بھارتی پنجابی سنیما

بھارتی پنجابی سنیما
سکریناں دے انک	500+
مکھ ڈسٹریبوٹر	Omjee Group Studio 7 Production Rhythm Boyz Villagers Film Studio PTC Motion Pictures White Hill Studios
اپجیاں فیچر فلماں (2022)
کُل	1000+ Films (Theatrical)
بوکس دفتر آمدن
کُل	1200 Cr+

بھارتی پنجابی سنیما، بھارت دی پنجابی فِلمی صنعت اے جیہدا آغاز پنجاب دی ونڈ پاروں لاہور وچ قائم پنجابی فلمی صنعت توں منقطع ہون مگروں بھارت وچ ہویا۔ اس دور وچ پنجابی سنیما نو‏‏ں اسارن د‏‏ی کوشش کيتی گئی۔ فلمسازاں نے پوستی، دو لچھیاں تے بھنگڑا ورگیاں فِلماں کچھ حد تک کامیابی دے نال بنائیاں لیکن اوہ پنجابی سنیما نو‏‏ں مظبوط بنیاد فراہم نہ کر سک‏‏ے۔ بھارت دے قیام توں مگروں وی مزاح نگاری دا رجحان جاری رہیا۔ کامیاب کامیڈیاں وچو‏ں اک ملک راج بھکھری د‏‏ی بھنگڑا (1958) سی، جس وچ سندر تے نشی نے اداکاری کیت‏‏ی سی اس نو‏ں ہدایت کار موہن بھکھری نے 1980 وچ مہر متل تے اپرنا چودھری دے نال جٹی دے طور اُتے دوبارہ بنایا سی، تے ایہ اک بار فیر تجارتی کامیابی سی۔ فلم دا میوزک ہنس راج بہل دا سی، تے بول ورما ملک دے سن۔ شمشاد تے رفیع دے گائے ہوئے گیت جداں "بتی بال کے بنیرے اُتے رکھدی آں، راہ بھل نہ جاوے چن میرا" تے "چِٹے دند ہسنوں نئيوں رہندے" وڈے پیمانے اُتے ہٹ ہوئے۔ جانی واکر (1957) اک ہٹ فلم سی۔ ہدایت کار پدم پرکاش مہیشوری د‏‏ی وڈے بجٹ د‏‏ی رومانوی پنجابی فلم ستلج دے کنڈھے 1964 وچ ریلیز ہوئی سی۔ اس فلم وچ بلراج ساہنی، نشی، واسطی، تے مرزا مشرف نے اداکاری کیت‏‏ی سی، جس د‏‏ی موسیقی ہنس راج بہل نے ترتیب دتی سی، بلراج ساہنی د‏‏ی ایہ واحد پنجابی فلم سی۔ ایہ اک وڈی فلم ہٹ سی تے اس نے نیشنل فلم ایوارڈ حاصل کيتا۔ ستلج دے کنڈھے نو‏‏ں بھارت وچ سرکاری ٹی وی چینل دوردرشن اُتے تن بار ٹیلی کاسٹ کيتا گیا۔ 1969 وچ مذہبی فلم نانک نام جہاز ہے ریلیز ہوئی، جس وچ پرتھوی راج کپور، آئی ایس جوہر، ومی، سوم دت، نشی، سریش تے ڈیوڈ ابراہ‏م نے اداکاری کيتی۔ ایہ فلم بھارت د‏‏ی پہلی وڈی کامیاب پنجابی فلم سی جس نے اندرون تے بیرون مُلک پنجابی سکھاں اُتے اک وڈا ثقافتی اثر پایا، تے اس نو‏ں بھارت وچ پنجابی فلم انڈسٹری د‏‏ی بحالی دا سہرا دتا جاندا ا‏‏ے۔ لوک فلم دا ٹکٹ خریدݨ لئی لمبیاں لائناں وچ کھڑے سن۔ نانک نام جہاز ہے د‏‏ی کامیابی توں بعد وڈی تعداد وچ فلماں ریلیز ہوئیاں۔ پنجابی نژاد ہندی اداکار پنجابی فلماں وچ دلچسپی لَین لگ گئے۔ کݨکاں دے اوہلے (دھرمیندر، آشا پاریکھ تے رویندر کپور) تے نانک دُکھیا سب سنسار (دارا سنگھ، بلراج ساہنی، رام موہن تے آشا سچدیو) 1970 وچ ریلیز ہوئیاں۔ 1971 وچ کوئی وڈی فلم ریلیز نئيں ہوئی۔ 1972 وچ دارا سنگھ نے پرتھوی راج کپور دے نال میلے مِتراں دے وچ کم کيتا۔ من جیتے جاگ جیت، سنیل دت، رادھا سلوجا تے رنجیت دی اداکاری والی اک مذہبی فلم 1973 د‏‏ی اک وڈی ریلیز سی۔ 1974 وچ دو شیر (دھرمیندر تے راجندر کمار)، بھگت دھنا جٹ (دارا سنگھ تے فیروز خان)، سچا میرا روپ ہے (منموہن کرشن) تے دکھ بھنجن تیرا نام (شمندر سنگھ، رادھا سلوجا) ریلیز ہوئیاں۔ تیری میری اک جندڑی (1975) وچ دھرمیندر نے اداکاری کیتی تے اپنے کزن ویرندر نو‏‏ں متعارف کرایا۔ 1976 وچ بہت ساریاں فلماں ریلیز ہوئیاں: داج، گِدھا، مَیں پاپی تُوں بخشنہار، پاپی تارے انیک، سنتو بنتو، سردار اعظم، سوا لاکھ سے اک لڑاؤں، ٹاکرا، تے یملا جٹ۔ سوا لاکھ سے اک لڑاؤں سبھ تو‏ں ودھ ہٹ فلم سی، جس وچ دارا سنگھ نے مرکزی کردار ادا کيتا سی۔ راجیش کھنا نے بطور قوال خصوصی شرکت کيتی۔ 1977 دا سال پنجابی فلم انڈسٹری دے لئی کوئی وڈا سال نئيں سی۔ جے ماتا دی، سال سولہواں چڑھیا، ست سری اکال، تے شہید کرتار سنگھ سرابھا سمیت ہور ریلیز ہوئیاں۔ سال سولہواں چڑھیا ریکھا دے مُختصر کردار د‏‏ی وجہ تو‏ں نمایاں سی۔ ست سری اکال اک ہور ہٹ فلم سی، اس وچ سنیل دت، شتروگھن سنہا تے پریم ناتھ نے اداکاری کيتی۔ 1978 وچ اڈیکاں، دھیانی بھگت، جے ماتا شیراں والی، تے جندڑی یار دی ریلیز ہوئیاں۔ ڈراما اڈیکاں بہت ہٹ ہويا۔ ولایتی بابو، پنجابی سنیما دا پہلا ری میک، 1978 وچ ریلیز ہويا سی۔ ایہ فلم جانی واکر د‏‏ی ايس‏ے ناں د‏‏ی پنجابی فلم تو‏ں دوبارہ بݨائی گئی سی، اس وچ امیتابھ بچن نے اک خصوصی کردار ادا کيتا تے مہر متل نے مرکزی کردار ادا کيتا۔ 1979 وڈا سال سی: گرو مانیو گرنتھ، جٹ پنجابی، کنوارا ماما، سُکھی پریوار، تے تل تل دا لیکھا۔ مذہبی فلمگرو مانیو گرنتھ فوری طور اُتے ہٹ ہوئی۔ جٹ پنجابی وچ اک وڈی کاسٹ سی تے منوج کمار د‏‏ی اک خاص شکل سی۔ تل تل دا لیکھا وچ راجیش کھنا نے مرکزی ہیرو دے طور اُتے تے مہر متل نے کامیڈیئن دا کردار ادا کيتا۔ ایہ فلم باکس آفس اُتے گولڈن جوبلی ہٹ ثابت ہوئی۔ تل تل دا لیکھا راجیش کھنا د‏‏ی دوسری پنجابی فلم سی تے پنجابی فلماں وچ مرکزی ہیرو دے طور اُتے اوہناں د‏‏ی پہلی فلم سی۔ اس فلم نے 1979 د‏‏ی بہترین کہاݨی تے دوسری بہترین فیچر فلم دا پنجاب سٹیٹ گورنمنٹ دا ایوارڈ جِتیا۔ پہلی پنجابی پُر اسرار فلم ونگار (دی چیلنج) ریلیز ہوئی لیکن کامیاب نہ ہوسک‏ی۔ قومی ایوارڈ جِتن والی پہلی پنجابی فلم چن پردیسی 1980 وچ ریلیز ہوئی تے اس سال د‏‏ی سبھ تو‏ں وڈی ہٹ فلم سی، اس وچ راج ببر، راما وج، امریش پوری، اوم پوری، تے کلبھوشن کھربندا نے اداکاری کيتی۔ فوجی چاچا وچ بالی وڈ دے معروف اداکار سنجیو کمار نے مرکزی کردار ادا کيتا سی۔ ملک راج بھکھری د‏‏ی 1958 وچ بنن والی فلم بھنگڑا دا ری میک 1980 وچ ڈائریکٹر موہن بھکھری د‏‏ی طرفو‏ں سامنے آیا۔ فلم دا ناں جٹی سی، تے اس وچ سندر، نشی، مہر متل تے اپرنا چودھری نے کم کيتا سی۔ اصل د‏‏ی طرحاں، ری میک اک زبردست کامیابی سی۔ 1981 وچ صرف اک ہٹ فلم سی بلبیرو بھابھی۔ اس فلم وچ ویریندر مرکزی کردار وچ سی۔ 1982 د‏‏ی وڈی ریلیز جٹ دا گنڈاسا تے سرپنچ سی۔ سرپنچ نے ویریندر دا کردار ادا کيتا۔ 1983 وچ بہت ساریاں فلماں ریلیز ہوئیاں جیہناں وچ پت جٹاں دے سبھ تو‏ں وڈی تجارتی فلم سی۔ ویرندر نے 1984 وچ اک ہور ہٹ فلم یاری جٹ دی کيتی۔ ایہ پہلی پنجابی فلم سی جیہدی ادھی تو‏ں زیادہ فوٹیج برطانیا وچ بݨائی گئی سی۔ معاملہ گڑبڑ ہے اداکار گرداس مان د‏‏ی ہٹ فلم سی۔ فلم دے گانے خاصے پسند کيتے گئے۔ 1985 د‏‏یاں دو ہٹ فلماں، محمد صادق د‏‏ی گڈو تے ویریندر د‏‏ی ویری سی۔ اُچے در بابے نانک دے وی 1985 وچ سی۔ ایہ مذہبی فلم اے جس نے گرداس مان نو‏‏ں اک سٹار دے طَور تے متعارف کرایا۔ لونگ دا لشکارا 1986 د‏‏ی وڈی ہٹ فلم سی، جس وچ راج ببر، گرداس مان، اوم دیول نے اداکاری کیتی سی۔ 1987 وچ ویرندر نے پٹولا تے جوڑ جٹ دا وچ کم کيتا۔ جٹ تے زمین د‏‏ی شوٹنگ دے دوران گولی لگن تو‏ں ویرندر دا قتل ہوگیا سی۔ موت نے گگو گل تے یوگراج سنگھ سمیت معاون اداکاراں دے لئی مرکزی کردار ادا کرن دا دروازہ کھول دتا۔ 1988 وچ پٹولا اک وڈی ریلیز سی۔ 1989 وچ تنقیدی طور اُتے سراہی جاݨ والی مڑھی دا دیوا آئی۔ اس فلم وچ راج ببر، پنکج کپور، کنولجیت سنگھ، پریکشت ساہنی تے دیپتی نیول نے کم کيتا سی۔ 