ایسٹر جزیرے دی تریخ
وسیع جنوبی بحر الکاہل دے اک کونے وچ ایسٹر نامی اک جزیرہ واقع اے جو چلی دی سرزمین توں اے۔ ایہ خوبصورت جزیرہ چلی دی سرزمین توں 3515 کلومیٹر دور اے تے ایہ صوبہ والپاریسو توں وکھ اے۔ ایسٹر دے نیڑے پڑوسی جزیریاں وچوں اک ، سالائی گومز جزیرہ اے ، جو صوبے توں 400 کلومیٹر مشرق وچ واقع اے۔
پٹیکرن آئلینڈ ایسٹر دا نیڑے ترین آباد جزیرہ اے جو ایسٹر توں 2،075 کلومیٹر مغرب وچ واقع اے۔ اس جزیرے دا رقبہ 163.6 مربع کیلومیٹر اے تے اس دی مجموعی آبادی 3،791 (2002 مردم شماری) اُتے مشتمل اے۔ جزیرے دی 3،304 آبادی ہنگاروا دے وسط وچ مقیم اے۔
ایسٹر جزیرہ خاص طور اُتے اپنے عجیب و غریب 400 سالہ قدیم مجسمیاں دے لئی مشہور اے۔ موئی مجسمے نيں جو ساحل دے کنارے اک لائن وچ کھڑے نيں۔
اس جزیرے دے پہلے باشندے پولینیشین دی جڑاں رکھدے نيں۔ اس جزیرے اُتے آنے والے پہلے یورپی زائرین نے جزیرے دے ابتدائی باشندےآں دی زبانی روایات نوں ریکارڈ کيتا۔ جزیرے باز انہاں روایات وچ ، ایسٹر نے دعوی کيتا کہ ہٹو ما توا نامی اک کمانڈر اپنی بیوی تے کنبے دے نال اک یا دو وڈی کشتیاں وچ جزیرے آیا سی۔
شائع شدہ ادب وچ ایسٹر جزیرے وچ پہلی تصادم دا ذکر 300 توں 400 اے ، یا اس وقت جدوں پہلی انسان ہوائی وچ آباد ہويا سی۔ کچھ اسکالرز دا خیال اے کہ ایسٹر جزیرہ 700-800 تک غیر آباد سی ، جزیرے دے ابتدائی باشندے مغرب تے مارکس جزیرے توں آئے ہوئے دکھادی دیندے سن ۔
اوہ کیلے ، گنے ، میٹھے آلو تے ہاتھی دے دند لائے۔ 1860 دی دہائی وچ مشنری کنودنتیاں دے مطابق ، اس جزیرے وچ اک وکھ طبقاتی نظام سی۔ جزیرے دی سبھیاچار دا مشاہدہ کرنے والا عنصر وڈے ، دیو موائی دی تعمیر اے جو آباؤ اجداد دی عبادت دا حصہ رہیا اے۔
Moes دی یکساں ظاہری شکل اے جو پورے ساحل دے نال اے تے مرکزی حکومت دے اقدامات دی نشاندہی کردی اے۔ شاہی خاندان دے علاوہ جزیرے دے باسیاں وچ پجاری ، سپاہی تے سوداگر شامل سن ۔ آخری بادشاہ ، اپنے کنبہ دے ہمراہ ، 1860 دی دہائی وچ پیرو دیاں کاناں وچ غلام دی حیثیت توں فوت ہوگیا۔
آبادی
[سودھو]1982 وچ ایسٹر جزیرے دی تقریبا 70 فیصد آبادی رپنائی سی ، لیکن 2002 وچ رپنوئی صرف 60 فیصد سی۔ یورپی چلیاں نے اس دوڑ وچ 39٪ حصہ لیا تے 1٪ مقامی امریکی (چلی) سن ۔ اس جزیرے دی آبادی کثافت 23 مربع کلو میٹر اے۔
سبھیاچار
[سودھو]پوری تریخ وچ ، ایسٹر جزیرے دے لوکاں نے اپنا ویژول لائن سسٹم تیار کيتا اے۔ معاشرے دے دوسرے پہلوآں دی طرح انہاں دے وی نسخے اِنّے دور دراز تے پراسرار نيں جِنّا حالے سمیرے توں باہر اے۔ اس جزیرے اُتے 7،000 توں زیادہ افراد کدی نئيں رہ سکے نيں۔ تقریبا 1600 عیسوی وچ ، انہاں دی سبھیاچار اچانک تے تیزی توں زوال پذیر ہوگئی۔
