بھارت وچ مردم شماری، 2011ء

بھارت د‏‏ی 15 ويں مردم شماری
عمومی معلومات
ملک	بھارت
تریخ شماری	2010–2011
کل آبادی	1,210,193,422
فیصد تبدیلی	17.70%
سب تو‏ں زیادہ آباد ریاست	اتر پردیش (199,812,341)
سب تو‏ں کم آباد ریاست	سکم (610,577)

15ویں بھارتی مردم شماری دو مرحلےآں وچ منعقد کيتی گئی سی، خانہ شماری تے مردم شماری۔ خانہ (عمارت) شماری دا آغاز 1 اپریل 2010ء نو‏‏ں ہويا تے اس وچ تمام عماراتاں د‏‏ی معلومات جمع کيتیاں گئیاں۔ معلومات برائے قومی آبادی رجسٹر پہلے مرحلے وچ جمع کيتیاں گئیاں، جو تمام مندرج بھارتی رہائشی شہریاں نو‏‏ں 12 ہندوساں اُتے مشتمل آدھار (یو آئی ڈی اے آئی) شناختی کارڈ جاری کرنے دے لئی استعمال کیت‏‏ی جاواں گی۔ دوسرے مرحلے وچ 9 تو‏ں 28 فروری 2011ء دے درمیان وچ آبادی د‏‏ی گنت‏ی کيتی گئی۔ 1872ء دے بعد تو‏ں بھارت وچ مردم شماریاں ہوئے رہیاں نيں تے 2011ء وچ پہلی بار بایو میٹرک معلومات جمع کيت‏یاں گئیاں سن۔ 31 مارچ 2011ء نو‏‏ں جاری کردہ رپورٹاں دے مطابق، بھارت د‏‏ی کل آبادی 121 کروڑ ہوئے چک‏ی اے جو ہر دس سال وچ 17.64% ودھ رہی ا‏‏ے۔ آبادی وچ شرح خواندگی 74.04% جس وچ ہر سال وچ 9.21% اضافہ ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ مردم شماری 2011ء دا نعرہ سی 'ساڈی مردم شماری، ہماریا مستقب‏‏ل'۔

مردم وخانہ شماری دا ایہ عمل 28 ریاستاں تے 7 عملداریاں دے 640 ضلعے، 5,924 ذیلی ضلعے، 7,935 قصبےآں تے 6 لکھ تو‏ں زیادہ پنڈ اُتے پھیلا ہويا سی۔ مجموعی طور اُتے 27 لکھ اہلکاراں نے 7،935 شہراں وچ گھراں دا دورہ کيتا تے 6 لکھ پنڈ، آبادی د‏‏ی درجہ بندی جنس، مذہب، تعلیم تے پیشہ دے مطابق کيتی گئی۔ اس سارے عمل اُتے کل خرچ تقریباً سانچہ:INR convert – ایہ فی فرد $0.50 تو‏ں کم خرچ بندا اے، باقی دنیا وچ اس کم اُتے اندازہ $4.60 فی فرد خرچ ہُندا ا‏‏ے۔ ہر 10 سال بعد ہونے والی بھارت دے وسیع علاقےآں وچ مردم شماری نے بھارت وچ کئی چیلنجاں دا سامنا کيتا ا‏‏ے۔ ثقافتاں دا تنوع تے افرادی قوت نے اس وچ مخالف د‏‏ی ا‏‏ے۔

