بابا اعلا سنگھ
| ||||
|---|---|---|---|---|
| تاریخ پیدائش | سنہ 1691
| |||
| تاریخ وفات | سنہ 1765 (73–74 سال)
| |||
| شہریت | ریاست پٹیالہ | |||
| مناصب | ||||
| مہاراجہ پٹیالہ | ||||
| دفتر وچ ۱۷۱۴ – ۱۷۶۵ |
||||
| ہور معلومات | ||||
| پیشہ | شاہی حکمران | |||
ترمیم  | ||||
| مہاراجہ اعلیٰ سنگھ اور مہاراجہ لدھا | ||
|---|---|---|
| راج دا سماں | 1714–1765 | |
| جم | جنوری 8, 1691 | |
| فول بٹھنڈہ ضلع | ||
| موت | اگست ۷, ۱,۷۶۵ (عمر 74 سال) | |
| پٹیالہ، پنجاب | ||
| دفن | پٹیالہ | |
| آخری سنسکار | پٹیالہ | |
| بیوی | پھتو (بعد وچ فتح کور) | |
| بیوی | پھتو (بعد وچ فتح کور) | |
| خاندان | جٹّ سنگھ | |
| پیؤ | رام سنگھ | |
| ماں | راج کور | |
مہاراجہ اعلیٰ سنگھ جو پٹیالہ ریاست دے بانی سن دا جم 8 جنوری، 1691 دے دن بھائی رام سنگھ دے گھر ہویا۔یہ چھ بھاٸی تھے 1. دونہ 2. سوبھا 3. اعلیٰ 4.بختا 5. بدھا اور 6. لدھا. اعلیٰ سنگھ دا جم فول ضلع بٹھنڈہ وچ ہویا سی۔ اوہناں دی شادی کھنہ دے بھائی کالا دی بیٹی پھتو (بعد وچ فتح کور) نال ہویا سی۔
آپ دی محنت نال آپ 1714 وچ 30 پنڈاں دی اک نکی جہی ریاست دا چودھری بنیا۔ 1723 وچ آپ نے کئی ہور پنڈاں اُتے وی قبضہ کر لیا۔ آپ نے اپنی راجگڑھ برنالہ نُوں بنایا سی۔ 1731 وچ آپ نے رائیکوٹ دے رائے کلھا نوں، چھاجلی، لونگووال، دڑھبا، شیروں اس مگروں اس نے بٹھنڈہ اُتے وی قبضہ کر لیا۔ آپ نے 1732 وچ کھنڈے دی پاہل لئی تے سکھ سج گیا| آپ 1753 وچ پٹیالہ نگر دی نیہہ رکھی۔ 1761 وچ آپ نے مرہٹیاں دا ساتھ دتا جس اُتے احمد شاہ ابدالی نے اعلیٰ سنگھ اُتے حملہ کرن دا فیصلہ کیتا۔ مرہٹیاں، نوں بری طرحاں تباہ کرن اتے لکھاں-کروڑاں دا مال لٹن مگروں، اپنے-اپنے نوں دنیا دی سبھ توں وڈی طاقت اتے کامیاب طاقت سمجھدا ہویا، احمد شاہ دلی توں مڑ پیا 29 مارچ، 1761 دے دن پجے۔اتھے پٹیالے دا راجا اعلیٰ سنگھ احمد شاہ دے دربار وچ حاضر ہویا اتے بہت سارے کیمتے تحفے پیش کیتے۔ احمد شاہ نے خوش ہون دی بجائے اعلیٰ سنگھ نوں گفتار کر لیا کیونکہ اعلیٰ سنگھ نے بیتے سال مرہٹیاں دی مدد کیتی سی۔ اعلیٰ سنگھ نے احمد شاہ توں اس غلطی دی معافی منگ لئی۔ احمد شاہ نے آپ نوں تن لکھ روپئے جرمانہ ادا کرن واسطے آکھیا۔ جرمانہ وصول کرن مگروں احمد شاہ نے اعلیٰ سنگھ نوں افغان حکومت ولوں 'پٹیالے دا راجا' دا عہدے دا خطاب دتا۔ مگروں اعلیٰ سنگھ ولوں افغانیاں دی غلامی قبولن اُتے سربتّ خالصہ دے جتھیدار س۔ جسا سنگھ آہولوالیا نے اس دی بے عزتی کیتی تے اس نوں بھاری جرمانہ کیتا۔ اعلیٰ سنگھ نے سربتّ خالصہ نوں وی جرمانہ ادا کر دتا۔ 7 اگست، 1765 نوں آپ دی موت ہو گئی۔
