتسمہ دینے والے رہنما دے بیٹے تے صوبہ لستا دے حکمران دی بیٹی سی۔ اس نے عرب شیخ عمر دا اولاد ہونے دا دعوی کيتا۔ تقریبا 70 سالاں توں ، سیرو-گوانگول خاندان دے افراد نے گونڈیرا تے زیادہ تر ایتھوپیا اُتے حکمرانی کيتی ، اورومو تے آگوا دی فوجاں اُتے بھروسہ کيتا۔ شہنشاہ دا اقتدار تقریبا مکمل طور اُتے علامتی نشان بن گیا ، فیر وی اس دے لئی جدوجہد صرف تیز ہوگئی۔
اعجاسو II ( 1784 – 1788 ) دے خلاف ، بیب-مرجام دے تعاون توں ، جیبری - ماسکل ریس سامنے آگئی۔ دوسرے جاگیردار گروہاں دے اپنے دعویدار سن ، 1788 وچ مجموعی طور اُتے چار: اعجاسو III ، بیدی مرجام ، ٹیکلے-ہیمنانوٹ ، ٹیکلے گجورگیس۔ 1788 وچ ، علی عظیم دی وفات ہوئی ، تخت نے شہنشاہ نوں مرجام (1788- 1789 ) وچ لے لیا۔ اک ہی وقت وچ ، اسنوں شہنشاہ ہزکیجاس قرار دتا گیا ، 1789 وچ فیر ٹیکلے-جیجورجیس 1 سن (1789- 1794 ) قرار دتا گیا۔ علی az عظیم دے بھائی تے جانشین علیگاز (1788- 1793 ) جاگیردارانہ اتحاد دے خلاف لڑے ، جس دا مقصد اوروموج دی ودھدی ہوئی طاقت نوں روکنا سی۔ بعد وچ گونڈرو وچ علی عظیم دے دو ماماں یعنی عصرت (1793- 1795 ) تے اولڈ جبرئیل (1795- 1799 ) دا غلبہ رہیا ، جس دی حکمرانی نے اک مکمل انتشار تے انحطاط دا نشان لگیایا۔ اس وقت شہنشاہ ٹیکلے گجورجس اول (1789–1794 ، 1794–1795 ، 1795- 1796 ، 1798 -1799 ، 1800 ) ، ہزکیجاس (1794) ، بیدی مرجام دوم (1795) ، سیلمون 3- a (1796— 1797 ) ، جیوسII (1797–1798) ، سیلون IV (1799) ، دمتریوس(1799–1800 تے 1800— 1801 )۔ آخر وچ ، صدی دے اختتام اُتے ، گوگم دی میریڈ ریس نے عارضی طور اُتے ملک نوں پرسکون کيتا ، جھگڑےآں نوں روک دتا ، ڈاکوواں تے صحراواں دے گروہاں نوں ختم کردتا۔ کساناں دے ذریعہ انہاں دا احترام کيتا جاندا سی ، لیکن اسنوں چوراں نال نفرت سی۔ اَگڑ پِچھڑ جنگ وچ اوہ ہلاک ہوگیا تے جاگیردارانہ جدوجہد نوں نويں شکل دتی گئی۔
1799–1825 وچ گوگسے نے گونڈیرا وچ حکمرانی کيتی ، جس نے حزقیاہ دے بیٹے ، شہنشاہ ایوگوئل سیجن (1801–1818) نوں تخت اُتے بٹھایا۔ اوہ 120 ہزار سراں اُتے مشتمل اک بہت وڈی فوج اُتے جھکا ہويا سی۔ 1805 وچ ، اس نے جیبر آف سیمن ریس نوں شکست دتی ، صرف اک طاقتور دشمن یعنی اولیڈ سلیس ریس ، ٹگرے دا اک پرانا حکمران چھڈ دتا۔ 1816 وچ اس دی موت دے بعد گوگسا ایتھوپیا دا مکمل ماسٹر بن گیا۔ اس نے اپنے جانشیناں دی طرح ، بیگمدیر ، اوولو ، دیلانٹو ، آگو ، لستو تے جیجو اُتے حکومت کیتی ، لیکن ٹگرے تے شوہ اُتے ننيں۔ نسلی تے مذہبی تنازعات نوں حل کرنے دی انہاں دی کوششاں اُتے انہاں نوں قدر دی نگاہ توں دیکھیا گیا۔ گوگسہ نے بادشاہاں ایوس تیسرا (1818- 1821 ) تے گیگر ( 1821 – 1826 ، 1830 ) نوں وی تخت نشین ہوئے۔
ریس جیام (1825- 1827 ) ، ولد گوگسا ، نے شہنشاہ بیڈ مرجام دی جانب توں تیسری (1826–1830) دی حکومت کيتی۔ ریس مارجے ، جیمم دے بھائی ، (1827- 1831 ) نے متعدد مہمات دے بعد گوئم تے سیمین نوں نشانہ بنایا۔ اُتے ، ایگام دے عقلمند تے کامیاب حکمران ، جازمیکر سیباگادس نے اپنے علاقے وچ اپنی طاقت نوں تسلیم نئيں کيتا۔ شہنشاہ اجاسو دے دور وچ ، چوتھے (1830- 1832 ) دے جنوری وچ ، 1831 دے جنوری وچ ، مارج تے دیمازĉ یوبک ، سیمن دی نسل نے میج مسلم وچ اک ندی ٹیکیز دے ذریعہ ، سیباگادس جیت لیا۔ لیکن سیگادیس دا بیٹا ہاگوس آگیا ، تے اس دے خلاف جنگ وچ مارجے ہلاک ہويا ، جداں ہاگوس نے کيتا۔ اس صورتحال توں فائدہ اٹھانے والے عیب نوں ہويا ، جس نے تمام شکار اُتے قبضہ کرلیا تے جلد ہی ٹگرے اُتے قبضہ کرلیا ، جس اُتے اس نے 1855 تک حکمرانی کيتی۔
اس دے جانشین ، ڈوری ریس ، نے 1831 وچ تن ماہ حکمرانی کيتی۔ اس دے بعد گوگسہ دا بھتیجا علی جوان سی۔ اوہ سیرو گوانگول خاندان دا سب توں اہم حکمران سمجھیا جاندا اے۔ علی لٹل نے 1831 توں 1855 تک حکمرانی کيتی تے اس دی رہائش ڈیبری-تبور سی۔ اس نے متعدد شہنشاہاں نوں سنبھالیا: جریب کرسٹوس ( 1832 – 1838 یہ ) ، ساہل ڈنگیل (1838- 1842 یہ تے 1851 – 1855 ) تے تیسرا ، جوہینس ، ٹیکل جیجورجس دا بیٹا ، یکم ستمبر (1842–1851)۔ علی لٹل نے گوگام وچ گوشو ، دموٹ وچ بیرو ، ٹگرے وچ یوب جداں اہم اشرافیہ توں آزادی نوں برداشت کرنا سی۔ درحقیقت شعہ وچ سحل سلیس آزاد سی ( 1813 – 1847 ) ، جس نے معیشت تیار کيتی ، آرٹ دی حمایت دی تے 1840 وچ ریاستی مذہب نوں ٹھوڈو قرار دتا۔ جاگیردارانہ جنگاں دے دوران ، اورومو قبائلاں دی طرف توں ممنوع شعاع نے لڑائیاں وچ حصہ نئيں لیا تے خوشحال ہوئے۔
1840 دی دہائی دے اوائل وچ ، دجلہ دے یوئب نوں ، جو ترکاں دا اتحادی سی تے اس نے بوہت سارے آتشاں اسلحہ وصول کيتا ، نوں تقویت ملی۔ 1841 وچ اس نے تخت اُتے قبضہ کرنے دا فیصلہ کيتا ، جنوری 1842 وچ ڈیبری-تبور اُتے قبضہ کيتا تے فروری وچ اس شہر دے نیڑے علی جوان دی فوج نوں توڑ ڈالیا۔ لیکن شکست خوردہ علی لٹل دے بہادر جنگجو نے ، علیگاز نے باقی جنگجو جمع کیتے ، اچانک شہر وچ اپنی فتح دا جشن منانے والے فاتحاں اُتے حملہ کيتا ، تے انہاں نوں کچل دتا ، یوب نوں گرفتار کرلیا گیا تے ننھے نوں علی دے سپرد کردتا گیا۔