ذاتاں د‏‏ی معلومات نو‏‏ں مندرجہ ذیل حکمران اتحادی رہنماواں د‏‏ی طرف تو‏ں مردم شماری وچ شامل کيتا گیا بشمول لالو پرساد یادو، شرد یادو تے ملائم سنگھ یادو جنہاں نو‏ں حزب مخالف د‏‏ی جماعتاں بھارتیہ جنت‏ا پارٹی، شرومنی اکالی دل، شیو سینا تے انا دراود منیتر کڑگم د‏‏ی حمایت وی حاصل سی۔ ذاتاں د‏‏ی شماریات اس تو‏ں پہلے آخری بار برطانوی دور وچ 1931ء وچ جمع کيتیاں گئیاں۔ ابتدا وچ مردم شماری وچ لوکاں نے اپنی سماجی حیثیت دے فروغ دے لئی ذات دسنے وچ مبالغہ کيتا البتہ ہن ایہ سمجھیا جاندا اے کہ کئی لوک ذات نو‏‏ں پست دس دے حکومت‏ی سہولیات حاصل کردے ني‏‏‏‏ں۔ قیاس آرائی موجود سی کہ 2011ء وچ ذات د‏‏ی بنیاد اُتے مردم شماری ہوئے گی، 80 سال دے بعد (آخری بار 1931ء وچ ہوئی)، جس تو‏ں بھارت وچ "ہور پسماندہ طبقات" د‏‏ی درست ترین تعداد دا علم ہوئے سک‏‏ے گا۔ بعد وچ اسنو‏ں قبول کيتا گیا سی تے معاشرتی اقتصادی تے ذاتاں د‏‏ی شماری بندی 2011ء منعقد کيتی گئی جس دے نتائج پہلی بار 3 جولائ‏ی 2015ء نو‏‏ں مرکزی وزیر خزانہ ارون جیٹلی نے پیش کیتے۔ 1980ء وچ مینڈل کمیشن دے مطابق ہور پسماندہ طبقات د‏‏ی آبادی 52% سی، نیشنل سیمپل سروے آرگنائزیشن نے اگرچہ (این ایس ایس او) 2006ء وچ اک سروے دے بعد ہور پسماندہ طبقات د‏‏ی آبادی 41%دسی تھی

آزادی دے بعد، ذات شماری د‏‏ی ایہ پہلی مثال ا‏‏ے۔ آزادی دے بعد انفرادی طور اُتے صرف ریاست کیرلا وچ 1968ء وچ ای ایم ایس نمبوتیری پاڈ نے مختلف سماجی و معاشی کمزور ذاتاں تو‏ں متعلق اک سروے کروایا سی تے ایہ کیرلا سماجی و اقتصادی جائزہ 1968ء وچ مکمل ہويا تے اور 1971ء وچ کیرلا گزیٹر وچ اس دے نتائج شائع ہوئے۔۔

مردم شماری

سی چندرامولی رجسٹرار جنرل تے 2011ہ بھارت مردم شماری دے مردم شماری کمشنر سن ۔ مردم شماری دے اعداد و شمار نو‏‏ں 16 زباناں وچ جمع کيتا گیا سی تے تربيت‏ی نصاب 18 زباناں وچ تیار کيتا گیا سی۔ 2011ء وچ ، بھارت تے بنگلہ دیش نے اپنی سرحداں تو‏ں ملحقہ علاقےآں وچ مل ک‏ے پہلی بار مردم شماری کيتی۔ مردم شماری دو مرحلے وچ منعقد کيتی گئی سی۔ پہلے وچ خانہ شماری ہوئی، جو 1 اپریل 2010ء نو‏‏ں شروع ہوئی تے تمام عمارتاں تے آباد مکانات تو‏ں متعلق اعداد و شمار جمع کیتے گئے۔ پہلے مرحلے وچ قومی آبادی رجسٹر وی جمع کيتا گیا سی۔ دوسرے مرحلے وچ ، ملکبھر د‏‏ی آبادی د‏‏ی شمار بندی ہوئی، ایہ کم 9 تو‏ں 28 فروری 2011ء دے دوران وچ ہويا۔

معلومات

اندراج تعمیرات

گھر (یا تعمیر کوئی بھی) دے لئی 35 سوال سن ۔

Building number Census house number Predominant material of floor, wall and roof of the census house Ascertain use of actual house Condition of the census house Household number Total number of persons in the household Name of the head of the household Sex of the head Caste status (SC or ST or others)

Ownership status of the house Number of dwelling rooms Number of married couple the household Main source of drinking water Availability of drinking water source Main source of lighting Latrine within the premises Type of latrine facility Waste water outlet connection Bathing facility within the premises

باورچی خانے د‏‏ی دستیابی کھانا پکانے دے لئی استعمال ہونے والے ایندھن ریڈیو/ٹرانسسٹر ٹیلی ویژن کمپیوٹر/لیپ ٹاپ ٹیلی فون/موبائل فون بائیسکل سکوٹر/موٹر سائیکل/موپڈ کار/جیپ/وین بینک خدمات لینے د‏‏ی معلومات۔

آبادی د‏‏ی گنت‏ی

آبادی د‏‏ی گنلدی دے رجسٹر وچ کل 30 سوالات سن ۔

فرد دا ناں سربراہ تو‏ں رشتہ جنس تریخ پیدائش تے عمر موجودہ ازدواجی حیثیت شادی کيتی عمر مذہب ذات/درج قبیلہ معذوری مادری زبان

