بین جنگ دور
20 ویں صدی دی تریخ دے تناظر وچ ، [۲] بین جنگ یا انٹر وار دا دورانیہ 11 نومبر 1918 نوں پہلی عالمی جنگ دے اختتام تے یکم ستمبر 1939 نوں دوسری عالمی جنگ دے آغاز دے درمیان دا دور سی۔ اس مدت نوں بول چال کے دوران جنگاں دے درمیان (بین الحربین) وی کہیا جاندا اے۔ 4 ويں نسبتا مختصر مدت دے باوجود ، اس مدت نے پوری دنیا وچ نمایاں تبدیلیاں دے دور دی نمائندگی کيتی۔ پٹرولیم اُتے مبنی توانائی دی پیداوار تے اس توں وابستہ مکینی سازی نے ڈرامائی انداز وچ توڑ پھوڑ دی ، جس دی وجہ توں شمالی امریکا ، یورپ ، ایشیاء ، تے دنیا دے بہت سارے دوسرے حصےآں وچ متوسط طبقے دے لئی معاشی خوشحالی تے ترقی دا دورانیہ ، گرجتے ہوئے بیس(رورنگ ٹونٹیز) دی دہائی تک پہنچیا۔ ترقی یافتہ دنیا وچ آبادی دے درمیان گاڑیاں ، برقی روشنی ، ریڈیو نشریات تے بہت کچھ عام ہوگیا اے۔ اس عہد دی لذتاں دے نتیجے وچ اس دے بعد عظیم کساد دا سامنا کرنا پيا ، دنیا دی اک بے مثال معاشی بدحالی جس نے دنیا دی بہت ساریاں وڈی معیشتاں نوں شدید نقصان پہنچایا۔
سیاسی طور اُتے ، ایہ دور کمیونزم دے عروج دے نال ، روس وچ اکتوبر انقلاب تے روسی خانہ جنگی دے نال ، پہلی جنگ عظیم دے اختتام اُتے شروع ہويا ، تے خاص طور اُتے جرمنی تے اٹلی وچ فاشزم دے عروج دے نال ہی اختتام پذیر ہويا۔ چین کوومینتانگ تے چین دی کمیونسٹ پارٹی دے وچکار عدم استحکام تے خانہ جنگی دی نصف صدی دے درمیان سی۔ برطانیہ ، فرانس تے ہور دی سلطنتاں نوں چیلنجاں دا سامنا کرنا پيا کیونجے یوروپ وچ سامراج نوں تیزی توں منفی دیکھیا جاندا اے ، تے بہت ساری نوآبادیات وچ آزادی دی تحریکاں ابھری نيں۔ آئرلینڈ دا جنوبی حصہ کافی لڑائی دے بعد آزاد ہويا۔
عثمانی ، آسٹریا ہنگری تے جرمنی دی سلطنتاں ختم کردتی گئياں ، جدوں کہ عثمانی تے جرمن کالونیاں نوں اتحادیاں وچ ، خاص طور اُتے برطانیہ تے فرانس وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ روسی سلطنت دے مغربی حصے ، ایسٹونیا ، فن لینڈ ، لٹویا ، لتھوانیا تے پولینڈ خود اپنے طور اُتے خود مختار ملکاں بن گئے ، جدوں کہ بیسارابیا (جدید دور مالڈووا ) نے رومانیہ توں دوبارہ اتحاد دا انتخاب کيتا۔
روسی کمیونسٹاں نے دوسری مشرقی سلاو ریاستاں ، وسطی ایشیاء تے قفقاز اُتے سوویت یونین تشکیل دیندے ہوئے دوبارہ کنٹرول حاصل کرنے وچ کامیاب کردتا۔ آئر لینڈ دی تقسیم آزاد آئرش فری اسٹیٹ تے برطانوی زیر کنٹرول شمالی آئرلینڈ دے درمیان ہوئی تھی ۔ اوتھے آئرش خانہ جنگی دا آغاز ہويا ، جس وچ آزاد ریاست نے "معاہدہ مخالف" آئرش جمہوریہ دے خلاف مقابلہ کيتا جو تقسیم تے جزوی آزادی دی مخالفت کردے سن ۔ مشرق وسطی وچ ، مصر تے عراق نے آزادی حاصل کيتی۔کساد عظیم دے دوران ، لاطینی امریکی ملکاں نے اپنی معیشت نوں مضبوط بنانے دے لئی بہت ساری غیر ملکی کمپنیاں (جنہاں وچ زیادہ تر امریکی) نوں قومی شکل دی۔ سوویت ، جاپانی ، اطالویاں تے جرمناں دے علاقائی عزائم نے اپنے ڈومینز وچ توسیع دا سبب بنے۔
انٹروار دا عرصہ ستمبر 1939 وچ پولینڈ اُتے جرمنی تے سوویت حملے تے دوسری جنگ عظیم دے آغاز دے نال ہی ختم ہويا۔
یورپ وچ ہنگامہ
[سودھو]کومپئیگنے دے امن معاہدہ دے بعد نومبر 11، 1918 پہلی جنگ عظیم وچ ختم ہويا اس پر، سال 1918–24 دے بحران دی طرف توں نشان لگیا دتا گیا سی روسی خانہ جنگی اُتے غصے دا سلسلہ جاری اے، تے مشرقی یورپ وچ پہلی جنگ عظیم دی تباہی توں نمٹنے دے لئی جدوجہد دی تے نہ صرف روسی سلطنت دے خاتمے ، بلکہ جرمن سلطنت ، آسٹریا ہنگری دی سلطنت ، تے عثمانی سلطنت دے تباہ کن اثرات۔ مشرقی یوروپ وچ متعدد نويں قوماں سن ، کچھ چھوٹے سائز ، جداں لیتھوانیا یا لٹویا ، تے کچھ وڈی تے وسیع ، جداں پولینڈ تے یوگوسلاویہ ۔ امریکا نے عالمی مالیات وچ تسلط حاصل کيتا۔ چنانچہ ، جدوں جرمنی برطانیہ ، فرانس تے اینٹینٹی دے دوسرے سابق ممبراں دے خلاف جنگ کيتی بحالی دا متحمل نئيں ہوسکدا سی ، امریکیوں نے ڈیوس پلان تے وال اسٹریٹ دے نال جرمنی وچ بہت زیادہ سرمایہ کاری کيتی سی ، جس نے اس دی پاداش نوں اقوام عالم نوں واپس کردتا۔ واشنگٹن نوں اپنے جنگی قرض ادا کرنے دے لئی ڈالر استعمال کیۓ ۔ دہائی دے وسط تک ، خوشحالی وڈے پیمانے اُتے پھیل چکيتی سی ، دہائی دے دوسرے نصف حصے نوں رورنگ ٹوئنٹیز دے ناں توں جانیا جاندا سی۔ [۳]
بین الاقوامی تعلقات
[سودھو]بین جنگ سفارت کاری تے بین الاقوامی تعلقات دے اہم مراحل وچ جنگ دے وقت دے معاملات ، جداں جرمنی دی طرف توں معاوضے دی حدود تے یورپی مالیات تے تخفیف اسلحہ سازی دے منصوبےآں وچ امریکی شمولیت۔ لیگ آف نیشن دی توقعات تے ناکامیاں؛ [۴] نويں ملکاں دے پرانے توں تعلقات؛ سوویت یونین دے سرمایہ دارانہ دنیا توں عدم تعلقات۔ امن تے تخفیف اسلحہ دیاں کوششاں۔ 1929 وچ شروع ہونے والے عظیم کساد پر ردعمل۔ عالمی تجارت دا خاتمہ۔ اک اک کرکے جمہوری حکومتاں دا خاتمہ۔ معاشی خودمختاری اُتے کوششاں وچ اضافہ۔ چین دی طرف جاپانی جارحیت ، وڈی تعداد وچ چینی اراضی اُتے قبضہ ، ايسے طرح سوویت یونین تے جاپان دے وچکار سرحدی تنازعات ، جس دے نتیجے وچ سوویت تے جاپانی مقبوضہ منچورین سرحد اُتے متعدد جھڑپاں ہوئیاں ۔ فاشسٹ سفارتکاری ، بشمول مسولینی دے اٹلی تے ہٹلر دے جرمنی دے جارحانہ اقدام۔ ہسپانوی خانہ جنگی ؛ افریقہ دے ہارن وچ اٹلی دے ابیسیانیہ (ایتھوپیا) اُتے حملہ تے قبضہ ۔آسٹریا دی جرمن بولنے والی قوم دے خلاف جرمنی دی توسیع پسندانہ حرکتاں دی تسلی ، اس خطے نوں جو چیکو سلوواکیہ وچ سوڈٹن لینڈ دے ناں توں نسلی جرمناں دے ناں توں آباد اے ، جرمن رائن لینڈ دے خطے نال تعلق رکھنے والی لیگ آف نیشنز نوں ختم کرنے والے زون دی یادداشت ، تے بحالی دے آخری ، مایوس مراحل جدوں دوسری جنگ عظیم وچ تیزی توں زور پھڑیا گیا۔ [۵]
تخفیف اسلحہ اک بہت مقبول عوامی پالیسی سی۔ اُتے ، اس کوشش وچ لیگ آف نیشنز نے بوہت گھٹ کردار ادا کيتا ، جس وچ امریکا تے برطانیہ نے برتری حاصل کيتی۔ امریکی وزیر خارجہ چارلس ایونز ہیوز نے 1921 وچ واشنگٹن نیول کانفرنس دی سرپرستی کردے ہوئے اس گل دا تعین کيتا کہ ہر وڈے ملک نوں کِنے وڈے جہازاں دی اجازت اے۔ اصل وچ نويں رقم مختص کيتی گئی سی تے 1920 دی دہائی وچ بحری ریس نئيں ہوئیاں۔ برطانیہ نے سن 1927 دے جنیوا نیول کانفرنس تے 1930 دی لندن کانفرنس وچ اہم کردار ادا کيتا جس دی وجہ توں لندن نیول معاہدہ ہويا ، جس نے جہازاں دی الاٹمنٹ دی لسٹ وچ کروزر تے آبدوزاں شامل کيتیاں ۔ اُتے ، جاپان ، جرمنی ، اٹلی تے سوویت یونین دے نال جانے توں انکار کرنے دے نتیجے وچ 1936 دا بے مقصد دوسرا لندن نیول معاہدہ ہويا۔ بحری اسلحے دا خاتمہ ہوگیا سی تے ایہ معاملہ جرمنی تے جاپان دے خلاف جنگ دا سبب بن گیا سی۔ [۶][۷]
گرجتے بیس(رورنگ ٹونٹیز)
[سودھو]گرجتے ہوئے ویہہ (رورنگ ٹونٹیز) نے ناول تے انتہائی دکھائے جانے والے معاشرتی تے ثقافتی رجحانات تے بدعات نوں اجاگر کيتا۔ ایہ رجحانات ، جو مستقل معاشی خوشحالی دے ذریعہ ممکن ہويا ، نیو یارک ، شکاگو ، پیرس ، برلن تے لندن جداں وڈے شہراں وچ سب توں زیادہ دکھادی دیندے نيں۔ جاز دا دور شروع ہويا تے آرٹ ڈیکو عروج اُتے پہنچیا۔ خواتین دے لئی ، گھٹناں دے لمبے اسکرٹ تے کپڑے معاشرتی طور اُتے قابل قبول ہوئے گئے ، جداں مارسل دی لہر توں بالاں والے بالاں نوں چھڑایا گیا سی۔ انہاں رجحانات دا آغاز کرنے والی نوجوان خواتین نوں "فلیپرز" کہیا جاندا اے۔ [۸] سب کچھ نواں نئيں سی: ریاستہائے متحدہ ، فرانس تے جرمنی وچ انتہائی جذباتی جنگی جذبات دے تناظر وچ "معمول" سیاست وچ واپس آگیا۔ فن لینڈ ، پولینڈ ، جرمنی ، آسٹریا ، ہنگری تے اسپین وچ کھبے بازو دے انقلابات قدامت پسنداں دے ہتھوں شکست کھا گئے ، لیکن روس وچ کامیابی حاصل کيتی ، جو سوویت کمیونزم دا اڈہ بن گیا۔[۹] اٹلی وچ فاشسٹ مسولینی دے تحت 1922 وچ روم اُتے مارچ دی دھمکی دینے دے بعد اقتدار وچ آئے۔
