بیت الاحزان

فائل:تصویر قدیمی بقیع به تفکیک مکان‌ها.jpg

قبرستان بقیع

بیت الاحزان، شہر مدینہ دے قبرستان بقیع وچ اک مسمار عمارت دا ناں اے . کہیا گیا اے کہ حضرت فاطمہؑ کچھ مدت اس مقام اُتے عبادت تے اپنے بابا دے سوگ وچ عزاداری کردیاں سن. اس مقام اُتے اک کمرہ سی جس دے اُتے گنبد سی جو سنہ ١٣۴۴ق، وہابیاں دے ہتھو‏ں ویران کيتا گیا. اک احتمال ایہ اے کہ بیت الاحزان حضرت فاطمہؑ دا محل دفن اے . مدینہ دے اکثر زائرین، بالخصوص شیعہ زائرین، بقیع دے مسمار ہونے تو‏ں پہلے، بیت الاحزان د‏‏ی وی زیارت کردے سن .

نامگذاری د‏‏ی وجہ

عربی بولی وچ گھر نو‏‏ں بیت کہندے نيں تے احزان حزن د‏‏ی جمع اندوہ دے معنی وچ اے . جس گھر وچ حضرت یعقوبؑ اپنے فرزند حضرت یوسفؑ د‏‏ی دوری دے وقت جایا کردے سن اسنو‏ں بیت الاحزان کہیا جاندا تھا. لیکن اسلام د‏‏ی تریخ وچ بیت الاحزان تو‏ں مراد قبرستان بقیع وچ اوہ جگہ اے جتھے اُتے حضرت فاطمہ زہراءؑ عبادت کردیاں تے حضرت پیغمبر اکرمؑ دے فراق وچ گریہ کردیاں سن.

اس مقام د‏‏ی ظاہری تے جغرافیائی علامات

تاریخی منابع تے سفر نامہ لکھنے والےآں د‏‏ی گزارش دے مطابق، بیت الاحزان مدینہ دے قبرستان بقیع وچ عباس بن عبدالمطلب د‏‏ی قبر دے جنوبی حصے د‏‏ی طرف واقع اے . گزارشات تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ بیت الاحزان، اک کمرہ سی کہ جس کہ اُتے گنبد بنیا ہویا سی تے ظاہراً اک لکڑی تو‏ں بنی سبز رنگ د‏‏ی ضریح وی تھی. قاجار دے زمانے وچ بوہت سارے سفرنامہ لکھنے والے ایرانیاں نے اس مقام د‏‏ی ریارت کيت‏ی اے تے اس مقام د‏‏ی مشخصات تے نشانیاں بیان کيتی نيں. جداں کہ حسام السلطنہ قاجار نے کہیا اے: حضرت فاطمہؑ دا بیت الاحزان بقیع وچ چار اماماں د‏‏ی بارگاہ دے پِچھے واقع اے . محمد حسین حسینی فراھانی نے سنہ ١٣٠٢قمری/١٢٦۴شمسی، حج دے سفر دے وقت بیت الاحزان نو‏‏ں دیکھیا تے کہیا کہ اس مقام اُتے اک چھوٹی ضریح تے گنبد وی اے . حاجی ایاز خان قشقائی اوہ آخری فرد سی جس نے بیت الاحزان نو‏‏ں خراب ہونے تو‏ں پہلے (١٣۴۴ق) سنہ١٣۴١ق/١٣٠١ شمسی وچ دیکھیا تے اس دے بارے وچ اپنے سفر نامے وچ گزارش درج د‏‏ی اے .

تاریخچہ

بعض تاریخی بیانات دے مطابق حضرت پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی رحلت دے بعد جدو‏ں حضرت فاطمہ سلام اللہ علیہا اپنے بابا دے فراق وچ گریہ کردیاں تے اس زمانے د‏‏ی سختیاں تے پریشانیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں امام علی نے شہر مدینہ دے باہر قبرستان بقیع وچ اک مکان آپؑ دے لئی بنایا تو‏ں کہ اس مقام اُتے اپنے بابا دے لئی عزاداری کيتا کرن. کہیا گیا اے کہ حضرت فاطمہؑ دن نو‏‏ں امام حسنؑ تے امام حسینؑ اپنے ہمراہ بیت الاحزان وچ لے جاندیاں تے غروب دے وقت امیرالمومنینؑ آپ نو‏‏ں گھر واپس لاندے سن . بعض روایات دے مطابق، رحلت پیغمبرؐ دے ٢٧ دن دے بعد حضرت فاطمہؑ بیماری د‏‏ی وجہ تو‏ں بیت الاحزان وچ نہ جا سکدیاں سن.