جیون[سودھو]
ریاست پٹیالا دے پہلے مہاراجا بابا اعلا سنگھ دا جم سنّ 1691 عیسوی وچّ سری راما جی دے گھر ہویا۔ ایہہ اپنے پیؤ دے تیجے پتر سن۔ ایہناں توں پہلاں 'دنا' اتے 'سبھا' سن۔ ایہناں توں بعد بکھتا، بڈھا تے لدھا ہوئے۔ بابا اعلیٰ سنگھ دی بنساولی جیسلمیر دے بھٹی راجگھرانے نال ملدی ہے۔ جیسلمیر راجپوت اپنے آپ نوں سری کرشن جی دی سنتان مندے ہن۔
پر جیسلمیر دے ونش(اولاد) وچوں انند راؤ دے پتر کھیوا نے جٹاں وچوں نیلی بار دے اک جٹ زمیندار بشیر دی بیٹی نال ویاہ کر لیا۔ راجپوت ایہہ گلّ سہن نہ کر سکے جس کرکے کھیوا ونش راجپوتاں نالوں وکھرا ہو گیا۔ نیم انوسار کھیوے دی سنتان راجپوتاں توں جٹاں وچّ بدل گئی۔ کھیوے دے ونش وچوں روپ چند تے کالھا بھرا سن۔ پھول تے صندل روپ چند دے بیٹے سن۔ جدوں پھول 12 سالاں دا سی تاں روپ چند دی موت ہو گئی۔ پتا دی موت توں بعد پھول تے صندلی بھاوَ دوویں بھراواں نوں کالھا نے اپنے کول رکھیا۔ اوہ سماں چھویں پاتشاہ سری گورو ہرگوبند جی دا سی۔ کالھا اک دن دوویں بھراواں نوں گورو جی کول لے گیا۔ گورو جی نے اوہناں دا اداس چہرہ ویکھ کے پچھیا، ایہہ کی منگدے ہن کالھا تائے نے آکھیا 'جی ایہہ بھکھے ہن کجھ کھان نوں منگدے ہن۔' گورو جی نے بچن کیتا 'کہ کالھے ایہہ تاں ہزاراں دی بھکھ مٹاؤنگے-پھولؤنگے دی پھلواڑی ودھیگی پھلیگی۔'
مہاراجہ لدھا بھٹی[سودھو]
لدھا کا تعلق بلند کے بیٹے بھاٹی / بھٹی سے ھے .بھٹی کی 53 ویں پشت بعد لدھا کا جنم بابا راما کے گھر پھلکین کے خاندان میں ھوا.بھٹی کی اولاد کے مہشور خاندان اور شخصيات یہ ھے. راول جیسل ( قعلہ جسلمیر ) , سدھو ( قبیلہ سدھو ) , براڑ ( قبیلہ براڑ ) اور پھول ( خاندان پھلکین ) ھیں. لدھا کی تاریخ (پیدائش: 1696ء) تحصیل رام پورہ پھول ، ضلع بھٹنڈا ، مشرقی پنجاب ھندوستان میں ھوٸی. پھول کے بیٹے بابا راما کے چھ ( 6) بیٹے تھے.پہلا بیٹا 1. دونہ 2. سوبھا 3. بختا 4. بابا اعلٰی 5. بدھا 6. لدھا تھا.پھول سے پھلکین خاندان وجود میں آیا.