بیشتر آزاد ملکاں نے 1917 وچ کینیڈا سمیت (1915 وچ برطانیہ ، تے سن 1920 وچ ریاستہائے مت .حدہ کینیڈا سمیت) انٹروار زمانے وچ خواتین دے لئی ہرجانے دا مطالبہ کيتا سی۔ کچھ ایداں دے وڈے ملکاں سن جو دوسری جنگ عظیم دے بعد (جداں فرانس ، سوئٹزرلینڈ تے پرتگال) تک برقرار رہے۔ [۱۱] لیسلی ہیوم نے استدلال کيتا:
- جنگی کوششاں وچ خواتین دی شراکت تے حکومت دے سابقہ نظاماں دی ناکامیاں دے نال ہن تک اسنوں برقرار رکھنا زیادہ مشکل ہوگیا اے کہ آئین تے مزاج دونے ہی ووٹ ڈالنے دے لئی نااہل نيں۔ جے خواتین ہتھیاراں دی فیکٹریاں وچ کم کرسکدیاں نيں تاں ، انہاں نوں پولنگ بوتھ وچ جگہ توں انکار کرنا ناشکری تے غیر منطقی دونے معلوم ہُندا اے۔ لیکن ووٹ جنگ دے کماں دے بدلے وچ بہت زیادہ سی۔ نقطہ ایہ سی کہ جنگ وچ خواتین دی شرکت نے اس خوف نوں دور کرنے وچ مدد دتی جس نے عوامی میدان وچ خواتین دے داخلے نوں گھیر رکھیا اے۔ [۱۲]
یورپ وچ ، ڈریک الڈکرافٹ تے اسٹیون موروڈ دے مطابق ، "سن 1920 دی دہائی وچ نیڑے نیڑے تمام ملکاں نے کچھ معاشی پیشرفت درج کيتی سی تے انہاں وچوں بیشتر عشرے دے اختتام تک اپنی جنگ توں پہلے دی آمدنی تے پیداوار دی سطح نوں دوبارہ حاصل کرنے یا اس توں اگے نکل جانے وچ کامیاب ہوگئے سن ۔" نیدرلینڈز ، ناروے ، سویڈن ، سوئٹزرلینڈ تے یونان نے خاص طور اُتے عمدہ کارکردگی دا مظاہرہ کيتا ، جدوں کہ مشرقی یورپ نے پہلی عالمی جنگ تے روسی خانہ جنگی دی وجہ توں خراب کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ [۱۳] ترقی یافتہ معیشتاں وچ خوشحالی متوسط طبقے دے گھراناں تے بوہت سارے مزدور طبقے تک پہنچی۔ ریڈیو ، آٹوموبائل ، ٹیلیفون ، تے الیکٹرک لائٹنگ تے آلات دے نال۔ ایتھے غیر معمولی صنعتی نمو ، صارفین دی طلب تے آرزواں دی تیز رفتار تے طرز زندگی تے سبھیاچار وچ نمایاں تبدیلیاں سن۔ میڈیا نے مشہور شخصیتاں خصوصا کھیل دے ہیرو تے فلمی ستارےآں اُتے توجہ مرکوز کرنا شروع کردتی۔ وڈے شہراں وچ محل نما سینماواں دے علاوہ شائقین دے لئی کھیلاں دے وڈے اسٹیڈیم بنائے جاندے نيں۔ زراعت دا میکانائزیشن تیزی توں جاری رہیا ، جس نے پیداوار وچ توسیع دی جس توں قیمتاں کم ہوئیاں تے کھیتاں دے بوہت سارے کارکناں نوں بے کار کردتا گیا۔ اکثر اوہ نیڑےی صنعتی شہراں تے شہراں وچ چلے جاندے سن ۔
عظیم کساد اک شدید عالمی معاشی کساد بازاری سی جو 1929 دے بعد رونما ہوئی سی۔ وقت مختلف ملکاں وچ مختلف سی۔ زیادہ تر ملکاں وچ ایہ 1929 وچ شروع ہويا سی تے 1930 دی دہائی دے آخر تک جاری رہیا۔ [۱۴] ایہ 20 واں صدی دا سب توں لمبا ، گہرا تے سب توں زیادہ دباؤ سی۔ [۱۵] اس کساد بازاری دا آغاز ریاستہائے متحدہ وچ ہويا تے 29 اکتوبر ، 1929 (جس نوں بلیک منگل دے ناں توں جانیا جاندا اے ) دے اسٹاک مارکیٹ دے حادثے توں عالمی سطح اُتے خبراں بن گئياں۔ 1929 تے 1932 دے درمیان ، دنیا بھر وچ جی ڈی پی وچ اک اندازے دے مطابق 15 فیصد کمی واقع ہوئی۔ اس دے مقابلے وچ ، وڈی کساد بازاری دے دوران 2008 توں 2009 دے دوران دنیا بھر وچ جی ڈی پی وچ 1 فیصد توں وی کم کمی واقع ہوئی۔ [۱۶] 1930 دی دہائی دے وسط تک کچھ معیشتاں دی بحالی شروع ہوگئی۔ اُتے ، بوہت سارے ملکاں وچ ، عظیم کساد دے منفی اثرات دوسری عالمی جنگ دے آغاز تک برقرار رہے۔ [۱۷]
دولت مند تے غریب دونے ملکاں وچ زبردست کساد دے تباہ کن اثرات مرتب ہوئے۔ ذاتی آمدنی ، ٹیکس محصول ، منافع تے قیمتاں وچ کمی ، جدوں کہ بین الاقوامی تجارت وچ 50 فیصد توں زیادہ دی کمی واقع ہوئی اے۔ امریکا وچ بے روزگاری 25٪ تے کچھ ملکاں وچ 33 فیصد تک ودھ گئی۔ [۱۸] خاص طور اُتے کان کنی تے زرعی اجناس دی قیمتاں وچ تیزی توں کمی واقع ہوئی۔ کاروباری منافع وچ تیزی توں کمی واقع ہوئی ، نويں کاروبار دی شروعات وچ تیزی توں کمی واقع ہوئی۔
پوری دنیا دے شہراں نوں خاص طور اُتے بھاری صنعت اُتے انحصار کرنے والے شہراں نوں سخت نقصان پہنچیا۔ متعدد ملکاں وچ عملا. تعمیرات روک دتیاں گئیاں۔ فصلاں دی قیمتاں وچ 60 فیصد تک کمی آنے دے سبب کاشتکاراں تے پینڈو علاقےآں نوں نقصان اٹھانا پيا۔ [۱۹][۲۰][۲۱] نوکریاں دے کچھ متبادل ذرائع دے ذریعہ پگھلنے والی طلب دا سامنا کرنا پڑدا اے ، بنیادی شعبے دی صنعتاں جداں کان کنی تے لاگنگ اُتے منحصر علاقےآں نوں سب توں زیادہ نقصان اٹھانا پيا۔ [۲۲]
جرمنی وچ ویمار جمہوریہ نے سیاسی تے معاشی بحران دی دو اقساط نوں راستہ دکھایا ، جس دا اختتام 1923 دے جرمن ہائپر انفلیشن وچ ہويا تے ايسے سال دے بیئر ہال پشوچ وچ ناکام رہیا۔ دوسرا تنازعہ ، جو عالمی سطح اُتے کساد تے جرمنی دی تباہ کن مالیاتی پالیسیاں دے ذریعہ پیش آیا ، اس دے نتیجے وچ نازیزم وچ ہور اضافہ ہويا۔ [۲۳] ایشیاء وچ ، جاپان خاص طور اُتے چین دے سلسلے وچ اک مستقل طاقت بن گیا۔ [۲۴]
فاشزم جمہوریت نوں بے گھر کردا اے
[سودھو]جمہوریت تے خوشحالی 1920 ء دی دہائی وچ وڈے پیمانے اُتے اک نال ہوگئی۔ معاشی تباہی جمہوریت دی تاثیر اُتے عدم اعتماد دا باعث بنی تے بالٹیک تے بلقان ملکاں ، پولینڈ ، اسپین تے پرتگال سمیت یورپ دے بیشتر حصےآں وچ اس دے خاتمے دا باعث بنیا۔ اٹلی ، جاپان تے جرمنی وچ طاقت ور توسیع آمریت دا خاتمہ ہويا۔ [۲۵]
جدوں کہ وکھ تھلگ سوویت یونین وچ کمیونزم مضبوطی توں موجود سی ، لیکن فاشزم نے 1922 وچ اٹلی دا کنٹرول سنبھال لیا۔ جدوں کساد بازاری ہور خراب ہوئی تاں جرمنی تے یورپ دے بوہت سارے دوسرے ملکاں وچ فاشزم فتح یاب ہويا ، اس نے لاطینی امریکا دے متعدد ملکاں وچ وی اک اہم کردار ادا کيتا۔ [۲۶] فاشسٹ جماعتاں ابھری ، مقامی سجے بازو دی روایات توں وابستہ رہی ، لیکن انہاں وچ مشترکہ خصوصیات وی نيں جنہاں وچ عام طور اُتے انتہائی عسکریت پسندانہ قوم پرستی ، معاشی خود پرستی دی خواہش ، پڑوسی ملکاں دے خلاف دھمکیوں تے جارحیت ، اقلیتاں اُتے ظلم ، جمہوریت دا اک مضحکہ خیز استعمال شامل اے۔ ناراض متوسط طبقے دی بنیاد نوں متحرک کرنے تے اس دی ثقافتی لبرل ازم توں بیزار کرنے دی تکنیک۔ فاشسٹ طاقت ، تشدد ، مردانہ برتری ، تے "قدرتی" درجہ بندی اُتے یقین رکھدے سن ، جس دی قیادت اکثر بینٹو مسولینی یا ایڈولف ہٹلر جداں ڈکٹیٹر کردے نيں۔ اقتدار وچ فاشزم دا مطلب ایہ اے کہ لبرل ازم تے انسانی حقوق نوں ضائع کر دتا گیا ، تے انفرادی تعاقب تے اقدار نوں اس فیصلے دے ماتحت کردتا گیا جو پارٹی نے فیصلہ کيتا اے۔ [۲۷]
ہسپانوی خانہ جنگی (1936–39)
[سودھو]اک نہ اک حد تک ، سپین صدیاں توں سیاسی طور اُتے غیر مستحکم رہیا ، تے 1936–39 وچ 20 واں صدی دی اک خون آشام خانہ جنگی نے انہاں نوں ختم کردتا۔ اصل اہمیت بیرونی ملکاں توں آندی اے۔ اسپین وچ قدامت پسند تے کیتھولک عناصر تے فوج نے نو منتخب حکومت دے خلاف بغاوت دی تے پورے پیمانے اُتے خانہ جنگی شروع ہوگئی۔ فاشسٹ اٹلی تے نازی جرمنی نے باغی قوم پرستاں نوں اسلحہ خانہ تے مضبوط فوجی یونٹ دتے ، جس دی سربراہی جنرل فرانسسکو فرانکو نے دی ۔ ریپبلکن (یا "وفادار") حکومت دفاعی عمل وچ سی ، لیکن اسنوں سوویت یونین دی جانب توں نمایاں مدد ملی۔ برطانیہ تے فرانس دی سربراہی وچ ، تے ریاست ہائے متحدہ امریکا سمیت ، بیشتر ملکاں غیر جانبدار رہے تے انہاں نے دونے طرف توں اسلحہ فراہم کرنے توں انکار کردتا۔ طاقتور خوف ایہ سی کہ ایہ مقامی تنازعہ اک ایداں دے یورپی محاذ آرائی وچ پھیل جائے گا جسنوں کوئی نئيں چاہندا سی۔ [۲۸][۲۹]