ایتھواں صدی وچ ایتھوپیا وچ ہن وی گھریلو غلامی سی ، قبائلی نظام دی باقیات۔ کساناں نوں چرچ تے چرچ دی زمیناں وچ غلام بناکر فصل یا جانوراں دا اک وڈا حصہ دے دتا گیا سی۔ اس دے علاوہ ، انہاں نے ٹیکس ادا کيتا تے لازمی فرائض سرانجام دتے ، مثلاgo ڈیرگو۔ جو گزرنے والے سرکاری ملازمین ، بزرگاں ، سپاہیاں تے مسافراں دے نال کھانا کھلیانا جو اک خاص دستاویز رکھدے نيں۔
جاگیردارانہ علیحدگی اِنّی اہم سی کہ متعدد سلطنتاں نوں مملکت کہیا جاندا سی۔ انگلینڈ تے فرانس دے گورنرز بعض اوقات علیحدہ شہزادےآں دے نال "دوستانہ معاہدہ" کردے سن ، ہمسایہ ملکاں دے خلاف جنگ وچ فوجی امداد دا وعدہ کردے سن ۔ لہذا مرکزی حکومت دا سب توں ضروری کم ملک نوں دوبارہ متحد کرنا سی۔
19 ويں صدی
[سودھو]آخر ، سینہ جھیل دے شمال مغرب وچ ، کوارو نال تعلق رکھنے والے اک چھوٹے توں جھگڑے دا بیٹا ، کاسا نے ایتھوپیا دے اتحاد نوں بہت تیز کيتا۔ جوانی وچ ہی اس نے فوج وچ اک عام سپاہی (سوال کرنے والے) دی حیثیت توں خدمات انجام دتیاں تے 1842 وچ کواڑہ وچ بھٹکدے ہوئے ڈاکوواں تے ناراض لوکاں توں ناراض لوکاں دی فوجی لاتعلقی تشکیل دی۔ 1846 وچ اس نے دمبیجا اُتے قبضہ کرلیا۔ کاسا اس دے خلاف بھیجی گئی شاہی فوج نوں کچلنے وچ کامیاب رہیا تے اس نے مصری فوج نوں شکست دے دتی ، جس نے سوڈان اُتے حملہ کيتا سی۔ مینین ، علی جوان دی والدہ ، نے اس دے خلاف اک اضافی فوج بھیجی ، لیکن اسنوں 1847 وچ وی کچل دتا گیا۔ کاسا نے گونڈر اُتے قبضہ کر ليا ، جان III تے مینین نوں گرفتار کرلیا ، تے اس دی پوتی توبہچ نال شادی کرلئی- نومبر 1852 وچ کاسا گیشو دے خلاف لڑائی وچ ماریا گیا ، اپریل 1852 وچ ڈیمبیجا وچ کاسا نے علی نے لٹل نوں شکست دتی ، مئی وچ اس نے ڈیبری-تبور نوں جلا دتا۔ 28 جون نوں ، اس نے ایشلے دے نیڑے فیصلہ کن جنگ جیت لی ، جس دے بعد علی کم عمر جیجو وچ روپوش ہوگیا ، جتھے اس دی موت 1866 وچ ہوئی۔
کاسا نے پورے وسطی ایتھوپیا نوں متحد کردتا۔ اس دا آخری حریف دجلہ دا حکمران ، یوبیب سی ، جس دی عدالت وچ سلیمہ III وافر مقدار وچ رہندا سی۔ 4 فروری ، 1855 نوں ، ڈیریسج (صوبہ سیمن) وچ ، کاسا نے اپنی فوج نوں شکست دے کے یوئب نوں گرفتار کرلیا ، جو 1867 وچ قیدی دی حیثیت توں مر گیا سی۔ اس توں "شہزادےآں دا دور" (1784–1855) ختم ہويا۔ 7 فروری 1855 نوں ، کاسا نے خود نوں شہنشاہ تھیوڈروس دوم قرار دتا۔ ايسے سال اس نے اوولو نوں مات دیدی۔ اکتوبر 1855 وچ کاسا نے شوع اُتے حملہ کيتا ، جس دا حکمران حاجل میلکوٹ اچانک فوت ہوگیا ، اس دی فوج نوں شکست ہوئی ، اس دا 12 سالہ بیٹا ساہل۔مرجم (مستقبل دا مینیلک دوم) پھڑیا گیا تے قلعہ میکڈیل وچ اعزازی قیدی دی حیثیت توں رہیا۔
تھیوڈروس دوم( 1853 – 1868 ) اک فعال اصلاح پسند سی ، لیکن اوہ اپنے دور حکومت وچ ملک توں مضبوط علیحدگی نوں مکمل طور اُتے ناکام بنانے وچ ناکام رہیا۔ سب توں پہلے اوہ مقبول سی جنہاں وچ 150 ہزار سر، باہر کيتا اسلحہ دی پیداوار دی اک باقاعدہ فوج تشکیل دتی توپ خانے . ملکی تریخ وچ پہلی بار ، فوج دے افسران تے جواناں نوں تنخواہ ملی۔ تھیوڈروس دوم نے ڈاکوواں نوں دبایا ، کسٹم دے بیشتر فرائض ختم کردتے ، داخلی رسم و رواج دی تعداد کم کردتی۔ اس نے غلاماں دے تجارت ( عیسائیاں دے سلسلے وچ ) اُتے پابندی عائد کردتی ، تے باغی اپنے سجے بازو تے کھبے پیر نوں کلہاڑی دے تھلے کھونے دا خطرہ مول لے گئے۔ شہنشاہ نوں چیف جج قرار دتا گیا ، صرف اسنوں سزائے موت دینے دی اجازت سی۔ بہت ساری سڑکاں تعمیر ہوئیاں۔ متعدد یورپی تکنیکی ماہرین تے کاریگر ایتھوپیا پہنچے ، جنہاں نوں حکومت نے دعوت دتی سی۔ کساناں اُتے ٹیکس کم کردتے گئے ، سرکاری طاقت دے تحت ریاستی محصولات نوں متحد کردتا گیا۔
جھگڑےآں نے بار بار شہنشاہ دے خلاف بغاوت دی ، لیکن اس اُتے سخت دباو ڈالیا گیا۔ 1855 توں 1857 تک تھیوڈروس II اُتے 17 حملے ہوئے ، اس دے بعد ظالمانہ انتقامی کارروائی کيتی گئی۔
دجلہ دے گورنر ، ووبجی نے اپنے صوبے توں خودمختاری دی جنگ لڑی۔ سب توں خطرناک 1855 وچ اس دے پوتے ، نیگسوے کی بغاوت سی۔ اس نے اپنے آپ نوں ٹائیگرے دا بادشاہ قرار دتا تے گونڈیرا اُتے قبضہ کرنے دے لئی اک فوج بھیجی۔ فرانس توں مدد حاصل کرنے دی امید وچ ، اس نے کیتھولک قبول کيتا۔ جھگڑےآں نے اس دی حمایت کيتی۔ 1861 وچ ، اسنوں اکسوم دے نیڑے ، ساگامو دے نیڑے شہنشاہ دے ہتھوں شکست ہوئی۔
1860 وچ وڈی کوشش دے نال باغی شعاع نوں مات دے دتی گئی ، بعد وچ اشرافیہ گارڈ تے بیرو - ہجلو نے سرکشی کيتی۔ مؤخر الذکر نے تانا جھیل دے جزیراں نوں مضبوط بنایا ، لیکن تھیوڈروس دوم نے اسنوں شکست دے کے اک بیڑا بنا لیا۔ 1864 وچ سلام III ، جس نے شہنشاہ دی تشخیص کيتی سی ، نوں قید کردتا گیا سی تے بعد وچ اوتھے انتقال ہوگیا۔ ايسے دوران شہنشاہ نے تمام فلاس تے مسلماناں نوں عیسائیت قبول کرنے دا حکم دتا ، بصورت ہور اوہ باغی سمجھے جاواں گے۔
1854 وچ اس نے چرچ دے نال گل گل دی ، جس دے مطابق سرکاری مذہب انتہائی عقیدہ وجدت فطرت - کتاب-کارا، ایوس دے دور حکومت وچ پھیل گیا۔ 1855 وچ کیتھولک پر ظلم و ستم شروع ہويا ۔ پہلے تاں صرف مذہبی تحریکاں نوں ہی علیحدگی پسندی دے نظریات توں جوڑا گیا سی۔ اُتے ، بعد وچ ، شہنشاہ نظریاتی اتحاد دے نظریات وچ زیادہ شامل ہوگیا ، لازمی طور اُتے عیسائیت دے مطالبے نے مرکزی حکومت نال نفرت نوں تقویت بخشی۔ باغی چوراں دے خلاف جنگاں دے نتیجے وچ اضافی ٹیکس ، کھیت تے دیہات جل گئے ، دیہاتیاں دی پرت مار ہوئی۔ آخر کار شہنشاہ لوکاں وچ مقبولیت کھو بیٹھیا۔
