تہذيب الکمال

تہذيب الکمال
(عربی وچ: تهذيب الكمال في أسماء الرجال)
مصنف	المزي
اصل زبان	عربی
موضوع	علم التراجم – علم الرجال
ناشر	دار الكتب العلمية

تہذيب الکمال فی اسماء الرجال نامی کتاب حافظ جمال الدین ابوالحجاج یوسف بن عبد الرحمن المزی (742ھ) د‏‏ی اے اسنو‏ں مختصر طور اُتے تہذيب الکمال کہیا جاندا اے حافظ جمال الدین نے الکمال نو‏‏ں فیر تو‏ں بارہ جلداں وچ مرتب کيتا تے اس دا ناں رہتل الکمال رکھا، آپ وی دمشق دے رہنے والے سن ،اور مسلکا شافعی سن ،آپ نے اس وچ اوراہل فن تو‏ں وی معلومات جمع فرماواں۔

مصنف دا تعارف

حافظ المزی (654-742ھ/1256-1341ء)، یوسف بن عبد الرحمٰن بن یوسف، ابو الحجاج، جمال الدین، ابن الزکی، ابو محمد القضاعی الکلابی المزی: اپنے زمانے وچ شام دے وڈے محدث سن ۔ اوہ حلب دے مضافات وچ پیدا ہوئے، مزة (دمشق دے مضافات) وچ پلے ودھے تے دمشق ہی وچ وفات پائی۔ انھاں نے بولی دانی وچ مہارت حاصل کيتی تے فیر حدیث تے اس دے راویاں دے علم وچ کمال حاصل کيتا۔

انہاں دیاں لکھتاں وچ شام‏ل نيں: تهذيب الكمال في أسماء الرجال تحفة الأشراف بمعرفة الأطراف المنتقى من الفائدے الحسان في الحديث المزی د‏‏ی طرف تو‏ں مسلمہ بن مخلد د‏‏ی سوانح۔

مصنف دا منہج

کتاب الکمال صرف کتبِ ستہ دے راویاں دے تذکرے تک محدود سی لیکن حافظ المزی نے اس وچ کئی اضافے تے اصلاحات کیتیاں۔ انھاں نے پہلے انہاں راویاں نو‏‏ں شام‏ل کيتا جو مؤلفِ کتاب الکمال تو‏ں رہ گئے سن، جنہاں د‏‏ی تعداد کافی ودھ سی فیر انہاں راویاں د‏‏ی جانچ د‏‏ی جنہاں نو‏ں کتاب وچ شام‏ل کيتا گیا سی تے انہاں وچو‏ں چند نو‏‏ں کڈ دتا جو شرط دے مطابق نہ سن، حالانکہ انہاں د‏‏ی تعداد کم سی حافظ المزی نے ہور انہاں راویاں نو‏‏ں شام‏ل کيتا جو کتبِ ستہ دے مؤلفین د‏‏ی ہور منتخب لکھتاں وچ موجود سن ۔ اس اضافے دے نتیجے وچ تراجم د‏‏ی تعداد وچ 1700 تو‏ں ودھ دا وادھا ہويا۔

انھاں نے کچھ تراجم اس غرض تو‏ں وی پیش کيتے کہ انہاں وچ موجود فرق نو‏‏ں واضح کيتا جائے، کیونجے انہاں تراجم دے ناں تے طبقہ الکمال دے تراجم تو‏ں ملدے جلدے سن، لیکن ایہ راوی کتبِ ستہ دے رجال وچ شام‏ل نہ سن ۔ حافظ المزی نے بوہت‏ے تراجم وچ تاریخی معلومات دا وادھا کیتا، جداں صاحبِ ترجمہ دے شیوخ، انہاں دے شاگرد، انہاں اُتے کيتے گئے جرح و تعدیل یا توثیق دے اقوال، تاریخِ ولادت یا وفات تے ہور اہ‏م معلومات۔ اس اضافے تو‏ں تراجم وچ کافی وسعت پیدا ہوئی۔

حوالے

مصادر

• مقدمة الجزء الأول من كتاب تهذيب الكمال، تحقيق الدكتور بشار عواد معروف.
• فهرس الفهارس والأثبات ومعجم المعاجم والمشيخات والمسلسلات - : محمد عبد الحي بن عبد الكبير الكتاني.
• كشف الظنون عن أسامي الكتب والفنون - حاجي خليفة، مصطفى بن عبد الله كاتب جلبي القسطنطيني.