ہسپانوی خانہ جنگی نوں متعدد چھوٹی چھوٹی لڑائیاں تے محاصراں تے بوہت سارے مظالم دا نشانہ بنایا گیا ، ایتھے تک کہ سن 1939 وچ ریپبلکن افواج نوں بھاری اکثریت دے کے نیشنلسٹ جیت گئے۔ سوویت یونین نے ہتھیاراں دی فراہمی دی لیکن متنازعہ سرکاری ملیشیاواں تے "انٹرنیشنل بریگیڈ" توں باہر دے کھبے بازو دے رضا کاراں نوں لیس کرنے دے لئی کدی وی کافی نئيں سی۔ خانہ جنگی کسی وڈے تنازعہ دی طرف نئيں ودھ سکی ، بلکہ اوہ اک عالمی نظریاتی میدان جنگ بن گیا جس نے تمام کمیونسٹاں تے بوہت سارے سوشلسٹاں تے لبرلز نوں کیتھولک ، قدامت پسنداں تے فاشسٹاں دے خلاف اکسایا۔ دنیا بھر وچ امن پسندی تے اس بڑھدے ہوئے احساس وچ کمی آرہی سی کہ اک ہور وڈی جنگ نیڑے آ گئی سی ، تے اس دے لئی لڑنے دے قابل ہوئے گا۔ [۳۰][۳۱]
برطانیہ تے اس دی سلطنت
[سودھو]جنگ دے بدلے ہوئے عالمی نظام نے ، خاص طور اُتے بحری طاقتاں دے طور اُتے ریاستہائے متحدہ امریکا تے جاپان دی نمو ، تے ہندوستان تے آئرلینڈ وچ آزادی دی تحریکاں دے عروج دے سبب ، برطانوی سامراجی پالیسی دا اک بہت وڈا جائزہ لیا۔ [۳۲] ریاستہائے متحدہ یا جاپان دے نال صف بندی دے لئی انتخاب کرنے اُتے مجبور ، برطانیہ نے اپنے جاپانی اتحاد دی تجدید دا انتخاب نئيں کيتا تے اس دے بجائے 1922 وچ واشنگٹن نیول معاہدہ کيتا جس وچ برطانیہ نے ریاستہائے متحدہ دے نال بحری برابری قبول کرلئی- برطانیہ وچ سلطنت دی سلامتی دا مسئلہ اک سنگین تشویش دا باعث سی ، کیوں کہ ایہ برطانوی فخر ، اس دی مالی اعانت ، تے اس دی تجارتی اُتے مبنی معیشت دے لئی اہم سی۔ [۳۳][۳۴]
پہلی جنگ عظیم وچ ہندوستان نے سلطنت دی بھر پور حمایت کيتی۔ اس توں ثواب دی توقع سی ، لیکن گھریلو حکمرانی حاصل کرنے وچ ناکام رہیا کیوں کہ برطانوی راج نے برطانوی ہتھوں وچ اپنا کنٹرول برقرار رکھیا تے 1857 دی طرح ہی اک ہور بغاوت دا خدشہ ظاہر کيتا۔ حکومت ہند ایکٹ 1919 آزادی دے مطالبے نوں پورا کرنے وچ ناکام رہیا۔ خاص طور اُتے پنجاب دے علاقے وچ بڑھدے ہوئے تناؤ دا خاتمہ 1919 وچ امرتسر قتل عام پر ہويا۔ موہنداس گاندھی دی زیرقیادت کانگریس پارٹی وچ قوم پرستی دی شدت تے مرکزیت۔ [۳۵] برطانیہ وچ اس قتل عام دی اخلاقیات اُتے عوام دی رائے منقسم ہوگئ ، انہاں لوکاں دے وچکار جو ایہ دیکھدے نيں کہ اس نے ہندوستان نوں انارکی توں بچایا اے ، تے انہاں لوکاں نے جنہاں نے اسنوں بغاوت توں دیکھیا اے۔ [۳۶][۳۷]
سلطنت عثمانیہ دی طرف توں برائے ناں ملکیت ہونے دے باوجود ، مصر 1880 دی دہائی توں ہی حقیقت وچ برطانوی کنٹرول وچ سی۔ 1922 وچ ، اسنوں باضابطہ آزادی حاصل ہوگئی ، حالانکہ ایہ برطانوی رہنمائی دے بعد اک مؤکل ریاست دی حیثیت توں جاری اے۔ مصر نے اقوام متحدہ دی لیگ وچ شمولیت اختیار کيتی۔ برطانیہ دے نال غیر رسمی اتحاد دی بدولت مصر دے شاہ فواد تے انہاں دے بیٹے شاہ فاروق تے انہاں دے قدامت پسند حلیف شاہانہ طرز زندگی دے نال اقتدار وچ رہے جو انہاں نوں سیکولر تے مسلم بنیاد پرستی دونے توں بچائے گا۔ [۳۸] عراق ، سن 1920 توں اک برطانوی مینڈیٹ نے ، 1932 وچ اس وقت باضابطہ آزادی حاصل کيتی جدوں شاہ فیصل برطانوی فوجی اتحاد تے تیل دے بہاؤ دے یقین دہانی توں اتفاق کردا سی۔ [۳۹][۴۰]
فلسطین وچ ، برطانیہ نوں عرباں دے وچکار ثالثی تے یہودیاں دی ودھدی ہوئی تعداد دا مسئلہ پیش کيتا گیا سی۔ 1917 دے بالفور اعلامیہ ، جس نوں مینڈیٹ دی شرائط وچ شامل کيتا گیا سی ، نے کہیا اے کہ فلسطین وچ یہودی لوکاں دے لئی اک قومی گھر قائم کيتا جائے گا ، تے یہودی امیگریشن نوں اک حد تک جانے دی اجازت دتی گئی سی جو لازمی طاقت دے ذریعے طے کيتی جائے گی۔ اس دی وجہ توں عرب آبادی دے نال تنازعات وچ اضافہ ہويا ، جنہاں نے سن 1936 وچ کھلے عام بغاوت دی ۔ چونکہ 1930 دی دہائی دے دوران جرمنی دے نال جنگ دا خطرہ بڑھدا گیا ، برطانیہ نے یہودی آبائی وطن دے قیام توں زیادہ اہم عرباں دی حمایت دا فیصلہ کيتا ، تے یہودی امیگریشن نوں محدود کردے ہوئے عربی حامی موقف دی طرف راغب ہوگیا تے اس دے نتیجے وچ یہودی بغاوت نوں متحرک کردتا گیا۔ [۴۱]
ڈومینینز (کینیڈا ، نیو فاؤنڈ لینڈ ، آسٹریلیا ، نیوزی لینڈ ، جنوبی افریقہ تے آئرش فری اسٹیٹ) خودمختار سن تے انہاں نے عالمی جنگ وچ نیم آزادی حاصل کيتی سی ، جدوں کہ برطانیہ ہن وی خارجہ پالیسی تے دفاع اُتے قابض اے۔ اپنی خارجہ پالیسی قائم کرنے دے تسلط دے حق نوں 1923 وچ تسلیم کيتا گیا سی تے 1931 دے ویسٹ منسٹر دے قانون دے ذریعہ اسنوں باضابطہ بنایا گیا سی۔ (جنوبی) آئرلینڈ نے 1937 وچ برطانیہ دے نال مؤثر طریقے توں تمام تعلقات توڑ ڈالے ، دولت مشترکہ چھڈ دتی تے اک آزاد جمہوریہ بن گیا۔ [۴۲]
فرانسیسی سلطنت
[سودھو]1931 دے فرانسیسی مردم شماری دے اعدادوشمار 11.3 ملین مربع کلومیٹر دے رقبے اُتے رہنے والے 64.3 ملین افراد وچوں خود فرانس توں باہر ہی سامراجی آبادی نوں ظاہر کردے نيں۔ کل آبادی وچ ، 39.1 ملین افریقہ وچ رہندے سن تے 24.5 ملین ایشیاء وچ رہندے سن ۔ 700،000 بحر الکاہل وچ کیریبین دے علاقے یا جزیراں وچ مقیم سن ۔ سب توں وڈی کالونی 21.5 ملین (پنج وکھ کالونیاں وچ ) دے نال انڈوچائنہ، 6.6 ملین دے نال الجیریا ، 5.4 ملین دے نال مراکش ، تے نو کالونیاں وچ 14.6 ملین دے نال مغربی افریقہ سن۔ کل وچ 1.9 ملین یورپی ، تے 350،000 "ملحق" مقامی شامل نيں۔ [۴۳]
شمالی افریقہ وچ اسپین تے فرانس دے خلاف بغاوت
[سودھو]بربر دے آزادی دے رہنما عبد الکریم (1882-1796) نے مراکش دے کنٹرول دے لئی ہسپانوی تے فرانسیسی دے خلاف مسلح مزاحمت دا اہتمام کيتا۔ ہسپانویاں نوں 1890 دی دہائی توں بدامنی دا سامنا کرنا پيا سی ، لیکن 1921 وچ ، اینوئل جنگ وچ ہسپانوی افواج دا قتل عام کيتا گیا۔ الکریم نے اک آزاد ریف جمہوریہ قائم کيتا جو 1926 تک چلدا رہیا ، لیکن اس دی بین الاقوامی سطح اُتے کوئی پہچان نئيں سی۔ آخر کار ، فرانس تے اسپین نے اس بغاوت نوں ختم کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ انہاں نے 19،200 وچ الکریم نوں ہتھیان سُٹن اُتے مجبور کرنے اُتے 200،000 فوجی بھیجے۔ اوہ 1947 تک بحر الکاہل وچ جلاوطن رہے۔ مراکش پرسکون ہوگیا ، تے اوہ اڈہ بن گیا جتھے توں ہسپانوی قوم پرست 1936 وچ جمہوریہ ہسپانوی دے خلاف بغاوت دا آغاز کرن گے۔ [۴۴]
جرمنی
[سودھو]جمہوریہ ویمار
[سودھو]معاہدہ ورسائی وچ امن دی توہین آمیز شرائط نے پوری جرمنی وچ تلخ قہر برپا کيتا ، تے نويں جمہوری حکومت نوں سنجیدگی توں کمزور کردتا۔ اس معاہدے نے جرمنی نوں اپنی تمام بیرون ملک کالونیاں ، السیسی تے لورین تے خاص طور اُتے پولش ضلعے توں وکھ کردتا۔ رائن لینڈ سمیت مغربی جرمنی وچ اتحادی فوجاں نے صنعتی شعبےآں اُتے قبضہ کرلیا ، تے جرمنی نوں حقیقی فوج ، بحریہ یا فضائیہ رکھنے دی اجازت نئيں سی۔ خام مال دی ترسیل دے نال نال سالانہ ادائیگیاں سمیت ، خاص طور اُتے فرانس دی طرف توں تکرار دا مطالبہ کيتا گیا سی۔ [۴۵]
جب جرمنی نے اس دی تنسیخ دی ادائیگیاں وچ شکست کھادی ، فرانسیسی تے بیلجیئم دے فوجیاں نے ضلع روہر (جنوری 1923) نوں بہت زیادہ صنعتی علاقےآں اُتے قبضہ کرلیا۔ جرمنی دی حکومت نے روہر دی آبادی نوں غیر مزاحمت دی ترغیب دی: دکاناں غیرملکی فوجیاں نوں سامان فروخت نئيں کرن گی ، کوئلے دی کاناں غیر ملکی فوجیاں دے لئی کھدائی نئيں کرن گی ، جنہاں ٹراماں وچ قابض فوج دے ممبران نے سیٹ لی سی ، نوں چھڈ دتا جائے گا۔ گلی دے درمیان جرمن حکومت نے وڈی مقدار وچ کاغذی رقم چھپی ، جس توں ہائپر انفلیشن ہويا ، جس نے فرانسیسی معیشت نوں وی نقصان پہنچایا۔ غیر فعال مزاحمت کارگر ثابت ہوئی ، کیونجے ایہ قبضہ فرانسیسی حکومت دے لئی نقصان دا سودا بن گیا۔ لیکن ہائپر انفلیشن دی وجہ توں بوہت سارے ہوشیار سیورز نے اپنی بچت دی تمام رقم ضائع کردتی۔ ویمار نے ہر سال نويں داخلی دشمناں نوں شامل کيتا ، کیونجے جمہوری مخالف نازیاں ، قوم پرستاں تے کمیونسٹاں نے سڑکاں اُتے اک دوسرے توں لڑائی لڑی۔ 1920 دی دہائی وچ جرمن افراط زر دیکھو۔ [۴۶]