جو ہور زباناں جاندا اے تعلیمی حیثیت حاضری د‏‏ی کیفیت (تعلیم) اعلیٰ ترین تعلیمی قابلیت گزشتہ سالاں دے دوران وچ جو کم کيتا معاشی سرگرمیاں دا گٹھ کاروبار د‏‏ی نوعیت تجارت یا خدمت مزدور د‏‏ی کلاس غیر معاشی سرگرمی

حصول یا کم دے لئی دستیاب کم دے مقام دا فاصلہ مقام پیدائش گزشتہ رہائش گاہ دا مقام منتقلی د‏‏ی وجہ منتقلی د‏‏ی جگہ وچ قیام د‏‏ی مدت زندہ بچے ابک تک پیدا ہونے والے بچے آخری سال پیدا ہونے والے بچےآں د‏‏ی تعداد

قومی آبادی رجسٹر

قومی آبادی دے رجسٹر وچ رہائشیاں تو‏ں 9 سوالات کیتے گئے سن ۔

فرد دا ناں تے رہائشی کیفیت آبادی دے رجسٹر وچ درج ہونے والے شخص دا ناں سرپرست تو‏ں رشتہ جنس تریخ پیدائش ازدواجی حیثیت تعلیمی قابلیت کاروبار / سرگرمی باپ، ماں تے بیوی دا نام

پوراں دے نشانات لینے تے تصاویر ایہ معلومات اک بار جمع ہوئے جانے دے بعد، ملک دے تمام شہریاں نو‏‏ں اک 12 ہندساں دا شناختی کارڈ جسنو‏ں آدھار کارڈ کہیا گیا اے جاری کيتا جائے گا، پہلا کارڈ 2011ء وچ جاری کيتا گیا سی۔

مردم شماری رپورٹ

دہائیاں دے حساب تو‏ں بھارتی آبادی وچ اصافہ (1901ء–2011ء)۔

Prعارضی معلومات (ڈیٹا) 31 مارچ 2011ء نو‏‏ں جاری کيتیاں گئیاں (اور 20 مئی 2013ء نو‏‏ں انہاں نو‏‏ں تازہ/اپڈیٹ کيتا گیا)۔ 2011ء وچ پہلی بار د‏‏ی مخنث آبادی نو‏‏ں شمار کيتا گیا۔ 2011ء وچ آبادی دا مجموعی جنسی تناسب ہر 1،000 مرداں دے مقابل 943 خواتین ني‏‏‏‏ں۔ بھارت وچ تیسری جنس د‏‏ی سرکاری تعداد 4.9 لکھ ا‏‏ے۔

آبادی	کل	1,210,854,977
	مرد	623,724,568
	عورت	586,469,294
شرح خواندگی	کل	74%
	مرد	82.10%
	خواتین	65.50%
کثافت آبادی	فی کلو میٹر2	382
جنسی تناسب	فی 1000 مرد	943 عورتاں
بچےآں وچ جنسی تناسب (0–6 عمر د‏‏ی حد)	فی 1000 مرد	919

آبادی

2011ء د‏‏ی مردم شماری دے مطابق بھارت د‏‏ی کل آبادی ۱,۲۱۰,۱۹۳,۴۲۲ سی۔ 2001ء تو‏ں 2011ء دے درمیآن وچ بھارتی آبادی وچ 181.5 ملین دا اضافہ ہويا، جو برازیل د‏‏ی آبادی تو‏ں تھوڑا سا کم ا‏‏ے۔ بھارت، دنیا دے 2.4% زمینی رقبے اُتے 17.5% آبادی والا ملک ا‏‏ے۔ اترپردیش 200 ملین آبادی دے نال سب تو‏ں وڈی ا‏‏ے۔ کل آبادی د‏‏ی نصف آبادی 6 ریاستاں اترپردیش، مہارشٹر، بہار، مغربی بنگال، آندھرا پردیش تے مدھیہ پردیش وچ ا‏‏ے۔ 121 کروڑ بھارتیاں وچ تو‏ں، 83.3 کروڑ (68.84%) پینڈو علاقےآں وچ رہندے نيں جدو‏ں کہ 37.7 کروڑ شہری علاقےآں وچ رہندے ني‏‏‏‏ں۔ بھارت وچ 45.36 کروڑ لوک تارکین وطن نيں، جو مجموعی آبادی دا 37.8 فیصد ا‏‏ے۔

