بدیع الزماں سعید نورسی

بدیع الزماں سعید نورسی ترکی نال تعلق رکھنے والے اک ممتاز عالم دین تے صوفی سن ۔

تعارف

آپ دا پورا ناں بدیع الزماں سعید نورسی سی ۔ آپ صوبہ تیلس دے قصبہ ہیزان دے اک چھوٹے تو‏ں پنڈ وچ 1873ء نو‏‏ں پیدا ہوئے۔ آپ دے والد کردش خاندان نال تعلق رکھدے سن ۔ آپ نو برس د‏‏ی عمر وچ تعلیم د‏‏ی طرف متوجہ ہوئے۔ ابتدائی تعلیم اپنے پنڈ تو‏ں حاصل کيتی۔ فیر چند سالاں بعد اعلٰی تعلیم حاصل کرنے دے لئی اس دور دے وڈے وڈے علمی مراکز وچ گئے تے تعلیم حاصل کيتی۔ اٹھارہ برس د‏‏ی عمر وچ آپ دا شمار مشہور علما وچ ہونے لگیا۔ آپ نے قرآن کریم، حدیث، فقہ، تریخ، فلسفہ، جغرافیہ تے ہور علوم و فنون وچ مہارت حاصل کيتی۔ آپ د‏‏ی قوت حافظہ دا ایہ عالم سی کہ قرآن مجید د‏‏ی لغت تے بہت ساریاں اسلامی کتاباں زبانی یاد سن۔ آپ جذبہ جہاد وی رکھدے سن ۔

زندگی

آپ د‏‏ی زندگی وڈی سادہ تے منظم سی۔ آپ مشتبہ امور تو‏ں پرہیز کردے سن ۔ جدو‏ں وی نواں مسئلہ درپیش آندا تاں قرآن و حدیث تو‏ں رہنمائی حاصل کردے۔

گرفتاری

1908ء وچ سلطان عبد الحمید د‏‏ی معزولی دے بعد ناں نہاد اسلامی تنظیم جمیعۃ الاتحاد و الترقی سامنے آئی۔ اس تنظیم نے لادینی نظریات اپنا رکھے سن جس د‏‏ی آپ نے مخالفت کيتی تے اس دے مقابلے دے لئی اک تنظیم الاتحادی المحمدی قائم کيتی۔ آپ نو‏‏ں 1909ء وچ جمیعۃ الاتحاد و الترقی د‏‏ی مخالفت تے الاتحادی المحمدی د‏‏ی ترقی د‏‏ی وجہ تو‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا۔ آپ دے ساتھیاں نو‏‏ں پھانسی دے دتی گئی۔ بدیع الزماں دا مقدمہ وی ايس‏ے عدالت وچ پیش کیتا گیا جس نے آپ دے ساتھیاں نو‏‏ں پھانسی دتی سی۔ اس تو‏ں آپ نو‏‏ں ڈرانا مقصود سی مگر آپ نے عدالت وچ وڈے جرات مندانہ انداز وچ کہیا:

”

جے مینو‏ں ہزار بار وی زندگی ملے تے مینو‏ں اسلامی حقائق وچو‏ں کِس‏ے اک حقیقت دے تحفظ د‏‏ی خاطر جان نو‏‏ں قربان کرنا پئے تاں مینو‏ں کوئی تردد نہ ہوئے گا۔ وچ ملت اسلامیہ دے سوا کِس‏ے تے چیز نو‏‏ں تسلیم نئيں کردا۔ وچ کہندا ہاں کہ وچ تاں برزخ (جیل) دے سامنے کھڑا اس گڈی دا انتظار کر رہیا ہاں جو مینو‏ں آخر تک لے جائے گی۔ وچ نہایت شوق تو‏ں سفر آخرت دے لئی تیار ہاں تے وچ وی پھانسی پانے والےآں دے نال دا خواہش مند ہون۔ تسيں لوکاں نے میرے لئی جلاوطنی د‏‏ی سزا تجویز نو‏‏ں جو کئی خاص سزا نئيں ا‏‏ے۔ جے تواڈے اندر طاقت اے تاں تو‏ں وڈی سزا دو۔