👫 پھلکین قبیلہ 👫
مسٹر لیپیل گریفن لکھتے ھیں پھولروپ چند کا دوسرا بیٹا تھا، مائی امبی، ایک جٹانی جاٹ عورت کا۔ 1627 میں پھول نے مہراج چھوڑ کر پانچ میل کے فاصلے پر ایک گاؤں کی بنیاد رکھی، جسے اس نے اپنے نام سے پکارا۔ پھول کے سات بچے تھے جن سے بہت سے بزرگ گھرانوں میں سے ہیں۔اپنی پہلی بیوی، بالی، نابھہ میں دلامی کے ایک زمیندار کی بیٹی سے، اس کے تین بیٹے تھے، 1. تلوکھا، 2. ⇦ راما، اور 3. رگھو، اور ایک بیٹی، 4. رامی رام کور یا فتوح، جسے وہ رام داس کے ایک سردار سے شادی کی۔ تلوکھا سے نابھہ، جھنڈ اور بدروخان کے گھر اترے۔راما سے بھدور، پٹیالہ اور مالود کے گھر؛ اور روگھو سے، جیوندان کے سکھ۔سیدھانی کی اپنی دوسری بیوی راجی سے اس کے تین بیٹے بھی تھے، چنوں، جھنڈھو اور تخت مال۔جھنڈھو - ان میں سے دوسرا بغیر کسی مسئلے کے مر گیا،چنوں اور تخت مال کی اولاد، جسے "لاؤدھگھریاں" سکھ کہا جاتا ہے، گمتی گاؤں کے جاگیردار ہیں۔رام کے بیٹے: لیپل ایچ گریفن لکھتے ہیں: رام نے سبی سے شادی کی، جو نانون کے ایک بھٹو زمیندار کی بیٹی تھی، جس سے ان کے چھ بیٹے پیدا ہوئے، 1. دونہ، 2. سبھا، 3. آلا سنگھ، 4. بخت، 5. ⇦ لدھا، اور 6. بدھا. ڈونا، پہلا بیٹا، بھدور خاندان کا بانی تھا۔سبھا، دوسرا بیٹا، 1729 میں مر گیا، اور اس کا اکلوتا بیٹا، جودھ، اسی سال؛ اور ہوڈیانہ، جسے اس نے فتح کر کے اپنا ٹھکانہ بنایا تھا، اس کے بھائی آلا سنگھ کے قبضے میں آ گیا۔تیسرا بیٹا، آلا سنگھ، ریاست پٹیالہ کا بانی تھا۔چوتھا بیٹا بختہ ملود خاندان کا آباؤ اجداد تھا۔بدھ اور لدھا، جنہوں نے رام سنگھ کا نام لیا، کوئی اولاد اب (یعنی 1870 انگریز دور میں) پٹیالہ میں نہیں رہ رہی ہے۔ رام کا آخری بیٹا ⇦ لدھا رام تھا.
👫 لدھا قبیلہ 👫
لدھا (پیدائش: 1696ء) تحصیل رام پورہ پھول ، ضلع بھٹنڈا ، مشرقی پنجاب ھندوستان . لدھا ( کے معنی موٹا تازہ/صحت مند).بابا لدھا اپنے بھاٸیوں سے کسی بات پے ناراض ھوکر { افغانستان } میں چلا آیا. اسکی ملاقات سردار جرنیل گولا خان سے ھوٸی پھر دونوں لدھا اور سردار گولاخان نے افغانستان سے ہجرت کرکے موجودہ ضلع خوشاب اور میانوالی کے درمیان میں کڑی/ بستی گولا خان کی بنیاد رکھی جو آج کل شہر گولیوالی سے مہشور ھے . لدھا رام نے سکھ مذہب سے اسلام قبول.برطانوی مسٹر ڈپٹی کمشنر شاہ پور کیپٹن ڈیوس 1865عیسوی میں زمین کے بندوبست یا 157 سال پہلے شجرہ نسب میں لدھا قوم بھٹی عرف لدھاخیل کا لقب دیا جو آج کل لدھا کی اولاد لدھے خیل قبیلہ سے مہشور ھے. موجودہ گولیوالی میں میرے خاندان کے پہلے برزگ کا نام لدھا تھا. بابا لدھا کو بھاٸیوں سے بحچھڑے تقریبا 300 سال گزر گے ھیں.