جرمنی پہلی ریاست سی جس نے نويں سوویت یونین دے نال سفارتی تعلقات قائم کیتے۔ معاہدہ راپیلو دے تحت ، جرمنی نے سوویت یونین نوں ڈی جور تسلیم کرلیا ، تے دونے دستخط کنندگان باہمی اتفاق رائے نال جنگ توں پہلے دے تمام قرضےآں نوں منسوخ کرنے تے جنگ دے دعوواں نوں ترک کرنے اُتے متفق ہوگئے۔ اکتوبر 1925 وچ معاہدے لوکارنو اُتے جرمنی ، فرانس ، بیلجیم ، برطانیہ تے اٹلی نے دستخط کیتے۔ اس نے فرانس تے بیلجیم دے نال جرمنی دی سرحداں نوں تسلیم کيتا۔ ہور برآں ، برطانیہ ، اٹلی تے بیلجیئم نے فرانس دی مدد کرنے دا معاملہ اس معاملے وچ کیہ کہ جرمن فوجیاں نے رائنلینڈ دے نال ملنے والے فوجیاں دی طرف مارچ کيتا۔ لوکارنو نے 1926 وچ جرمنی دے لیگ آف نیشن وچ داخلے دے لئی راہ ہموار کيتی۔ [۴۷]
نازی دور ، 1933–39
[سودھو]ہٹلر جنوری 1933 وچ برسر اقتدار آیا ، تے اس نے اک جارحانہ طاقت دا افتتاح کيتا جو جرمنی نوں معاشی تے سیاسی تسلط پورے وسطی یورپ وچ دینے دے لئی تیار کيتا گیا سی۔ اس نے کھوئی ہوئی کالونیاں بازیافت کرنے دی کوشش نئيں کيتی۔ اگست 1939 تک ، نازیاں نے یہودیاں دے نال نال ، کمیونسٹاں تے سوویت یونین نوں سب توں وڈا دشمن قرار دے دتا۔ [۴۸]
1930 دی دہائی وچ ہٹلر دی سفارتی حکمت عملی بظاہر معقول مطالبات کرنا سی ، جے انہاں نوں پورا نہ کيتا گیا تاں جنگ کيتی دھمکی دے رہی سی۔ جدوں مخالفین نے اسنوں راضی کرنے دی کوشش کيتی تاں اس نے جو فائدہ اٹھایا اسنوں قبول کرلیا ، فیر اگلے ہدف اُتے چلا گیا۔ اس جارحانہ حکمت عملی نے اس وقت کم کيتا جدوں جرمنی نے لیگ آف نیشنس توں دستبرداری اختیار کيتی ، ورسائی معاہدے نوں مسترد کردتا ، تے اس دی بازیافت شروع ہوگئی۔ جرمنی واپس جانے دے حق وچ ہونے والی رائے شماری دے نتیجے وچ سار بیسن نوں واپس لینا ، ہٹلر دے جرمنی نے رائن لینڈ دی یادداشت بحال کردتی ، مسولینی دے اٹلی دے نال اتحاد کيتا ، تے ہسپانوی خانہ جنگی وچ فرانکو نوں وڈے پیمانے اُتے فوجی امداد بھیجی۔ جرمنی نے 1938 وچ جرمنی دی ریاست سمجھے جانے والے آسٹریا اُتے قبضہ کرلیا ، تے برطانیہ تے فرانس دے نال میونخ معاہدے دے بعد چیکو سلوواکیہ اُتے قبضہ کر ليا۔ اک تشکیل امن معاہدے اگست 1939 وچ سوویت یونین دے نال، جرمنی حوالے کرنے توں انکار دے بعد پولینڈ اُتے حملہ ڈینزگ ستمبر 1939 وچ . برطانیہ تے فرانس نے جنگ دا اعلان کيتا تے دوسری جنگ عظیم شروع ہوئی - نازیاں دی توقع توں کدرے جلد یا تیار سن ۔ [۴۹]
بینیٹو مسولینی دے نال "روم-برلن محور" دے قیام دے بعد ، تے جاپان دے نال انسداد کومنٹرن معاہدے اُتے دستخط کرنے دے بعد - جو اک سال بعد 1937 وچ اٹلی دے نال شامل ہويا - ہٹلر خارجہ پالیسی وچ جارحیت دا مظاہرہ کرنے وچ کامیاب محسوس ہويا۔ 12 مارچ 1938 نوں ، جرمن فوجیاں نے آسٹریا دی طرف مارچ کيتا ، جتھے 1934 وچ نازی بغاوت دی کوشش ناکام ہوگئ سی۔ جدوں آسٹریا وچ پیدا ہونے والا ہٹلر ویانا وچ داخل ہويا تاں اسنوں زور توں خوش آمدید کہیا گیا۔ چار ہفتےآں دے بعد ، 99٪ آسٹریا نے اپنے ملک آسٹریا دے الحاق ( انشلوس ) دے حق وچ جرمن ریخ نوں ووٹ دتا۔ آسٹریا دے بعد ، ہٹلر چیکو سلوواکیا دا رخ کيتا ، جتھے 3.5 ملین توں مضبوط سوڈین جرمن اقلیت مساوی حقوق تے خود حکومت دا مطالبہ کررہی سی۔ [۵۰][۵۱]
ستمبر 1938 دی میونخ کانفرنس وچ ، ہٹلر ، اطالوی رہنما بینیٹو مسولینی ، برطانوی وزیر اعظم نیولے چیمبرلین ، تے فرانسیسی وزیر اعظم آوورڈ ڈالاڈیئر نے چیکوسلوواکیا دے ذریعہ سوڈین سرزمین دے جرمنی ریخ اُتے ہونے والے اجلاس اُتے اتفاق کيتا۔ اس دے بعد ہٹلر نے اعلان کيتا کہ جرمن ریخ دے تمام علاقائی دعوے پورے ہوئے چکے نيں۔ اُتے ، میونخ معاہدے دے 6 ماہ بعد ہی ، مارچ 1939 وچ ، ہٹلر نے سلواکیا تے چیک دے وچکار اسمگلنگ جھگڑے نوں بقیہ طور اُتے بوہیمیا تے موراویا دے بطور پروٹوکٹوریٹ چیکوسلوواکیا اُتے قبضہ کرنے دے بہانے دے طور اُتے استعمال کيتا۔ ايسے مہینے وچ ، اس نے میمیل دی واپسی نوں لتھوانیا توں جرمنی واپس کرایا ۔ چیمبرلین نوں ایہ تسلیم کرنے اُتے مجبور کيتا گیا کہ انہاں دی ہٹلر دے بارے وچ مطمئن کرنے دی پالیسی ناکام ہوگئی اے۔ [۵۰][۵۱]
اٹلی
[سودھو]1922 وچ ، روم اُتے مارچ دے بعد اطالوی فاشسٹ تحریک دے رہنما ، بینیٹو مسولینی ، نوں اٹلی دا وزیر اعظم مقرر کيتا گیا۔ مسولینی نے 1923 دے معاہدے وچ ڈوڈیکنیاں اُتے خودمختاری دا سوال حل کيتا جس دے بعد ، اس نے لیبیا تے ڈوڈیکانی جزیراں دونے اطالوی انتظامیہ نوں باضابطہ طور اُتے منظوری دے دتی ، ترکی نوں ادائیگی دے بدلے وچ ، سلطنت عثمانیہ دا جانشین ریاست ، اگرچہ اوہ اس وچ ناکام رہیا عراق دے کسی حصے دا مینڈیٹ برطانیہ توں نکالنے دی کوشش۔
معاہدہ لوزان دی توثیق دے اگلے مہینے بعد ، مسولینی نے کورفو واقعے دے بعد یونانی جزیرے کورفو اُتے حملہ کرنے دا حکم دتا۔ اطالوی پریس سوائے اس دے کہ کورفو اک رہیا سی، اس اقدام دی حمایت دی وینس دے قبضے توں چار سو سال دے لئی. ایہ معاملہ یونان دے ذریعہ لیگ آف نیشن وچ لے گیا ، جتھے مسولینی نوں برطانیہ نے یونان توں معزولیت دے بدلے اٹلی دے فوجیاں نوں خالی کرنے دا قائل کرلیا۔ اس محاذ آرائی دی وجہ توں 1924 وچ برطانیہ تے اٹلی نے جوبلینڈ دے سوال نوں حل کرنے اُتے مجبور کردتا ، جسنوں اطالوی صومالی لینڈ وچ ضم کردتا گیا۔ [۵۲]
1920 دی دہائی دے آخر وچ ، شاہی توسیع مسولینی دی تقریراں وچ اک ودھدی ہوئی پسندیدہ تھیم بن گئی۔ [۵۳] مسولینی دے مقاصد وچوں اک ایہ سی کہ اٹلی نوں بحیرہ روم وچ غالب طاقت بننا پئی جو فرانس یا برطانیہ نوں چیلنج کرنے دے نال نال بحر اوقیانوس تے بحر ہند تک رسائی حاصل کرنے دے قابل ہوئے گی۔ مسولینی نے الزام لگیایا کہ اٹلی نوں اپنی قومی خودمختاری نوں یقینی بنانے دے لئی دنیا دے سمندراں تے بحری جہازاں تک بلا مقابلہ رسائی دی ضرورت اے۔ اس دی وضاحت اس دستاویز وچ کيتی گئی جس دے بعد انہاں نے بعد وچ 1939 وچ "بحر ہند سمندر" دے ناں توں تیار کيتی ، تے فاشزم دی عظیم الشان کونسل دے اجلاس دے سرکاری ریکارڈ وچ شامل کيتا۔ اس متن وچ زور دتا گیا سی کہ سمندری پوزیشن نے کسی قوم دی آزادی دا تعین کيتا اے: اوہ ملکاں جو آزاد سمندراں تک آزادانہ رسائی رکھدے نيں آزاد سن ۔ جدوں کہ جنہاں دی کمی سی اوہ نئيں سن ۔ اٹلی ، جس نوں صرف فرانس دے تے انگریزاں دی پہچان دے بغیر ہی اندرونی سمندر تک رسائی حاصل سی ، اوہ صرف اک "نیم آزاد قوم" سی ، تے اس اُتے "بحیرہ روم وچ قیدی" ہونے دا الزام لگیایا گیا سی: {{Quote|اس جیل دی سلاخاں کورسیکا ، تیونس ، مالٹا ، تے قبرص نيں۔ اس جیل دے محافظین جبرالٹر تے سویز نيں۔ کورسیکا اٹلی دے دل دی طرف اشارہ کيتا گیا اک پستول اے۔ تیونس وچ سسلی۔ مالٹا تے قبرص مشرقی تے مغربی بحیرہ روم وچ ساڈی تمام پوزیشناں دے لئی خطرہ نيں۔ یونان ، ترکی ، تے مصر برطانیہ دے نال مل کے اک سلسلہ تشکیل دینے تے اٹلی دے پولیٹیکل عسکری گھیرے نوں مکمل کرنے دے لئی تیار نيں۔ لہذا یونان ، ترکی ، تے مصر نوں اٹلی دی توسیع دا اہم دشمن سمجھیا جانا چاہیدا … اطالوی پالیسی دا مقصد ، البانیہ دے علاوہ کسی یورپی علاقائی نوعیت دے براعظمی مقاصد حاصل نئيں کرسکدا تے اس دے پاس نئيں اے ، اس سلاخاں نوں توڑنا سب توں پہلے اے۔ اس جیل دا … اک بار سلاخاں دے ٹُٹ جانے دے بعد ، اطالوی پالیسی وچ اک ہی نعرہ ہوسکدا اے۔
