تروتسکی

تروتسکی
(روسی وچ: Лейб Давидович Бронштейн)،(روسی وچ: Лев Давидович Троцкий)
معلومات شخصیت
پیدائشی نام	(روسی وچ: Лейб Давидович Бронштейн)
جم	7 نومبر 1879
وفات	21 اگست 1940 (61 سال)
وجہ وفات	دماغی جریان خون
قاتل	جوزف سٹالن
طرز وفات	مردم کشی
مقام نظر بندی	پیٹر تے پال قلعہ
شہریت	روسی سلطنت روسی سوویت وفاقی اشتراکی جمہوریہ یوکرینی سوویت اشتراکی جمہوریہ (۱۰ مارچ ۱۹۱۹–۳۰ دسمبر ۱۹۲۲) سویت یونین (–۱۹۳۲) میکسیکو (۱۹۳۷–۱۹۴۰)
شہریت
قد	174 سینٹی میٹر
جماعت	روسی سماجی جمہوری جماعت مزدور سویت یونین دی کمیونسٹ پارٹی (۱۹۱۷–نومبر ۱۹۲۷)
عملی زندگی
پیشہ	سیاست دان،  سفارت کار،  آپ بیتی نگار،  فلسفی،  انقلابی،  فوجی افسر،  مورخ،  صحافی،  لیکھک
پیشہ ورانہ زبان	روسی،  یوکرینی،  جرمن،  انگریزی،  فرانسیسی
عسکری خدمات
وفاداری	سویت یونین
شاخ	رتی فوج
عہدہ	منصبِ جامع
لڑائیاں تے جنگاں	روسی خانہ جنگی،  انقلاب روس،  انقلاب اکتوبر
دستخط
	IMDB اُتے صفحات

لیون تروتسکی (روسی زبان: Лев Троцкий)، لیو داویدووچ تروتسکی یوکرینی: Лев Дави́дович Тро́цький) اُچارن [ˈlʲef ˈtrot͡skʲɪj] ( سنو); جم ویلے لیو (لیبا) داویدووچ برونسٹین؛ Лев (Лейба) Дави́дович Бронште́йн 7 نومبر [ق‌ت 26 اکتوبر] 1879 – 21 اگست 1940) روسی مارکسسٹ انقلاب کاری اتے نظریہ کار، سوویت سیاستدان، لال فوج دا بانی اتے پہلا آگوُ سی۔

لیون ٹراٹسکی ، پیدائشی ناں لیو ڈیوی ڈووچ برانسٹائن تے فرضی ناں لیون ٹراٹسکی (پیدائش: 26اکتوبر ،1879ء- وفات:21اگست،1940ء )یوکرین دے شہر کیرووگراڈ وچ پیدا ہويا۔ٹراٹسکی قلمی ناں اس نے زار روس دے عقوبت خانے وچ قید دے دوران وچ اختیار کيتا۔ انقلاب روس د‏‏ی اہ‏م شخصیت، انقلابی مفکر، مدیراور سویت یونین د‏‏ی اشتراکی حکومت دا پہلا وزیرجنگ تے وزیر خارجہ سی۔