بابا لدھا ⇦1. دولا / دلہ اور 2. دریاٸ۔ دلہ، ایک بیٹا ⇦ مہانڑا ۔ مہانڑا، ایک بیٹا ⇦ ڈھینگانڑا ۔ ڈھینگانڑا کے چار بیٹے تھے، ⇦ 1. ککو ، 2. کالو ، 3. بجارا اور 4. یارا۔ ککو کے دو بیٹے تھے، 1. محمد اور 2. احمد . ⇦ محمد کے چار بیٹے تھے، 1. اللہ دتہ 2. فتح خان، 3. نور خان اور 4. خان زمان۔ ⇦ اللہ دتہ کے پانچ بیٹے تھے 1. مست خان، 2. سلطان احمد 3. حاکم خان 4. رب نواز اور 5. محمد نواز۔ ⇦ حاکم خان کے تین بیٹے ہیں 1. محمد خان 2. عبدالخالق اور 3. عبدالرف۔ ⇦ محمد خان ایک بیٹا ⇦ محمد بلال خان .
راج پربندھ[سودھو]
بابا اعلا سنگھ دا راج پربندھ شانتمئی تے سادہ سی۔ کسے نوں وی نوکری دین لگے اس دی ذات نہیں دیکھی جاندی سی، اس دے گناں 'تے وچار ہندی سی۔ سبھ دے دھرماں دا ستکار سی۔ خلیفہ محمد حسن لکھدے ہن کہ اوہ بہت دھرم نپیکھی، کھلھے دل والے اتے طبیعت دے سخی سن۔ اپنی پرجا نال چاہے اوہ کسے وی دھرم دا ہووے برابر دا سلوک کردے سی۔ ڈوگر لکھنا ایہناں دا مسلمان سیناپتی ساری عمر اپنے عہدے تے رہیا ۔ جے کوئی مر جاندا سی تاں اوہدے پتر نوں نوکری دے دندے۔ بھاویں مسلمان ہووے، ہندو ہووے جاں پھر سکھ ہون ایہو کارن سی کہ سارے دھرماں دے لوک ایہناں دی مندے سن۔ مسلمان پرجا نے کدے بابا اعلیٰ سنگھ جی دے ورودھ بغاوت نہیں کیتی۔ اعلیٰ سنگھ جی نے وی مسلماناں 'تے کدی اتیاچار نہیں کیتا اتے نہ ہی کسے مسیت نوں تباہ کیتا۔ مسلمان پرجا خوش سی۔
اعلا سنگھ جی آپ اک کسان توں مہاراج بنے سن۔ کساناں دیاں اوکڑاں تے دکھاں نوں سمجھدے سن۔ بہت سارے پنڈ وسائے اوہناں نے۔ پنڈ وسا کے جنہاں کول زمین نہیں سی، اوہناں نوں زمین دے کے روزی-روٹی دتی۔ اس طرحاں اپج ودھی۔ اپج ودھن نال زیادہ پیسہ خزانے 'چ آؤندا سی۔ اس کرکے جہڑیاں تھاواں 'تے زیادہ سینک رکھنے پیندے سن اتھے قلعے بنوا کے سینک شکتی ودھائی۔ ایہو قلعے جتاں وچّ سہائی ہندے سن تے اس طرحاں راج وچّ وادھا وی ہویا۔ علاقے نوں تھانیاں وچّ ونڈیا ہویا سی۔ تھانے وچّ تھانیدار اپنے علاقے دا دھیان رکھدے سن۔ جنہاں کساناں نوں زمین ونڈی سی اوہناں وچّ جودھ سنگھ رندھاوا اتے جیون سنگھ رندھاوا وی سی۔ نویں وسائے پنڈ سرو دے ایہہ دوویں وسنیک سن۔ ایہناں نے اعلیٰ سنگھ نوں سرہند دے صوبیدار علی محمد خان دی قید وچوں نکلن وچّ سہائتا کیتی۔ بھاوَ ایہناں دیاں اوکڑاں وچّ سبھ پورا ساتھ دندے سن۔
