بھارت دے خارجہ تعلقات
آرٹیکل بسلسلہ سیاست تے حکومت بھارت |
National coalitions: |
ریاستی سطح: ضلعی سطح: شہری سطح: قصباتی سطح: |
کسی وی ملک دی خارجہ پالیسی دا اس دی تریخ توں گہرا تعلق ہُندا اے۔ بھارت دی خارجہ پالیسی وی اس دی تریخ تے تحریک آزادی نال تعلق رکھدی اے۔ تاریخی ورثے دے طور اُتے بھارت دی خارجہ پالیسی اج انہاں متعدد حقائق دی حامل اے جو کدی بھارت دی تحریک آزادی دے بطن توں پیدا ہوئے سن ۔ اُتے امن بقائے باہم تے عالمی امن دا خیال یقیناً ہزاراں سال پرانے اس غور تے فکر دا نتیجہ اے جسنوں گوتم بدھ تے مہاتما گاندھی جداں دانشوراں نے پیش کيتا سی۔ ايسے طرح بھارت دی خارجہ پالیسی وچ نو آبادیاتی نظام، سامراجیت تے تفریق رنگ تے نسل دی مخالفت عظیم قومی تحریک دی پیداوار اے۔
بھارت دے اکثر ملکاں توں بہترین خارجہ تے سفارتی تعلقات نيں، ہور بھارت دنیا دا دوسرا سب توں زیادہ آبادی والا ملک اے تے اس دی معیشت دنیا دی انتہائی تیز رفتاری توں ترقی والی وڈی معیشتاں وچوں اک اے۔[۱] ہور اٹھواں سب توں وڈا عسکری اخراجات، تیسری سب توں وڈی مسلح فوج، قیمت اسمیہ دے لحاظ توں ستويں سب توں وڈی معیشت تے مساوی قوت خریدکے لحاظ توں تیسری سب توں وڈی معیشت[۲] دا حامل بھارت اک علاقائی طاقت،[۳] ابھرتی ہوئی عالمی طاقت تے ممکنہ سپرپاور اے۔ حالیہ برساں وچ بین الاقوامی سطح اُتے بھارت دا اثر تے رسوخ ودھیا اے تے عالمی معاملات وچ اس دی اہمیت مسلم ہوئے چکی اے۔
قدیم دور وچ وی ہندوستان دے تمام دنیا توں تجارتی، ثقافتی تے مذہبی تعلقات سن ۔ مختلف ادوار وچ ہندوستان دے علاحدہ علاحدہ خطےآں وچ متفرق بادشاہ آندے رہے تے ہندوستان دا نقشہ وی تبدیل ہُندا رہیا، لیکن عالمی سطح اُتے ہندوستان دے تعلقات ہمیشہ برقرار رہے۔ بھارت دے ہور ملکاں دے تئاں عسکری تعلقات دیکھے جاواں تاں اوہ بیشتر ادوار وچ جارحانہ نئيں رہے۔
سنہ 1947ء وچ برطانوی استعمار توں آزادی دے بعد بھارت نے زیادہ تر ملکاں دے نال خوشگوار تعلقات برقرار رکھے۔ عالمی منظرنامہ اُتے ہندوستان ہمیشہ فعال رہیا۔ سنہ 1990ء دے بعد اقتصادی تے معاشی سطح اُتے وی بھارت اثر انداز ہونے لگا، عسکری سطح اُتے بھارت نے اپنی طاقت نوں برقرار رکھیا تے عالمی قیام امن دی کوششاں وچ ہر ممکن تعاون فراہم کردا رہیا۔ پاکستان تے چین دے نال بھارت دے تعلقات کچھ کشیدہ ضرور نيں لیکن روس دے نال عسکری تعلقات دے علاوہ بھارت دا اسرائیل تے فرانس دے نال وسیع حفاظتی تعلقات نيں۔
ہور بھارت اک جدید صنعتی ملک، بریکس معیشتاں دا جزو تے ترقی پزیر دنیا دا اہم حصہ وی اے۔[۴][۵] ہور ایہ کہ بھارت متعدد بین الاقوامی تنظیماں دا بانی رکن اے، جنہاں وچ بالخصوص اقوام متحدہ، ایشیائی ترقیاتی بینک تے جی 20 اہم معیشتاں قابل ذکر نيں جدوں کہ غیر وابستہ ملکاں دی تحریک دی بنیاد بھارت ہی نے رکھی سی۔ بھارت دا ہور متعدد بین الاقوامی تنظیماں مثلاً مشرقی ایشیا چوٹی کانفرنس،[۶] عالمی تجارتی ادارہ،[۷] بین الاقوامی مالیاتی فنڈ (آئی ایم ایف)،[۸] جی ایٹ + فائیو[۹] تے ابسا ڈائیلاگ فورم[۱۰] وچ اہم تے موثر کردار رہیا اے۔ مقامی طور اُتے بھارت سارک تے بمس ٹیک دا رکن اے۔ ہور بھارت نے متعدد اقوام متحدہ امن جوئی مہماں وچ وی حصہ لیا اے تے 2007ء وچ بھارت اقوام متحدہ وچ دوسرا سب توں وڈا فوج بھرتی کرنے والا ملک سی۔[۱۱] اس وقت بھارت جی 4 اقوام دے نال سلامتی کونسل وچ مستقل نشست حاصل کرنے دے لئی کوشاں اے۔[۱۲]
