ایران وچ 1963 دے مظاہرے
| 15 Khordad incident | |||
|---|---|---|---|
| سلسلہ مضامین the Iranian Revolution | |||
 People of Tehran in the demonstrations with pictures of Ruhollah Khomeini in their hands. | |||
| تاریخ | 5 June 1963 | ||
| مقام | |||
| اختتام | Protests suppressed | ||
| تنازع میں شریک جماعتیں | |||
پس منظر۔[سودھو]
.jpg)
1963 وچ ، محمد رضا پہلوی ، ایران دے شاہ نے ایران وچ کئی جدید اصلاحات شروع کيتياں جنہاں نوں "شاہ تے عوام دا انقلاب" یا سفید انقلاب دے ناں توں جانیا جاندا سی ، اسنوں خون توں پاک انقلاب دی وجہ توں سفید کہیا جاندا سی۔ ایہ منصوبے ایران وچ سماجی تے معاشی تبدیلیاں لیانا سن ۔ [۶][۷] چنانچہ 26 جنوری 1963 نوں شاہ نے سفید انقلاب دے 19 قوانین دے لئی قومی ریفرنڈم کرایا۔ اس انقلاب دے قوانین زمینی اصلاحات ، جنگلات تے چراگاہاں دی قومیائزیشن ، سرکاری ملکيتی ادارےآں دی نجکاری ، منافع دی تقسیم ، سوانیاں نوں ووٹ دا حق دینا ، خواندگی کور دی تشکیل ، ہیلتھ کور دی تشکیل ، تعمیر نو دی تشکیل سی۔ تے ترقیاتی کور ، مساوات دے گھراں دی تشکیل ، تمام آبی وسائل دی قومی کاری ، شہری تے پینڈو جدید کاری تے تعمیر نو ، تدریسی اصلاحات ، صنعتی احاطے وچ مزدوراں دے حصص دا حق ، قیمتاں وچ استحکام ، مفت تے لازمی تعلیم ، ضرورت منداں دے لئی مفت کھانا ماواں ، سماجی تحفظ تے قومی بیمہ دا تعارف ، رہائشی جائیداداں کرائے اُتے لینے یا خریدنے دی مستحکم تے معقول قیمت ، تے بدعنوانی دے خلاف لڑنے دے اقدامات دا تعارف۔ شاہ نے اس انقلاب دا اعلان جدیدیت دے راستے دے طور اُتے کيتا۔ اس دے علاوہ ، ہور ذرائع دا خیال اے کہ شاہ اپنے سفید انقلاب توں پہلوی خاندان نوں قانونی حیثیت دے سکدا اے۔ انقلاب نے محمد رضا پہلوی تے ایرانی شیعہ مذہبی علماء ، علماء دے درمیان گہری دراڑ پیدا کردتی۔ انہاں نے دعویٰ کيتا کہ ایہ تبدیلیاں اسلام دے لئی سنگین خطرہ نيں۔ روح اللہ خمینی اعتراض کرنے والےآں وچوں اک سی [۸] جس نے قم وچ دوسرے مراجی تے علماء دے نال ملاقات کيتی تے انقلاب دے ریفرنڈم دا بائیکاٹ کيتا۔ 22 جنوری ، 1963 نوں ، خمینی نے اک لفظی اعلامیہ جاری کيتا جس وچ شاہ تے انہاں دے منصوبےآں دی مذمت کيتی گئی۔ خمینی نے شاہ دے پروگراماں دی مذمت جاری رکھی ، اک منشور جاری کيتا جس وچ اٹھ ہور سینئر مذہبی اسکالرز دے دستخط وی سن ۔ اس وچ اس نے انہاں مختلف طریقےآں نوں درج کيتا جنہاں وچ شاہ نے آئین دی خلاف ورزی دی ، ملک وچ اخلاقی بدعنوانی دے پھیلاؤ دی مذمت کيتی ، تے شاہ اُتے امریکا تے اسرائیل دے حوالے کرنے دا الزام لگایا۔ انہاں نے ایہ وی حکم دتا کہ ایرانی سال 1342 (جو 21 مارچ 1963 نوں پيا) دے لئی نوروز دی تقریبات نوں منسوخ کر دتا جائے تاکہ حکومتی پالیسیاں دے خلاف احتجاج دی علامت ہوئے۔ [۹][۷]
واقعات[سودھو]
خمینی دا خطبہ تے گرفتاری[سودھو]