____بینیٹو مسولینی :سمندراں دا مارچ [۵۴]
بلقان وچ ، فاشسٹ حکومت نے دالمیتیا دا دعوی کيتا تے انہاں خطےآں وچ سابقہ رومن غلبہ دی نظیر دی بنیاد اُتے البانیہ ، سلووینیا ، کروشیا ، بوسنیا تے ہرزیگوینا ، مقدونیہ ، تے یونان اُتے عزائم رکھے۔ [۵۵] دالمیتیا تے سلووینیا نوں براہ راست اٹلی وچ جوڑنا سی جدوں کہ باقی بلقان نوں اطالوی مؤکل ریاستاں وچ تبدیل کيتا جانا سی۔ [۵۶] حکومت نے آسٹریا ، ہنگری ، رومانیہ تے بلغاریہ دے نال محافظانہ تعلقات استوار کرنے دی کوشش کيتی۔
1932 تے 1935 دونے وچ ، اٹلی نے جرمنی دے خلاف اٹلی دی حمایت دے بدلے وچ سابق جرمن کیمرون دے لیگ آف نیشن مینڈیٹ تے ایتھوپیا توں فرانس توں آزادانہ مطالبہ کيتا (دیکھو اسٹریسا فرنٹ )۔ [۵۷] فرانسیسی وزیر اعظم آوارڈ ہیریئٹ نے اس توں انکار کردتا سی ، جو حالے تک جرمنی دی بحالی دے امکان دے بارے وچ کافی پریشان نئيں سن ۔ ابیسیانیا دے بحران دی ناکام قرارداد دی وجہ توں دوسری اٹلی - ایتھوپیا دی جنگ ہوئی ، جس وچ اٹلی نے ایتھوپیا نوں اپنی سلطنت توں منسلک کردتا۔
اٹلی دا اسپین دے بارے وچ موقف 1920 تے 1930 دی دہائی دے وچکار بدل گیا۔ میگوئل پریمو ڈی رویرا دی فرانسیسی نواز خارجہ پالیسی دے سبب سن 1920 دی دہائی وچ فاشسٹ حکومت نے اسپین دے خلاف گہری مخالفت کيتی۔ 1926 وچ ، مسولینی نے ہسپانوی حکومت دے خلاف ، کاتالان دی علیحدگی پسند تحریک دی مدد کرنا شروع دی ، جس دی قیادت فرانسیسک مکی نے دی سی۔ [۵۸] کھبے بازو دی ری پبلیکن حکومت نے ہسپانوی بادشاہت دی جگہ لینے دے بعد ، ہسپانوی بادشاہت پسنداں تے فاشسٹاں نے ریپبلکن حکومت دا تختہ الٹنے وچ امداد دے لئی بار بار اٹلی توں رجوع کيتا ، جس وچ اٹلی نے اسپین وچ اطالوی حامی حکومت دے قیام دے لئی انہاں دی حمایت کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ جولائی 1936 وچ ، ہسپانوی خانہ جنگی وچ قوم پرست دھڑے دے فرانسسکو فرانکو نے حکمران ری پبلکن دھڑے دے خلاف اٹلی دی حمایت دی درخواست کيتی ، تے اس گل کيتی ضمانت دتی کہ ، جے اٹلی نے نیشنلسٹاں دی حمایت دی تاں ، "آئندہ تعلقات دوستانہ توں زیادہ دوستی" ہون گے تے ایہ اطالوی حمایت وی حاصل کر سکدی اے۔ آئندہ اسپین دی سیاست وچ روم دے اثر و رسوخ نوں برلن اُتے غالب آنے دی اجازت دتی "۔ [۵۹] اٹلی نے بلاری جزیرے اُتے قبضہ کرنے تے اسپین وچ اک مؤکل ریاست بنانے دے ارادے توں خانہ جنگی وچ مداخلت کيتی۔ [۶۰] اٹلی نے اپنی اسٹریٹجک پوزیشن دی وجہ توں بیلاری جزیراں دا کنٹرول حاصل کرنا چاہیا - اٹلی فرانس تے اس دے شمالی افریقی کالونیاں دے درمیان تے برطانوی جبرالٹر تے مالٹا دے وچکار مواصلات دی راہ وچ خلل ڈالنے دے لئی جزیراں نوں ویہہ دے طور اُتے استعمال کر سکدی اے۔ [۶۱] جنگ وچ فرانکو تے نیشنلسٹاں دی فتح دے بعد ، اتحادی انٹلیجنس نوں اطلاع ملی کہ اٹلی اسپین اُتے دباؤ ڈال رہیا اے کہ اوہ بیلاری جزیراں اُتے اطالوی قبضے دی اجازت دے۔ [۶۲]
برطانیہ نے 1938 وچ اینگلو-اطالوی ایسٹر معاہداں اُتے دستخط کرنے دے بعد ، مسولینی تے وزیر خارجہ گلیززو کيتانو نے فرانس دے ذریعہ بحیرہ روم وچ مراعات دے مطالبات جاری کیتے ، خاص طور اُتے جبوندی ، تیونس تے فرانسیسی زیر انتظام سوئیز نہر دے حوالے سے ۔ [۶۳] تن ہفتےآں بعد ، مسولینی نے کيتانو نوں دسیا کہ اس نے البانیہ دے اطالوی قبضے دا ارادہ کيتا اے۔ مسولینی نے ایہ دعویٰ کيتا کہ اٹلی صرف بحر الکاہل توں لے کے بحر ہند تک افریقہ وچ اک نوآبادیاتی ڈومین حاصل کرلیندا اے ، تے جدوں دس ملین اطالوی انہاں وچ آباد ہوچکے نيں۔ [۵۳] 1938 وچ ، اٹلی نے مصر وچ سوئز نہر وچ اثر و رسوخ دے دائرہ کار دا مطالبہ کيتا ، خاص طور اُتے مطالبہ کيتا کہ فرانسیسی اکثریتی سوئز کینال کمپنی اپنے بورڈ آف ڈائریکٹرز وچ اٹلی دے نمائندے نوں قبول کرے۔ [۶۴] اٹلی نے سویز نہر اُتے فرانسیسی اجارہ داری دی مخالفت کيتی کیونجے فرانسیسی اکثریتی سوئز کینال کمپنی دے تحت اطالوی مشرقی افریقہ کالونی جانے والی تمام تجارتی ٹریفک نوں نہر وچ داخل ہونے اُتے ٹول ادا کرنے اُتے مجبور کيتا گیا سی۔
البانیا دے وزیر اعظم تے صدر احمد زوگو ، جنہاں نے 1928 وچ ، خود کو البانیہ دا بادشاہ قرار دتا سی ، اک مستحکم ریاست بنانے وچ ناکام رہے۔ [۶۵] یونان دے نال اک سرحدی تنازعہ تے اک ترقی یافتہ ، پینڈو معیشت دے نال ، البانی معاشرے نوں مذہب تے بولی توں گہری تقسیم سی۔ 1939 وچ ، اٹلی نے حملہ کيتا اور اطالوی تاج دے نال ذاتی اتحاد وچ البانیا نوں علیحدہ ریاست دے طور اُتے منسلک کردتا۔ اٹلی نے طویل عرصے توں البانی قیادت دے نال مضبوط روابط استوار کیتے سن تے اسنوں اپنے اثر و رسوخ دے اندر مضبوطی توں سمجھیا سی۔ مسولینی جرمنی دے آسٹریا تے چیکوسلواکیہ دے نال الحاق دے میچ دے لئی چھوٹے پڑوسی اُتے شاندار کامیابی چاہندے سن ۔ اطالوی بادشاہ وکٹر ایمانوئل III نے البانی تاج سنبھالیا ، تے شفقت ورلاکی دے ماتحت اک فاشسٹ حکومت قائم ہوئی۔ [۶۶]
علاقائی نمونے
[سودھو]بلقان
[سودھو]کساد عظیم نے رومانیہ نوں غیر مستحکم کردتا۔ 1930 دی دہائی دے اوائل وچ معاشرتی بدامنی ، اعلیٰ بے روزگاری تے ہڑتالاں دا نشانہ بنے۔ متعدد مثالاں وچ ، رومانیہ دی حکومت نے ہڑتالاں تے ہنگامےآں اُتے زبردست دباؤ ڈالیا ، خاص طور اُتے 1929 وچ والیا جیلوئی وچ کان کناں دی ہڑتال تے گریویہ ریلوے روڈ ورکشاپس وچ ہڑتال۔ 1930 دی دہائی دے وسط وچ ، رومانیہ دی معیشت بحال ہوگئی تے اس صنعت وچ نمایاں ترقی ہوئی ، حالانکہ تقریبا 80٪ رومنائی زراعت وچ ملازمت کر رہے سن ۔ 1920 دی دہائی دے اوائل وچ فرانسیسی معاشی تے سیاسی اثر و رسوخ غالب سی لیکن فیر جرمنی زیادہ غالب آگیا ، خاص طور اُتے 1930 دی دہائی وچ ۔ [۶۷]
مشرقی ایشیاء وچ جاپانی تسلط
[سودھو]جاپانیاں نے اپنی صنعتی معیشت نوں جدید ترین یورپی ماڈلز دے نال نیڑے توں ماڈل کيتا۔ انہاں نے ٹیکسٹائل ، ریلوے تے جہاز رانی توں بجلی تے مشینری تک پھیلیانا شروع کيتا۔ سب توں سنگین کمزوری خام مال دی قلت سی۔ صنعت وچ تانبے دی کمی واقع ہوئی ، تے کوئلہ خالص درآمد کنندہ بن گیا۔ جارحانہ فوجی حکمت عملی وچ اک گہری غلطی درآمدات اُتے بھاری انحصار سی جس وچ 100 فیصد ایلومینیم ، 85 فیصد لوہے ، تے خاص طور اُتے 79 فیصد تیل دی فراہمی شامل سی۔ چین یا روس دے نال جنگ وچ جانا اک چیز سی لیکن کلیدی سپلائی کرنے والےآں خصوصا امریکا ، برطانیہ تے نیدرلینڈ دے تیل تے لوہے دے نال تنازعہ دا شکار ہونا اک ہور گل سی۔ [۶۸]
علاقائی فائدے حاصل کرنے دے لئی جاپان پہلی جنگ عظیم دے اتحادیاں وچ شامل ہوگیا۔ برطانوی سلطنت دے نال مل کے اس نے بحر الکاہل تے چین دے ساحل اُتے پھیلے ہوئے جرمنی دے علاقےآں نوں تقسیم کردتا۔ انہاں دی مقدار بہت زیادہ نئيں سی۔ دوسرے اتحادیاں نے 1915 دے اکیس مطالبات دے ذریعے جاپان اُتے چین اُتے غلبہ حاصل کرنے دی کوششاں دے خلاف سخت دھکیل دتا۔ سائبیریا اُتے اس دا قبضہ نتیجہ خیز ثابت ہويا۔ پیرس ورسیلس امن کانفرنس وچ ، جاپان دی جنگ دے وقت دی سفارت کاری تے محدود فوجی کارروائی دے کچھ نتائج برآمد ہوئے سن ۔ جنگ دے اختتام اُتے ، جاپان اپنے عزائم وچ مایوس سی۔ سن 1919 وچ پیرس امن کانفرنس وچ نسلی برابری تے ودھدی سفارتی تنہائی دے مطالبے۔ برطانیہ دے نال 1902 دا اتحاد کینیڈا تے امریکا توں برطانیہ اُتے شدید دباؤ دی وجہ توں 1922 وچ تجدید نئيں ہويا سی۔ 1920 دی دہائی وچ جاپانی سفارتکاری دی جڑاں وڈے پیمانے اُتے لبرل جمہوری سیاسی نظام وچ جڑاں ، تے بین الاقوامییت دے حامی سن۔ اُتے ، 1930 تک ، جاپان تیزی توں اپنے آپ نوں تبدیل کر رہیا سی ، تے گھر وچ جمہوریت نوں مسترد کر رہیا سی ، کیونجے فوج نے زیادہ توں زیادہ طاقت اُتے قبضہ کيتا ، تے بین الاقوامییت تے لبرل ازم نوں مسترد کردتا۔ 1930 دی دہائی دے آخر تک ، اس نے نازی جرمنی تے فاشسٹ اٹلی دے نال محور فوجی اتحاد وچ شمولیت اختیار کرلئی- [۶۹]