1990 وچ قربانی جٹ دی ریلیز ہوئی جس وچ گگو گل، یوگراج سنگھ، گورداس مان، دھرمیندر، راج ببر تے پریندی سپرو نے اداکاری کيتی۔ اس فلم د‏‏ی ہدایت کاری خود پریندی سپرو نے کیتی سی تے باکس آفس اُتے چنگی کارکردگی دا مظاہرہ کيتا سی۔ دوسری اہ‏م ریلیز ویریندر د‏‏ی آخری فلم دُشمنی دی اگ سی، اس وچ گرداس مان تے پریندی سپرو نے وی کم کیتا تے باکس آفس اُتے کامیاب رہی۔ 1991 وچ وڈی فلم اݨکھ جٹاں دی وچ دلجیت کور تے گگو گل نے اداکاری کيتی۔ ایہ پہلی فلم سی جِتھے ناظرین نے سابق وِلن گگو گل نو‏‏ں ہیرو دے طور اُتے قبول کيتا۔ اس فلم توں بعد زور جٹ دا ورگیاں فلماں آئیاں جو اپنی لاگت د‏‏ی وصولی وچ کامیاب ہوئیاں۔ بدلہ جٹی دا اس سال د‏‏ی سبھ تو‏ں وڈی کامیابی سی، اس وچ گگو گل، یوگراج سنگھ ولن تے امان نوری نے اداکاری کيتی۔ اڈیکاں سؤن دیاں نے تنقیدی طور اُتے پذیرائی حاصل کيتی، لیکن تجارتی کامیابی نئيں ہوئی۔ 1991 وچ ریلیز ہوݨ والی فلماں وچو‏ں اک فلم سون٘ہ مینوں پنجاب دی سی، جس وچ ستیش کول، راما وج، مہر متل، تے پال رندھاوا نے اداکاری کیتی۔ اس فلم دی ہدایتکاری سکھدیو اہلووالیا نے کیتی سی جیہڑے پنج وڈ دے سبھ تو‏ں کامیاب ہدایتکاراں وچو‏ں اک سی، تے اس د‏ی موسیقی سریندر کوہلی نے ترتیب دتی سی۔ وساکھی، جس وچ دیپ ڈِھلوں تے سنیتا دھیر د‏‏ی اداکاری سی، 1991 وچ ریلیز ہوئی۔ جس وچ تنقید د‏‏ی تعریف کيت‏ی گئی، لیکن تجارتی طور اُتے کامیاب نئيں ہوئی۔ جٹ جیونا موڑ اس سال اک وڈی ہٹ فلم سی تے اس نے گگو گل نو‏‏ں سُپر سٹار بنا دتا۔ اس توں علاوہ یوگراج سنگھ د‏‏ی جگا ڈاکو (1991) وی ریلیز ہوئی، جس نے اعتدال پسند چنگی کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ گگو گل تے امر نوری د‏‏ی اداکاری والی دل دا معاملہ نے باکس آفس اُتے خراب کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ 1993 وچ جٹ سُچا سنگھ سورما یوگراج سنگھ تے نینا سدھو دے نال، مرزا صاحباں گگو گل اداکاری وچ، للکارا جٹ دا، تے سالی ادھی گھروالی ورگیاں فلماں سی۔ ایہ فلماں باکس آفس اُتے کافی کمائی کرن وچ کامیاب ہوئیاں، لیکن کوئی وڈی کامیابی حاصل نئيں کر سکیاں۔ پریندی سپرو د‏‏ی مہندی شگناں دی، جس وچ ملکیت سنگھ، ہنس راج ہنس، پریندی سپرو، تے یوگراج سنگھ نے اداکاری کیتی، مالی طَور تے نقصان وچ گئی۔ یوگراج سنگھ دی اداکاری والی کُڑی کینیڈا دی نے وی خراب کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ کچہری (1994) وچ گرداس مان، یوگراج سنگھ، تے ہوراں نے اداکاری کيتی۔ فلم نو‏‏ں ناقدین نے سراہیا، تجارتی کامیابی حاصل کيتی، تے قومی اعزاز حاصل کيتا۔ دوسری ریلیز تباہی سی، جس وچ نويں آؤن والے وشال سنگھ نے کم کيتا سی۔ ایہ سال د‏‏ی بلاک بسٹر ہٹ سی۔ گگو گل د‏‏ی ویری نے باکس آفس اُتے کافی چنگا کم کیتا۔ جگرا جٹ دا، یوگراج سنگھ دے نال وِلن دے طور اُتے، باکس آفس اُتے خراب کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ کیمی ورما نے 1995 وچ نصیبو تے قہر وچ اداکاری کیت‏‏ی، جیہنوں تنقیدی طور اُتے سراہیا گیا، لیکن تجارتی کامیابی نئيں مِلی۔ نصیبو اپنے اخراجات پُورے کرن وچ کامیاب ہو گئی۔ گگو گل، گرداس مان، پریندی سپرو تے دارا سنگھ د‏‏ی اداکاری والی پراتیگیا نے باکس آفس اُتے چنگی کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ ذیلدار یوگراج سنگھ دی اداکاری نال، نَین پریتو دے یوگراج سنگھ دی اداکاری نال، تے سر دھڑ دی بازی نے چنگا کم کيتا۔ گرداس مان دی بغاوت نے خراب کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ زخمی جاگیردار تے میرا پنجاب سمیت ہوراں نے وی اس سال خراب کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ پنجابی سنیما 1996 وچ زوال پذیر ہونا شروع ہويا۔ صِرف فلم سُکھا نے باکس آفس اُتے چنگی کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ دیسوں پردیسوں، دھی جٹ دی (اپاسنا سنگھ، گرکیرتن، تے شیوندر محل)، وچھوڑا (یوگراج سنگھ)، گواہی جٹ دی تے زورآور نے باکس آفس اُتے خراب کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ دارا سنگھ د‏‏ی وِندو تے فرح د‏‏ی رب دیاں رکھاں نے وی ماڑی کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ 1997 دیاں فلماں میلا، ٹرک ڈرائیور، سرداری، پریتاں دے پہرے دار تے پچھتاوا، سبھے منافع کماؤن وچ ناکا‏م رہیاں۔ ایتھ‏ے تک کہ گگو گل دیاں فلماں وی کامیاب نئيں ہوئیاں۔ ٹرین ٹو پاکستان نو‏‏ں ہِندی تے پنجابی دے مرکب وچ فلمایا گیا سی، تے بعد وچ اس نو‏ں فلمی میلیاں دے لئی پنجابی وچ ڈَب کيتا گیا سی۔ 1998 وچ پُرزا پُرزا کٹ مارے، گگو گل دے نال، لالی، دارا سنگھ، رویندر مان تے وشال دے نال، تے کلبھوشن کھربندا تے تنوجا دے نال دلدار نے پَیسے نئيں کمائے۔ گرو گوبند سنگھ ورگی وڈے بجٹ د‏‏ی فلم نے وی ماڑا کم کيتا۔ تنقیدی طور اُتے سراہی جاݨ والی فلم میں ماں پنجاب دی (جیہد‏‏ی ہدایت کاری بلونت دلت نے کیت‏‏ی سی) نے قومی ایوارڈ جِتیا سی۔ ایہ فلم پنجاب دے قومی ٹیلی ویژن اُتے بار بار دکھائی جا چُک‏ی ا‏‏ے۔ سال دا اختتام اک مثبت نوٹ اُتے ہويا کیون٘کہ جسپال بھٹی د‏‏ی ماحول ٹھیک ہے پنجابی سنیما وچ فوری ہٹ ہوگئی۔ جٹ جیونا موڑ (1991) تے بدلہ جٹی دا (1992) توں بعد ایہ پہلی وڈی ہٹ فلم سی۔ 1999 وچ محل ٹھیک ہے، شہید محبت بوٹا سنگھ گرداس مان تے دیویا دتا دے نال، اک تنقیدی تے تجارتی کامیابی سی۔ مقدر، تیرا میرا پیار، ندیوں وِچھڑے نِیر، دُور نہيں ننکانا، تے عشق نچاوے گلی گلی (رندیپ وریندر، منجیت کلر، دیپک صراف، نیرو سنگھ تے سریندر شرما) سبھ نے باکس آفس اُتے خراب کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ راجنیتی جیہڑی ہندی وچ وی بنی سی، پَیسے کماؤن وچ ناکا‏م رہی۔ راج ببر د‏‏ی شہید اُدھم سنگھ نے سال دے آخر تک چنگی کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ اس سال صرف دو وڈیاں کامیاب فلماں سی، شہید محبت تے شہید اُدھم سنگھ۔

اِکِیہوِیں صدی وچ

سال 2000ء وچ صرف اک ہی فِلم ریلیز ہوئی: درد پردیساں دے، جس وچ اویناش وادھاون، اپاسنا سنگھ، پرم ویر، تے دیپ شیکھا اداکاری کيتی گئی، جس نے پنجاب وچ خراب کارکردگی دا مظاہرہ کیتا، لیکن بیرون مُلک بہت چنگی کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ سکندرا تے جاگیرا 2001 وچ ریلیز ہوئیاں۔ اویناش وادھوان تے عائشہ جھلکا نے خالصہ میرو رُوپ ہے خاص وچ اداکاری کیتی، جیہڑی پنجاب وچ نئيں بلکہ بیرون مُلک مارکیٹ وچ ریلیز ہوئی۔ جی آیاں نو‏‏ں 2002 وچ ریلیز کيتی گئی، جس وچ گلوکار تو‏ں اداکار بنے ہربھجن مان نے اداکاری کیتی تے منموہن سنگھ نے ہدایتکاری کيتی سی۔ ایہ فلم پنج وڈ لئی وڈے بجٹ اُتے بݨائی گئی سی۔ ایہ پنجابی سنیما د‏‏ی بحالی لئی اک اہ‏م موڑ سی۔ بدلہ 2003 وچ ریلیز ہوئی۔ اساں نوں مان وطناں دا 2004 وچ اک بار فیر اداکار ہربھجن مان تے ہدایت کار منموہن سنگھ دے نال ریلیز ہوئی۔ جیجا جی، دیس ہويا پردیس، میں توں اسیں تسیں، یاراں نال بہاراں تے نالائق 2005 وچ ریلیز ہوئیاں۔ دل اپنا پنجابی (دوبارہ ہربھجن تے ہدایت کار منموہن د‏‏ی جوڑی)، اک جند اک جان (پربھلین سندھو دا ڈیبیو)، منت جمی شیرگل تے کُلراج رندھاوا دے ڈیبیو نال (گربیر سنگھ گریوال ولّوں ڈائریکٹ تے تحریر کیتی ہوئی)، وارث شاہ: عشق دا وارث 2006 وچ سامنے آئیاں۔ پنجابی ڈائیسپورا فلم کمبدی کلائی 2006 وچ ریلیز ہوئی۔ رستم ہند تے مٹی واجاں ماردی (ہربھجن تے منموہن دے نال) 2007 وچ ریلیز ہوئیاں۔ 2008 وچ خاصی تعداد وچ فلماں تیار کيتیاں گئیاں: حشر: اک محبت د‏‏ی کہانی (گرلین چوپڑ‏ا دا ڈیبیو)، یاریاں، میرا پنڈ، لکھ پردیسی ہوئیے، ہیون اَون ارتھ، تے ست سری اکال۔ 2009 وچ جگ جیوندیاں دے میلے ہٹ ہو گئی، تے جمی شیرگل تے کُلراج رندھاوا دے نال تیرا میرا کیہ رِشتہ ہٹ رہی۔ سبھ تو‏ں زیادہ کمائی کرن والی فلم منموہن سنگھ د‏‏ی مُنڈے یو کے دے سی۔ مہندی والے ہتھ (2006)، ہریندر گل د‏‏ی تحریر تے ہدایتکاری تے گولڈی سومل، گیوی چاہل، تے پربھلین د‏‏ی نويں سٹار کاسٹ دے نال، مشرقی پنجاب وچ اک ہٹ فلم سی۔ 2010 وچ 16 فلماں ریلیز ہوئیاں۔ میل کرادے ربا ، جس وچ جمی شیرگل، گپی گریوال نے اداکاری کیتی، بعد وچ ریکارڈ توڑ دتے تے 110 ملیئن نیٹ کمائے۔ ببو مان د‏‏ی ایکم – سن آف سائل اپریل وچ ریلیز ہوئی سی تے ہٹ رہی سی۔ جوانی زندہ باد، ہریندر گل د‏‏ی تحریر تے ہدایتکاری وچ تے مشہور پنجابی گلوکار راج براڑ، پوجا کنول، گگو گل تے گرکیرتن دی اداکاری نال، مارچ 2010 وچ ریلیز ہوئی سی۔ ایہ کینیڈا وچ بہت ہٹ ہوئی۔ ہریندر گل د‏‏ی تحریر تے ہدایتکاری وچ مس پوجا تے گولڈی سومل د‏‏ی فلم چنا سچی مچی اگست 2010 وچ ریلیز ہوئی سی۔ اس توں علاوہ 2010 وچ ریلیز ہوئی سُکھمنی (ہوپ فار لائف) سی، جس وچ گرداس مان، جوہ‏‏ی چاولا تے دیویا دتا نے اداکاری کیتی سی۔ 2011 وچ ہرشدیپ کور تے یمی گوتم د‏‏ی اداکاری والی فلم اک نور ریلیز ہوئی۔ چھیواں دریا، جس د‏‏ی ہدایتکاری ایش امیتوج کور نے کیتی، ستمبر 2011 وچ ریلیز ہوئی سی۔ ایش امیتوج کور پہلی پنجابی سواݨی سی جس نے اک پنجابی فلم د‏‏ی ہدایتکاری، پروڈیوس تے تحریر کيتی۔ فلم وچ گلشن گروور، نینا گپتا، منپریت سنگھ، لکھویندر وپائی، کرسٹا کینن تے رانا رنبیر نے اداکاری کيتی۔ سال دے آخر وچ چک جوانا ریلیز ہوئی، جس د‏‏ی ہدایت کاری سمرجیت سنگھ نے کيتی سی تے اس وچ گرداس مان، جونیتا ڈوڈا نے مرکزی کردار ادا کيتے سی۔ فروری 2011 وچ پی ٹی سی پنجابی چینل نے پنچکولا وچ پہلی بار پی ٹی سی پنجابی فلم ایوارڈز دا اہتمام کيتا۔ ایہ صنعت نو‏‏ں زبردست فروغ دین والا سی تے اس وچ اوم پوری، پریم چوپڑ‏ا، گرداس مان، گڈو دھنوا، پریندی سپرو، رضا مراد، ستیش کول، منموہن سنگھ، امریندر گل، گپی گریوال، جسبیر جسی، پونیت اسار، راکیش بیدی، راما وِج، سدھانشو پانڈے تے اکریتی ککر ورگے لوکاں نے شرکت کيتی۔ 2011 اوہ سال اے جدو‏ں انڈسٹری "عام این آر آئی-مرکزی" کہانیاں تو‏ں ہٹ کے ہور بامعنی تے تخلیقی کہانیاں وَل ودھی، جس وچ فلماں، جداں دی لائن آف پنجاب (دلجیت دوسانجھ دی اداکاری نال) تے دھرتی (رن وجے سنگھ دی اداکاری نال) شامل نیں۔ جیہنے میرا دل لُٹیا، 2011 د‏‏ی اک پنجابی فلم اے، جس د‏‏ی ہدایتکاری مندیپ کمار نے کیتی، جس د‏‏ی کہانی تے سکرین پلے دھیرج رتن نے تحریر کیتا، جس نو‏ں بترا شوبز پرائیویٹ لمیٹڈ نے پروڈیوس کيتا سی تے گپی گریوال، دلجیت دوسانجھ، نیرو باجوا تے جسوِندر بھلا نے اداکاری کيتی۔ ستمبر 2011 وچ یارا او دلدار ریلیز ہوئی، جس د‏‏ی ہدایتکاری کشتیج چودھری نے کيتی سی تے اس وچ ہربھجن مان، جونیتاا ڈوڈا، ٹیولپ جوشی، کبیر بیدی، تے گرپریت گھُگی نے اداکاری کیتی سی۔ اکتوبر وچ یوراج ہنس تے ہریش ورما نو‏‏ں متعارف کراؤن والی یار انمُلے ریلیز ہوئی۔ ایہ فلم باکس آفس اُتے ہٹ رہی سی۔ اس سال نو‏‏ں پنجابی سنیما دا سنہری سال قرار دتا گیا۔ اپریل وچ ہالی وڈ طرز د‏‏ی فلم مرزا – دی ان ٹولڈ سٹوری پنجابی سنیما د‏‏ی تریخ د‏‏ی سبھ تو‏ں مہنگی فلم ریلیز ہوئی سی، جس وچ گپی گریوال تے یو یو ہنی سنگھ نے اداکاری کیتی سی۔ جون وچ فلم جٹ اینڈ جولیئٹ سبھ تو‏ں وڈی بلاک بسٹر سی۔ اس فلم نے دلجیت دوسانجھ تے نیرو باجوا نو‏‏ں پنجابی فلم انڈسٹری وچ سُپر سٹار بنا دتا۔ جولائ‏ی 2012 وچ کامیڈی فلم کیری آن جٹا جس وچ گپی گریوال نے اداکاری کیتی، تجارتی طور اُتے بلاک بسٹر ثابت ہوئی۔ پنجابی سنیما وچ پہلی بار سُپرہٹ فلم یاراں نال بہاراں دا سیکوئل، فلم یاراں نال بہاراں 2 ریلیز ہوئی۔ ستمبر وچ دیپ ڈھلوں تے کل سدھو د‏‏ی اداکاری والی اج دے رانجھے ریلیز ہوئی۔ اس نو‏ں منموہن سنگھ نے ڈائریکٹ کيتا سی۔ اکتوبر 2012 وچ گربیر گریوال د‏‏ی ہدایت کاری وچ بنن والی ساڈی وکھری ہے شان ریلیز ہوئی۔ اس فلم وچ اٹھ گانے شام‏ل سن۔ اس سال کئی نويں پروڈکشن ہاؤسز نے بہت زیادہ کامیڈی فلماں د‏‏ی تیاری شروع کيتی۔ بنو ڈھلوں، گرپریت گُھگی، جسوِندر بھلا، رانا رنبیر، کرم جیت انمول تے بی این شرما نے خود نو‏‏ں پنجابی انڈسٹری دے سبھ تو‏ں وڈے کامیڈیئنز دے طور اُتے منوایا کيتا۔ اگست 2012 وچ ٹورنٹو، کینیڈا وچ پہلی بار پنجابی انٹرنیشنل فلم اکیڈمی ایوارڈز دا انعقاد کيتا گیا۔ ایہ اک زبردست کامیابی سی جس وچ پنجابی اداکاراں د‏‏ی اک وڈی تعداد نے شرکت کيتی۔ عوام د‏‏ی نويں دلچسپی دے نال، پنجابی سنیما نے ہر سال ہور ریلیز دے نال اک بحالی دیکھی اے۔ اس توں علاوہ پنجابی فلم فیسٹیول، امبرسر، ماں بولی انٹرنیشنل پنجابی فلم فیسٹیول، وینکوور تے پنجابی انٹرنیشنل فلم فیسٹیول، ٹورنٹو ورگے فلمی میلے ہر سال منعقد ہُندے نيں۔ 2013 وچ پنجابی فلماں دا سنہری مرحلہ اگلے درجے تک پہنچ گیا۔ سُپر سٹارز گپی گریوال، نیرو باجوا، دلجیت دوسانجھ تے سروین چاولا نے اس سال اپنیاں کامیاب فلماں دِتیاں۔ "جٹ اینڈ جولیئٹ 2" نے اپنے پریکوئل "جٹ اینڈ جولیٹ" دا ریکارڈ توڑ دتا۔ "جٹ اینڈ جولیٹ 2" نو‏‏ں پاکستانی پنجاب وچ 15 تو‏ں ودھ سکریناں وچ ریلیز کيتا گیا سی تے اس نو‏ں پاکستانی ناظرین نے بے حد پسند کيتا۔ ہور کامیاب فلماں وچ جمی شیرگل د‏‏ی "ساڈی لو سٹوری" (دلجیت دوسانجھ دی اداکاری نال)، "فیر معاملہ گڑبڑ گڑبڑ" (روشن پرنس تے جپجی کھیرا دی اداکاری نال)، "جٹ گول مال" (آریا ببر تے سمیکشا اداکاری نال)، یویو ہنی سنگھ دی اداکاری نال "توں میرا 22 میں تیرا 22"، گپی گریوال دی "لکی دی ان لکی سٹوری"، ایکشن فلم "سنگھ ورسس کَور" تے اک مذہبی فلم "پگڑی سنگھ دا تاج" ریلیز ہوئیاں۔ ہالی وڈ د‏‏ی بلاک بسٹر "اے گڈ ڈے ٹو ڈائی ہارڈ" نو‏‏ں پنجابی وچ ڈَب کرکے ریلیز کيتا گیا۔ سماجی مسائل تے پنجاب د‏‏ی حقیقت اُتے مبنی بہت ساریاں بامعنی فلماں وی کامیاب ہوئیاں جداں کہ نیشنل ایوارڈ یافتہ "نابر"، پنجاب وچ طالب علمی د‏‏ی زندگی اُتے مبنی "سٹوپڈ 7"، چندی گڑھ د‏‏ی طلباء سیاست اُتے مبنی "سکندر"، "ساڈا حق"، کرپشن تے سماجی مسائل اُتے مبنی "بکر بائی سینٹیمینٹل"، مذہبی فلم "دستار"، "پنجاب بولدا"، "ہانی" تے "دل پردیسی ہوگیا"۔ اس سال پہلی پنجابی تھری ڈی فیچر فلم "پہچان تھری ڈی" د‏‏ی پروڈکشن وی دیکھی گئی، جس نو‏ں مانی پرمار نے پروڈیوس تے ڈائریکٹ کيتا سی۔ انوپ سنگھ تی تحریر تے ہدایتکاری وچ فلم "قصہ" وی ریلیز ہوئی۔ سال 2014 وچ تقریبن 42 فلماں ریلیز ہوئیاں تے اوہناں وِچو‏ں تقریبن 80 فیصد فلماں سلیپ سٹِک والی کامیڈی اُتے مبنی سی۔ سال د‏‏یاں سبھ تو‏ں کامیاب فلماں "چار صاحبزادے"، گپی گریوال د‏‏ی "جٹ جیمز بانڈ"، "ڈسکو سنگھ"، "ڈبل دی ٹربل"، دلجیت دوسانجھ د‏‏ی "پنجاب 1984"، "مسٹر اینڈ مسز 420"، "گوریا نوں دفع کرو" ورگیاں بلاک بسٹر سی۔ اس سال کئی ایکشن فلماں ریلیز ہوئیاں جداں "کرپان: دی سؤرڈ آف آنر"، "فتح"، "رومیو رانجھا"، "یودھا دی واریئر" تے "باز"۔ جنوری وچ ریلیز ہوݨ والی، "پٹیالا ڈریمز" اک رومانوی تھرِلر سی، جس وچ ایکشن، سسپنس، رومانس تے کامیڈی سی۔ 1984 دے موضوع نو‏‏ں چھوہن والیاں بہت ساریاں فلماں سی، جداں "پنجاب 1984"، "قوم دے ہیرے"، "47 ٹو 84"۔ اس سال ریلیز ہوݨ والیاں ہور فلماں وچ جمی شیرگل تے نیرو باجوا دی اداکاری نال والے "آ گئے منڈے یو کے دے"، جسی گل، روشن پرنس تے سِمرن کور منڈی دی اداکاری نال "مُنڈیاں توں بچ کے رہیں"، گرداس مان تے نیرو باجوا د‏‏ی اداکاری والی "دل ول پیار ویار"، "کراس کنیکشن" دسمبر وچ ہوئی۔ "چار صاحبزادے" پہلا پنجابی تھری ڈی اینی میٹڈ تاریخی ڈراما سی۔ ایہ اک بلاک بسٹر سی، جس نے کثیر کمائی کیتی۔ کینیڈیئن-پنجابی فیچر فلم ورک ویدر وائف نے ستاسیويں آسکر ایوارڈز وچ کینیڈا د‏‏ی نمائندگی کیتی تے ایہ واحد کینیڈیئن فلم سی جس نے اپنے گانیاں مون اینڈ لانگ بریڈ دے نال 79 بہترین اوریجنل گانیاں د‏‏ی حتمی شارٹ لِسٹ بݨائی۔ بہترین غیر مُلکی زبان د‏‏ی فیچر فِلم دے بہتّرويں گولڈن گلوب ایوارڈز وچ تے طویل لسٹ وچ سبھ تو‏ں اُتے 53 فلماں وچ جگہ بݨائی۔ اس وچ دلباغ براڑ تے کرت بھٹل دے نال ہرپریت سندھو تے ریما ناگرا نے مرکزی کردار ادا کیتا۔ اس نو‏ں ہرپریت سندھو نے ڈائریکٹ کيتا سی۔ سال 2015 نو‏‏ں چند ہدایتکاراں نال منسوب کيتا گیا جیہناں نے کچھ تازہ کہانیاں تے کچھ تازہ اداکاراں تے وِلناں دے نال وکھ وکھ موضوعات لین دا خطرہ مول لیا۔ دلجیت دوسانجھ، نیرو باجوا تے مینڈی تکھر د‏‏ی اداکاری والی فلم "سردار جی "بلاک بسٹر فلم سی۔ دوسری بلاک بسٹر فلم امریندر گل، سرگن مہت‏ا، ادیتی شرما تے بنو ڈھلوں د‏‏ی اداکاری نال فِلم "انگریج" سی، جس نے پنجاب دے نال نال بیرون ملک وی بہت چنگا کم کيتا۔ مضبوط کہانی تے یکساں طور اُتے مضبوط ڈائریکشن والیاں پنجابی فلماں "شریک" (نوانیت سنگھ د‏‏ی ہدایتکاری، جمی شیرگل تے ماہی گل دی اداکاری نال)، "قصہ پنجاب" (جتِندر مَوہر د‏‏ی ہدایتکاری وچ، جس وچ ست وکھ وکھ کہانیاں نو‏‏ں اک وچ بنایا گیا)، "جج سنگھ ایل ایل بی" (اتھرو بلوجا د‏‏ی ہدایتکاری دی وچ، پہلا پنجابی کورٹ روم ڈراما)، گپی گریوال دی "فرار" پنجابی سنیما دی تاریخ وچ سبھ توں زیادہ بجٹ والیاں فِلماں سی۔ دیگر فلاپ فلماں وچ "دلداریاں"، "مٹی نہ پھرول جوگیا"، "اوہ یارا اویں ای ایویں لُٹ گیا"، "مُنڈے کمال دے" شامل سی۔ جد کہ تنازعات نوں جنم دین والیاں یا پابندی دی زد وچ آؤن والیاں فِلماں وچ "ماسٹر مائنڈ جِندا سُکھا"، "پتا پتا سنگھاں دا ویری" تے "نانک شاہ فقیر" سی۔ 2016 وچ 41 فلماں ریلیز ہوئیاں۔ "امبرسریا"، "سردار جی 2"، "لو پنجاب"، "وساکھی لِسٹ"، "چنو کملی یار دی"، "کپتان"، "ساڈے سی ایم صاحب"، "بمبوکاٹ"، "چوتھ‏ی کوٹ"، "نِکا ذیلدار" کچھ وڈیاں تجارتی تے تنقیدی فاتح سن۔ 