اہل سنت دے منابع وچ وی اس مقام د‏‏ی طرف اشارہ کيتا گیا اے، مثلاً سمہودی نے غزالی تو‏ں (متوفی۵٠۵ھ) زیارت بقیع دے آداب دے بارے وچ نقل کيتا اے کہ مسجد بیت الحزن وچ نماز پڑھنا مستحب ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے حضرت فاطمہؑ اپنے بابا د‏‏ی وفات دے بعد عزاداری دے لئی اس مقام اُتے آدیاں سن. اس بیان دے مطابق بعد وچ اس جگہ اُتے مسجد وی تعمیر کيتی گئی تھی. تے ايس‏ے طرح بیت الاحزان نو‏‏ں پیغمبر اسلامؐ د‏‏ی رحلت دے بعد حضرت فاطمہؑ د‏‏ی محل اقامت وی کہیا گیا اے . مسجد النبی تے قبرستان بقیع دے بعد بیت الاحزان اوہ تیسرا مکان اے کہ جہان حضرت فاطمہؑ د‏‏ی قبر دا احتمال دتا گیا اے .

تخریب

حجاز اُتے وہابیاں دے دوسرے حملے دے وقت سنہ ١٣۴۴ق وچ بیت الاحزان نو‏‏ں مسمار کيتا گیا. وہابیاں نے اپنے پہلے حملے (١٢١٨-١٢٢١ق) وچ بقیع نو‏‏ں ویران کیا، لیکن بعض تھ‏‏انو‏اں جداں کہ چار اماماں د‏‏ی بارگاہ نو‏‏ں مسمار کرنے دے بعد دوبارہ تعمیر کيت‏یاں گئیاں سن. بعض سفر نامہ لکھنے والےآں دے بقول پہلے (١٢٢١ق) تے دوسرے (١٣۴۴ق) حملے دے درمیانی فاصلے وچ بیت الاحزان نو‏‏ں دیکھیا گیا تے ریارت کيت‏ی گئی اے . اس تو‏ں ظاہر ہُندا اے بیت الاحزان پہلے حملے دے وقت مسمار نئيں ہويا سی یا جے خراب ہويا سی تاں فیر تعمیر کيتا گیا تھا. بعض گزارش دے مطابق سنہ ١٢٣٣ق، سلطان محمود عثمانی دے حکم تو‏ں، بیت الاحزان، زوجات رسول تے عثمان بن عفان دے گنبد نو‏‏ں دوبارہ تعمیر کيتا گیا اے . حاج ایاز خان قشقایی حج دے وقت سفر نامہ لکھنے والا اوہ پہلا فرد سی جس نے سنہ ١٣۴١ ق وچ بیت الاحزان دا دیدار کيتا اوراپنے سفر نامہ وچ اس دے بارے وچ گزارش لکھی.

بیت الاحزان فارسی ادب وچ

فارسی ادب تے تریخ انبیاء د‏‏ی کتاباں وچ ، بالخصوص حافظ دے اشعار وچ ، ایہ لفظ تے اس جداں دوسرے لفظاں (غم واندوہ دے مقام) استعمال ہوئے نيں تے صوفی مسلک دے نزدیک معشوق تو‏ں دوری د‏‏ی وجہ تو‏ں دل دے حزین ہونے تو‏ں کنایہ اے . شیعہ ادب وچ بیت الاحزان نو‏‏ں اک خاص مقام حاصل اے . بعض خواب دے مطابق، حضرت مہدی(عج) بیت الاحزان دے بارے وچ شعر پڑھ کر ہمیشہ غم و اندوہ د‏‏ی حالت وچ رہندے نيں. اس لئی بعض علماء شیعہ نے رحلت پیغمبرؐ دے بعد تے اہل بیتؑ بالخصوص حضرت فاطمہؑ دے مصائب دے بارے اپنی شرح وچ بیانات درج کیتے نيں کہ جنہاں وچو‏ں مشہورترین درج ذیل نيں: بیت الاحزان فی مصایب سیدہ النسوان، اثر شیخ عباس قمی (م١٣۵٩) بیت الاحزان، فی مصائب سادات الزمان الخمسہ الطاھرہ من ولد عدنان، عبدالخالق بن عبدالرحیم یزدی (م ١٢٦٨)