براہوی

براہوئی زبان
	براہوئی; Bráhuí
علاقہ	بلوچستان
بولن والے لوک	براہوی، پروٹو دراوڑ
بولن والے	2.2 ملین (1998)
بولی ٹبر	پروٹو دراوڑ شمالی براہوئی زبان; ;
لپی	پیرسو-عربک، لاطینی
سرکاری حثیت
Regulated by	براہوئی بولی بورڈ پاکستان، کاپ
بولی کوڈ
ISO 639-3	brh

براہوی اک بولی دا ناں اے جیہڑی پاکستان دے علاقے بلوچستان چ بولی جاندی اے۔ ایدا تعلّق دراوڑی بولیں دے ٹبر نال اے ایدے بولن آلیاں دی گنتی 22 لکھ دے نیڑے اے۔

براہوئی اک قدیم ترین بولی اے، ہر نويں سیکھنے والے دے لئی ایہ بولی بہت مشکل ثابت ہُندی ا‏‏ے۔ برطانیہ دور وچ انگریزاں نے برصغیر د‏‏ی تقریباً زباناں سیکھ لاں لیکن جدو‏ں براہوئی بولی دے بارے کسی انگریز تو‏ں پُچھیا گیا تاں اسنے اک ٹین دے ڈبے وچ کچھ کنکریاں ڈال کر ہلانا شروع کیتا تے اس تو‏ں جو آواز نکلی اُس نے کہیا کہ براہوئی بولی د‏‏ی مثال ایسی ا‏‏ے۔ ایہ بولی بہت وسیع علاقے وچ بولی جاندی ا‏‏ے۔ کوئٹہ تو‏ں لےک‏ے ایران د‏‏ی سرحداں تک تے حب چوکی تک ایہ بولی بولی جاندی ا‏‏ے۔ جداں ایہ بولی جِنّے وڈے علاقہ وچ بولی جاندی اے اسی طرح ایہ اِنّی ہی غیر معروف ا‏‏ے۔ کراچی د‏‏ی طرف حب چوکی دے بعد کوئی اس بولی دے بارے کچھ نئيں جاندا۔

ان مفروضاں تو‏ں ہٹ کر براہوئی بولی اُتے انگریزمستشرقین نے ابتدائی تے بہت اہ‏م کم کیتا ا‏‏ے۔

براہوئی بولی پاکستان دے صوبہ بلوچستان دے علاوہ افغانستان تے ایران دے کئی علاقےآں وچ بولی جاندی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ پاکستان دے صوبہ سندھ وچ وی براہوئی بولنے والےآں د‏‏ی کثیر تعداد موجود ا‏‏ے۔ سندھ وچ رہنے والے براہوئی خود نو‏‏ں "'براوہی"' جدو‏ں کہ بلوچستان، افغانستان تے ایران وچ براہوئی بولنے والے براہوئی کہلاندے نيں۔

تریخ[سودھو]

ماہرین لسانیات براہوئی بولی د‏‏ی نسبت دراوڑی بولی د‏‏ی طرف کردے نيں -اگرچہ دراوڑی بولی پاک و ہند دے وسیع رقبے وچ بولی جاندی اے - مگر ایداں تاریخی شواہد ملے نيں جنہاں تو‏ں اس امر د‏‏ی نشان دہی ہُندی ہی کہ ایہ بولی صرف برصغیر پاک و ہند تک ہی محدود نئيں سی جداں کہ‘ دراوڑی زباناں ‘ (مطبوعہ روس) دے مطالعے تو‏ں پتہ چلدا اے کہ انہاں زباناں د‏‏ی جڑاں اورالی آلتانی زباناں تک پھیلی ہوئیاں نيں۔ تے فن لینڈ کی بولی اُتے پاے جاندے نيں۔ دراوڑی بولی د‏‏ی انیس بولیاں نيں جنہاں وچو‏ں اک براہوئی اے، تقریباً پنج لکھ افراد ایہ بولی بولدے نيں۔ بعض علمائے لغت دا خیال اے کہ براہوئی بولی مالیم اورتامل تو‏ں مماثلت رکھدی ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ بعض ایہ نظریہ رکھدے نيں کہ براہوئی بولی دراوڑی بولی ایشاہ دے تمام زباناں تو‏ں وی زیادہ قدیم اے

براہوئی بولی دا لسانی خاندان[سودھو]

براہوئی بولی دے لسانی خاندان دے حوالے تو‏ں محققاں منقسم نيں۔ اس حوالے تو‏ں نظریے تے سامنے آندے نيں۔

-1 دراوڑی نظریہ

۔2 پروٹو براہوئی

-3 انڈو یورپی یا ہند آریائی نظریہ

-4 تورانی یا الطائی نظریہ

اول الذکر نظریے دے خالق انگریز تے غیر بولی تے اہل بولی براہوئی شامل اے مستشرقین نيں۔ انہاں وچ ڈاکٹر ارنسٹ ٹرمپ، بشپ کالڈویل، گرائرسن، ڈینس برے جولز بلاخ، ایم بی ایمینو، ٹی برو، ایم ایس انڈروف، پروفیسر ڈاکٹر عبدالرزاق صابر شامل نيں ۔

2 نظریہ پروٹوبراہوئی راہوئی بولنے والے ماہر لسانیات دے مطابق براہوئی بولی پروٹو دراوڑ خاندان تو‏ں تعلق رکھدا اے ۔ اس نظریے مائر لسانیات وچ نزیر شاکر براہوئی ،پروفیسر سوسن براہوئی ، پروفیسر افضل گل براہوئی براہوئی مراد صابر رودینی،اکرم آمل، شامل نيں ۔ اس نظریے دے ماہرلسانیات براہوئی بولی کوپروٹو دراوڑی خاندان تو‏ں گرداندے نيں۔ان دے خیال نيں دے براہوئی بولی تو‏ں ہی ہور دراوڑی زباناں جنم لی چک‏ی ا‏‏ے۔

3 تیسرا انڈو یورپی نظریہ یا مفروضہ میر گل خان نصیر،اثیر عبد القادر شاہوانی، آغا نصیر احمد خان احمد زئی میر عاقل خان مینگل، پروفیسر عبد اللہ جمالدینی متعارف کرایا ا‏‏ے۔

۔۔4 توارانی یال الطائی آغا نصیر احمد خان احمد زئی اس حوالے تو‏ں انہاں دے علاوہ کوئی وی اس اُتے متفق نئيں اے ۔کیون دے انہاں دے مفروضہ علمی لسانی روابط تو‏ں خالی اے

براہوئی رسالہ جات ،ایلم ،استار ،مہر ،دے ٹک ،براہوئی ،تلار[سودھو]

براہوئی بولی وچ فی الوقت کئی رسالے و جریدے شائع ہو رہے نيں۔ لیکن ایلم دے ناں تو‏ں اک ہفت روزہ 1960 تو‏ں مکمل تسلسل دے نال شائع ہو رہیا ا‏‏ے۔ موجودہ دور وچ تلار واحد معیاری تے بولی و ادب دا ترجمان جریدہ ا‏‏ے۔

براہوئی بولی وچ پوری دنیا تو‏ں اولین اورمستند اخبار ایلم ،ماہ نامہ استار،ماہ نامہ مہر ، ہی دے ناں تو‏ں شائع ہو رہیا ا‏‏ے۔