تخلیۂ روح
تخلیۂ روح یا تخلیۃ الروح (spirit walking) سائنسی و فزکسی مشاہدات دے بالعکس مابعدالفزکس تے مذہب توں متعلقہ ادب وچ پایا جانے والا اک تصور اے جسنوں خروج الروح، تظل الروح، پرواز روح تے مسقط الروح یا اسقاط النجمی (astral projection) وی کہیا جاندا اے۔ علم نفسیات وچ اس دی حیثیت تجربۂ بیرون جسم (OBE) دی منی جاندی اے۔ ایتھے پرواز روح دی عبارت نوں اردو وچ کہی جانے والی روح پرواز کرگئی دی عبارت توں تفریق کرنا لازم اے جس دے معنی موت دے ہی لئی جاندے نيں جدوں کہ اس مضمون وچ جے پرواز روح دا کلمہ آیا اے تاں اس دے معنی اس انسانی تجربے دے نيں جس وچ اسنوں اپنی روح یا اپنا نفس اپنے مادی جسم توں وکھ پرواز کردا ہويا محسوس ہُندا اے یا نظر آندا اے، یعنی ایتھے پرواز روح دا کلمہ موت نوں بیان نئيں کردا بلکہ اک مظہر یا تجربۂ ذاتی دے بارے وچ اے۔
قسماں
[سودھو]تجربہء بیرون جسم دی وی دی قسماں نيں تے اس دی توجیہات مختلف ہوسکدیاں نيں۔ ذیل وچ اس دی مختلف توجیہات اُتے روشنی پائی گئی اے۔
دورانِ نیند
[سودھو]نیند دے دوران جدوں انسان سوندا اے تاں بیشتر انسان خواب دیکھدے نيں تے انہاں خواباں وچ اوہ خود نوں کسی تے جگہ گھُمدے ، پھردے دیکھدے نيں جدوں کہ اس دا مادی جسم اپنی جگہ متمکن ہُندا اے۔ ایہ وی تجربہء بیرون جسم دی ہی اک صورت اے۔ خواب وچ نظر آنے والی یا گھومنے والی شبیہہ توں خواب دیکھنے والے نوں ایہ گمان لنگھدا اے کہ اوہ خود اے جدوں کہ اوہ انسان خود نئيں ہُندا بلکہ روحانیت یا تصوف دے نقطہء نظر توں ایہ انسانی نفس ہُندا اے جو نیند دے دوران شیطانی محافل وچ شریک ہُندا اے۔ نفس دا ذکر قرآن پاک وچ وی آیا اے، اس دی وی مختلف قسماں ہُندیاں نيں جنہاں دا قرآن وچ ذکر اے:
نفسِ امارہ
[سودھو]یہ نفس دی سب توں خراب قسم اے، اس طرح دے نفس دے حامل افراد گناہاں توں بھرپور زندگی گزارتے نيں تے ایداں افراد دے نفس نہایت طاقتور ہُندے نيں تے بعض اوقات نفس دی ایہ شیطانی طاقتاں ایہ لوک استعمال وی کردے نيں، زیادہ تر ایداں لوک کافر و منافق، عامل، جوگی یا سادھو وغیرہ ہُندے نيں۔ جنہاں دا مقصد محض خلقِ خدا نوں آزار پہچانیا ہُندا اے۔ انہاں نوں گناہ وچ لذت ملدی اے۔
نفسِ لوامہ
[سودھو]یہ نفس امارہ دی نسبت کچھ بہتر ہُندا اے، ایداں نفس دے حامل افراد توں وی گناہ سرزد ہُندے نيں، لیکن انہاں وچ خدا دا خوف وی ہُندا اے تے ایہ جان بجھ کر گناہ کرنے توں باز رہندے نيں۔ ایداں نفوس دے حامل افراد زیادہ تر عبادت گزار ہُندے نيں۔
نفسِ الہامہ
[سودھو]نفس ایہ دی قسم مذکورہ بالا قسماں توں بہتر اے، ایہ نفس دنیا کثافتاں تے آلودگیاں توں بچنے دی کوشش کردا اے۔ ایداں نفوس دے حامل افراد عموماً سچے خواب یا رویائے صادقہ دیکھدے نيں۔ انہاں اُتے عموماً آگہی وی ہُندی اے تے ایہ گناہاں توں بچنے دی کوشش کردے نيں۔ ایداں نفوس اُنہاں لوکاں دے ہُندے نيں جو ظاہری عبادت دے نال نال اپنے نفس نوں پاک کرنے دے لئی مجاہدات و ریاضتاں وی کردے نيں۔ خواب دی صورت وچ وی ایہ اِدھر اُدھر بھٹکنے دی بجائے پاک محفلاں وچ جاندے نيں۔