1930 وچ ، لندن دی اسلحے توں پاک کانفرنس نے جاپانی فوج تے بحریہ نوں ناراض کيتا۔ جاپان دی بحریہ نے ریاستہائے متحدہ تے برطانیہ توں برابری دا مطالبہ کيتا ، لیکن اسنوں مسترد کردتا گیا تے کانفرنس نے 1921 دے تناسب نوں برقرار رکھیا۔ جاپان نوں راجگڑھ دے جہاز نوں ختم کرنے دی ضرورت سی۔ شدت پسنداں نے جاپان دے وزیر اعظم نوں قتل کردتا تے فوج نے ہور اقتدار حاصل کيتا ، جس دی وجہ توں جمہوریت وچ تیزی توں زوال آرہیا اے۔ [۷۰]
جاپان نے منچوریا اُتے قبضہ کرلیا
[سودھو]ستمبر 1931 وچ ، جاپانی فوج نے ، جو حکومت کیتی منظوری دے بغیر خود ہی کم کررہی سی ، نے منچوریا ، جو اک انارجک علاقہ سی جسنوں چین نے کئی دہائیاں وچ کنٹرول نئيں کيتا سی ، اُتے کنٹرول حاصل کر ليا ۔ اس دی کٹھ پتلی حکومت تشکیل منچکو . برطانیہ تے فرانس نے مؤثر طریقے توں لیگ آف نیشنس نوں کنٹرول کيتا ، جس نے 1932 وچ لٹن رپورٹ جاری کردے ہوئے کہیا سی کہ جاپان نوں حقیقی شکایات نيں ، لیکن اس نے پورے صوبے اُتے قبضہ کرنے وچ غیر قانونی طور اُتے کم کيتا۔ جاپان نے لیگ چھڈ دتی ، برطانیہ نے کوئی اقدام نئيں کيتا۔ امریکی وزیر خارجہ نے اعلان کيتا اے کہ اوہ جاپان دی فتح نوں جائز نئيں منے گا۔ جرمنی نے جاپان دے اقدامات دا خیرمقدم کيتا۔ [۷۱][۷۲]
فتح چین دی طرف
[سودھو]ٹوکیو وچ سویلین حکومت نے منچوریا وچ فوج دی جارحیت نوں کم توں کم کرنے دی کوشش کيتی تے اعلان کيتا کہ اوہ پِچھے ہٹ رہی اے۔ اس دے برعکس ، فوج نے منچوریہ دی فتح مکمل دی ، تے سویلین کابینہ نے استعفیٰ دے دتا۔ سیاسی توسیع دے معاملے اُتے سیاسی جماعتاں تقسیم ہوگئياں۔ نويں وزیر اعظم انوکائی سوئوشی نے چین دے نال مذاکرات دی کوشش کيتی ، لیکن انھاں 1932 وچ 15 مئی دے واقعے وچ قتل کيتا گیا سی ، جس دی بنیاد امپیریل جاپانی فوج دے زیرقیادت قوم پرستی دے دور وچ ہوئی سی تے اس دی حمایت دوسرے سجے بازو دی معاشراں نے دی سی۔ IJA دی قوم پرستی نے 1945 دے بعد تک جاپان وچ سویلین حکمرانی دا خاتمہ کيتا۔ [۷۳]
پر ، فوج خود نوں مختلف اسٹریٹجک نقطہ نظر رکھنے والے گروہاں تے دھڑاں وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ اک گروہ نے سوویت یونین نوں اپنا اصل دشمن سمجھیا ، دوسرا گروہ منچوریا تے شمالی چین وچ واقع اک طاقتور سلطنت بنانے دی کوشش وچ سی۔ بحریہ ، جدوں کہ چھوٹا تے کم بااثر وی ، دھڑا دھڑا ہويا۔ وڈے پیمانے اُتے جنگ ، جس نوں دوسری چین تے جاپان دی جنگ کہیا جاندا اے ، اگست 1937 وچ بحری تے پیدل فوج دے حملےآں دا آغاز شنگھائی اُتے ہويا ، جو تیزی توں دوسرے وڈے شہراں وچ پھیل گیا۔ چین دے عام شہریاں ، جداں نانجنگ قتل عام ، جداں دسمبر 1937 وچ وڈے پیمانے اُتے مظالم ہوئے ، وڈے پیمانے اُتے قتل تے وڈے پیمانے اُتے عصمت دری ہوئے۔ 1939 تک فوجی لائناں مستحکم ہوئے گئياں ، تقریبا تمام وڈے چینی شہراں تے صنعتی علاقےآں اُتے جاپان دا کنٹرول سی۔ اک کٹھ پتلی حکومت قائم کيتی گئی سی۔ [۷۴] امریکا وچ ، حکومت تے عوام دی رائے - حتی کہ انہاں لوکاں سمیت جو یورپ دے بارے وچ تنہائی دا مظاہرہ کردے سن جاپان دی قطعی مخالفت کيتی تے چین دی بھر پور حمایت کيتی۔ دراں اثنا ، جاپانی فوج نے گرمیاں وچ 1939 وچ خالخین گول دی لڑائیاں وچ منگولیا وچ سوویت فوج دے نال وڈی لڑائیاں کيتیاں ۔ سوویت یونین بہت طاقت ور سی۔ ٹوکیو تے ماسکو نے اپریل 1941 وچ عدم یکجہتی دے معاہدے اُتے دستخط کیتے ، کیونجے عسکریت پسنداں نے اپنی توجہ جنوب دی طرف یوروپی کالونیاں دی طرف مبذول کرائی جس وچ تیل دی فوری ضرورت سی۔ [۷۵]
لاطینی امریکا
[سودھو]کساد عظیم نے خطے دے لئی اک بہت وڈا چیلنج کھڑا کيتا۔ عالمی معیشت دے خاتمے دا مطلب ایہ سی کہ خام مال دی طلب وچ زبردست کمی واقع ہوئی ، جس توں لاطینی امریکا دی بہت ساری معیشتاں مجروح ہوگئياں۔ لاطینی امریکا وچ دانشوراں تے حکومتی رہنماواں نے پرانی اقتصادی پالیسیاں توں پیٹھ پھیر کر درآمدی متبادل صنعتی کاری دی طرف رخ کيتا۔ اس دا مقصد خود کفیل معیشتاں بنانا سی ، جنہاں دے اپنے صنعتی شعبے تے وڈے درمیانے طبقے ہون گے تے جو عالمی معیشت دے اتار چڑھاؤ توں محفوظ رہن گے۔ ریاستہائے متحدہ امریکا دے تجارتی مفادات نوں درپیش ممکنہ خطرات دے باوجود ، روزویلٹ انتظامیہ (1933–1945) نے سمجھیا کہ امریکا درآمدی متبادل دی مکمل مخالفت نئيں کرسکدا۔ روزویلٹ نے اک اچھی ہمسایہ پالیسی اپنائی تے لاطینی امریکا وچ کچھ امریکی کمپنیاں دے قومیانے دی اجازت دی۔ میکسیکو دے صدر لزارو کورڈیناس نے امریکی تیل کمپنیاں نوں قومی شکل دے دتی ، انہاں وچوں انہاں نے پیمیکس تشکیل دتا ۔ کرڈیناس نے میکسیکو انقلاب دے آغاز دے بعد توں بہت سارے لوکاں دی امیداں نوں پورا کردے ہوئے زمین دی اک وڈی مقدار دی تقسیم اُتے وی نگرانی کيتی۔ پلاٹ ترمیم نوں وی منسوخ کردتا گیا ، جس نے کیوبا نوں اس دی سیاست وچ امریکا دے قانونی تے سرکاری مداخلت توں آزاد کرایا۔ دوسری جنگ عظیم نے ریاستہائے متحدہ تے بیشتر لاطینی امریکی ملکاں نوں وی اکٹھا کيتا ، ارجنٹائن دا مرکزی قبضہ سی۔ [۷۶]
بین جنگ دے عرصے دے دوران ، ریاستہائے متحدہ دے پالیسی سازاں نے لاطینی امریکا وچ جرمنی دے اثر و رسوخ اُتے تشویش دا اظہار کيتا۔ کچھ تجزیہ کاراں نے پہلی جنگ عظیم دے بعد وی جدوں جنوبی جرمنی وچ جرمناں دے اثر و رسوخ نوں ودھیا چڑھا کر پیش کيتا تاں جرمناں دے اثر و رسوخ وچ کِسے حد تک کمی واقع ہوئی۔ [۷۷] چونکہ ریاست ہائے متحدہ امریکا دا اثر و رسوخ بڑھدا گیا جرمنی نے اپنی خارجہ پالیسی دی کوششاں نوں جنوبی مخروط ملکاں وچ مرکوز کيتا جتھے امریکی اثر و رسوخ کمزور سی تے وڈی وڈی جرمن کمیونٹی اپنی جگہ اُتے سن۔
بین جنگ دے دوران ہسپانوی بولنے والے امریکا وچ دانشوراں دے وچکار دیسی متضاد تے ہسپانی ازم دے متضاد نظریات دا اثر رہیا۔ ارجنٹائن وچ گوچو صنف پروان چڑھیا۔ "مغربی عالمگیر" اثرات نوں مسترد کرنا پورے لاطینی امریکا وچ چل رہیا سی۔ [۷۸] ایہ آخری رجحان جزوی طور اُتے 1923 ء وچ کتاب زوال مغرب دا ہسپانوی وچ ترجمہ توں متاثر ہويا سی۔
کھیل
[سودھو]کھیل تیزی توں مقبول ہُندے گئے ، شائقین نوں وڈے اسٹیڈیماں دی طرف راغب کردا اے۔ [۷۹] بین الاقوامی اولمپک کمیٹی (آئی او سی) نے اولمپک نظریات تے شرکت کيتی حوصلہ افزائی دے لئی کم کيتا۔ ریو ڈی جنیرو وچ 1922 وچ لاطینی امریکی کھیلاں دے بعد ، آئی او سی نے قومی اولمپک کمیٹیاں تشکیل دینے تے آئندہ مقابلے دی تیاری وچ مدد کيتی۔ اُتے ، برازیل وچ کھیلاں تے سیاسی دشمنیاں نے ترقی نوں کم کيتا کیونجے مخالف گروہاں نے بین الاقوامی کھیلاں دے کنٹرول دے لئی لڑی۔ پیرس وچ 1924 دے سمر اولمپکس تے ایمسٹرڈیم وچ 1928 دے سمر اولمپکس وچ لاطینی امریکی ایتھلیٹاں دی شرکت وچ بہت زیادہ اضافہ دیکھیا گیا۔ [۸۰]
انگریزی تے سکاٹش انجینئر 19 واں صدی دے آخر وچ برازیل لیانے وچ فٹ بال (ساکر) لے آئے سن ۔ شمالی امریکا دی وائی ایم سی اے دی بین الاقوامی کمیٹی تے امریکا دے پلے گراؤنڈ ایسوسی ایشن نے تربيتی کوچےآں وچ اہم کردار ادا کيتا۔ [۸۱] 1912 دے بعد پوری دنیا وچ ، فیڈریشن انٹرنیشن ڈی فٹ بال ایسوسی ایشن (فیفا) نے ایسوسی ایشن فٹ بال نوں اک عالمی کھیل وچ تبدیل کرنے ، قومی تے علاقائی تنظیماں دے نال مل کے کم کرنے ، تے قواعد و ضوابط دے قیام ، تے ورلڈ کپ چیمپین شپ قائم کرنے وچ مرکزی کردار ادا کيتا۔ [۸۲]