تریخ
[سودھو]اگرچہ آزادی توں پہلے بھارت دی خارجہ پالیسی دی ترقی بھارت وچ ایسٹ انڈیا کمپنی دے دور حکومت وچ ہوئی، لیکن اس توں پہلے وی بھارتی افکار وچ اُتے امن بقائے باہم، اہنسا جداں اصولاں دے نال نال چانکیہ دے افکار وچ سفارتی طریقہ کاراں تے اقدامات دا وی ذکر ملدا اے۔ بعض مفکرین دا ایہ وی خیال اے کہ خارجہ پالیسی دے کچھ اصول تے قواعد چانکیہ ہی دی دین اے۔
بھارت وچ ایسٹ انڈیا کمپنی دے دور حکومت وچ انگریزاں نے ہندوستان دی خارجہ پالیسی دا تعین اپنے تجارتی مفادات دی حفاظت تے اس دی ترقی نوں ذہن وچ رکھ دے کیہ سی۔ انگریزاں نے چین، افغانستان تے تبت نوں بفر اسٹیٹ قرار دتا، انہاں نے چین وچ وی خصوصی دلچسپی دکھادی تے بھارت-چین سرحد دا تعین کيتا۔ انگریزاں نے نیفا (اروناچل پردیش) نوں ہندوستانی سرحد ہی وچ رکھیا تے اپنے کاروباری معاملات دے پیش نظر اس علاقے وچ حفاظت کيتی ذمہ داری خود سنبھالی۔
بھارتی قومی تحریک تے خارجہ پالیسی
[سودھو]بھارت دی خارجہ پالیسی دے جدید معاصر اصولاں دی تعمیر بھارتی قومی تحریک دے دوران 1885ء وچ انڈین نیشنل کانگریس دے قیام دے بعد ہوئی۔ 1885ء توں کانگریس نے انگریزاں دی جابرانہ پالیسی دی مخالفت کرنا شروع دی تے کچھ ایداں دے بنیادی اصول مقرر کیتے جو اج وی بھارت دی خارجہ پالیسی دی بنیاد سمجھے جاندے نيں۔
1885ء وچ منظور شدہ تجویز دے ذریعہ کانگریس نے شمالی برما نوں اپنے علاقے وچ شامل کے لینے اُتے برطانیہ دی مذمت کيتی۔ ايسے طرح 1892ء وچ اک ہور تجویز دے ذریعہ بھارت نے اپنے آپ نوں انگریزاں دی سامراجی پالیسیاں توں خود نوں غیر متعلق قرار دتا، ايسے دوران کانگریس نے بھارت نوں برما، افغانستان، ایران، تبت وغیرہ قریبی ریاستاں دے خلاف فوجی کارروائی دے استعمال کیتے جانے اُتے عدم اطمینان دا وی اظہار کيتا۔ پہلی جنگ عظیم تک کانگریس نے اپنے آپ نوں برطانوی پالیسیاں توں دور ہی رکھیا۔ اس دوران کانگریس نے انگریزاں دی سامراجیت تے نو آبادیاتی نظام تے جنوبی افریقا وچ رنگ تے نسل دی تفریق دی پالیسی دی مخالفت کيتی جو اگے چل کے جدید بھارت دی خارجہ پالیسی دا اہم مقصد تے اصول بنی۔
پہلی جنگ عظیم دے بعد 1921ء وچ کانگریس نے اعلان کيتا کہ برطانوی حکومت کیتی پالیسیاں بھارت دی پالیسیاں نئيں نيں تے نہ ہی اوہ کسی طرح ہندوستان دی نمائندہ ہوئے سکدیاں نيں۔ کانگریس نے ایہ وی اعلان کيتا کہ بھارت نوں اپنے پڑوسی ملکاں توں کوئی خطرہ تے عدم تحفظ دا احساس نئيں۔ ايسے وجہ توں 1939ء وچ دوسری جنگ عظیم وچ کانگریس نے انگریزی مفادات دے تحت شامل ہونے توں انکار کر دتا سی۔ 1920ء وچ برپا ہونے والی تحریک خلافت وچ وی ہندوستان نے مسلماناں دا نال دتا جو اج وی ہندوستان دی عرب نواز خارجہ پالیسی دی علامت اے۔ ہور بھارت نے ہمیشہ ہی عرب اسرائیل بحران وچ عرب دا نال دتا اے۔ ايسے دوران کانگریس نے نو آبادیاتی نظام تے سامراج مخالف کانفرنساں وچ بھارت دی نمائندگی دی تے نو آبادیاتی نظام دے شکار ملکاں دے نال مل کے انگریزاں دی پالیسیاں دی سخت مذمت کيتی۔
