تحف العقول (کتاب)
| زبان | عربی |
|---|---|
| موضوع | اخلاق |
| متن | [[s:{{{Wikisource}}}|تحف العقول (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے |
تُحَفُ العُقول فیما جاءَ مِنَ الحِکَمِ وَ الْمَواعظ مِنْ آلِ الرّسول اک حدیثی کتاب اے جو چوتھی صدی دے شیعہ محدث، ابن شُعبہ حَرّانی نے لکھی اے۔ اس کتاب وچ مصنف دا مقصد اخلاقی موضوعات اُتے انبیاء الہی تے اہل بیت(ع) دی بعض احادیث نوں جمع کرنا سی۔
مصنف نے پیغمبر اکرم(ص) تے ائمہ معصومین وچوں ہر اک دے نال اک باب مختص کردے ہوئے اس باب وچ ايسے ہستی توں منقول احادیث نوں جمع نقل کيتی اے۔ ايسے سلسلے وچ گذشتہ انبیاء دے فرامین نوں وی کتاب دے آخری باب وچ ذکر کيتا اے۔
کتاب دے ہر فصل دے ابتدائی حصے وچ طولانی احادیث جدوں کہ آخری حصے وچ مختصر احادیث نقل کيتیاں نيں۔ اختصار نوں مد نظر رکھدے ہوئے مصنف نے احادیث دی سند دے ذکر توں پرہیز کيتا اے۔
اس کتاب دے متعدد فارسی ترجمے شایع ہوئے چکے نيں جو شیعاں دے ایتھے اس کتاب دی اہمیت اُتے دلالت کردی اے۔ ایہ کتاب فارسی ترجمے دے نال کئی دفعہ مختلف ناشراں دے ذریعے شایع ہوچکی اے۔
تألیف دا مقصد[سودھو]
ابن شعبہ حرانی[۱] پیغمبر اکرمؐ تے ائمہ معصومینؑ دے علوم جنہاں وچ دین تے دنیا تے حال تے مستقبل دی صلاح پوشیدہ اے، دی نشر تے اشاعت نوں اس کتاب دی تألیف دا مقصد قرار دیندے ہوئے کہندے نيں چونکہ شیعہ علماء نے ائمہ معصومین دے کلام توں حلال تے حرام تے فرائض تے سنن اُتے مشتمل بہت ساری کتاباں تحریر کيتیاں نيں لیکن پیغمبر اکرمؐ تے ائمہ معصومینؑ دے کلام توں حکمتاں تے نصائح خاص کر انہاں دے کلمات قصار اُتے مشتمل کوئی کتاب تألیف نئيں کيتیاں نيں اسلئی انہاں نے ایہ کم شروع کيتا اے۔
مضامین[سودھو]
یہ کتاب اصول دین تے فروع دین ہور مذہبی آداب تے رسوم دے حوالے توں ائمہ معصومینؑ دے فرامین، نصائح تے انہاں دی حکیمانہ کلام اُتے مشتمل اے۔ اس کتاب وچ امام زمانہؑ دے علاوہ باقی ائمہ معصومینؑ تے پیغمبر اکرمؑ دے منتخب اقوال موجود نيں۔ اس کتاب دا اہم حصہ پیغمبر اکرمؐ دے اقوال توں شروع ہوئے کے بالترتیب امام حسن عسکریؑ دے اقوال اُتے اختتام نوں پہنچکيا اے۔ مصنف نے پیغمبر اکرمؐ تے ائمہ معصومینؑ دے اقوال نوں مفصل بیان کيتا اے۔
اس کتاب دے مضامین وچوں کچھ اہم مضامین درج ذیل نيں:
- پیغمبر اکرمؐ دی امام علی ؑ نوں وصیتاں
- شمعون بن لاوی مسیحی نوں پیغمبرؐ دا جواب۔
- معاذبن جبل دی یمن روانگی دے وقت پیغمبر اکرم دی سفارش۔
- حجۃ الوداع دے موقع اُتے پیغمبر اکرمؐ دا کلام۔
- توحید وچ اخلاص دے موضوع اُتے امام علیؑ دا خطبہ
- امام علیؑ دا امام حسن مجتبیؑ نوں نصیحت
- خطبۃالوسیلہ
- امام علیؑ دا مالک اشتر دے ناں خط
- امام علیؑ دا کمیل دے نال گفتگو
- حسن بصری نوں امام حسنؑ دا جواب
- معاویہ توں صلح دے بعد امام حسنؑ دا خطبہ
- امر بالمعروف تے نہی عن الممنکر دے موضوع اُتے امام حسینؑ دا کلام
- اہل کوفہ دے ناں امام حسینؑ دا خط
- رسالہ حقوق امام زین العابدینؑ
- جابر بن یزید جعفی نوں امام باقرؑ دی سفارش
- مؤمن الطاق نوں امام صادقؑ دی سفارش
- امام صادق ؑ دا کلام جسنوں بعض شیعاں نے نثر الدرر دا ناں دتا اے
- ہشام بن حکم نوں امام کاظمؑ دی سفارش
- احکام شریعت دے بارے وچ مأمون نوں امام رضاؑ دا جواب
- مسجد جامع مرو وچ امامت دی تعریف تے اس دی منزلت توں متعلق امام رضاؑ دا بیان