مہاراج اعلیٰ سنگھ نے فوج لئی شیر شاہ سوری دی نیتی اپنائی۔ سنور نوں جتن پچھوں پٹیالے وچّ پہلاں کچی گڑھی تے پھر 1764 وچ دس کو سال بعد پکا قلعہ بنوایا۔ جو اج وی ہے۔ مشہور وی ہے۔ بھاویں پہلاں ورگی خوبصورتی نہیں رہی ۔ کیونکہ دیکھ بھال وی گھٹ ای اے ۔ قلعا سرکاری دفتراں وچّ ونڈیا گیا۔ برنالے توں پٹیالہ راجگڑھ بنائیا۔ سر جے.این. سرکار لکھدے ہن، اعلیٰ سنگھ جٹّ دی اسادھارن لمبی عمر اتے اسادھارن یوگتا نے اوہناں نوں پٹیالہ راج دی نیہہ مضبوطی نال رکھن دے یوگ بنا دتا۔ اوہناں دی سفلتا ادوں سکھر 'تے پہنچ گئی جدوں اوہناں نوں اپنے جیون دے انتم دناں وچّ سرہند دا صوبیدار منّ لیا گیا۔ اس سمیں ساریاں جاتاں بھاوَ مراٹھیاں، راجپوتاں، درانیاں، سکھاں اتے مغل بادشاہ دے امیراں وچّ ستا پراپتی دی دوڑ لگی ہوئی سی۔ پر ایہناں نے اپنے جیون وچّ مراٹھیاں، مغلاں تے دل خالصے نال چنگے سبندھ رکھے ہوئے سن۔
بابا اعلیٰ نے سری گورو گوبند سنگھ جی دے فرمان دیگ تیغ جگ میں دوؤ چلے نوں پوری مہتتا دتی۔ تیغ نوں خالصے دا 'چنہ' اتے 'دیگ' لنگر دی سیوا۔ تھکے-ٹٹے راہیاں، سیواداراں تے سنگتاں دے ڈھڈّ دی خوراک دی پوری سیوا ہندی سی۔ مہارانی فتح کور ایہہ کم بڑی شردھا، پیار تے دلچسپی نال کردی سی۔ آکھیا جاندا ہے کہ برنالے دے قلعے وچّ ہن تکّ بابا اعلیٰ سنگھ جی دے سمیں دے چلھے بنے ہوئے ہن۔ مہاراج ہندے ہوئے وی اعلیٰ سنگھ جی کلغی جاں لشکویں پوشاک نہیں پہندے سن۔ دستار بنھدے سی تے کمبل دی بکل ماردے سن۔ اوہناں دناں وچّ خالصہ قوم وچّ کمبلی دی مہتتا بہت سمجھی جاندی سی۔ بہت سادے، دھیرج والے سن پر اوکھے سمیاں 'تے دماغی سنتلن قایم رکھدے سن۔ کدے تھڑکدے نہیں سن۔ اپنی ہمت تے طاقت 'تے پورن وشواس رکھدے سی۔ اپنے سمکالی سکھ ر ئیساں وچوں اک اگھے رئیس سن۔ ہٹھاڑ-ستلج دے علاقے وچّ اک بہت پرسدھ ریاست دی نیہہ بڑی مضبوطی نال رکھی۔ گھلوگھارے پچھوں احمد شاہ ابدالی نے ایہناں نوں کیس قتل کرن لئی کیہا۔ جے کیس قتل نہیں کرنے تاں ایہناں دی قیمت بھیٹ کیتی جاوے۔ اعلیٰ سنگھ جی دے کیس اک طاقت سی۔ ہر ویلے دسم پتا نوں نال سمجھدے سن۔ اس کرکے سوا لکھ روپیہ کیساں دی قیمت ابدالی دی جھولی پا دتے۔
بابا اعلیٰ سنگھ نوں گھلوگھارے پچھوں احمد شاہ دی ماتحتی منن کرکے دل خالصے نے وی جرمانہ کیتا۔ ایہناں نے جرمانے دی سزا پوری کرکے خالصے دا غصہ ٹھنڈھا کیتا۔ بھاوَ وقت وچارن وچّ بہت ماہر سی۔ اس کرکے ہی تاں پھلکیاں مثل دے پہلے سردار نے پٹیالے تے حکومت کرکے پٹیالا واسیاں دا دل جتیا۔ قاضی نور محمد نے بابے اعلیٰ سنگھ جی بارے لکھیا ہے، سرہند دے دیش وچّ، اک سردار جو اک سینا دا سیناپتی ہے، اس علاقے دا ذمیندار وی ہے اتے اک حاکم وی ۔ لہور تے سرہند سمیت پنجاب دے کھیتراں وچ کوئی وی اس جیسا سادھن سمپنّ نہیں اے ۔ مسلمان وی ایہدی نوکری وچ نیں تے سارے ہندو ایہدے آگیاکار نیں ۔ وقت دی چال نال بابا اعلا جی دی موت 1765 وچ ہوئی ۔