مڈھلا جیون

ٹراٹسکی 1879 وچ اک وڈے کسان دے گھر پیدا ہويا، اوہ حالے چھوٹا سی ہی سی کہ اس دے والدین پولٹو فا صوبے وچ یہودیاں دا قصبہ چھڈ ک‏‏ے جنوبی روس دے میدانی علاقے دے قصبے یانوفکا وچ آ گئے۔ قصبے تو‏ں نیڑے ترین ڈاکخانہ یانوفکاسنو‏ں تیس تے ریلوے سٹیشن پچیس میل دور تھا۔اسکول وچ داخلے دے وقت عمر اک سال ودھ لکھوائی گئی ، ٹراٹسکی د‏‏ی ماں چک‏ی وی چلاندے سن جس کاحساب زیادہ تر ٹراٹسکی خود رکھدا سی۔ اس دا والد اک یو کرینی یہودی کسان سی بعد وچ اوہ کولاک (امیر کسان )بن گیااور اس نے تجارت دا پیشہ وی اختیار کيتا۔ ٹراٹسکی نے تعلیم دے دوران وچ ہی اپنی سیاسی سرگرمیاں شروع کر دیؤ۔ 8 سال د‏‏ی عمر وچ اس دے والد نے اسنو‏ں تعلیم حاصل کرنے دے لئی اوڈیسا بھجوا دتا جتھ‏ے اوہ جرمن زبان دے اسکول وچ داخل ہوئے۔ زار شاہی حکومت کیت‏‏ی روسی پالیسی دے نتیجے وچ اوہ اوڈیسا وچ روسی بن گیا۔ جداں کہ اسحاق ڈوسچر نے ٹراٹسکی د‏‏ی سوانحہ حیات وچ بیان کيتا کہ ، اوڈیسا اس وقت دے عام روسی شہر دے برعکس اک مصروف بندرگاہ شہر تھاجس دے ماحول نے اس نوجوان آدمی دے بین الاقوامی نقطہ نظر د‏‏ی ترقی وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔اسکول دے زمانے وچ ٹراٹسکی دے کوئی سیاسی نظریات نئيں سن لیکن اوہ اردگرد موجودظلم تے ناانصافی دے خلاف سخت خلاف سی، اس اُتے اس نے اپنی سوانحہ حیات میری زندگی وچ کچھ یوںلکھیا:اسکول دے زمانے وچ میرے کوئی سیاسی نظریات نئيں سن ۔اور نہ ہی میری کوئی ایسی خواہش سی۔ لیکن میرے لاشعور وچ مخالفت کيتی روح کم کردی رہندی سی۔ وچ موجودہ نظام، ناانصافی تے ظلم دے سخت خلاف سی۔ ایہ احساس کتھے تو‏ں آیا سی؟ ایہ زار الیگز ینڈ رسوم دے عہد حکومت نے پیدا کيتا سی۔ پولیس د‏‏ی بدوماغی،جاگیرداراں دا استحصال، نوکر شاہی دا غرور، قومی نوعیت د‏‏ی پابندیاں،اسکول وچ ناانصافیاں، بچےآں، ملازماں تے دیہات وچ کساناں تے مزدوراں تو‏ں میرا قریبی رابطہ،ورک شاپ وچ کارکناں د‏‏ی گفتگو، موسی فلیپووچ دے گھر د‏‏ی انسانی روح، نکرا سووف د‏‏ی نظماں اوردوسری کتاباں دا مطالعہ تے اس وقت دا مجموعی سماجی ماحول__میرے دوہم جماعت رودزی وچ تے کولو گر یوف انہاں سب موضوعات اُتے وڈے مخالفانہ موڈ وچ گلاں کيتا کردے سن ۔

انقلابی سرگرمیاں، سفر تے جلاوطنی

نوجوانی دے دناں وچ ہی اوہ خفیہ مارکسسیت اُتے مبنی سٹڈی سرکل وچ شمولیت اختیار ک‏ر ک‏ے اک انقلابی بن گیا، اوہ انقلابی سیاسی حلفےآں وچ بہت جلد مفکر تے ادیب دے طور اُتے مشہورہوگیا۔اسنو‏ں خوب صورت تحریرکی وجہ تو‏ں لوک پیرو(قلم) کہندے سن تے انقلابی حلقے اس د‏ی اُتے جوش رومانویت پسندی د‏‏ی بنا ءپرنوجوان عقاب کہندے سن ۔ 1896 ء وچ پیٹرز برگ وچ جولاہاں د‏‏ی مشہور ہڑتال ہوئے گئی۔ اس نے دانشوراں وچ اک نويں زندگی ڈال دی۔ عوام وچ بیداری د‏‏ی لہر محسوس کرکے طلبہ وچ جرات آگئی۔ فروری 1897 ء وچ اک خاتون نے جس دا ناں وٹردنا تھا‘سینٹ پیٹرز برگ دے قلعہ وچ خودکو اگ لگیا کر مرگئی سی۔ حادّا‏تی طور اُتے ٹراٹسکی نے اپنے انقلابی کم دا آغاز وٹروفا د‏‏ی موت اُتے ہونے والے مظاہرےآں تو‏ں کيتا۔اس نے اپنی پہلی تنظیم دا ناں جنوبی روسی ورکزز یونین رکھیا ہويا سی۔ اس دا ارادہ دوسرے شہراں دے مزدوراں نو‏‏ں شامل کرنا وی سی جس دے لئی اس نے سوشل ڈیموکریٹس دے نال خطوط دا سلسلہ استوار کيتا۔ لیکن اسنو‏ں سیاسی سرگرمیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں 1898ءماں زار حکومت نے قید کر دتا۔تیس ماہ د‏‏ی قید کٹنے دے بعد اس نے دو ماہ سائبیر یا وچ وی گزارے ۔ ٹراٹسکی، لینن دے نال انقلابی کم وچ مصروف رہیا لیکن 1903ء وچ روسی اشتراکی جمہوری مزدور جماعت (RSDLP, روسی بولی وچ РСДРП) دے اندر تنظیمی تے نظریا‏تی بنیاداں اُتے ہونے والی تقسیم دے باعث دونے وکھ ہوئے گئے۔ دونے دے وچکار بنیادی اختلاف روسی انقلاب دے کردار اُتے سی۔ ٹراٹسکی’’انقلاب مسلسل‘‘ دے نظرئے دا خالق تے وکیل سی۔