عالمی سطح اُتے بھارت
[سودھو]1947ء توں 1990ء
[سودھو]ناوابستہ تحریک
[سودھو]1950ء دی دہائی وچ بھارت نے پرزور طور اُتے افریقا تے ایشیا وچ یورپی نوآبادیاں دی آزادی دی حمایت دی تے ناوابستہ تحریک وچ اک اہم کردار ادا کيتا۔[۱۳]
1990ء دے بعد
[سودھو]حالیہ برساں وچ ، بھارت نے علاقائی تعاون تے عالمی تجارتی تنظیم دے لئی جنوب ایشیائی ایسوسی ایشن وچ موثر کردار ادا کيتا اے۔[۱۴] ہور بھارت نے متعدد کثیر جہتی فورم، خصوصا مشرقی ایشیا چوٹی کانفرنس تے گروہ 8+5 وچ اک فعال کردار ادا کيتا اے۔ اقتصادی میدان وچ بھارت دا جنوبی امریکا، ایشیا تے افریقہ دے ترقی پزیر ملکاں دے نال قریبی تعلقات نيں۔[۱۵]
بریکس
[سودھو]بھارت نے برازیل، روس، چین تے جنوبی افریقہ دے نال مل کے بریکس گروپ قائم کيتا۔ ایہ ترقی یافتہ ملکاں دے گروپ G-8 تے G-20 دے اثرات نوں عالمی سطح اُتے متوازن کرنے دی اک کوشش اے۔ بریکس دے تمام اراکین ترقی پزیر یا نويں صنعتی ملکاں نيں جنہاں دی معیشت تیزی توں ودھ رہیاں نيں۔ ایہ ملکاں علاقائی تے عالمی معاملات اُتے اہم اثرات ڈالدے نيں۔ سنہ 2013ء دے اعداد تے شمار دے مطابق پنجاں بریکس ملکاں دنیا دے تقریبا 3 ارب افراد دی نمائندگی کردے نيں تے اک اندازے دے مطابق ایہ متحدہ اقوام غیر ملکی کرنسی دے ذخائر وچ 4 ٹریلین امریکی ڈالر دی شراکت کردے نيں۔ انہاں قوماں دا مشترکہ جی ڈی پی 15 ٹریلین امریکی ڈالر اے۔[۱۶]
اقوام متحدہ وچ بھارت
[سودھو]عالمی امن دی کوششاں وچ بھارت دی شراکت
[سودھو]بھارت نے 100،000 فوجی تے پولیس اہلکاراں دے ذریعہ چار براعظماں وچ اقوام متحدہ دے 35 امن جوئی مہمات وچ اپنی خدمات فراہم کيتی۔[۱۷]
معاہدات حوالگی
[سودھو]جنوری 2014ء تک ہندوستان 37 ملکاں دے نال مجرماں دی حوالگی دے معاہدے کے چکيا اے،[۱۸] جنہاں دی لسٹ حسب ذیل اے:[۱۹]
- امریکا
- برطانیہ
- روس
- سوئٹزرلینڈ
- تاجکستان
- ازبکستان
- متحدہ عرب امارات
- سعودی عرب
- فرانس
- جرمنی
- سپین
- ہانگ کانگ
- بھوٹان
- نیپال
- کویت
- کینیڈا
- آسٹریلیا
- بحرین
- بنگلہ دیش
- بیلاروس
- بیلجیم
- بلغاریہ
- مصر
- جمہوریہ کوریا
- ملائیشیا
- ماریشس
- میکسیکو
- منگولیا
- ہالینڈ
- عمان
- پولینڈ
- پرتگال
- جنوبی افریقہ
- ترکی
- یوکرین
- ویتنام
عالمی تجارت تے خزانہ
[سودھو]بریٹن وڈز، بیسل
عالمی تجارتی ادارہ
دو طرفہ تے علاقائی تعلقات
[سودھو]سرحدی تے قریبی ملکاں
[سودھو]سنہ 2014ء وچ بھارت دے نويں وزیر اعظم نریندر مودی نے اپنی تقریب حلف برداری وچ تمام سارک ملکاں دے سربراہاں نوں مدعو کيتا، ایويں انہاں پڑوسی ملکاں دے نال بھارت دے تعلقات وچ نويں روح پھونک دی۔ اس واقعہ نوں "اہم سفارتی واقعہ" دے طور اُتے وی دیکھیا گیا۔[۲۰][۲۱]
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ "Indian economic growth rate eases". BBC. 30 November 2007. https://web.archive.org/web/20181225052019/http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/7120343.stm. Retrieved on ۲۱ نومبر ۲۰۰۹.
