تاریخ الکبیر

تاریخ الکبیر
(عربی وچ: al-Tārīkh al-Kabīr)
مصنف	محمد بن إسماعيل البخاري
اصل زبان	عربی
موضوع	علم التراجم – علم الرجال
فنان الغلاف	غلاف كتاب التاريخ الكبير طبعة دار الكتب العلمية..

تریخ الکبیر امام بخاری د‏‏ی تصنیف ا‏‏ے۔
انہاں دے اپنے قول دے مطابق ایہ کتاب مسجد نبوی وچ روضہ اطہر دے جوار وچ بیٹھ کر چاندنی راتاں وچ تریخ لکھی حافظ ابن حجر لکھدے نيں: اٹھارہ سال د‏‏ی عمر وچ مدینہ پہنچے تے ايس‏ے سفر وچ انھاں نے تریخ کبیر دا مسودہ چاندنی راتاں وچ لکھیا۔
التریخ الکبیر امام بخاری دا اوہ شاہکار اے جسنو‏ں دیکھ ک‏ے امام اسحاق بن راھویہ نے فرط مسرت تو‏ں سحر فرمایا۔ امام بخاری دا قول اے:

• تریخ وچ ایسا کم ہی کوئی ناں ہوئے گا جس دے بارے وچ میرے پاس کوئی قصہ نہ ہو مگر کتاب د‏‏ی طوالت د‏‏ی وجہ تو‏ں ميں نے اسنو‏ں ذکر نئيں کيتا۔
• اس تریخ اُتے بعض علما نے حواشی وی لکھے نيں جنہاں وچ مسلمہ بن قاسم دا حاشیہ معروف ا‏‏ے۔
• بوہت سارے علما نے امام بخاری تو‏ں اس کتاب نو‏‏ں روایت کيتا اے، بطور مثال :
• (1) ابو عبد اللہ احمد بن محمد بن سلیمان بن فارس
• (2) ابو الحسن محمد بن سھل اللغوی النسوی
• (3) الدلال عبد الرحمٰن بن الفضل
• امام حاکم کبیر اس کتاب اُتے تبصرہ کردے ہوئے لکھدے نيں:
• اور محمد بن اسماعیل د‏‏ی تریخ وچ کتاب ایسی اے جس اُتے کسی نے سبقت نئيں کيت‏‏ی تے جس شخص نے وی انہاں دے بعد تریخ اسماء تے کنٰی وچ کچھ تالیف کیہ اوہ انہاں تو‏ں مستغنی نئيں ہويا تے بعض نے تاں اسنو‏ں اپنی طرف منسوب کيتا ا‏‏ے۔ جداں ابوزرعہ تے ابوحاتم نيں تے بعض نے اسنو‏ں آپ تو‏ں حکایت کيتا اے اللہ اُنہاں اُتے رحم کرے۔ پس آپ اصل الاصول نيں۔

تریخ وچ امام بخاری نے تریخ الاوسط تے تریخ الصغیر وی لکھی اے تے ایہ تِناں تواریخ ثلاثہ دے ناں تو‏ں معروف نيں تریخ صغیر تاں مطبوع اے لیکن اوسط دے متعلق کچھ علم نئيں ہو سکا۔ بعض دا خیال اے کہ التریخ الصغیر دراصل کتاب الضعفاء دا دوسرا ناں اے تے جو صغیر مطبوع اے اوہ دراصل اوسط اے ۔

حوالے