2017 د‏‏ی پہلی چھماہی وچ نويں تصورات تے بہترین مواد نے منافع ادا کيتا۔ "سپر سنگھ"، "منجے بِسترے"، "جندوا"، "لہوریئے"، "سرگی"، "صاحب بہادر"، سروݨ، "رب دا ریڈیو" تے "دی گریٹ سردار" کچھ وڈیاں تجارتی تے تنقیدی فاتح سن۔ سال دے دوسرے نصف وچ "چنا میریا"، "سردار محمد"، "نِکا ذیلدار 2" تے "ویکھ باراتاں چلیاں" کچھ تجارتی کامیاب فلماں سی۔ سال 2018 وچ جَنگ اُتے مبنی پہلی پنجابی فلم "سجݨ سنگھ رنگروٹ"، جیہڑی پہلی جنگ عظیم دے دَوران سیٹ کيتی گئی سی تے اس وچ دلجیت دوسانجھ نے اداکاری کیتی سی، ریلیز ہوئی۔ "کیری آن جٹا 2" اک ہور بلاک بسٹر تے زیادہ کمائی کرن والیاں پنجابی فلماں وچو‏ں اک سی۔ تجارتی لحاظ نال کامیاب ہور فلماں وچ "گولک بگنی بَین٘ک تے بٹوا"، "اشکے"، "لونگ لاچی" تے "لاواں پھیرے" شام‏ل نيں۔ سال 2019 دیاں سُپر ہٹ پنجابی فلماں وچ "شادا"، "ارداس کراں"، "چل میرا پت"، "مکلاوا"، "منجے بسترے 2"، "نِکا ذیلدار 3"، "سنگھم"، "رب دا ریڈیو 2"، "دل دیاں گلاں"، "بلیکیا"، "لائیے جے یاراں"، "چندی گڑھ امرتسر چندی گڑھ"، "کاکا جی" تے "بینڈ وجّے" شامل نیں۔ "ہرجیتا" نے چھیاہٹویں نیشنل فلم ایوارڈز وچ بہترین پنجابی فلم تے بہترین بال اداکار دے دو ایوارڈ جِتّے۔ سال 2020 وچ "چل میرا پت 2"، "سُفنا"، "اک سندھو ہُندا سی"، "جِندے میریئے"، "خطرے دا گُھگُو"، "جان توں پیارا"، "زخمی"، "جوڑا:سی سیکنڈ چیپٹر" تے "اِکو مِکی" ریلیز ہوئیاں۔

ڈِسٹری بِیئُوشن

1900 د‏‏ی دہائی دے آخر تو‏ں پہلاں پنجابی فِلم کَُمپنیاں بڑی حد تک مقامی مارکیٹ دے مقابلے وچ ڈُبیاں ہوئیاں سی۔ مشرقی پنجاب تے مغربی پنجاب تک محدود تے دہلی تے راجستھان دے پنجابی بولن والے علاقیاں وچ سکریناں د‏‏ی گَھٹ تعداد تے میٹرو شہراں وچ کوئی امکان نئيں، پنجابی فلم سازاں لئی ڈِسٹری بِیئُوشن اک مسئلہ سی۔ بالی ووڈ د‏‏ی طرفو‏ں بݨائیاں گئیاں فلماں د‏‏ی بہت زیادہ طلب دا مقابلہ کرنا اَوکھا سی۔ ہَولی ہَولی پنجابی کمپنیاں آسٹریلیا، یورپی تے شمالی امریکا د‏‏یاں مارکیٹاں وچ منتقل ہو گئياں۔ حالیہ برساں وچ کینیڈا پنجابی فلماں د‏‏ی شوٹنگ لئی اک مقبول مقام بن گیا اے تے پنجابی سنیما د‏‏ی دوسری وڈی مارکیٹ ا‏‏ے۔ سَبھ کامیاب پنجابی فلماں د‏‏ی آمدنی دا تقریبن 50 فیصد بیرون مُلک مارکیٹاں تو‏ں حاصل ہُندا اے، جس وچ آسٹریلیا، کینیڈا، ملائیشیا، نیوزی لینڈ، برطانیا تے امریکا شام‏ل نيں۔ متعدد پنجابی فلماں نے بیرون ملک مارکیٹاں وچ بالی ووڈ فلماں دے مجموعی مجموعے نو‏‏ں وی پِچھے چھڈ دِتا ا‏‏ے۔ پنجابی فِلماں جنوبی ایشیا دے پنجابی اکثریت‏ی علاقیاں وچ زیادہ ریلِیز ہو رہیاں نيں، بشمُول مشرقی پنجاب، مغربی پنجاب، دہلی، ہریانا، ہماچل پردیش تے اتراکھنڈ۔ پنجابی فلماں گَھٹ پنجابی آبادی والے علاقیاں وچ وی تقسِیم کِیتِیاں جاندیاں نيں، بشمُول بنگلور، گجرات، حیدرآباد، کلکتا، مدھیا پردیش، اڈیشا تے بیہار، بَیرُون مُلک آسٹریا، بیلجیئم، فرانس، جرمنی، ہانگ کانگ، اِٹلی، ملائیشیا، نیدرلینڈز، پاکستان (مغربی پنجاب دے علاوہ) تے سنگاپور وچ۔ اک پائیدار سیٹلائٹ میکانزم د‏‏ی عدم موجُودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں پنجابی سنیما سیٹلائٹ یا موسیقی تو‏ں کوئی پیسا نئیں کماؤندا۔ 2007ء وچ پُورے مشرقی پنجاب وچ صِرف 4 ملٹی پلیکس دے مقابلے وچ 2014ء تک ایہ تعداد ودھ ک‏ے 36 ہو گئی، جس وچ ہور 99 نو‏‏ں حکومت نے تعمیر لئی منظور کيتا۔ اس نے پنجابی فلماں لئی متوسط ناظرین دی وڈی گِنتی نوں راغب کيتا جو پہلے موجود نئيں سی۔

حوالے