خارجہ پالیسی وچ تھیوڈروس دوم نوں یورپی باشندےآں اُتے شبہ سی۔ جدوں مشنریاں نوں ایتھوپیا آنے دی اجازت دینے دے لئی کہیا گیا تاں ، شہنشاہ نے کہیا: نئيں ، وچ یورپیاں دے حرباں نوں بخوبی جاندا ہون۔ جدوں اوہ مشرقی ریاست اُتے قبضہ کرنا چاہندے نيں تاں ، اوہ پہلے مشنری گھلدے نيں ، فیر مشنریاں دی حفاظت دے لئی قونصل خانے گھلدے نيں ، تے فیر قونصل خاناں دی حفاظت دے لئی بٹالین گھلدے نيں۔ وچ کوئی نئيں ہاں اس طرح راج نوں پریموکوٹا ہونے دی نشاندہی کردا ہون۔ وچ فوری طور اُتے بٹالین دا مقابلہ کرنے نوں ترجیح دیندا ہون۔
تھیوڈور دوم نے پہلے برطانیہ سے دوستی کيتی تے 1855 وچ مصر نوں خطرے وچ ڈالنے تے یروشلم نوں آزاد کرنے دے لئی دریائے نیل دا رخ موڑنے دی تجویز پیش کيتی۔ اس دے نال ہی اس نے امید دی کہ اوہ برطانیہ نوں اپنی طرف راغب کرے تاکہ اوہ بحر احمر دی بندرگاہاں اُتے دوبارہ قبضہ کرنے وچ مدد کرے ، اس اُتے مصر نے 1847 وچ قبضہ کيتا سی۔ لیکن انہاں نے کریمی جنگ سمیت موجودہ عالمی سیاست نوں بمشکل ہی سمجھیا ، جس وچ عیسائی مغربی ریاستاں دے نال نال مسلماناں نے عیسائی روسی سلطنت دا مقابلہ کيتا ۔ اک ہی وقت وچ ، برطانوی سیاست وچ تیزی توں سلطنت عثمانیہ دی حمایت کيتی گئی تے خود کفیل ایتھوپیا دے شہنشاہ کم۔ انگریزاں نے "ظالم" دے خلاف باغیاں دے خلاف جھگڑا کھڑا کيتا۔ 1862 وچ اس نے ملکہ وکٹوریہ نوں اَگڑ پِچھڑ خط بھیجیا ، لیکن اس دا کوئی جواب نئيں ملا۔ ايسے دوران برطانیہ نے ایتھوپیائی عازمین نوں یروشلم آنے دی اجازت دینے توں انکار کردتا۔ جدوں آخر کار 1864 وچ شہنشاہ نوں واحد باضابطہ جواب ملیا تاں اوہ بہت ناراض ہوگیا ، لہذا اس نے برطانیہ دے قونصل چارلس ڈنکن کیمرون سمیت تمام یورپی باشندےآں نوں گرفتار کرلیا ، جس نے برطانیہ نوں بری طرح ناراض کردتا۔
1863 سے 1864 تک تھیوڈروس II دی انتقامی کارروائی خاص طور اُتے مضبوط سی ، اوہ بہت مشکوک ہوگیا ، ہن انہاں دی اصلاحات دی حمایت نئيں کيتی گئی۔ سہل-مرجم میکڈیل توں فرار ہوگئے تے شعحہ وچ اقتدار اُتے قبضہ کرلیا۔ لسٹا وچ بغاوت دے لئی تیار کيتا گیا سی گوگیز ، دجلہ وچ اوہی جاز بیزی بِس کاسا سی جو میکیل سیول دا جانشین سی۔ 1865 وچ شہنشاہ نے صرف بیجمدیر ، اوولو ، دیلانٹا تے ملک دے کچھ دوسرے حصےآں اُتے حکومت کيتی۔ 1866 وچ گوبیز نے اپنے علاقے اُتے حملہ کيتا تے اڈوا اُتے قبضہ کرلیا۔ اگست 1867 وچ برطانیہ نے دوسرا ٹیوڈروز دے خلاف لڑنے دا فیصلہ کيتا ، میزبان دے کپتان نوں رابرٹ نیپئر نامزد کيتا گیا ، جنہاں دے پاس پہلے ہی تاجپنگا دے بغاوت تے سیپاجوج دے عروج دا تجربہ سی ۔ 21 اکتوبر 1867 مسا دے نیڑے اریٹیریا وچ 60،000 اُتے قوی برطانوی کارپوریشن اتری ، تے برطانوی - ایتھوپیا دی جنگ شروع ہوئے رہی اے۔ سرکاری طور اُتے دسیا گیا اے کہ جنگ دا مقصد ایتھوپیا اُتے قبضہ یا کسی دے جاگیردارانہ حقوق دا دعوی نئيں اے ، بلکہ صرف یوروپی یرغمالیاں دی رہائی اے۔ اس دی وجہ توں انگریزاں نوں ایتھوپیائی جھگڑےآں توں تقریبا کِسے مزاحمت دا سامنا نئيں کرنا پيا۔
گوبیز (لسٹا دا وارث ، مستقبل دے شہنشاہ ٹیکلے گجورجس دوم) تے بیزِبز کاسا (مستقبل دے شہنشاہ جان چہارم) جداں وڈے چوراں دے نال اتحاد نے سڑکاں تے عقبی حصے وچ برطانوی سلامتی دی ضمانت دی۔ بدلے وچ ، رابرٹ نیپئر نے اپنے ایتھوپیا دے اتحادیاں وچ بوہت سارے ہتھیار تے رقم ونڈ دی۔ سامراجی فوج 80 توں 15 جواناں اُتے منتج ہوئی ، اس نے صرف ڈیبری-تبور ، قلعہ میکڈیل تے جھیل تانا دے ماحول اُتے حکمرانی کيتی۔ 10 اپریل 1868 وچ میکڈیل تے دریائے بیشیل دے درمیان اروج دی لڑائی وچ ، 2،000 مضبوط برطانوی لاتعلقی نے تھیوڈروس دوم دی 4 توں 7 ہزار موہرا فوج نوں مکمل طور اُتے ختم کردتا۔ ایتھوپیا دی نصف فوج ہار گئی ، انگریز 2 ہلاک تے 18 زخمی ہوئے۔ شہنشاہ سمجھ گیا کہ اس نے سب کچھ کھو دتا اے ، اس نے اوولو دے ذریعے جانے دی کوشش کيتی سی ، لیکن شہزادی یورکیت دی فوج نے اسنوں روکیا سی ، جس دے بیٹے نوں میکڈیل وچ طویل قید دے بعد پھانسی دے دتی گئی سی۔ تھیوڈروس دوم نے انگریزاں توں معاہدہ کرنے دی کوشش کيتی ، لیکن انکار کردتا گیا۔ 13 اپریل وچ اک مختصر حملے دے بعد انہاں نے میکڈیل اُتے قبضہ کيتا ، صرف 10 برطانوی فوجی زخمی ہوئے۔ تھیوڈروس دوم نے گرفت وچ نہ لیانے دے لئی خود نوں گولی ماردی۔ انگریزاں نے میکڈیل تے 18 تریخ نوں پرت لیا شاہی تاج ، 7 سالہ بیٹے الماجاہا تے مخطوطات دا اک مجموعہ اپنے یرغمال بناتے ہوئے 18 واپس گیا۔