3 جون 1963 دی سہ پہر ، عاشورہ ، خمینی نے فیضیہ سکول وچ اک تقریر دی جس وچ انہاں نے اموی خلیفہ یزید اول تے شاہ دے درمیان مماثلت کھینچی۔ اس نے شاہ نوں اک "بدبخت ، دکھی آدمی" قرار دتا تے اسنوں خبردار کيتا کہ جے اس نے اپنے طریقے نہ بدلے تاں اوہ دن آئے گا جدوں لوک ملک توں باہر جانے دے لئی شکریہ ادا کرن گے۔ [۱۰] تہران وچ ، خمینی دے حامیاں دا محرم مارچ اک لکھ دے لگ بھگ شاہ دے محل دے سامنے مارچ کردا سی ، "ڈکٹیٹر نوں موت ، آمر نوں موت!" خدا آپ نوں بچائے ، خمینی! خونخوار دشمن نوں موت! " [۱۱]
دو دن بعد صبح تن بجے سیکورٹی اہلکار تے کمانڈوز قم وچ خمینی دے گھر اُتے اترے تے اسنوں گرفتار کر ليا۔ انہاں نے اسنوں چھیندی وچ تہران دی قصر جیل وچ منتقل کر دتا۔ [۷]
بغاوت[سودھو]
5 جون نوں صبح طلوع ہونے دے نال ہی اس دی گرفتاری دی خبر پہلے قم تے فیر دوسرے شہراں وچ پھیل گئی۔ قم ، تہران ، شیراز ، مشہد تے ورامین وچ مشتعل مظاہرین دے وڈے پیمانے اُتے ٹینکاں تے پیراٹروپرز دا سامنا کرنا پيا۔ تہران وچ مظاہرین نے پولیس اسٹیشناں ، ساوک دفاتر تے وزارتاں سمیت سرکاری عمارتاں اُتے حملہ کيتا۔ حیرت زدہ حکومت نے مارشل لاء تے رات 10 بجے توں صبح 5 بجے تک کرفیو دا اعلان کردتا۔ اس دے بعد شاہ نے میجر جنرل غلام علی اویسی دی کمان وچ امپیریل گارڈ دی اک ڈویژن نوں شہر وچ منتقل ہونے تے مظاہرےآں نوں کچلنے دا حکم دتا۔ اگلے دن ، احتجاجی گروہ چھوٹی تعداد وچ سڑک اُتے آئے تے انہاں دا مقابلہ ٹینکاں تے "سپاہیاں نوں گولی مارنے دے احکامات دے نال جنگی سامان وچ " توں ہويا۔ [۱۲] ورامین دے نیڑے پشوا پنڈ بغاوت دے دوران مشہور ہويا۔ پشوا دے کئی سو دیہاتی "خمینی یا موت" دے نعرے لگاندے ہوئے تہران دی طرف مارچ کرنے لگے۔ انہاں نوں اک ریلوے پل اُتے فوجیاں نے روکیا جنہاں نے مشین گناں توں فائرنگ دی جدوں دیہاتیاں نے منتشر ہونے توں انکار کر دتا تے فوجیاں اُتے "ان دے پاس جو کچھ وی تھا" اُتے حملہ کر دتا۔ چاہے "دسیاں یا سیکڑاں" مارے گئے "غیر واضح" نيں۔ [۱۲] چھ دن بعد تک ایہ حکم مکمل طور اُتے بحال نئيں ہويا سی۔ [۱۰]
خمینی دی رہائی[سودھو]
حکومت وچ سخت گیر (وزیر اعظم اسداللہ عالم ، ساواک سربراہ نعمت اللہ نصیری) خمینی دے اختیار کيتا عملدرآمد، فسادات دا ذمہ دار وچوں اک اے، تے دے طور اُتے (کم متشدد) ہڑتالاں تے احتجاج بازاراں وچ تے دوسری جگہاں اُتے جاری رکھیا. فاطمی پاکراون۔ – ساوک دے سربراہ حسن پاکراون دی بیوی – اپنی یادداشتاں وچ کہندا اے کہ اس دے شوہر نے 1963 وچ خمینی دی جان بچائی۔ پاکراون نے محسوس کيتا کہ اس دی پھانسی ایران دے عام لوکاں نوں ناراض کرے گی۔ اس نے شاہ دے سامنے اپنی دلیل پیش کيتی۔ اک بار جدوں اس نے شاہ نوں راضی کرنے دی اجازت دینے اُتے راضی کر ليا تاں اس نے ایران دے سینئر مذہبی رہنماواں وچوں اک آیت اللہ محمد کاظم شریعتمداری نال ملاقات کيتی تے انہاں توں مدد منگی۔ شریعتمداری نے تجویز دتی کہ خمینی نوں مرجہ قرار دتا جائے۔ چنانچہ دوسرے مرجاں نے اک مذہبی حکم دتا جسنوں پکراون تے سید جلال تہرانی شاہ دے پاس لے گئے۔ [۱۳] پاکروان دی خمینی دی جان بچانے دی وجہ توں اسنوں اپنا خرچ کرنا پيا۔ انقلاب دے بعد جدوں اسنوں سزائے موت سنائی گئی ، پاکروان دا خمینی توں قریبی تعلق رکھنے والا ذاتی رابطہ اس توں معافی مانگنے گیا تے خمینی نوں یاد دلایا کہ پاکراون نے اس دی جان بچائی اے ، جس دا خمینی نے جواب دتا "اسنوں نئيں ہونا چاہیے"۔