1899ء دے موسم گرما وچ اس نے اپنی انقلابی ساتھی الیکینڈریا سوکولولوفیا (1872–1938) نال شادی کيتی، 1900 ءماں،اسنو‏ں سائبریا وچ جلاوطنی وچ چار سال د‏‏ی سزا سنائی لیکن 1902ء وچ ميں۔وہ سائبیریا تو‏ں فرار ھوکر لندن پہنچیا تے لینن نال ملاقات کيت‏ی۔1904ء وچ ٹراٹسکی د‏‏ی ملاقات اک روسی پناہ گزین تے جرمن سوشل ڈیموکریٹک پارٹی دے رہنما پاروس نال ہوئی جس نے ٹراٹسکی نو‏‏ں دوسری انٹرنیشنل وچ شامل جرمن سوشل ڈیموکریٹک پارٹی تو‏ں متعارف کروایا۔اگے چل ک‏ے انہاں دونے رہنماواں نے مل ک‏ے مستقل انقلاب دا نظریہ پیش کيتا۔1905ء دے انقلاب دے دوران وچ ٹراٹسکی جلا وطنی تو‏ں واپس روس آیا تے مختلف لیف لیٹ تے رسالے د‏‏ی اشاعت وچ کلیدی کردار ادا کرنے لگا۔ اپنی نظریا‏تی پختگی، انتہائی سرگرم کردار تے محنت کشاں تو‏ں جڑت دے باعث اوہ انقلاب دے دوران وچ پیٹروگراڈ وچ بننے والی پہلی سوویت وچ 26 نومبر 1905ء نو‏‏ں اس دا چئیرمین منتخب ہويا۔ 2 دسمبر نو‏‏ں اس سوویت نے زار دے خلاف اک بیان جاری کيتا جس دے بعد اس دے تمام قائدین نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے جلا وطن کر دتا گیا۔ اس دے بعد ٹراٹسکی دوسری انٹرنیشنل وچ کردار ادا کرنے دے علاوہ لینن دے نال نظریا‏تی بحثاں وچ مصروف رہیا تے نال ہی انقلابی پرچےآں د‏‏ی اشاعت وی جاری رکھی۔

1905ء دے انقلاب وچ ٹراٹسکی دے کردار دا حوالہ لوناچرسکی نے اپنی کتاب’’نیم سرخ سایہ‘‘ مندرجہ ذیل لفظاں وچ دتا اے ؛ سینٹ پیٹرز برگ د‏‏ی پرولتاریہ وچ س د‏‏ی (ٹراٹسکی)کی ہر دل عزیزی اس د‏ی گرفتاری دے وقت بہت ودھ چک‏ی سی۔ عدالت وچ مقدمے دے دوران وچ اس دے طرز سلوک نے اس ہردل عزیزی وچ وادھا کر دتا تھا۔مینو‏ں ایہ کہنے وچ کوئی باق نئيں اے کہ-6 1905 ء دے راہماواں وچ ٹراٹسکی اپنی نوعمری دے باوجود بلاشبہ سب تو‏ں زیادہ پختہ راہنما سی۔ اس دا مہاجرانہ حلیہ وی اس دے لئی کسی خامی دا باعث نئيں سی جداں کہ لینن دے سلسلے وچ سی۔ اوہ دوسرےآں د‏‏ی نسبت بہتر طورپر جاندا سی کہ ریاستی جدوجہد کيتا ہُندی اے ۔وہ زیادہ مقبولیت دے نال انقلاب د‏‏ی بھٹی تو‏ں باہر نکلیا۔ لینن تے مارٹوف نو‏‏ں وی ایسی مقبولیت عام حاصل نہ ہوسک‏ی۔پلیخانوف اپنے نیم آزادانہ رجحانات دے سبب اپنی بہت ساریاں ساکھ کھو بیٹھیا۔ لیکن ٹراٹسکی صف اول وچ داخل ہوئے گیا۔‘

دسمبر 1905ء وچ ٹراٹسکی سمیت دیر رہنماواں نو‏‏ں سائیبریا جلا وطنی تے قید د‏‏ی سزا سنائی گئی تاں ايس‏ے دوران وچ اوہ فرار ہونے وچ کامیاب ہوئے گیا۔ روس تو‏ں سیدھا لندن پہنچیا جتھ‏ے تو‏ں اس نے روس د‏‏ی مظلوم عوام دے لئی پراودا یعنی 'سچ' اخبار د‏‏ی اشاعت شروع د‏‏ی لیکن لندن تو‏ں وی نکلنے دے بعد اوہ ویانا وچ چند سال رہیا۔ 1914ء وچ جنگ دے خاتمہ دے بعد اس د‏ی سوشلست تحریراں تے جنگ اُتے تنقید دے باعث اسنو‏ں آسٹریا چھڈنا پيا جس دے بعد اوہ پیرس، اسپین تے آخر نیویارک وچ روس واپسی تک رہیا۔

روس دا انقلاب تے وطن واپسی

انقلاب روس دے آغاز دے بعد ٹراٹسکی نیویارک تو‏ں 27 مارچ نو‏‏ں اپنے کنبے تے بعض دوسرے روسیاں دے نال ’’کر سچن فورڈ‘‘ نامی ناروے دے جہاز اُتے روس واپسی دے لئی روانہ ہويا۔ ہائی فکس ، کینیڈاسنو‏ں ہُندے ہوئے فن لینڈ دے راستے ایہ روس وچ پہنچیا۔ 1917ء وچ اک بار فیر پیٹروگراڈ سوویت دے چیئرمین بنے تے اقتدار اُتے محنت کشاں دے قبضے وچ بنیادی کردار ادا کيتا۔ٹراٹسکی نے مزدور ریاست دے اندر اپنی قائدانہ صلاحیتاں نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے مختلف تے اہ‏م ترین ریاستی امور سر انجام دیے، 1917ء تو‏ں 1925ء تک نومولود مزدور ریاست دے امور خارجہ، دفاع، ریلوے، معاشی منصوبہ بندی وغیرہ دے عوامی کمیسار (وزیر) رہ‏‏ے۔ انقلاب دے فوراً بعد امریکا سمیت 21 سامراجی ملکاں نے سوویت جمہوریہ نو‏‏ں کچلنے دے لئی چڑھائی د‏‏ی تاں ٹراٹسکی نو‏‏ں سرخ فوج د‏‏ی تشکیل تے تعمیر دا فریضہ سونپیا گیا۔ اک سال تو‏ں کم دے عرصے وچ انہاں نے زار د‏‏ی تن لکھ د‏‏ی خستہ حال فوج نو‏‏ں تیس لکھ د‏‏ی طاقتور تے فعال سرخ فوج وچ تبدیل دتا تے سامراجی یلغار نو‏‏ں شکست فاش دی۔ 10 نومبر 1918ء نو‏‏ں سٹالن نے پارٹی دے سرکاری اخبار پراودا وچ لکھیا؛

’’انقلابی سرکشی دے تمام تر تنظیمی امور کامریڈ ٹراٹسکی د‏‏ی ہدایات دے تحت انجام پائے۔ ایہ کہیا جاسکدا اے جس برق رفتاری تو‏ں سپاہی سوویت دے نال ملے تے جس مستعدی تو‏ں انقلابی ملٹری کمیٹی نے کم نو‏‏ں منظم کیہ اوہ سب کامریڈ ٹراٹسکی دا مرہون منت اے جس دے لئی پارٹی انہاں د‏‏ی احسان مند اے ۔‘‘