اولاد تے نسل[سودھو]
ایہناں دے 3 پتر سن ۔ سردول سنگھ، لال سنگھ تے بھومیا سنگھ ۔ اک دھی بی بی پردھان کور سی ۔ تنوں پتر بابا اعلیٰ سنگھ جی دے ہندے ہی چلانا کر گئے سن۔ ایہناں توں بعد ایہناں دا وڈا پتر سردول سنگھ دا پتر مہاراجا امر سنگھ گدی 'تے بیٹھا۔ اس ہی ونش دا اٹھواں مہاراجہ یادوندر سنگھ نے 23 مارچ 1938 نوں گدی سمبھالی۔ بھارت دی ستنترتا لین وچّ یوگدان پایا۔ مہاراج راج پرمکھ 20 اگست 1948 توں 1 نومبر 1956 تک رہے۔ پنجاب ودھان سبھا دے میمبر وی رہے۔ 17 جون، 1974 نوں نیدرلینڈز وچّ دل دے دورے نال موت ہوئی۔ 21 جون 1974 نوں شاہی سنماناں نال شاہی سمادھاں پٹیالا وچ اوہناں دا سسکار کیتا گیا۔ اتھے ہی بابا اعلا سنگھ جی دی سمادھ ہے۔ یادوندر سنگھ جی امریندر سنگھ دے پتا تے رنئندر سنگھ دے دادا جی سن۔ اس طرحاں بابا اعلیٰ سنگھ جی دا ورثہ اج وی اوہناں دے ونش دی نوویں تے دسویں پیڑھی دے روپ وچ دیس سیوا دے ہتّ وچ اے ۔
شجرہ نسب لدھےخیل بھٹی قبیلہ[سودھو]
🔹پاکستان صوبہ پنجاب ضلع خوشاب تحصیل قاٸدآباد شہر گولیوالی ڈیرہ بھٹیاں والا🔹
1.👈ابولبشر حضرت آدم علیہ السلام 2. 👈حضرت شیت علیہ السلام 61.🔹راجہ جگ پت🔹{ والی قلعہ غزنی موجود افغانستان } 62.👈🔹راجہ ہسپت 🔹{ والی قلعہ حصار }71. راجہ گج سین 72.🔹راجہ سالباہن🔹{ بانی سیال کوٹ } 73. راجہ بلند 74. 👈 🔹 بھاٹی / بھٹی🔹{قوم بھٹی 75. 🔸راجہ بھوپت🔸{ والٸ قلعہ بھٹنیر } 84. راجہ منگل راٶ 85. راجہ مندن راٶ 86. راجہ سورسین 87. راجہ رگھو 88. راجہ مولراج 89.راجہ اودے راٶ 90. راجہ مجم راٶ 91. راجہ کہر 92.راجہ تنو 93.راجہ بجے راٶ 94.🔸راٶ دیوراج🔸{ قلعہ دراوڑ } 95. راول مندھ 96. راول باچھ راٶ 97. راول دوساج 98. 👈 🔹 راول جیسل 🔹{ قلعہ جسلمیر 1156 عیسوی بنیاد } 99.ہمہیل ( 1214 موت ) 100. جندرا 101. بٹیرا 102. منجلرب 103.آنندر راۓ 104. کھیوا 105. 👈🔹سدھو راٶ🔹{قبیلہ سدھو } ( پیداٸش 1250 عیسوی ) 106. بَر 107.بیر 108. سیتراہ 108. جرتھا 110.ماہی 111. گالا 112. مہرہ 113.ہمبیر 114.👈🔹براڑ🔹{قبیلہ براڑ } ( موت 1415 عیسوی ) 115.پوڑ 116.بیرتھ 117. کاٸی 118.باو 119. سانگھڑ ( موت 1526 عیسوی ) 120. بیریم ( موت 1560 عیسوی ) 121. میراج122. سوتو 123.پَکو 124. بابا موہن ( موت 1618 عیسوی ) 125.روپ چند کے دو بیٹے تھے ( موت 1618 عیسوی ) 126. 👈1.