موآی
[سودھو]موآیی
موئی ایسٹر جزیرے دا سب توں اہم ثقافتی نشانی نيں ، انہاں وچوں 288 آو نامی وڈے پلیٹ فارم اُتے کھڑے نيں۔ ایہ پلیٹ فارم ڈیڑھ میل دے فاصلے اُتے اے ، اس جزیرے دے آس پاس تقریبا عالمگیر پٹی تیار کردا اے۔ اک ہور 600 موئی ، جو ارتقا دے مختلف مراحل وچ نيں ، پورے جزیرے وچ بکھرے ہوئے نيں۔ بارودی سرنگاں وچ تے پرانی سڑکاں دے نال نال ساحل سمندر دے نال۔ بالاں دے سائز تے وزن اُتے منحصر اے ، اک اندازے دے مطابق لکڑی دے رولرس تے سلیجز دے ذریعہ اسنوں لے جانے دے لئی 50 توں 150 افراد دی ضرورت سی۔
پتھر دے مکانات
[سودھو]1233 دا قبل تریح پتھر مکان ، جسنوں توپا کہیا جاندا اے تے بعد وچ مرغی دا مکان ، اس جزیرے وچ سب توں نمایاں زندہ بچ جانے والے گھر نيں۔ پتھر دے مکانات تقریبا 6 میٹر چوڑے سن جنہاں وچ اک بیلناکار ڈھانچہ تے اک محراب والی چھت سی۔ انہاں مکانات دا داخلہ بوہت گھٹ اے تے صرف اُتے دی طرف جاکے ہی داخل ہونا ممکن اے۔ 1882 وچ ، جرمناں نے متعدد مکانات دی کھدائی دی تے گھراں دے اندر انسانی باقیات پاواں۔ مقامی لوکاں نے جرمناں نوں دسیا کہ ایہ تھاںواں ایسٹر جزیرے دے بادشاہاں تے سرداراں دی آرام گاہ نيں۔
ہر گھر وچ دو چھوٹے سوراخ سن ۔ جے کسی دشمن دی روح انہاں وچوں کسی اک وچ داخل ہوجائے تاں ، متوفی دی روح دوسرے توں بچ سکدی اے۔ قابل ذکر گل ایہ اے کہ باقی تعداد وچ پتھر دے مکانات تے موئی اک دوسرے دے نیڑے نیڑے نيں ، تے اس دا شاید مطلب ایہ اے کہ پتھر دے گھر وچ دفن ہر شخص دے لئی اک موئی بنایا گیا سی۔ قبراں دے طور اُتے پتھر دے مکانات دا استعمال ايسے وقت موئ دی پیداوار تے آبائی عبادت دے خاتمے دے نال ہی ختم ہوگیا اے۔ اٹھارہويں صدی دے ہنگامے دے دوران ، جزیرے بازاں نے اپنے مرنے والے افراد نوں ہرن (موئ پلیٹ فارم) دے مکاناں وچ دفن کرنا شروع کردتا اے تے پتھر دے مکاناں نوں مرغیاں دے ٹھکانے دے طور اُتے استعمال کرنا شروع کردتا اے۔
رونگورونگو
[سودھو]رونگرونگو ایسٹر جزیرے دے انہاں لاک اسرار وچوں اک اے ، جس دی اطلاع 1864 وچ اک فرانسیسی مشنری نے دتی سی۔ اس وقت دے کئی جزیراں نے اسنوں پڑھنے دے قابل ہونے دا دعوی کيتا سی ، لیکن تمام کوششاں بیکار سن۔ اس وجہ توں کہ آبادی دا صرف اک چھوٹا جہا حصہ خواندہ سی ، لہذا رونگورونگو نوں ایہ اعزاز حاصل سی کہ اوہ کنبہاں تے کاہناں اُتے حکومت کرے۔
رنگورنگو اُتے لکڑی دی سینکڑاں میزاں تے کرسیاں تے برتن کھڑے ہوئے وچوں صرف 26 دنیا دے میوزیم وچ برقرار نيں ، تے جزیرے اُتے کوئی وی ننيں۔