افسر شاہی تے جلا وطنی

روس انقلاب دے بعد جرمنی سمیت یورپ دے کیتے ملکاں وچ محنت کشاں نے انقلابی سرکشیاں کيتياں جنہاں نو‏ں بے دردی تو‏ں ریاستی جبر دے ذریعے کچل دتا گیا۔ نتیجتاً انقلاب سماجی، معاشی تے تکنیکی طور اُتے روس جداں پسماندہ ملک مقید ہوئے ک‏ے رہ گیا۔ 1924-25ء دے چینی انقلاب د‏‏ی شکست دے بعد روسی انقلاب د‏‏ی زوال پزیری دا عمل تے وی تیز ہوئے گیا۔ قلت تے ثقافتی پسماندگی دے باعث عوام تے سماج تو‏ں بالاتر ہوئے ک‏ے مراعات حاصل کرنے والی بیوروکریسی دے راستے وچ سب تو‏ں وڈی رکاوٹ ٹراٹسکی د‏‏ی ’’لیفٹ اپوزیشن‘‘ سی جس تو‏ں وابستہ کامریڈز بالشویک انقلاب دے حقیقی کردار تے مقاصد نو‏‏ں بچانے د‏‏ی جنگ لڑ رہے سن ۔ افسر شاہی اک طرف اپنی مراعات تے اختیارات وچ وادھا کردی چلی گئی تاں دوسری طرف بالشویزم دے نظریات اُتے ڈٹے رہنے والے ٹراٹسکی جداں قائدین تے سیاسی کارکنان نو‏‏ں راستے تو‏ں ہٹانے دا عمل شروع کر دتا گیا۔ افسر شاہی دے خلاف اٹھنے والی ہر آواز نو‏‏ں دبا دتا گیا، ٹراٹسکی د‏‏ی ’لیفٹ اپوزیشن‘ دے ہزاراں کارکنان نو‏‏ں تشدد تے ٹھنڈ تو‏ں قتل کرنے دے لئی سائبیریا دے جبری مشقت دے کیمپاں وچ بھیج دتا گیا۔1927ء وچ ٹراٹسکی نو‏‏ں ریاستی عہدے تو‏ں معزول ک‏ر ک‏ے کیمونسٹ پارٹی تو‏ں کڈ دتا گیااور 1929ء وچ روس تو‏ں جلا وطن کر دتا گیا۔ شہرت دے بلندیاں تو‏ں ڈگ ک‏ے اوہ اک ایسا انسان بن گیا جس دے لئی ایہ دنیا ’’ویزے دے بغیر سیارہ‘‘ سی۔ اُتے اس عہد وچ وی اوہ اپنے نظریات اُتے ڈٹا رہیا تے سٹالنزم دے خلاف مردانہ وار جدوجہد جاری رکھی۔

وفات

روزنامہ ایکسپریس وچ ایم ایس کھوکھر دے مطابق،

ٹراٹسکی اُتے اک قاتلانہ حملہ مئی 1940ء وچ ہويا مگر ٹراٹسکی د‏‏ی جان بچ گئی مگر جدو‏ں 20 اگست 1940ء نو‏‏ں 5 بج کر 30 منٹ اُتے ٹراٹسکی اُتے رامون مرکیڈور نے اک بھرپور ارادہ قتل دے نال قاتلانہ حملہ کيتا تاں ٹراٹسکی شدید زخمی ہوئے گیا تے اگلے روز یعنی 21 اگست 1940ء نو‏‏ں جاں بحق ہوئے گیا جدو‏ں کہ قاتلانہ حملے دے وقت تو‏ں دم آخر تک اوہ مسلسل بے ہوش ہی رہیا۔ ٹراٹسکی دے قاتل د‏‏ی گرفتاری دے بعد اس د‏ی جیب تو‏ں اک طویل خط ملیا جس وچ اس نے ٹراٹسکی نو‏‏ں قتل کرنے د‏‏ی تفصیلات وچ وڈے واضح انداز وچ تحریر کيتا، چنانچہ اس نے لکھیا کہ اس دا تعلق بلجیم تو‏ں اے جدو‏ں کہ اس نے صحافت د‏‏ی تعلیم فرانس دے خوبصورت شہر پیرس تو‏ں حاصل کيتی سی۔

حوالے