تھیوڈروس دوم دی شکست دے باوجود ، ایتھوپیا وچ یکجا رجحانات غالب ہوگئے تے انہاں دے طاقت ور حریفاں نے فوری طور اُتے ملک وچ اعلیٰ اقتدار دے لئی مقابلہ کرنا شروع کردتا۔ روانگی توں پہلے انگریزاں نے بوہت سارے ہتھیار بیزبیق قصا دے پاس چھڈ دئیے جدوں کہ میکڈیل نوں گوبیز دے حوالے کردتا گیا۔ جداں ہی سن 1868 وچ گوبیز نے ڈیمبیجا توں اک حکمران نوں ہٹایا ، بیگمدیر نوں محکوم کردتا ، گوگم اُتے قبضہ کر ليا تے شمال وچ بیزیز قصا دے خلاف چلا گیا ، جس نے اسنوں وی محکوم کردتا۔ چنانچہ گوزیز خود نوں شہنشاہ ٹیکلے گجورجس دوم قرار دیندے ہوئے تمام ایتھوپیا (سوائے شوہ) اُتے حکومت کرنے آیا۔ عام طور اُتے اوہ دانشمندی توں حکمرانی کردا سی تے رعایا دی دیکھ بھال کردا سی۔ 1869 وچ اس نے شوہ دے حکمران ساہل مرجم دے نال اتحاد قائم کيتا ، جس نے شہنشاہ دی طاقت نوں باضابطہ طور اُتے تسلیم کيتا سی تے اسنوں شوہ تے یوولو وچ کم کرنے دی آزادی دتی گئی سی۔
اس دے دور وچ ٹیکلے جیجورجس نے دوسرا (1868- 1871 ) ہمیشہ باغی فیوڈوم دے خلاف جنگ لڑی اے۔ 1871 وچ بیزی بِس - کاسہ دا اقتدار ختم ہوگیا ، جدوں کہ شہنشاہ نے عولو وچ بغاوت نوں دبا دتا۔ 11 جولائی وچ بیجوز قصا دے 12 ہزار فوجیاں نے اڈیوا دی جنگ وچ آتشاں اسلحے دے ذریعہ ٹیکلے گیجورجس دوم دی 60 ہزار فوج نوں شکست دتی ، جو پھڑیا گیا سی تے تشدد دے بعد جیل وچ ہی مر گیا سی۔ 21 جنوری 1872 بیزِبِس-کاسا نوں جوہینس چوتھے (1872- 1889 ) دے طور اُتے تخت نشین کيتا گیا۔ پہلے اس نے صرف ٹگرے اُتے حکومت کیتی ، لیکن جلد ہی گوگم نوں مسخر کر ليا تے اسنوں شوہ وچ باضابطہ طور اُتے تسلیم کرلیا گیا۔ ایہ تخت نشینی محور وچ ہويا ، جو ایتھوپیا دے چرچ دی جگہ بن گیا ، جو پہلے گوندور وچ واقع سی۔ ایتھوپیا دے مورخ بیرو طفلہ اس کاروبار نوں اس طرح بیان کردے نيں: "ابا بزاز کاسا ، یا شہنشاہ جان چہارم ، نزول دے لحاظ توں اک اشرافیہ سی ، تعلیم دے ذریعہ اک پادری سی ، مذہبی جوش دے نال اک جنونی سی ، اک اخلاقیات دا رجحان سی ، اک راہب سی ، مشق توں راہب سی ، اپنے ہی قوم پرست سی" سیاستدان ، جنگجو تے شہنشاہ پوزیشن دے مطابق۔ [۲]
نیا شہنشاہ ایتھوپیا نوں مکمل طور اُتے متحد کرنے وچ ناکام رہیا ، لیکن اس توں پہلے آزاد مسیحی صوبےآں جداں ٹگرے ، بیجیمڈر ، سیمین تے امہارا مرکزی اقتدار دے اقتدار وچ ہوئے سن ۔ 1878 وچ ، ایتھے تک کہ شوہ دے حکمران ، مینیلک نے وی اپنے آپ نوں شہنشاہ دا واسال تسلیم کيتا۔
اس نے شادی ترک کردتی ، اپنی تقریر وچ اکثر مذہبی اصطلاحات دا استعمال کيتا ، بدعتاں توں سختی توں انکار کيتا تے تمباکو تمباکو نوشی کرنے والےآں دے ہونٹ کٹنے دا حکم دتا۔ انہاں نے مذہبی اتحاد دی بنیاد اُتے ملک دے اتحاد دا وی تصور کيتا۔ چنانچہ 1878 وچ اک کونسل نے فیصلہ کيتا کہ ٹہادو سرکاری مذہبی عقیدہ ہونا چاہیدا ، لہذا مسلمان تن سال دے اندر تے پنج سالاں وچ کافراں نوں قبول کرلاں گے۔ ظالمانہ مذہبی ظلم و ستم شروع ہويا ، جدوں کہ بیرونی خطرات وی سنگین ہُندے گئے۔ 1869 وچ سویس نہر دے افتتاح دے بعد ملحقہ علاقےآں نوں اسٹریٹجک اہمیت حاصل ہوگئی۔ اس وقت مصر وچ پہلے ہی توں زیزلہ توں گارڈافو تک اک ساحل سی تے ہمسایہ سوڈان توں ایتھوپیا اُتے تیزی توں حملہ کيتا۔
بنیامن ڈسرایلی دی برطانوی حکومت نے اس پالیسی دی حوصلہ افزائی دی ، کیوں کہ اسنوں یقین اے کہ ایتھوپیا دے خلاف جنگ دے نتیجے وچ مصر برطانیہ توں زیادہ توں زیادہ قرض لے گا ، جس دے نتیجے وچ مصر دا انحصار تے ایتھوپیا کمزور ہوئے گا۔
1874 وچ ، مصری خدیو اسماعیل دے مشیر ، سوئس ورنر مننگر دی سربراہی وچ مصری فوج نے شمالی ایتھوپیا وچ بیلائن دی زمیناں اُتے قبضہ کيتا۔ 1875 وچ ، مصری فوج نے ورن منزنگر دی سربراہی وچ تاجورا توں تے روف پاشا دی سربراہی وچ زیزلہ توں ، ڈینشسورن ایڈولف آرینڈروپ دی سربراہی وچ مساو توں حملہ کيتا۔
16 نومبر1875 نوں رؤف پاشا دی سربراہی وچ مشرقی کور نے ہرارو اُتے قبضہ کرلیا ، لیکن کمانڈر دے نیڑے جنگ وچ شہنشاہ دے ذریعہ دوسرے کمانڈراں دی وڈی فوجاں بکھر گئياں۔ جان چہارم نے 14 توپاں سمیت وڈی ٹرافیاں اُتے قبضہ کرلیا۔ اس کامیابی دے بعد شاہی فوج دی تعداد 200 ہزار ہوگئی تے اس نے مسلماناں دے خلاف صلیبی جنگ دا اعلان کيتا۔ 7-9 مارچ ، 1876 نوں گورا دے نیڑے ہونے والی لڑائی وچ مصری فوج نوں کچل دتا گیا ، حبشیاں نے 12 ہزار جدید بندوقاں قبضے وچ لے لین۔ ساحل مرجم (مینیلک دوم) نے مصریاں دے نال نال شہنشاہ دے خلاف وی جنگ کرنے توں بار بار انکار کيتا ، ایتھے تک کہ جدوں یورپی باشندےآں نے اس توں ایتھوپیا دے تخت دا وعدہ کيتا سی۔ 1878 وچ 46000 گنرز دے نال شاہی فوج شوہ وچ داخل ہوئی۔ مینیلک دوم نے اس دے بجائے جان چہارم دے نال امن معاہدہ کيتا تے اتحاد کيتا۔ شوع کے حکمراناں نے ایہ اعزاز نیوز ( اک شہنشاہ دے بعد دوسرا ) حاصل کيتا ، جداں کہ گوگم دے حکمران ٹیکلے ہیمانوت نے کيتا۔ انہاں دونے حکمراناں دے پاس حالے وی اپنی فوجاں سن تے انہاں نے تقریبا مکمل آزادی حاصل کيتی۔
1885 وچ ، ڈوالی دے نیڑے ، اڈیولا ریس دی اک فوج ، جو سعتی توں دور نئيں سی ، نے 550 جواناں اُتے مشتمل اطالوی فوج نوں شکست دتی۔ 1876 ماں جان چہارم نے ایتھوپیا دے راہباں تے روسی قونصل کوزیونیکوف دے توسط توں روسی شہنشاہ الیگزینڈر II نوں اک خط تے تحائف بھیجے جس وچ سونے دا اک وڈا پار وی شامل سی۔ اس کارروائی توں سفارتی حلفےآں وچ اک حیات نو پیدا ہوئی ، لیکن ظاہر اے اس دا کوئی نتیجہ نئيں ملا۔