نفسِ مطمئنہ
[سودھو]یہ نفس دی سب توں اچھی قسم اے جو ہر قسم دے گناہاں توں پاک ہوجاندی اے تے اللہ دی نافرمانی اُتے مشتمل ہرقسم دے فعل توں بیزار ہُندی اے۔ ایہ عبادت وچ لذت محسوس کردے نيں۔ ایداں نفوس دے حامل پیغمبر یا ولی ہُندے نيں۔
مراقبہ
[سودھو]اللہ تعالی دے حبیب نے حکم دتا ں ماز اس طرح ادا کرو گویا تساں خدا نوں دیکھ رھے ہو جے ایسا نئيں کر سکدے کم ازکم ایويں تصور کرو خداتمہں دیکھ رھا اے اس طریقہ توں نماز ادا کرو ایہی سب توں چنگا مراقبہ اے مراقبہ شرعی لحاظ توں حکم اے مقصد یکسوئ اس طریقہ توں ھٹ دے اپنی مرضی توں کوئی تے طریقہ مراقبہ نئيں بدعت اے اسلام ناں اے قرآن و سنت دا دوسری کوئی چیز اسلام نئيں۔ صوفیائے کرام وچ مراقبہ دے مختلف طریقے رائج نيں۔ اس دا طریقہ ایہ اے کہ اکھاں بند کرکے سرپر جے سفید کپڑا میسر ہوتو ڈال کر چند منٹ اللہ تبارک وتعالیٰ دا ذکر نہایت عاجزی وانکساری کینال دل توں کیتا جاندا اے۔ دل وچ اللہ اللہ کیتا جاندا اے بولی خاموش رہندی اے۔ مراقبہ نوں طریقہ عالیہ نقشبندیہ وچ بنیادی حیثیت حاصل اے طریقہ عالیہ قادریہ وہور تمام سلاسل صوفیائے کرام وچ مراقبہ کسی نہ کسی صورت وچ موجود اے۔ مراقبہ وچ اپنے باطن دی اتھا ہ گہرائیاں وچ جاکے اپنے اللہ نوں سنیا جاندا اے تے کائنات کیحقیقت توں ناصرف آگاہی حاصل کيتی جاندی اے بلکہ مشاہدۂ قدرت وی کیاجاتااے۔ مراقبہ کانصب العین صرف تے صرف انسان دے جسم، جذ گل ،تے ذہن نوں یکجا کرنا اے تے اس اعلیٰ درجے دی یکسوئی دا مقصد صرف باطن وچ موجزن آگہی دے بحر بیکراں وچ غوطہ زن ہو کے آگہی دا گوہر تلاش کرنا ہُندا اے۔ مراقبے وچ انسان خود نوں زمان و مکان دی قید توں آزاد پاندا اے تے روحانی طریقے توں طیر، سیر کر سکدا اے لیکن ایہ وی کسی وڈے مرتبے دی دلیل نئيں اے کیونکہ ہر مذہب دا بندہ تھوڑی توں محنت توں ایہ صلاحیت حاصل کر سکدا اے۔ اس وچ مادی جسم اپنی جگہ اُتے ہی رہندا اے جدوں کہ حامل اپنے جسم توں باہر یا کدرے افتادہ ہونے والے واقعات دا مشاہدہ وی کر سکدا اے۔ ایہ وی تجربۂ بیرون جسم دی اک مثال اے۔ مراقبے دی کئی قسماں نيں۔ بوہت سارے لوک روحاں (لطائف، شکتیاں) دی بیداری تے روحانی طاقت سیکھے بغیر مراقبہ کرنے دی کوشش کردے نيں۔ انہاں دا یا تاں مراقبہ لگدا ہی نئيں یا شیطانی وارداتاں شروع ہو جاندیاں نيں۔ مراقبہ انتہائی لوکاں دا کم اے، جنہاں دے نفس پاک تے قلب صاف ہوچکے ہون۔ عام لوکاں دا مراقبہ نادانی اے۔ خواہ کسی وی ظاہری عبادت توں کیوں نہ ہوئے۔ روحاں دی طاقت نوں نور توں یکجا کے دے کسی مقام اُتے پہنچ جانے دا ناں مراقبہ اے۔ سب توں ادنیٰ مراقبہ قلب دی بیداری دے بعد لگدا اے، جو ذکر ِقلب دے بغیر ناممکن اے۔ اک جھٹکے توں آدمی ہوش و حواس وچ آجاندا اے، استخارے دا تعلق وی قلب توں اے۔ اس توں اگے روح دے ذریعہ مراقبہ لگدا اے، تن جھٹکاں توں واپسی ہُندی اے، تیسرا مراقبہ لطیفہ ِ انا تے روح توں اکھٹا لگدا اے۔ روح وی جبروت تک نال جاندی اے، جداں کہ جبرائیل حضور پاک دے نال جبروت تک گئے سن ۔ ایداں لوکاں نوں قبراں وچ وی دفنا آندے نيں مگر اُنئيں خبر نئيں ہُندی، ایسا مراقبہ اصحاب ِ کہف نوں لگیا سی جو تن سو(300) سال توں ودھ عرصہ غار وچ سوندے رہے۔ ایسا مراقبہ جدوں غوث پاک نوں جنگل وچ لگدا تاں اوتھے دے مکین ڈاکو آپ نوں مردہ سمجھ کر قبر وچ دفنانے دے لئی لے جاندے سن ۔ لیکن دفنانے توں پہلے ہی اوہ مراقبہ ٹُٹ جاندا۔