- یحیی بن اکثم نوں امام جوادؑ دا جواب
- اہل جبر تے تفویض دے رد وچ امام ہادیؑ دا رسالہ
- یحیی بن اکثم نوں امام ہادی دا جواب
- اسحاق بن اسماعیل نیشابوری دے ناں امام حسن عسکریؑ دا خط
مصنف نے ہر حصے دے اختتام اُتے متعلقہ معصوم دے کلمات قصار نوں وی تحریر کيتا اے
کتاب دے اختتامی حصے وچ :
- خدا تے حضرت موسی دی گفتگو
- خدا تے حضرت عیسی دی گفتگو
- انجیل وچ حضرت عیسی دی نصیحتاں
- شیعاں نوں مفضّلبن عمر دی سفارش
کتاب دی اہمیت[سودھو]
یہ کتاب آخری صدیاں وچ ہمیشہ شیعہ علماء دی توجہ دا مرکز رہیا اے ایتھے تک کہ قطیفی نے اسنوں بے نظیر کتاب قرار دتی اے۔[۲] حدیثی تے فقہی کتاباں وچ اس کتاب توں استفادہ کيتے نيں۔[۳]
ان تمام گلاں دے باوجود شیعہ علماء نے اس کتاب دے مندرجات دے معتبر نہ دی بناء اُتے مختلف اعتراضات تے اشکلات وی کيتے نيں۔ انہاں اشکالات وچوں اک ایہ اے کہ اس وچ موجود احادیث حدیث مرسل نيں۔ البتہ اس موضوع دی طرف خود ابن شعبہ وی متوجہ سن ايسے بناء اُتے اہاں نے کتاب دے مقدمے وچ اکثر احادیث دے سلسلہ سند دے مرسل ہونے دا اعتراف کيتا اے لیکن کتاب دے اندر اختصار نوں مد نظر رکھدے ہوئے ہور ایہ کہ اس کتاب دے اکثر مطالب حقیقت وچ ائمہ دی جانب توں اپنے پیروکاراں نوں دتی جانے والی تعلیمات تے نصائح اُتے مشتمل اے جو اپنی درستی اُتے خود گواہ نيں تے چونکہ انہاں نے اسنوں خود شیعاں دے لئی ہی مرتب کيتا اے تاکہ اوہ اپنے ائمہ دیاں گلاں اُتے عمل پیرا ہون، احادیث دے اسناد نوں ذکر کرنے توں پرہیز کيتے نيں۔
آیت اللہ خوئی ابن شعبہ حرانی دے علم تے تقوا تے پرہیزگاری دا اعتراف کرنے دے نال نال انہاں دی کتاب نوں اس وچ موجود احادیث دے مُرسل ہونے دی وجہ توں معتبر نئيں سمجھدے تے کسی وی شرعی حکم وچ اس کتاب دی احادیث توں استناد نوں جائز نئيں سجھدے نيں۔[۴]
کہیا جاندا اے کہ تحفالعقول نُصَیریہ دے ایتھے خاص احترام دا حامل اے تے اس فرقے دے اکثر پیروکاراں نوں ایہ کتاب زبانی یاد اے [۵]
ترجمہ تے اشاعت[سودھو]
تحفالعقول ایران، عراق تے لبنان وچ کئی بار شایع ہوئے چکی اے۔ پہلی بار سنہ1297ھ نوں روضہ کافی دے ساتل اک مجلد وچ شایع ہوئی۔ اس دی بہترین ایڈیشن علی اکبر غفاری دی تحقیق تے تعلیق دے نال سنہ 1376ھ نوں تہران وچ شایع ہوئی۔ اس کتاب دا فارسی وچ کئی بار ترجمہ ہويا اے تے اس دا بہترین ترجمہ پرویز اتابکی نے رہاوردِ خِرد(عقل دی نعمتاں) دے عنوان توں تہران وچ سنہ 1376ھ وچ کیہ اے۔ تحف العقول نوں بدر شاہین نے انگلش وچ وی ترجمہ کيتا اے جو سنہ 1383 ھ.ش نوں قم وچ شایع ہويا اے۔
حوالے[سودھو]
مآخذ[سودھو]
- حرانی، ابنشعبہ، تحف العقول عن آلالرسول صلیاللّہ علیہم، چاپ علیاکبر غفاری، قم، ۱۳۶۳ش.
- بحرانی، یوسفبن احمد، الحدائق النّاضرۃ فی احکام العترۃ الطاہرۃ، قم، ۱۳۶۳ـ۱۳۶٧ش.
- توحیدی، محمدعلی، مصباح الفقاہۃ، تقریرات درس آیۃاللّہ خوئی، قم، ۱۳٧٧ش.
- شوشتری، نوراللّہبن شریفالدین، مجالس المؤمنین، تہران، ۱۳۵۴ش.
- ضیائی، علیاکبر، فہرس مصادر الفرق الاسلامیۃ، ج ۱، بیروت، ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
- مجلسی، بحار الانوار.
- معلم، محمدعلی، اصول علمالرجال بین النظریۃ تے التطبیق، تقریرات درس آیۃاللّہ داوری، قم، ۱۴۱۶.
- نوری، حسین بن محمدتقی، خاتمۃ مستدرک الوسائل، قم، ۱۴۱۵ـ۱۴۲۰.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||