اس وقت یورپی نوآبادیاتی ریاستاں ایتھوپیا دے آس پاس تیزی توں سرگرم عمل سن۔ 1862 وچ فرانس نے جبوندی دے اوباک توں اک مقامی قبیلہ حاصل کيتا۔ 1869 وچ اک اطالوی بھاپشپ کمپنی نے اسیب بندرگاہ خریدی ، جو 1882 وچ اطالوی حکومت نوں منظور ہوئی۔ تیونس اُتے قبضہ کرنے دی ناکام کوشش دے بعد ، اٹلی نے بحر احمر اُتے اطالوی کالونیاں دا سلسلہ قائم کرنے دا فیصلہ کيتا ، جو اس نے فرانس تے برطانیہ دی مدد توں کرنا شروع کيتا۔
1881 وچ مہدی بغاوت شروع ہوگئی ، جو جلد ہی سوڈان وچ پھیل گیا تے برطانیہ دے مفادات نوں خطرے وچ ڈال دتا ، جو 1882 وچ مصر وچ برسر اقتدار آیا۔ لہذا برطانیہ نے سوڈان تے ایتھوپیا نوں گڑھے وچ ڈالنے دا فیصلہ کيتا۔ اپریل 1884 وچ مہیڈسٹاں نے گلبات میٹیما دے سرحدی شہر دا محاصرہ کيتا۔ 3 جون چہارم ، برطانوی ریئر ایڈمرل ولیم ہیویٹ تے مصر دے نمائندے م نے اس معاہدے اُتے دستخط کیتے جس دے نتیجے وچ ایتھوپیا نوں مساؤ بندرگاہ دے ذریعے اسلحہ تے گولہ بارود سمیت سامان آزادانہ طور اُتے منتقل کرنے دی اجازت دتی گئی۔ ايسے دے نال ہی اس نے بلائن توں اپنا علاقہ دوبارہ حاصل کيتا تے اس توں وعدہ کيتا سی کہ مہدیسٹ قصالہ ، عمدیب تے سنہت دی ناکہ بندی توں کیڈیوا فوج دی واپسی نوں آسان بنائے گی۔ ستمبر 1885 وچ ، ٹگرےکے حکمران الولا نے کوفت وچ جنگ وچ مہدیاں نوں شکست دتی۔ اس دے جواب وچ ، عمیر اربابا نے سرحد عبور کردے ہوئے مہبیر سلیس خانقاہ نوں جلا دتا۔ جنوری 1886 وچ گوگم دے ٹیکلے۔ہیمانت نے مہدیاں نوں گالبات میٹیما توں بے دخل کردتا تے امیر شکار دے نال چلا گیا۔
1882 وچ ، ساہل مرجام دی 7 سالہ بیٹی ، تے جان چہارم دے 12 سالہ بیٹے راس اراجے دی شادی ، زوڈیتو دی شادی وچ ہوئی۔ اشاراں دی عدم موجودگی وچ ، ساہل مرجم شہنشاہ دے تخت دا وارث ہوجاندا تے اس وقت تک اسنوں شوح دے جنوب تے مغرب وچ علاقےآں اُتے قبضہ کرنے دی پہلے ہی اجازت مل جاندی سی۔ 1881 وچ اس نے جیما ، گوما تے گیرا صوبےآں دی سلطنت اُتے قبضہ کيتا۔ 1882 وچ اس نے ہوڈرز دی سرزمین نوں فتح کيتا ، کیفا دی سلطنت نوں مات دیدی۔ ايسے سال اس دے حریف ٹیکلے-ہیمنانوٹ نے شوہ اُتے حملہ کيتا ، لیکن 7 مئی نوں دریائے ابج دے جنوب وچ ، امبوبو دے نیڑے کچل دتا گیا تے اسنوں پھڑ لیا گیا۔ شہنشاہ نے ساہل مرجم نوں آزاد کرایا سی ، لیکن شعحہ دے جنوب وچ اس نے زیادہ توں زیادہ اراضی حاصل کيتی۔ 1886 وچ ساہل۔مرجم نے آرسی تے یولیگا صوبےآں نوں فتح کيتا ، 1887 وچ مشرق وچ ہرارون تے مغرب وچ الیوبابورون۔ اس دے نتیجے وچ اس دے علاقے شہنشاہ دے نیڑے تقریبا almost برابر سن ۔ دراں اثنا ، مہدسٹاں دے خلاف جنگ تیز ہوگئی تے شمال توں نويں اطالوی - اطالوی آئے۔
1895 وچ پہلی اٹلی - ایتھوپیا دی جنگ شروع ہوئی ۔ 14 جنوری وچ ، ٹائیگر ریس مینگیشا دے عسکریت پسنداں نے کوٹیٹو دے نیڑے سابق اطالوی فوجیاں نوں توڑ دتا ، لیکن آخری لمحے وچ امدادی فوجیاں نے اسنوں حتمی فتح حاصل کرنے توں روک دتا۔ 1 مارچ 1896 وچ ادووا دی مشہور جنگ دیکھی ، جس دے لئی شہنشاہ مینیلک دوم نے 120 ہزار دی فوج جمع کيتی۔ اس دی طرف لڑائی وچ ریس مینگیشا ، ریس الولا تے ریس ہاگوس دے 3000 جنگجوواں نے وی شرکت کيتی۔ جدوں ایتھوپیائی باشندے پِچھے ہٹ گئے ، تاں مینگیشا ریس نے اطالویاں دے دباؤ دا مقابلہ کيتا تے جارحیت دا مظاہرہ کيتا ، جس نے آخر کار انہاں نوں فتح دلائی۔ کچھ شہادتاں دے مطابق ، اس نے مینیلک دوم نوں دسیا: "ميں نے اطالویاں نوں اٹھ سالاں توں نظربند رکھیا اے تے آپ اک ہی دن وچ ایسا نئيں کرسکدے نيں!" " [۲] اس فتح دے نتیجے وچ 11 ہزار اطالوی تے تقریبا 4 ہزار قیدی ہلاک یا زخمی ہوئے۔
20 واں صدی
[سودھو]1906 وچ ، مینیلیکو فالج دا شکار ہويا۔ 1909 وچ اس نے اپنے پوتے لیج-اجسو نوں اپنا جانشین منتخب کيتا ، حالانکہ اصل طاقت ریجنٹ یعنی ٹیسیمما دے پاس ہوگئی۔ مینیلیکو دا انتقال 1913 وچ ہويا۔
اعجازو پنجم دے ناں اُتے اس دے جانشین لیج اعجاسو نے کھل دے اسلام قبول کيتا ، تے اس نے خود نوں محمد دی نسل دا اعلان کيتا ، نہ کہ سلیمان دا ، جس نے اس دے عیسائی ماتحت افراد نوں ناراض کردتا ، جس نے اسنوں 1916 وچ ایتھوپیا دے آرتھوڈوکس دی منظوری توں برخاست کردتا۔ چرچ ، تے مینیلیکوس دی بیٹی ، زوڈیتو ، دا اقتدار تے انہاں دے وارث رس طافری دے نال ، مستقبل دے ہیل سلاسی اول دے نال تخت نشین ہويا۔
ہیل سلاسی 1 ويں
[سودھو]1930 وچ ، مہارانی دی موت دے بعد ، راس طفری مکونن نوں حاجل سیلسی دے ناں توں شہنشاہ بنایا گیا۔ 1931 وچ اک ایسا آئین منظور کیا گیا جس وچ اک مطلق العنان حکومت قائم کيتی گئی جس وچ اک پرائیویٹ کونسل تے اک سینیٹ تے اک نائب اُتے مشتمل خالصتا مشاورتی نوعیت دی دو عددی پارلیمنٹ دے نال شہنشاہ نوں الٰہی حق توں تمام طاقت مل جاندی اے۔ اطالوی مطالبات توں بچنے دے ل he ، اس نے جاپان تے امریکا دے نال تجارتی معاہداں اُتے دستخط کیتے تاکہ انہاں دے تحفظ نوں راغب کيتا جاسکے۔
اطالوی قبضہ
1930 دی دہائی دے دوران ایتھوپیا اٹلی ( اطالوی مشرقی افریقہ ) دی اک کالونی سی۔
زیادہ واضح طور اُتے ، 2 توں 3 اکتوبر ، 1935 وچ ، اریٹیریا توں فاشسٹ حکومت دے دوران اٹلی توں آنے والی فوجاں نے ایتھوپیا اُتے حملہ کيتا ۔ راجگڑھ ادیس ابابا نوں اطالویاں نے 5 مئی 1936 نوں فتح کيتا سی۔ اٹلی نے باضابطہ طور اُتے 9 مئی 1936 نوں ایتھوپیا نوں الحاق کرلیا ، تے اطالوی مشرقی افریقہ دے ناں توں اک مصنوعی سیارہ ریاست تشکیل دتی ، تے سیاسی تے ثقافتی اصلاحات ، گائاں دی بنیاداں تے متعدد انفراسٹرکچر کماں دی تعمیر دا سلسلہ شروع کيتا۔