بھارت کئی وڈے مذاہب جداں ہندومت، بدھ مت، سکھ مت تے جین مت دے مقام پیدائش د‏‏ی حیثیت رکھدا اے،،جب کہ کئی دیسی عقائد تے قبائلی مذاہب ایداں دے وی نيں جو وڈے مذاہب د‏‏ی صدیاں د‏‏ی عملداری دے باموجود اپنا وجود برقرار رکھے ہوئے نيں۔مردم شماری دے بعد، مردم شماری وچ مذہب تو‏ں متعلق لوکاں تو‏ں لی گئی معلومات نو‏‏ں جاری کيتا گيا ا‏‏ے۔

بھارت د‏‏ی آبادی بلحاظ ریاست

درجہ	ریاست (ی وٹی)	قسم	آبادی	آبادی ک ا%	مرد	عورتاں	جنسی تناسب	شرح خواندگی (%)	شہری آبادی	پینڈو آبادی	رقبہ (km²)	کثافت (/km²)	دس سالہ اضافہ% (2001–2011)
1	اتر پردیش	ریاست	199,812,341	16.5	104,480,510	95,331,831	930	67.68	155,111,022	44,470,455	240,928	828	20.1%
2	مہاراشٹر	ریاست	112,374,333	9.28	58,243,056	54,131,277	929	82.34	61,545,441	50,827,531	307,713	365	16.0%
3	بہار (بھارت)	ریاست	104,099,452	8.6	54,278,157	49,821,295	918	61.80	92,075,028	11,729,609	94,163	1,102	25.1%
4	مغربی بنگال	ریاست	91,276,115	7.54	46,809,027	44,467,088	950	76.26	62,213,676	29,134,060	88,752	1,030	13.9%
5	آندھرا پردیش	ریاست	84,580,777	6.99	42,442,146	42,138,631	993	67.02	56,361,702	28,219,075	275,045	308	11.1%
6	مدھیہ پردیش	ریاست	72,626,809	6.00	37,612,306	35,014,503	931	69.32	52,537,899	20,059,666	308,245	236	20.3%
7	تمل ناڈو	ریاست	72,147,030	5.96	36,137,975	36,009,055	996	80.09	37,189,229	34,949,729	130,058	555	15.6%
8	راجستھان	ریاست	68,548,437	5.66	35,550,997	32,997,440	928	66.11	51,540,236	17,080,776	342,239	201	21.4%
9	کرناٹک	ریاست	61,095,297	5.05	30,966,657	30,128,640	973	75.36	37,552,529	23,578,175	191,791	319	15.7%
10	گجرات	ریاست	60,439,692	4.99	31,491,260	28,948,432	919	78.03	34,670,817	25,712,811	196,024	308	19.2%
11	اوڈیشا	ریاست	41,974,218	3.47	21,212,136	20,762,082	979	72.87	34,951,234	6,996,124	155,707	269	14.0%
12	کیرلا	ریاست	33,406,061	2.76	16,027,412	17,378,649	1,084	94.00	17,445,506	15,932,171	38,863	859	4.9%
13	جھارکھنڈ	ریاست	32,988,134	2.72	16,930,315	16,057,819	948	66.41	25,036,946	7,929,292	79,714	414	22.3%
14	آسام	ریاست	31,205,576	2.58	15,939,443	15,266,133	958	72.19	26,780,526	4,388,756	78,438	397	16.9%
15	پنجاب	ریاست	27,743,338	2.29	14,639,465	13,103,873	895	75.84	17,316,800	10,387,436	50,362	550	13.7%
16	چھتیس گڑھ	ریاست	25,545,198	2.11	12,832,895	12,712,303	991	70.28	19,603,658	5,936,538	135,191	189	22.6%
17	ہریانہ	ریاست	25,351,462	2.09	13,494,734	11,856,728	879	75.55	16,531,493	8,821,588	44,212	573	19.9%
18	دہلی	یوٹی	16,787,941	1.39	8,887,326	7,800,615	868	86.21	944,727	12,905,780	1,484	11,297	21%
19	جموں‏ و کشمیر	ریاست	12,541,302	1.04	6,640,662	5,900,640	889	67.16	9,134,820	3,414,106	222,236	56	23.7%
20	اتراکھنڈ	ریاست	10,086,292	0.83	5,137,773	4,948,519	963	79.63	7,025,583	3,091,169	53,483	189	19.2%
21	ہماچل پردیش	ریاست	6,864,602	0.57	3,481,873	3,382,729	972	82.80	6,167,805	688,704	55,673	123	12.8%
22	تریپورہ	ریاست	3,673,917	0.30	1,874,376	1,799,541	960	87.22	2,710,051	960,981	10,486	350	14.7%
23	میگھالیہ	ریاست	2,966,889	0.25	1,491,832	1,475,057	989	74.43	2,368,971	595,036	22,429	132	27.8%
24	منی پور	ریاست	2,721,756	0.21	1,290,171	1,280,219	992	79.21	1,899,624	822,132	22,327	122	18.7%
25	ناگالینڈ	ریاست	1,978,502	0.16	1,024,649	953,853	931	79.55	1,406,861	573,741	16,579	119	-0.5%
26	گوا	ریاست	1,458,545	0.12	739,140	719,405	973	88.70	551,414	906,309	3,702	394	8.2%
27	اروناچل پردیش	ریاست	1,383,727	0.11	713,912	669,815	938	65.38	1,069,165	313,446	83,743	17	25.9%
28	پدوچیری	یوٹی	1,247,953	0.10	612,511	635,442	1,037	85.85	394,341	850,123	479	2,598	27.7%
29	میزورم	ریاست	1,097,206	0.09	555,339	541,867	976	91.33	529,037	561,997	21,081	52	22.8%
30	چندی گڑھ	یوٹی	1,055,450	0.09	580,663	474,787	818	86.05	29,004	1,025,682	114	9,252	17.1%
31	سکم	ریاست	610,577	0.05	323,070	287,507	890	81.42	455,962	151,726	7,096	86	12.4%
32	جزائر انڈمان و نکوبار	یوٹی	380,581	0.03	202,871	177,710	876	86.63	244,411	135,533	8,249	46	6.7%
33	دادرا و نگر حویلی	یوٹی	343,709	0.03	193,760	149,949	774	76.24	183,024	159,829	491	698	55.5%
34	دمن و دیو	یوٹی	243,247	0.02	150,301	92,946	618	87.10	60,331	182,580	112	2,169	53.5%
35	لکشادیپ	یوٹی	64,473	0.01	33,123	31,350	946	91.85	14,121	50,308	32	2,013	6.2%
کل	بھارت	35	1,210,854,977	100	623,724,248	586,469,174	943	73.00	833,087,662	377,105,760	3,287,240	382	17.64%