🔹 پھول🔹{قبیلہ پھلکین (موت 1652عیسوی) (+2.صندلی )پھول کے تین بیٹے تھے (ماٸی بالی ) تلوکھا + رگھو + راما 127.👈 راما ( موت 1714 عیسوی )راما کے چھ بیٹے تھے (ماٸی صاحباں ) دونہ+ سوبھا + راجا اعلی سنگھ + بختا + بدھا + لدھا 128. 👈 1.🔹لدھا 🔹{قبیلہ لدھےخیل }(پیداٸش 1696 عیسوی )کے دوبیٹے تھے دولا + دریای129.دَولا /دلہ کا ایک بیٹا تھا مہانڑا130.مہانڑا کا ایک بیٹا تھا ڈھینگانڑا131 ڈھینگانڑا کے چار بیٹے تھےککو+ کالو + بجارا + یارا 132.👈🔹ککو🔹{خاندانی نام ککوخیل } دو بیٹے تھے محمد + آحمد 133.محمد کے چار بیٹے تھے اللہ ڈتہ + فتح خان + خان زمان + نور خان ) 134. اللہ ڈتہ پانچ بیٹے تھے حاکم خان + مستا خان + سلطان آحمد + ربنواز + محمد نواز 135. 👈🔹حاکم خان🔹(29.09.2021 وفات )کے تین بیٹے ھیں محمدخان + عبدالخالق + عبدالراٶف 136. 👈 🔹محمد خان🔹 پیداٸش (04.08.1984 ) ایک بیٹا ھے 137. 👈 محمد بلال خان ( پیداٸش 10.29.2019عیسو
بابا اعلیٰ سنگھ تے جسا سنگھ آہلووالیا[سودھو]
بابا اعلیٰ سنگھ دا جم سن 1691 وچ بٹھنڈہ ضلعے دی پھول ریاست وچ ماں فتح کور اتے پیؤ رام سنگھ دے گھر وچ ہویا ۔ اگے چل کے پٹیالہ ریاست دی آپ نے قائم کیتی ۔ ماں پیؤ نے وی پاہل چھکّ کے سکھی حاصل کیتی سی ۔ اعلیٰ سنگھ نے 23 سال دی عمر وچ پہلی لڑائی جتیا اتے ہولی ہولی اپنے راج دیاں حداں نوں ودھاؤدا رہا اتے پٹیالہ ریاست دا بانی بن گیا ۔ ایہہ پھلکیاں مثل چوں سن ۔ ایہناں نے ہولی ہولی جنگاں جت جت کے اپنی ریاست دے 84 پنڈاں نوں 726 پنڈا والی اک وڈی ریاست دے روپ وچ قایم کر لیا ۔ احمد شاہ درانی دے نال وی کئی جنگا لڑیاں ۔ چھوٹیاں جنگاں دا تاں کوئی حساب ہی نہیں ۔ لیکن احمدشاہ درانی کولوں مہاراجہ اعلیٰ سنگھ مات کھا گیا ۔ احمدشاہ درانی نے ایہہ فتویٰ جاری کیتا ہویا سی کہ اعلیٰ سنگھ دی داہڑی اتے سر منّ کے اسنوں پیش کیتا جائے ۔ اعلیٰ سنگھ سوا لکھ روپیہ اتے ہور بہت سارے نذرانے لے کے، اس فتوے نوں واپس لین اتے دوستی کرن لئی احمد شاہ دے دربار وچ پیش ہو گیا ۔ لیکن احمد شاہ اسنوں گرفتار کرکے لاہور لے گیا ۔ جتھے اسنوں بندی بنا دتا ۔ پنج لکھ روپیہ ہور دیکے اسنے درانی دی این منّ لئی اتے اس نال دوستی قبول کر لئی ۔