شہنشاہ برطانیہ وچ جلاوطنی وچ چلا گیا تے لیگ آف نیشنس نے فرانس تے برطانیہ دے دعوواں دے باوجود ایتھوپیا دے مفادات دے حق وچ تنازعہ حل نئيں کيتا۔
پنج سال بعد ، 1941 وچ ، دوسری جنگ عظیم دے تناظر وچ ، اطالویاں نوں انگریزاں نے شکست دتی ، تے انہاں نوں ایتھوپیا ، اریٹیریا تے صومالیہ توں بے دخل کردتا گیا۔ ہیل سلاسی نے دوبارہ اقتدار حاصل کيتا ، تے اریٹیریا دے علاقے نوں اپنے نال جوڑ لیا۔
جنگ دے بعد دا دورانیہ
1955 وچ اک ہور جدید آئینی نمونہ اپنایا گیا ، جس دی وجہ عالمی آورگی دی شناخت سی ، حالانکہ ڈی فیکٹو مطلق العنان حکومت جاری رہی۔ 1952 وچ اریٹیریا دے نال فیڈرل یونین تے اس دے نتیجے وچ 1962 وچ وابستگی نے تحریک مزاحمت تے آزادی دی حمایت کيتی۔ اس وقت دے دوران مسائل نہ صرف اندر توں آئے سن ۔ جرمنی ، فرانس ، برطانیہ توں یورپ ، ریاستہائے متحدہ امریکا تے سوویت یونین نے سرد جنگ دے دوران متعلقہ عہدےآں اُتے تے پڑوسی سوڈان تے صومالیہ نے ایتھوپیا دی سرزمین اُتے بین الاقوامی پالیسی نوں چیلنج کيتا۔ اس توں شہنشاہ نوں دونے طاقتاں دے وچکار متوازن رہنے دی کوشش کرنے اُتے مجبور کيتا گیا۔
آخری سماجی بحران 1970 دی دہائی دے نصف حصے دی خشک سالی دے بعد اس وقت پیش آیا جدوں ملک وچ تقریبا 450،000 افراد بھکھ تے پیتاس دی وجہ توں ہلاک ہوگئے۔ احتجاج وسیع پیمانے اُتے پھیل گیا: یونیناں ، طلباء ، مخالفین تے فوج دے کچھ حصون نے تقریباud جاگیردارانہ حکومت کیتی مخالفت کيتی جو نويں معاشرے دی ضروریات نوں پورا نئيں کرسکدی سی ، تے اس بادشاہ نوں ستمبر 1974 وچ بے دخل کردتا گیا سی۔
سوشلسٹ دور (1974–1991)
[سودھو]اگلے سال ، فوجی عبوری حکومت دے صدر ، جنرل تیفیری بینٹی نے اچھ forی بادشاہت نوں ختم کردتا تے عوامی جمہوریہ دا اعلان کيتا۔ سوشلسٹ نظام قائم کرنے دے لئی بنیادی اصلاحات عمل وچ لیائی گئياں: بینکاری دی قومی سازی (قومیانہ) تے متعدد کاروباری ادارےآں ، زرعی اصلاحات ، خواندگی دی مہمات تے ايسے طرح کيتی۔ ايسے وقت ، مرکزی حکومت تے مختلف باغی گروپاں ، خاص طور اُتے اریٹرین آزادی دے کارکناں دے وچکار عملی خانہ جنگی دی صورتحال سی۔ 3 فروری 1977 نوں تیفیری بینٹی دے قتل دے بعد ، لیفٹیننٹ کرنل مینگیستو ہائل مریم اقتدار وچ آئے ۔
مینگیستو ہائل مریم دے دور وچ امتزاج دی پالیسی چلائی گئی ، شیراں نوں جنوب وچ منتقل کرنے دی کوشش کيتی گئی۔ 1970 وچ اک رد عمل "ٹگرجو دی قومی تنظیم" (بعد وچ - نیشنل فرنٹ آف لبریشن آف ٹگرجو ، این ایف ایل ٹی) قائم ہويا ، جس نے تمام ایتھوپیائی عوام دی آزادی دے نعرے دے تحت مرکزی اقتدار دے خلاف لڑی۔ 1988 وچ اس دی فوج وچ 10،000 توں زیادہ جنگجو شامل سن ۔ 1991 وچ ہور باغیاں دے نال این ایف ایل ٹی دے دستے ادیس ابابا وچ داخل ہوئے۔
سوشلسٹ دے بعد دا دور (1991 سے)
[سودھو]1991 وچ ، مینگیستو ہائل مریم حکومت دے خاتمے دے بعد ، ایہ اتحاد تشکیل دتا گیا ، جس وچ ایریٹرین پیپلز لبریشن فرنٹ (این ایف ایل ای) تے نیشنل لبریشن فرنٹ آف ٹائگرز (این ایف ایل ٹی) شامل سی ، جس دی سرپرستی وچ مختلف تنظیماں متحد ہوگئياں۔ NFLT دے ذریعہ بنایا گیا اے۔ اس اتحاد دی بنیاد اُتے ، حکمران انقلابی ڈیموکریٹک پیپلز فرنٹ آف ایتھوپیا (آر ڈی وی پی ای) ابھریا ، جس دی قیادت بنیادی طور اُتے شیراں نے کيتی۔ این ایف ایل ٹی تے آر ڈی وی پی ای رہنما میلس زیناوی نوں ایتھوپیا دا عبوری صدر قرار دتا گیا اے۔ ایتھوپیا دی سابقہ حکمران لیبر پارٹی اُتے پابندی عائد کردتی گئی سی ، اس دے بہت سارے ممبراں نوں گرفتار کيتا گیا سی تے انہاں نوں دوبارہ تعلیم دے لئی پینٹ کیمپاں وچ بھیج دتا گیا سی۔
یہ فیصلہ کيتا گیا سی کہ قانون سازی دا اک نواں ادارہ ، جس وچ 20 سیاسی تے نسلی تنظیماں دے 87 نمائندےآں اُتے مشتمل نمائندہ اک کونسل تشکیل دتی جائے گی۔ کونسل نے عبوری حکومت دے سربراہ میلز زینوی نوں منظوری دے دی۔ آر ڈی وی پی ای نے کونسل وچ 87 وچوں 32 نشستاں حاصل کيتیاں ، اورومو لبریشن فرنٹ ( ایف ایل او ) – 12 ، 1 نشست وچ ہر اک نے حاصل کردہ کارکناں تے یونیورسٹی دے پروفیسرز نوں باقی نشستاں اُتے قبضہ کيتا ، باقی جماعتاں تے معاشرتی طبقے دے قبضے وچ ۔
یکم تا 5 جولائی نوں ملکی کانفرنس دے انعقاد دے لئی نیشنل کانفرنس دا انعقاد کيتا گیا۔ اس نے اک ریفرنڈم وچ معاون ووٹ دی شرط اُتے تمام ایتھوپائی عوام دے آزادی دے حق نوں تسلیم کيتا۔ عبوری حکومت نے سیاسی سرگرمی اُتے عائد تمام پابندیاں نوں ختم کردتا۔
تھوڑی ہی دیر وچ 100 توں زیادہ پارٹیاں قائم ہوئے گئياں۔ اُتے ، متعدد تحریکاں نويں حکومت توں باہر رہیاں ، انہاں وچ سب توں اہم ایتھوپین ڈیموکریٹک فورسز (کے ای ڈی ایف) دا اتحاد سی ، جس نے 37 جماعتاں نوں متحد کيتا۔ دے ای ڈی ایف دونے علیحدگی پسند تحریکاں (جنہاں وچ اریٹیریا دی آزادی وی شامل اے ) تے آر ڈی وی پی ای دی مخالفت کردا اے۔ اُتے RDVPE اپنی مزاحمت نوں دبانے وچ کامیاب ہوگیا۔