قصر جیل وچ انیس دن گزرنے دے بعد ، خمینی نوں پہلے عشرت آباد فوجی اڈے تے فیر تہران دے داودیہ سیکشن دے اک گھر وچ منتقل کيتا گیا جتھے اسنوں نگرانی وچ رکھیا گیا۔ انہاں نوں 7 اپریل 1964 نوں رہیا کيتا گیا تے قم واپس آئے۔ [۱۰]
انقلاب دے بعد۔[سودھو]
15 خرداد دی تریخ پورے اسلامی جمہوریہ ایران وچ وڈے پیمانے اُتے قابل ذکر اے۔ ہور جگہاں دے درمیان ، چوراہے نوں 15 خورداد کراس روڈ دے ناں توں جانیا جاندا اے ، خرداد میٹرو اسٹیشن دا 15 ويں اسٹیشن دا ناں اس دے ناں اُتے رکھیا گیا اے۔ اتفاق توں ، خمینید 1989 وچ 15 خرداد دے واقعہ چھبیہہ سال بعد فوت ہوئے۔
حوالے[سودھو]
- ↑ Rahnema, Ali (February 20, 2013) [December 15, 2008]. "JAMʿIYAT-E MOʾTALEFA-YE ESLĀMI i. Hayʾathā-ye Moʾtalefa-ye Eslāmi 1963–79". Encyclopædia Iranica. Fasc. 5 XIV. New York City: Bibliotheca Persica Press. pp. 483–500. Retrieved March 15, 2016.
...the initial organization and mobilization of the demonstrations that occurred in Tehran after the arrest of Khomeini on 5 June 1963, was the work of the Coalition...
- ↑ Shahibzadeh, Yadullah (2016). Islamism and Post-Islamism in Iran: An Intellectual History. Springer, 34. ISBN 978-1-137-57825-9. “The Freedom Movement participated actively in the 1963 uprising, instigated by Khomeini. The leading and younger members of the movement were imprisoned after the event.”
- ↑ Hosseini, Mir M.. "The 15 Khordad Uprising". http://www.fouman.com/Y/Get_Iranian_History_Today.php?artid=1146. Retrieved on 5 June 2017.
- ↑ Moin, Baqer (2000).
- ↑ Staff (undated).
- ↑ Saeed Rahnema; Sohrab Behdad (15 September 1996). Iran After the Revolution: Crisis of an Islamic State. I.B.Tauris. pp. 21–35. ISBN 978-1-86064-128-2.
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ ۷.۲ P. Avery; William Bayne Fisher; G. R. G. Hambly; C. Melville (10 October 1991). The Cambridge History of Iran. Cambridge University Press. p. 281,448. ISBN 978-0-521-20095-0. سائیٹ غلطی:Invalid
<ref>tag; name "AveryFisher1991" defined multiple times with different content - ↑ Hossein Alikhani (2000). Sanctioning Iran: Anatomy of a Failed Policy. I.B.Tauris. p. 12. ISBN 978-1-86064-626-3.
- ↑ Heather Lehr Wagner (2010). The Iranian Revolution. Infobase Publishing. pp. 39–45. ISBN 978-1-4381-3236-5.
- ↑ ۱۰.۰ ۱۰.۱ ۱۰.۲ "History of Iran: Ayatollah Khomeini".
- ↑ Moin, Baqer (2000).
- ↑ ۱۲.۰ ۱۲.۱ Moin, Baqer (2000).
- ↑ Pakravan, Fatemeh (1998).