کشف
[سودھو]کشف دے معنی کھولنے تے پردہ اٹھانے دے نيں۔ روحانیت وچ کشف اک ایسی صلاحیت اے، جس دی بدولت اس صلاحیت دا حامل کائنات وچ کسی وی جگہ طیر و سیر کر سکدا اے۔ کشف کرنے والے نوں کھلی یا بند اکھاں توں کشف کرنے اُتے قادر ہُندا اے، اُتے ایہ کشف کرنے والے دے مراتب و تھاںواں اُتے منحصر اے۔ کشف دی سو توں ودھ قسماں نيں۔ کشف کرنے والے دا مادی جسم دنیا وچ اپنی جگہ اُتے متمکن ہُندا اے جدوں کہ تخیل دی پرواز، اُس نوں کسی وی جگہ لے جاسکدی، اس عمل دے دوران کشف کرنے والے نوں اپنا مادی جسم وی نظر آندا اے تے ایويں محسوس ہُندا اے کہ اوہ اپنے مادی جسم نوں چھڈ کے روحانی جسم دے ذریعے سفر کر رہیا اے۔ کشف دی مشہور قسماں وچوں کشف القبور، کشف الصدور تے کشف الحضور نيں۔
روحانیت تے تجربہء بیرون جسم
[سودھو]روحانیت دے رو توں ہر انسان وچ اللہ تعالٰیٰ نے سولہ (16) باطنی مخلوقات رکھی نيں،[۱] جنہاں وچوں نفس دنیا وچ آنے دے بعد اس ناسوندی دنیا دے اثر توں زیادہ قوی ہُندا اے لیکن پاکیزہ زندگی گزارنے والےآں دے نفس پاک ہوجاندے نيں، اُتے اس دے لئی اُنئيں سخت عبادات، ریاضات و مجاہداں توں گزرنا پیندا اے۔ ایہی وجہ اے کہ بیشتر ولی کچھ عرصے دے لئی جنگلاں، بیاباناں وچ چلہ کشی دے لئی جاندے نيں تاکہ اپنے اندر دی کثافت و آلودگی نوں ختم کرنے دے لئی سخت مجاہداں تے ریاضتاں توں بلا کسی مداخلت گزر سکن۔ جداں کہ شیخ عبدالقادر جیلانی، لعل شہباز قلندر، بوعلی شاہ قلندر، رابعہ بصری وغیرہ روحانیت و تصوف دی دنیا وچ پہلی بار عصرِ حاضر دی معروف روحانی شخصیت ریاض احمد گوھر شاہی نے نہ صرف انسان وچ موجود انہاں باطنی مخلوقات دی بھرپور تشریح و وضاحت کيتی بلکہ نفس نوں پاک کرنے تے انہاں باطنی مخلوقات نوں بیدار کرنے دا طریقہ وی دسیا۔ اس توں پہلے تمام اولیاء اللہ دی تعلیمات و لکھتاں وچ انہاں انسانی باطنی مخلوقات دا محض تذکرہ ملدا سی[۲] لیکن انہاں مخلوقات دی نہ صرف پوری وضاحت، اعمال، افعال، اشکال، رنگ حتٰی کہ اذکار وی ریاض احمد گوھر شاہی نے طشت از بام کردیے نيں۔ نفس، لطائف تے جُسے انسانی باطنی مخلوقات نيں، جنہاں وچ نفس ناپاک ہُندا اے، جدوں تک نفس ناپاک رہندا اے، نفس آزاد ہُندا اے تے باقی مخلوقاتِ روحانی خوابیدہ ہُندیاں نيں، جدوں ایہ نفس پاک ہوجاندا اے تاں نور دی خوارک ملنے دے سبب ایہ مخلوقات وی قوی ہوجاندیاں نيں تے اس گل اُتے قادر ہوجاندیاں نيں کہ انسانی جسم توں باہر نکل سکن۔ فیر ایسا شخص جدوں نماز پڑھدا اے تاں اس دی باطنی مخلوقات، اس دی امامت وچ نماز پڑھدی نيں تے ایہ تجربہء بیرون جسم دی ہی مثال اے۔