مذہبی آبادیات

2011ء د‏‏ی مردم شماری د‏‏ی مذہبی معلومات (ڈیٹا) حکومت بھارت نے 25 اگست 2015ء نو‏‏ں جاری کيتياں۔ اس دے مطابق بھارت وچ 79.8% (966.3 ملین) ہندو تے 14.23% (172.2 ملین) مسلما‏ن ني‏‏‏‏ں۔ تے مسیحی 2.30% (28.7 ملین) ني‏‏‏‏ں۔ 2011ہ د‏‏ی مردم شماری دے مطابق بھارت وچ 57,264 پارسی ني‏‏‏‏ں۔ پہلی بار، 2011ء د‏‏ی مردم شماری وچ "لا مذہب" دا خانہ رکھیا گیا۔ اس مردم شماری دے مطابق 2.87 ملین بھارتیاں نے خود نو‏‏ں کسی مذہب تو‏ں وابستہ نئيں کيتا۔ جو 1.21 بلین د‏‏ی آبادی دا 0.24% بندا ا‏‏ے۔ مندرجہ ذیل دے جھول وچ بھارت د‏‏ی مذہبی آبادی ک وبلحاظ دہائی بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ Tبھارت وچ 6 مذاہب نو‏‏ں "قومی اقلیت" دا درجہ کيتا گیا اے، اس وچ – مسلم، مسیحی، سکھ، جین، بودھ تے پارسی شامل ني‏‏‏‏ں۔ سنی، شیعہ، بوہری، آغا خانی تے احمدیہ نو‏‏ں اسلام دے فرقے منیا گیا ا‏‏ے۔ 2011 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق، چھ وڈے عقائد- ہندو، مسلم، مسیحی، سکھ، جین تے بدھ بھارت د‏‏ی 121 کروڑ آبادی دا 99.4% نيں، جدو‏ں کہ “دوسرے مذاہب، عقائد” (او آر پی) د‏‏ی تعداد 82 طے کيتی گئی۔ ہور عقائد والےآں وچ ،چھ عقائد- 49.57 لکھ سرنا دھرم، 10.26 لکھ گوند، 5.06 لکھ ساڑی، ڈونیو پولو (3.02 لکھ) ارونا چل اُتے دیش وچ ،ساناماہی (2.22 لکھ) منی پور وچ ،کھاسی (1.38 لکھ) نو‏‏ں میگھالیہ وچ اکثریت حاصل ا‏‏ے۔ مہاراشٹر وچ 9,652 لادین افراد نيں، جو ملک بھر وچ سب تو‏ں وڈی تعداد اے، اس دے بعد میگھالیہ (9,089) تے کیرلا ني‏‏‏‏ں۔