اک دور دا اختتام
[سودھو]انٹروار بین جنگ دا عرصہ ستمبر 1939 وچ پولینڈ اُتے جرمن تے سوویت حملے تے دوسری جنگ عظیم دے آغاز دے نال ختم ہويا۔ [۸۳]
ہور ویکھو
[سودھو]- عظیم طاقتاں دے بین الاقوامی تعلقات (1814–1919)
- پہلی جنگ عظیم دے بعد
- 1920 دی دہائی
- جاز دور
- گرجتے ہوئے بیس
- 1930 دی دہائی
- بین الاقوامی تعلقات (1919–1939)
- پہلی جنگ عظیم دی سفارتی تریخ
- دوسری جنگ عظیم دی سفارتی تریخ
- دوسری جنگ عظیم دی وجوہات
- انٹروار برطانیہ
- یورپی خانہ جنگی
- دوسری تیس سال دی جنگ
- مغربی فیشن وچ 1920 دی دہائی
- کساد عظیم
ٹائم لائنز
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ نیو یارک ٹریبون 1919.
- ↑ "Mongolian History" (in en). https://web.archive.org/web/20200125123546/https://www.mongoliatours.com/articles/mongolian-history. Retrieved on 2020-01-25.
- ↑ Bärbel Schrader, and Jürgen Schebera. 'The" golden" twenties: art and literature in the Weimar Republic (1988).
- ↑ Allan Todd (2001). The Modern World. pp. 52–58. ISBN 978-0-19-913425-0.
- ↑ Norman Rich, Great Power Diplomacy since 1914 (2003) pp. 70–248.
- ↑ O'Connor, Raymond G. (1958). "The "Yardstick" and Naval Disarmament in the 1920's". The Mississippi Valley Historical Review 45 (3): 441–463. doi: .
- ↑ B. J. C. McKercher, "The politics of naval arms limitation in Britain in the 1920s." Diplomacy and Statecraft 4#3 (1993): 35-59.
- ↑ Price (1999). What made the twenties roar?. pp. 3–18.
- ↑ Gordon Martel, ed. (2011). A Companion to Europe 1900–1945. pp. 449–50. ISBN 978-1-4443-9167-1.
- ↑ Hamish Macdonald (1998). Mussolini and Italian Fascism. Nelson Thornes. p. 20. ISBN 978-0-7487-3386-6.
- ↑ Garrick Bailey; James Peoples (2013). Essentials of Cultural Anthropology. Cengage Learning. p. 208. ISBN 978-1-285-41555-0.
- ↑ Leslie Hume (2016). The National Union of Women's Suffrage Societies 1897–1914. Routledge. p. 281. ISBN 978-1-317-21326-0.
- ↑ Derek Howard Aldcroft; Steven Morewood (2013). The European Economy Since 1914. Routledge. pp. 44, 46. ISBN 978-0-415-43889-6.
- ↑ John A. Garraty, The Great Depression (1986)
- ↑ Charles Duhigg, "Depression, You Say? Check Those Safety Nets", The New York Times, March 23, 2008.
- ↑ Roger Lowenstein, "History Repeating," Wall Street Journal Jan 14, 2015
- ↑ Garraty, Great Depression (1986) ch 1
- ↑ Frank, Robert H.; Bernanke, Ben S. (2007). Principles of Macroeconomics (3rd ed.). Boston: McGraw-Hill/Irwin. p. 98. ISBN 978-0-07-319397-7.
- ↑ "Commodity Data". US Bureau of Labor Statistics. http://www.bls.gov/data/. Retrieved on 2008-11-30.
- ↑ Cochrane, Willard W. (1958). Farm Prices, Myth and Reality. p. 15.
- ↑ World Economic Survey 1932–33. p. 43.
- ↑ Mitchell, Depression Decade
- ↑ Marks, Sally, "The Illusion of Peace: International Relations in Europe, 1918-1933", (NY: St. Martin's Press, 1976)
- ↑ C. L. Mowat, ed. The New Cambridge Modern History, Vol. 12: The Shifting Balance of World Forces, 1898–1945 (1968)
- ↑ Stephen J. Lee, European Dictatorships 1918–1945 (Routledge, 2016)
- ↑ Stanley G. Payne, A History of Fascism, 1914–1945 (1995)
- ↑ Robert Soucy, "Fascism" Encyclopaedia Britannica 2015
- ↑ Stanley G. Payne, The Spanish Revolution (1970) pp 262-76
- ↑ Hugh Thomas, The Spanish Civil War (2nd ed. 2001).
- ↑ E.H. Carr, The Comintern and the Spanish Civil War (1984)
- ↑ Robert H. Whealey, Hitler and Spain: The Nazi Role in the Spanish Civil War, 1936–1939 (2015).
- ↑ Judith Brown and Wm Roger Louis, eds., The Oxford History of the British Empire: Volume IV: The Twentieth Century (1999) pp. 1–46.
- ↑ Stephen J. Lee Aspects of British political history, 1914–1995 (1996) p. 305.
- ↑ William Roger Louis, Ends of British Imperialism: The Scramble for Empire, Suez and Decolonization (2006) pp. 294–305.
- ↑ Donald Anthony Low and Rajat Kanta Ray, Congress and the Raj: facets of the Indian struggle, 1917–47 (Oxford UP, 2006).
- ↑ Derek Sayer, "British reaction to the Amritsar massacre 1919–1920." Past & Present 131 (1991): 130–64.
- ↑ Mowat, C. L. (1968). The New Cambridge Modern History, Vol. 12: The Shifting Balance of World Forces, 1898–1945 (2nd ed.). – 25 chapters; 845 pp
- ↑ Hugh McLeave, The Last Pharaoh: Farouk of Egypt (1970_.
- ↑ Gerald De Gaury, Three kings in Baghdad, 1921–1958 (1961).
- ↑ Bulliet, Richard (2010). The earth and its peoples: A global history. Vol. 2: Since 1500. et al. (5th ed Cengage Learning ed.). ASIN 1439084750. excerpt pp. 774–845
- ↑ Mowat 12:269–96.
- ↑ Mowat, 12:373–402.
- ↑ Herbert Ingram Priestley, France overseas: a study of modern imperialism (1938) pp. 440–41.
- ↑ Alexander Mikaberidze (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. p. 15. ISBN 978-1-59884-336-1.
- ↑ Ian Kershaw, Weimar: Why did German Democracy Fail?
- ↑ Eric D. Weitz, Weimar Germany: Promise and Tragedy (2013)
- ↑ Wolfgang Elz, "Foreign policy" in Anthony McElligott, ed., Weimar Germany (2009) pp. 50–77
- ↑ Richard J. Evans, The Coming of the Third Reich (2005) and Evans, The Third Reich in Power (2006).
- ↑ Gerhard L. Weinberg, Hitler's foreign policy 1933–1939: The road to World War II. (2013), Originally published in two volumes.
- ↑ ۵۰.۰ ۵۰.۱ Donald Cameron Watt, How war came: the immediate origins of the Second World War, 1938–1939 (1989).
- ↑ ۵۱.۰ ۵۱.۱ R.J. Overy, The Origins of the Second World War (2014).
- ↑ Lowe, pp. 191–199
- ↑ ۵۳.۰ ۵۳.۱ Smith, Dennis Mack (1981). Mussolini, p. 170. Weidenfeld and Nicolson, London.
- ↑ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےsalerno
لئی۔ - ↑ Robert Bideleux, Ian Jeffries. A history of eastern Europe: crisis and change. London, England, UK; New York, New York, USA: Routledge, 1998. Pp. 467.
- ↑ Allan R. Millett, Williamson Murray. Military Effectiveness, Volume 2. New edition. New York, New York, USA: Cambridge University Press, 2010. P. 184.
- ↑ Burgwyn, James H. (1997). Italian foreign policy in the interwar period, 1918–1940, سانچہ:آئی ایس بی این. p. 68. Praeger Publishers.
- ↑ Robert H. Whealey. Hitler And Spain: The Nazi Role In The Spanish Civil War, 1936–1939. Paperback edition. Lexington, Kentucky, USA: University Press of Kentucky, 2005. P. 11.
- ↑ Sebastian Balfour, Paul Preston. Spain and the Great Powers in the Twentieth Century. London, England, UK; New York, New York, USA: Routledge, 1999. P. 152.
- ↑ R. J. B. Bosworth. The Oxford handbook of fascism. Oxford, UK: Oxford University Press, 2009. Pp. 246.