1992 دے موسم بہار وچ ہونے والے بلدیاتی انتخابات وچ ، اورومیو وچ جمہوری ووٹاں دی اکثریت اورومو نیشنل ڈیموکریٹک آرگنائزیشن نے حاصل کيتی ، جسنوں نیشنل لبریشن فرنٹ آف ٹگرے (این ایف ایل ٹی) نے قائم کيتا سی۔ ایف ایل او تے ہور متعدد جماعتاں نے انتخابات دا بائیکاٹ کيتا ، جس نے اورومو علاقےآں وچ انتخابات نوں کالعدم قرار دے دتا۔ آر ڈی وی پی ای دے ذریعہ اس طرح دے طرز عمل دے خلاف احتجاج کردے ہوئے ، ایف ایل او نے اسنوں ترک کردتا تے متعدد ہور تنظیماں دے نال مل کے انتخابات دے نتائج نوں منسوخ کرنے دا مطالبہ کيتا۔ غیر منصفانہ رائے دہندگی دے بارے وچ ایف ایل او دی شکایات دے جواب وچ ، حکومت نے اچانک اپنے بیشتر جنگجوواں نوں غیر مسلح کردتا ، ایف ایل او دے اس دے 20 ہزار ارکان تے اس دے حامیاں نوں گرفتار کرلیا تے جیل بھیج دتا۔ [۳]
1993 وچ ، جنگ دے دوران این ایف ایل ای تے این ایف ایل ٹی دے وچکار ہونے والے معاہدے دے بعد ، سابقہ صوبہ اریٹیریا آزاد ہويا۔ نتیجے دے طور اُتے ، ایتھوپیا بحر احمر تک رسائی کھو گیا۔ اُتے ، دونے ملکاں دے تعلقات بدستور خراب رہے تے 1998 وچ اک جنگ شروع ہوئی ، جو سرحدی تنازعات دی وجہ توں پیدا ہوئی۔ سن 2000 وچ لڑائی بند ہوگئی ، لیکن سرحد بند اے تے تعلقات ناگوار نيں۔
جون 1994 وچ آئین ساز اسمبلی وچ ملک گیر انتخابات ہوئے۔ آر ڈی وی پی ای نے اک بار فیر مخالفین اُتے ظلم کيتا ، لہذا ایف ایل او تے بیشتر امہاری جماعتاں نے اک بار فیر انتخابات دا بائیکاٹ کيتا۔ اس دے نتیجے وچ ، آر ڈی وی پی ای ، نیشنل لبریشن فرنٹ آف ٹائگرس ، قومی جمہوری تحریک برائے امہارس تے نیشنل ڈیموکریٹک آرگنائزیشن آف اوروماس اُتے مشتمل ، نے 547 وچوں 484 نشستاں حاصل کيتیاں ۔ باقی نشستاں وی آر ڈی وی پی ای دے حامیاں نے وصول کيتیاں ۔
دسمبر 1994 وچ آئین ساز اسمبلی نے اک نويں آئین دی منظوری دی۔ اس دے مطابق ، ایتھوپیا اک وفاقی ریاست بن گیا تے اس دی علاقائی تنظیم بدل گئی۔ اس دے بجائے دے 14 انتظامی ضلعے، 9 نسلی خود مختار ریاستاں قائم کيتا گیا اے، اپنی مرضی توں آزاد ہونے دا حق حاصل اے جس وچ : افار ، امہار ، اوموری ، ہراری ، متحدہ دا علاقہ، قومیتاں تے جنوبی دے عوام ، بینشانگول گومازو ، کامبیلا ، صومالی ، دجلہ . دو شہراں - ادیس ابابا تے ڈائر داو - نوں وفاقی حیثیت دتی گئی اے جو ریاستاں دے برابر اے۔ علاقے تے آبادی وچ ریاستاں اک دوسرے توں نمایاں طور اُتے مختلف نيں۔ بوہت سارے نسلی گروہاں ( گوراگوج ، سیڈموج تے ہور) نوں اپنا سبسٹیج حاصل نئيں ہويا ، حالانکہ چھوٹے نسلی گروپ دے بال سب سب ٹیٹن نوں مل گئے نيں۔
نويں آئین دے تحت ، اس ملک دا ناں تبدیل کرکے ایتھوپیا فیڈرل ڈیموکریٹک جمہوریہ رکھیا گیا اے۔ دستوری اسمبلی دی جگہ دوہری پارلیمنٹ نے لے لی ، جس وچ عوامی نمائندےآں دی کونسل دے 548 ممبران تے فیڈرل کونسل دے 117 ممبران شامل سن ۔ ایوان زیريں توں نائباں دا انتخاب براہ راست ووٹ دے ذریعے کيتا جاندا اے ، ایوان بالا دے ممبران دا انتخاب 9 ریاستاں وچوں ہر اک دے نمائندےآں دی میٹنگاں وچ ہُندا اے۔
مئی 1995 وچ پارلیمانی انتخابات ہوئے ، جس وچ آر ڈی وی پی ای نے کامیابی حاصل کيتی۔ اگست 1995 وچ پارلیمنٹ سرکاری طور اُتے اک قانون ساز ادارہ بن گئی۔
اک فوجی اصلاحات ہوئی ، جس دے نتیجے وچ افریقہ دی سب توں وڈی فوج (400 ہزار افراد) نوں برطرف کردتا گیا تے انہاں دی جگہ این ایف ایل ٹی دے دستےآں تے اس دے اتحادیاں نے لے لیا۔ حزب اختلاف دی ہور تحریکاں دے دستےآں نوں استعفی دینے دا حکم دتا گیا سی۔
وزارت داخلہ دے بجائے سیکیورٹی ، امیگریشن تے ریفیوجی سروس قائم کردتی گئی اے ، جو براہ راست وزیر اعظم نوں رپورٹ کردی اے۔ آئین دے مطابق تمام طاقتاں وچ اک وزیر اعظم ہُندا اے ، صدر دے اختیارات کافی حد تک محدود ہُندے نيں۔
سن 2000 وچ ، حزب اختلاف دی جماعتاں دے صرف 12 ووٹرز تے 15 آزاد امیدوار پارلیمنٹ دے لئی منتخب ہوئے سن ۔
مئی 2005 وچ عام انتخابات ہوئے۔ ادیس ابابا تے ہور شہری ضلعے وچ ووٹاں دی پہلی گنتی حزب اختلاف دی قوتاں - اتحاد برائے جمہوریت (2004 وچ قائم کيتی گئی) تے یونائیٹڈ ایتھوپیا دی ڈیموکریٹک فورسز (2001 وچ قائم کيتی گئی) دی فتح دا مشاہدہ کردی اے۔ چنانچہ طاقتور نے کسان حلفےآں توں حتمی نتائج دا انتظار نئيں کيتا ، اجتماعی جعلسازی دا اعلان کيتا تے ووٹاں دی گنتی دا مطالبہ کيتا۔ دوبارہ گنتی تے دوبارہ انتخابات دے بعد تقریبا ہر جگہ آر ڈی وی پی ای جِتیا۔ اُتے ، حزب اختلاف دے نائبین دی تعداد وچ تھوڑا سا اضافہ ہويا: اتحاد تے جمہوریت دے اتحاد نے 109 نشستاں جیتاں ، متحدہ ایتھوپیا دی ڈیموکریٹک فورس - 52 نشستاں۔ حزب اختلاف دے کچھ ارکان نے انتخابی نتائج نوں تسلیم کرنے توں انکار کردتا تے الزام تراشی دا الزام لگیایا۔ ادیس ابابا وچ وڈے پیمانے اُتے مظاہرےآں دے دوران درجناں افراد ہلاک تے کئی ہزار نوں گرفتار کيتا گیا۔ ایف ایل او تے حکومت مخالف لڑنے والے دوسرے گروپاں نے وی جعلسازی دا اعلان کيتا تے عالمی برادری توں انتخاب دے نتائج نوں نظرانداز کرنے دا مطالبہ کيتا۔ اس دے جواب وچ ، اقتدار نے حزب اختلاف دے سیکڑاں ارکان نوں گرفتار کرلیا۔
ہائلے ماریام دیسالین بوشے (امہاری ኃይለማሪያም ደሳለኝ ቦሼ؛ 19 جولائی، 1965) 2012 دے بعد ایتھوپیا دے وزیر اعظم رہیا اے .