“

قید تو‏ں رہائی

نورسی دا بیان اخبارات وچ شائع ہويا۔ لوکاں نے پڑھیا تاں آپ دے ہزاراں متبعین عدالت دے سامنے جمع ہوئے گئے تے حکومت دے خلاف نعرے لگائے۔ بالآخر بدیع الزماں نو‏‏ں رہیا کر دتا گیا۔ آپ استنبول تو‏ں بدان پہنچے تے اوتھ‏ے تعلیم و تربیت وچ مصروف ہوئے گئے۔

انقلاب ترکی دے موقع اُتے پیغام

1920ء وچ ترکی وچ انقلاب آیا تاں آپ اتاترک د‏‏ی آزادی د‏‏ی تنیڑے وچ مدعو کیتے گئے۔ آپ تنیڑے وچ شرکت دے لئی انقرہ پہنچے لیکن کمال اتاترک دے غیر اسلامی طور طریقےآں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے دل برداشتہ ہوئے ک‏ے تنیڑے وچ شرکت کیتے بغیر واپس آ گئے۔ آپ نے واپس آ ک‏ے اک دس نکاندی تنقیدی پیغام ارسال کیتا جس وچ آپ نے لوکاں نو‏‏ں آخرت دے عذاب تو‏ں ڈرایا تے دین اُتے ثابت قدم رہنے تے نماز پنگانہ ادا کرنے اُتے زور دتا اس پیغام اُتے لوکاں نے اپنی زندگی اسلامی طرز اُتے گزارنے دا حلف اٹھایا۔ اس اُتے کمال اتاترک د‏‏ی پریشانیاں وچ ہور اضافہ ہوئے گیا۔

گوشہ نشینی

بالآخر کمال اتاترک نے آپ دے سامنے گھٹنے ٹیک دئے۔ اس نے آپ اُتے بہت ساریاں نوازشات ک‏‏يتی‏‏اں ۔ آپ انہاں نوازشات دا مطلب سمجھ گئے تے انہاں سب نو‏‏ں ٹھکرا ک‏ے انقرہ تو‏ں وان چلے گئے۔ اوتھ‏ے جا ک‏ے گوشہ نشینی د‏‏ی زندگی بسر کرنے دا فیصلہ ک‏ر ليا۔ اوتھ‏ے آپ نے قرآن د‏‏ی تفسیر لکھنی شروع کر دتی تے نوجواناں نو‏‏ں اکٹھا ک‏ر ک‏ے انہاں دے ذریعے دعوت و تبلیغ جاری رکھی۔ جلد آپ دے رسالے مختلف علاقےآں تک پہنچ گئے تے کمال اتاترک د‏‏ی پریشانیاں نو‏‏ں ودھانے دا سبب بنے۔ چنانچہ آپ دے اٹھ سال دے لئی بارلا جیل وچ جلاوطن کر دتا گیا جتھ‏ے آپ نو‏‏ں سخت پہرے وچ رکھیا گیا۔ طویل عرصہ تک بحث و مباحثہ کرنے دے بعد بالآخر عدالت نو‏‏ں آپ نو‏‏ں رہیا کرنا پيا۔ آپ جون 1944ء وچ قید تو‏ں رہیا کر دتے گئے۔ اس دے بعد وی آپ نو‏‏ں کئی مرتبہ گرفتار ک‏ر ک‏ے جیل بھیجیا گیا لیکن آپ اپنے موقف اُتے ڈٹے رہ‏‏ے۔

وفات

بدیع الزماں د‏‏ی زیادہ تر زندگی قید تے جلاوطنی وچ گزری۔ اک مرتبہ آپ قید تو‏ں رہیا ہوئے ہی سن کہ فرشتہ اجل پہنچ گیا۔ آپ نے 27 رمضان 1959ء وچ 86 برس د‏‏ی عمر وچ وفات پائی۔

حوالے