بھارت وچ وڈے مذہبی گروہاں د‏‏ی آبادی دے رجحانات (1951ء–2011ء)

مذہبی گروہ	آبادی % 1951	آبادی % 1961	آبادی % 1971	آبادی % 1981	آبادی % 1991	آبادی % 2001	آبادی % 2011
ہندومت	84.1%	83.45%	82.73%	82.30%	81.53%	80.46%	79.80%
اسلام	9.8%	10.69%	11.21%	11.75%	12.61%	13.43%	14.23%
مسیحیت	2.3%	2.44%	2.60%	2.44%	2.32%	2.34%	2.30%
سکھ مت	1.79%	1.79%	1.89%	1.92%	1.94%	1.87%	1.72%
بدھ مت	0.74%	0.74%	0.70%	0.70%	0.77%	0.77%	0.70%
جین مت	0.46%	0.46%	0.48%	0.47%	0.40%	0.41%	0.37%
زرتشتیت	0.13%	0.09%	0.09%	0.09%	0.08%	0.06%	n/a
ہور مذاہب / لا مذہب	0.43%	0.43%	0.41%	0.42%	0.44%	0.72%	0.9%

شرح خواندگی

7 سال تو‏ں وڈی عمر دے ہر فرد نو‏‏ں جو کسی وی بولی وچ لکھنا تے پڑھنا جاندا سی، اسنو‏ں خواندہ شمار کيتا گیا۔ 1991ء تو‏ں بقل د‏‏ی مردم شماریون مین ایہ حد 5 سال تک دے بچےآں اُتے لاگو ہُندی سی۔ پوری آبادی د‏‏ی شرح خواندگی نو‏‏ں خام شرح خواندگی قرار دتا جاندا اے، جدو‏ں کہ 7 سال یا اس تو‏ں زیادہ عمر دے لوکاں د‏‏ی شرح خواندگی نو‏‏ں مؤثر شرح خواندگی قرار دتا جاندا ا‏‏ے۔ مؤثر شرح خواندگی 74.04% سی، جس وچو‏ں مرداں وچ شرح خواندگی 82.14% تے عورتاں وچ 65.46% ا‏‏ے۔

شمار۔	سال مردم شماری (%)	کل (%)	مرد (%)	عورتاں (%)
1	1901	5.35	9.83	0.60
2	1911	5.92	10.56	1.05
3	1921	7.16	12.21	1.81
4	1931	9.50	15.59	2.93
5	1941	16.10	24.90	7.30
6	1951	16.67	24.95	9.45
7	1961	24.02	34.44	12.95
8	1971	29.45	39.45	18.69
9	1981	36.23	46.89	24.82
10	1991	42.84	52.74	32.17
11	2001	64.83	75.26	53.67
12	2011	74.04	82.14	65.46

• اس جدول وچ بھارت د‏‏ی 1901ء تو‏ں 2011ء تک خام شرح خواندگی دتی کئی ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• آبادیات بھارت
• ہور پسماندہ طبقات
• درج لسٹ طبقات و درج لسٹ قبیلے
• ہور پسماندہ طبقات

ملاحظات

حوالے

باہرلے جوڑ

• باضابطہ ویب سائٹ
• بھارت مردم شماری 2011ء – بھارت د‏‏ی آبادی
• شہر جنہاں د‏‏ی آبادی 1 لکھ تے اس تو‏ں زیادہ اے، مردم شماری 2011ء