دوجے پاسے جسا سنگھ آہلووالیا وی بابا بندہ سنگھ بہادر دی شہادت توں بعد خالصہ راج دی ریاست نوں ہور مضبوط کرن اتے حداں نوں پدھرا کرن وچ لگ گئے ۔ آپ جی دا جم لاہور دی آہلووال ریاست وچ پیؤ سردار بدر سنگھ جی دے گھر سن 1718 وچ ہویا سی ۔ ایہہ آہلووالیا مثل دے سردار سن ۔ احمدشاہ درانی دی اکھ وچ سنگھ صاحب اک کرکری وانگ کھٹک رہے سن کیؤ کہ اک پاسے اعلیٰ سنگھ دی ودھدی طاقت اس دی راہ دا روڑا بنی ہوئی سی ۔ دوجے پاسے آہلووالیا مثل دے بہت بھاری حملے خالصہ راج دیاں نیہاں نوں دن ب دن مضبوط کردے جا رہے سن ۔ سردار صاحب جنے پنڈ جتدے سن، سو وچوں دس پنڈ دسوند دے روپ وچ گرو گھر نوں وقف کر دیندے سن۔ پنتھک درد دے نال نال گرو گھر اتے قوم متعلق آپ جی دا پیار اس گل دا پرچائک سی ۔ خالصہ راج دیاں حداں نوں وڈا کرن دے نال نال پنتھ نوں وی سکھ نظریات نال جوڑن لئی آپ جی نے ہمیشاں ہی خالصے دے اکٹھ کرنے اتے سربتّ خالصے دے حکماں دی پالناں کرنی ۔
سن 1753 نوں سربتّ خالصہ دے اکٹھ وچ آپ جی نوں دل خالصہ دا مکھی تھاپیا گیا۔ بے حساب جنگاں دے نال نال جسا سنگھ اتے گرو دی اپار بخشش دا صدقہ ایہہ رہا کہ 11مارچ، سن 1785 نوں آپجی نے بابا بگھیل سنگھ آدک یودھیاں دے نال تیہہ ہزار فوج لے کے دلی اتے قبضہ کر لیا اتے لال قلعے تے خالصائی نشان لہرا دتا ۔ جس تھاں تے آپ جی دی تیہہ ہزار فوج نے پڑاںء پایا اس تھاں تے دلی وچ اج تیہہ ہزاری کورٹ اے ۔ ایہہ استھان آہلووالیا دی تیہہ ہزاری فوج کرکے مشہور ہویا ۔ ایہناں دے قوم متعلق یوگدان دا بہت وڈا اتہاس اے۔ مہاراجہ اعلیٰ سنگھ وی اک پاہل دھاری سکھ سی، لیکن اسنے خالصہ قوم دی چڑھدیکلا ول اناں دھیان کدی وی نہیں دتا، جنا سردار جسا سنگھ آلہووالیا جی نے دتا ۔ ایہناں دا ہر فیصلہ سربتّ خالصہ دی اجازت اتے رضا مندی نال ہویا کردا سی ۔ سربتّ خالصہ اتے دل خالصہ دے مکھی دا غصہ وی اعلیٰ سنگھ تے اسے کرکے ٹٹیا کہ اس نے احمد شاہ ابدالی نوں پنج لکھ روپیہ دے کے اس دی این منّ لئی ، جد کہ احمد شاہ سکھ قوم دا بہت وڈا دوکھی اتے قاتل سی۔ سربتّ خالصہ اکٹھا ہویا اتے مہاراجہ اعلیٰ سنگھ نے معافی منگ کے اپنی غلطی دی سجا بھگتی ۔ لیکن شاید اوہ غلطی اتے سمجھوتے دی گنجائش ناں ہون کرکے اتہاس وچ سردار جسا سنگھ دے برابر جگہ نہیں بناں سکیا !
ہن ایہناں دوہا راجیاں وچ پاہل دھاری ہون دے باو جود کی فرق سی کہ اک دا ناں اج صرف اتہاس دیاں کتاباں وچ ملدا اے جد کہ دوجے ( جسا سنگھ آلہووالیا )دا ناں قوم دے جرنیلاں دے روپ وچ لیا جاندا اے ۔ مہاراجہ اعلیٰ سنگھ وی پاہل دھاری سی، اتے بہت وڈا جنگجو سی ۔ اسنے قوم دے قاتل اتے دشمن درانی نال سمجھوتہ کیتا جدکہ جسا سنگھ آہلووالیاں اک بہت وڈے جنگجو ہون دے نال نال سمجھوتہ وادی نہیں سن ۔ اتھوں ایہہ ثابت ہو جاندا اے کہ سکھ قوم دا مول ہی سمجھوتہ واد نوں سرے توں خارج کردا اے ۔[۱]