- ↑ as per data shown in 2012 on http://unstats.un.org/unsd/snaama/dnltransfer.asp?fID=2
- ↑ "Partnering with India: Regional Power, Global Hopes". NBR. 2 April 2009. https://web.archive.org/web/20181225052049/https://www.nbr.org/publication/partnering-with-india-regional-power-global-hopes/. Retrieved on ۲۱ نومبر ۲۰۰۹.
- ↑ G8 SUMMIT: Developing Countries Stand Firm by Kyoto Protocol. Ipsnews.net (7 July 2005). Retrieved 12 November 2011.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Peter Alford (7 July 2008). "G8 plus 5 equals power shift". The Australian. http://www.theaustralian.news.com.au/story/0,25197,23978188-2703,00.html. Retrieved on ۲۱ نومبر ۲۰۰۹.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ "Four nations launch UN seat bid". BBC. 22 September 2004. https://web.archive.org/web/20181225052027/http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/3678736.stm. Retrieved on ۲۱ نومبر ۲۰۰۹.
- ↑ "The Non-Aligned Movement: Description and History", nam.gov.za (The Non-Aligned Movement), 21 ستمبر 2001, retrieved 23 اگست 2007 Check date values in:
|date=, |accessdate=
(help) - ↑ India's negotiation positions at the WTO (PDF), November 2005, retrieved 23 اگست 2010 Check date values in:
|accessdate=
(help) - ↑ Analysts Say India'S Power Aided Entry Into East Asia Summit. | Goliath Business News, Goliath.ecnext.com, 29 جولائی 2005, retrieved 21 نومبر 2009 Check date values in:
|date=, |accessdate=
(help) - ↑ "Amid BRICS' rise and 'Arab Spring', a new global order forms". Christian Science Monitor. 18 اکتوبر 2011. اخذ کردہ 2011-10-20.
- ↑ http://www.un.int/india/india_and_the_un_pkeeping.html
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ اپپلري, کرشن (25 مئی 2014). "Narendra Modi's swearing in offers a new lease of life to SAARC" (in انگریزی). نويں دہلی: ڈی این اے انڈیا. https://web.archive.org/web/20181225052025/https://www.dnaindia.com/india/report-narendra-modi-s-swearing-in-offers-a-new-lease-of-life-to-saarc-1991170%20. Retrieved on 26 مئی 2014.
باہرلے جوڑ
[سودھو]- The Sino-Brazilian Principles in a Latin American and BRICS Context: The Case for Comparative Public Budgeting Legal Research Wisconsin International Law Journal, 13 May 2015
- Foreign Relations: Ministry of external affairs, Government of India
- Harvard University homepage Archived 2009-04-17 at the وے بیک مشین India's Foreign Policy, Xenia Dormandy
- List of Treaties ruling relations Argentina and India (Argentine Foreign Ministry, in Spanish)
- Indian embassy in Buenos Aires Archived 2010-01-09 at the وے بیک مشین
- Indian embassy in Rome
- Italian embassy in New Delhi Archived 2015-06-26 at the وے بیک مشین
- Italian general consulate in Mumbai Archived 2009-07-06 at the وے بیک مشین
- Italian general consulate in Calcutta Archived 2016-01-01 at the وے بیک مشین
- IBSA – India, Brazil, South Africa – News and Media
سانچہ:بھارت دے خارجہ تعلقات سانچہ:Non-Aligned Movement
|
|