صومالیہ وچ مداخلت
[سودھو]دسمبر 2006 وچ ، ایتھوپیا نے اپنی فوج نوں صومالیہ وچ داخل کيتا۔
ایسپرانٹو وچ ایتھوپیا
[سودھو]ہابیل مونٹاگٹ دے نظم یوٹنا دے پنجويں گان وچ ، گوبان (غیر ملکی) دی اک مجلس منعقد ہوئی۔ اوتھے ایہ قبول کيتا گیا اے کہ منشیات دی انوڈین کے ذریعہ کمزور ہونے والے یوٹنوان (یعنی فلم دا مرکزی کردار نوح ) دی حوصلہ افزائی دی جانی چاہیدا۔ انا تھلے جاکے نوح نوں پہنچاندی اے۔ اس دا اثر انہاں دے سامنے شاعر والمیکی تے فیر جاپانی مصور ہوکوشی نے ظاہر کيتا جو اسنوں مستقبل دی انسانیت دی بہت وڈی کامیابیاں دے بدلے دکھاندے نيں ، جے اوہ اسنوں بچانے وچ کامیاب ہوجاندا اے ، یعنی ایشیاء وچ ، تے فیر فڈیاس دی باری آندی اے ، تے فیر مریم سکلوڈوفسکیا ، جو یوٹونا نوں یورپ دے عجائبات دکھاندا اے۔ اگلے دورے وچ اخناتین اے جو افریقہ توں دلچسپ چیزاں دکھاندا اے تے اس دے بعد اگلے ٹور دا تعارف کرواندا اے جسنوں سنائٹا کیٹا کہیا جاندا اے۔ اس علاقے دی تاریخی اہمیت نوں خراج عقیدت پیش کردا اے:
ہور پڑھیاں
[سودھو]- African Zion, the Sacred Art of Ethiopia. New Haven: Yale University Press, 1993.
- Antonicelli, Franco (1961). Trent'anni di storia italiana 1915–1945. Torino: Mondadori.
- Bahru Zewde (2001). A History of Modern Ethiopia, 1855–1974, 2nd, Oxford: James Currey. ISBN 978-0-85255-786-0.
- (1991) Recueil des inscriptions de l'Ethiopie des périodes pré-axoumite et axoumite. Académie des inscriptions et belles-lettres, De Boccard. Archived 2020-02-17 at the وے بیک مشین
- Del Boca, Angelo (1985). Italiani in Africa Orientale: La conquista dell'Impero. Roma: Laterza. ISBN 88-420-2715-4.
- Gibbons, Ann (2007). The First Human : The Race to Discover our Earliest Ancestor. Anchor Books. ISBN [[Special:BookSources/978-1-4000-7696-3
- Henze, Paul B. (2000). A History of Ethiopia. Layers of Time. C. Hurst & Co. Publishers. ISBN 1-85065-393-3.
- Johanson, Donald & Wong, Kate (2009). Lucy's Legacy : The Quest for Human Origins. Three Rivers Press. ISBN [[Special:BookSources/978-0-307-39640-2
- Marcus, Harold (1994). A History of Ethiopia. Berkeley.
- (1978) Class and Revolution in Ethiopia. Addis Abeba: Shama Books. ISBN 99944-0-008-8.
- Munro-Hay, Stuart (1992). Aksum: An African Civilisation of Late Antiquity. Edinburgh University Press. ISBN 0-7486-0209-7. Archived 2008-05-17 at the وے بیک مشین
- Pankhurst, Richard (2001). The Ethiopians: A History (Peoples of Africa). Wiley-Blackwell; New Ed edition. ISBN 0-631-22493-9.
- Pankhurst, Richard (2005). Historic images of Ethiopia. Addis Abeba: Shama books. ISBN 99944-0-015-0.
- Pankhurst, R. (1989). "Ethiopia and Somalia", in J. F. Ade Ajayi: Africa in the Nineteenth Century until the 1880s, General History of Africa 6. یونیسکو, 376+. ISBN 0-435-94812-1. سانچہ:Free access
- Phillipson, David W. (2003). Aksum: an archaeological introduction and guide. Nairobi: The British Institute in Eastern Africa. ISBN 1-872566-19-7.
- Sergew Hable Selassie (1972). Ancient and Medieval Ethiopian History to 1270. Addis Ababa: United Printers.
- Shinn, David H. Historical Dictionary of Ethiopia (2013)
- Taddesse Tamrat (2009). Church and State in Ethiopia, 1270–1527. Hollywood, CA: Tsehai Publishers & Distributors, second printing with new preface and new foreword.
- Vestal, Theodor M. (2007). "Consequences of the British occupation of Ethiopia during World War II", B. J. Ward (ed), Rediscovering the British Empire. Melbourne.
- Young, John (1993). Peasant Revolution in Ethiopia: The Tigray People's Liberation Front, 1975–1991. Cambridge University Press. ISBN 0-521-59198-8.
ہسٹوگرافی
[سودھو]- Crummey, Donald. "Society, State and Nationality in the Recent Historiography of Ethiopia" Journal of African History 31#1 (1990), pp. 103–119 online
باہرلے جوڑ
[سودھو]وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: History of Ethiopia |
ایتھوپیا دی تریخ دے بارے چ ہور جانن لئی وکیپیڈیاساتھی منصوبے: | |
ڈکشنری وکشنری توں | |
مشترکہ زریعے کومنز توں | |
آزاد تعلیمی موادتے مصروفیات ویکیورسٹی توں | |
آزاد متن خبراں ویکی اخبار توں | |
مختلف اقتباساں دا مجموعہ ویکی اقتباسات توں | |
آزاد کتاب گھر ویکی منبع توں | |
آزاد نصابی تے دستی کتاباں ویکی کتاباں توں |
- Ethiopian warrior, Ancient Greek Alabastron, 480-470 BC
- ETHIOPIA – A Country Study (at the کتب خانہ کانگریس)
- "The history of the Federal Democratic Republic of Ethiopia" (Hartford Web Publishing website)
سانچہ:EB1911 سانچہ:Ethiopia topics سانچہ:Years in Ethiopia سانچہ:History of Africa
- ↑ سانچہ:روسی علامتیہ Tsadik Hago Deres. Sama verko. p. 56.
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ سانچہ:روسی علامتیہ Tsadik Hago Deres. Sama verko. p. 58.
- ↑ Ethiopia: Status of Amharas. April 6, 1993 سانچہ:انگریزی علامتیہ