- ↑ John J. Mearsheimer. The Tragedy of Great Power Politics. W. W. Norton & Company, 2003.
- ↑ The Road to Oran: Anglo-Franch Naval Relations, September 1939 – July 1940. Pp. 24.
- ↑ Reynolds Mathewson Salerno. Vital Crossroads: Mediterranean Origins of the Second World War, 1935–1940. Cornell University, 2002. p 82–83.
- ↑ "French Army breaks a one-day strike and stands on guard against a land-hungry Italy", LIFE, 19 Dec 1938. Pp. 23.
- ↑ Jason Tomes, "The Throne of Zog." History Today 51#9 (2001): 45–51.
- ↑ Bernd J. Fischer, Albania at War, 1939–1945 (Purdue UP, 1999).
- ↑ William A. Hoisington Jr, "The Struggle for Economic Influence in Southeastern Europe: The French Failure in Romania, 1940." Journal of Modern History 43.3 (1971): 468-482. online
- ↑ John K. Fairbank, Edwin O. Reischauer, and Albert M. Craig. East Asia: The modern transformation (1965) pp 501-4.
- ↑ Fairbank, Reischauer, and Craig. East Asia: The modern transformation (1965) pp 563–612, 666.
- ↑ Paul W. Doerr (1998). British Foreign Policy, 1919–1939. p. 120. ISBN 978-0-7190-4672-8.
- ↑ David Wen-wei Chang, "The Western Powers and Japan's Aggression in China: The League of Nations and 'The Lytton Report'." American Journal of Chinese Studies (2003): 43-63. online
- ↑ Shin'ichi Yamamuro, Manchuria under Japanese Dominion (U. of Pennsylvania Press, 2006); onine review in The Journal of Japanese Studies 34.1 (2007) 109–114 online
- ↑ James L. Huffman (2013). Modern Japan: An Encyclopedia of History, Culture, and Nationalism. p. 143. ISBN 978-1-135-63490-2.
- ↑ Fairbank, Reischauer, and Craig. East Asia: The modern transformation (1965) pp 589-613
- ↑ Herbert Feis, The Road to Pearl Harbor: The Coming of the War Between the United States and Japan (1960) pp 8-150.
- ↑ Victor Bulmer-Thomas, The Economic History of Latin America since Independence (2nd ed. 2003) pp. 189–231.
- ↑ Sanhueza, Carlos (2011). "El debate sobre "el embrujamiento alemán" y el papel de la ciencia alemana hacia fines del siglo XIX en Chile". Ideas viajeras y sus objetos. El intercambio científico entre Alemania y América austral. Madrid–Frankfurt am Main: Iberoamericana–Vervuert (in Spanish). pp. 29–40.
- ↑ Goebel, Michael (2009). "Decentring the German Spirit: The Weimar Republic's Cultural Relations with Latin America". Journal of Contemporary History 44 (2): 221–245. doi: .
- ↑ David M.K. Sheinin, ed., Sports Culture in Latin American History (2015).
- ↑ Cesar R. Torres, "The Latin American 'Olympic Explosion’ of the 1920s: causes and consequences." International Journal of the History of Sport 23.7 (2006): 1088–111.
- ↑ Claudia Guedes, "‘Changing the cultural landscape’: English engineers, American missionaries, and the YMCA bring sports to Brazil–the 1870s to the 1930s." International Journal of the History of Sport 28.17 (2011): 2594–608.
- ↑ Paul Dietschy, "Making football global? FIFA, Europe, and the non-European football world, 1912–74." Journal of Global History 8.2 (2013): 279.
- ↑ Overy, R J (2015) [1st pub. 2010:Longman]. The Inter-war Crisis, 1919–1939 (2nd revised ed.). London, New York: Routledge. ISBN 978-1-138-13793-6. OCLC 949747872.
ہور پڑھو
[سودھو]- Albrecht-Carrié, René. A Diplomatic History of Europe Since the Congress of Vienna (1958), 736pp; a basic introduction, 1815–1955 online free to borrow
- Berg-Schlosser, Dirk, and Jeremy Mitchell, eds. Authoritarianism and democracy in Europe, 1919–39: comparative analyses (Springer, 2002).
- Berman, Sheri. The social democratic moment: Ideas and politics in the making of interwar Europe (Harvard UP, 2009).
- Brendon, Piers. The Dark Valley: A Panorama of the 1930s (2000) a comprehensive global political history; 816pp excerpt
- Cambon, Jules, ed The Foreign Policy Of The Powers (1935) Essays by experts that cover France, Germany, Great Britain, Italy, Japan, Russia and the United States Online free
- Clark, Linda Darus, ed. Interwar America: 1920–1940: Primary Sources in U.S. History (2001)
- Dailey, Andy, and David G. Williamson. (2012) Peacemaking, Peacekeeping: International Relations 1918–36 (2012) 244 pp; textbook, heavily illustrated with diagrams and contemporary photographs and colour posters.
- Doumanis, Nicholas, ed. The Oxford Handbook of European History, 1914–1945 (Oxford UP, 2016).
- (2013) World History, Volume II: Since 1500, Cengage Learning, 678–736.
- Duus, Peter, ed., The Cambridge History of Japan, vol. 6, The Twentieth Century (1989) pp 53–153, 217-340. online
- Feinstein, Charles H., Peter Temin, and Gianni Toniolo. The world economy between the world wars (Oxford UP, 2008), a standard scholarly survey.
- Freeman, Robert. The InterWar Years (1919–1939) (2014), brief survey
- Gardner, Lloyd C. Safe for Democracy: The Anglo-American Response to Revolution, 1913–1923 (1987) focus on diplomacy of Lloyd George and Wilson
- Garraty, John A. The Great Depression: An Inquiry into the Causes, Course, and Consequences of the Worldwide Depression of the Nineteen-1930s, As Seen by Contemporaries (1986).
- Gathorne-Hardy, Geoffrey Malcolm. A short history of international affairs, 1920 to 1934 (Oxford UP, 1952).
- (2000) A History of the World in the Twentieth Century, 77–254. Online free to borrow
- Grift, Liesbeth van de, and Amalia Ribi Forclaz, eds. Governing the Rural in Interwar Europe (2017)
- Grossman, Mark ed. Encyclopedia of the Interwar Years: From 1919 to 1939 (2000).
- (1994) The age of extremes: a history of the world, 1914–1991. – a view from the Left.
- (1980) Economic Diplomacy and the Origins of the Second World War: Germany, Britain, France, and Eastern Europe, 1930–1939. مطبع یونیورسٹی پرنسٹن.
- Kaser, M. C. and E. A. Radice, eds. The Economic History of Eastern Europe 1919–1975: Volume II: Interwar Policy, The War, and Reconstruction (1987)
- (2001) The Twentieth-century World: An International History, 4th.
- Koshar, Rudy. Splintered Classes: Politics and the Lower Middle Classes in Interwar Europe (1990).
- Luebbert, Gregory M. Liberalism, fascism, or social democracy: Social classes and the political origins of regimes in interwar Europe (Oxford UP, 1991).
- (2002) The Ebbing of European Ascendancy: An International History of the World 1914–1945. Oxford UP, 121–342.
- Mazower, Mark (1997), "Minorities and the League of Nations in interwar Europe", Daedalus 126 (2): 47–63, JSTOR 20027428
- Mowat, C. L. ed. (1968). The New Cambridge Modern History, Vol. 12: The Shifting Balance of World Forces, 1898–1945 (2nd ed.). – 25 chapters by experts; 845 pp; the first edition (1960) edited by David Thompson has the same title but numerous different chapters.
- Mowat, Charles Loch. Britain Between the Wars, 1918–1940 (1955), 690pp; thorough scholarly coverage; emphasis on politics online at Questia; also online free to borrow
- Murray, Williamson and Allan R. Millett, eds. Military Innovation in the Interwar Period (1998)
- Newman, Sarah, and Matt Houlbrook, eds. The Press and Popular Culture in Interwar Europe (2015)
- New-York Tribune (November 9, 1919). "Where the fighting still goes on". New-York Tribune (New York, New York: New York Tribune): pp. 1–86. ISSN 1941-0646. OCLC 9405688. https://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn83030214/1919-11-09/ed-1/seq-26/. Retrieved on ۱۰ نومبر ۲۰۱۹.
- Overy, R.J. The Inter-War Crisis 1919–1939 (2nd ed. 2007)
- Rothschild, Joseph. East Central Europe between the two world wars (U of Washington Press, 2017).
- Seton-Watson, Hugh. (1945) Eastern Europe Between The Wars 1918–1941 (1945) online
- (1936) The Reign of King George V. – 550 pp; wide-ranging political, social and economic coverage of Britain, 1910–35
- Sontag, Raymond James. A broken world, 1919–1939 (1972) online free to borrow; wide-ranging survey of European history
- Sontag, Raymond James. "Between the Wars." Pacific Historical Review 29.1 (1960): 1-17 online.
- Steiner, Zara. The Lights that Failed: European International History 1919–1933. New York: Oxford University Press, 2008.
- Steiner, Zara. The Triumph of the Dark: European International History 1933–1939 New York: Oxford University Press, 2011.
- Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1920–1923 (1924) online
- Toynbee, A. J. Survey of International Affairs annual 1920–1937 online
- Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1924 (1925)
- Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1925 (1926) online
- Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1924 (1925) online
- Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1927 (1928) online
- Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1928 (1929) online
- Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1929 (1930) online
- Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1932 (1933) online
- Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1934 (1935), focus on Europe, Middle East, Far East
- Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1936 (1937) online
- Watt, D.C. et al., A History of the World in the Twentieth Century (1968) pp 301–530.
- Wheeler-Bennett, John. Munich: Prologue To Tragedy, (1948) broad coverage of diplomacy of 1930s
- Zachmann, Urs Matthias. Asia after Versailles: Asian Perspectives on the Paris Peace Conference and the Interwar Order, 1919–33 (2017)
بنیادی ذرائع
[سودھو]- کیتھ ، آرتھر بیرریڈیل ، ایڈی۔ تقاریر تے دستاویزات اُتے بین الاقوامی امور والیوم وچ (1938) آن لائن مفت ج 1 2 والیوم لائن مفت ؛ انگریزی ترجمہ وچ سب
باہرلے جوڑ
[سودھو]- بہت سارے ملکاں توں سفارتی دستاویزات دی وسیع رینج Archived 2021-03-07 at the وے بیک مشین ، ماؤنٹ ہولوک کالج ایڈیشن
- "برطانیہ 1919 توں لے کے" اج تک " بنیادی وسائل تے عکاسیاں دے کئی وڈے مجموعے
- بنیادی ماخذ دی دستاویزات Archived 2021-03-06 at the وے بیک مشین
سانچہ:History of Europe سانچہ:Great Depression سانچہ:US recessions سانچہ:Financial bubbles سانچہ:Financial crises
- Pages using the EasyTimeline extension
- CS1 maint: ASIN uses ISBN
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- CS1 Spanish-language sources (es)
- جنوبی امریکا وچ ویہويں صدی
- شمالی امریکا وچ ویہويں صدی
- اوقیانوسیہ وچ ویہويں صدی
- یورپ وچ ویہويں صدی
- ایشیا وچ ویہويں صدی
- افریقا وچ ویہويں صدی
- جدید تریخ
- 1930ء دی دہائی
- 1920ء دی دہائی
- 1919ء
- 1918ء
- بین جنگی دور دی سابقہ سیاست
- بین جنگی دور
- غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات