تیجابن، ضلع کیچ
تیجابن، ضلع کیچ | ||
---|---|---|
انتظامی تقسیم | ||
ملک | پاکستان | |
تقسیم اعلیٰ | ضلع کیچ | |
جغرافیائی خصوصیات | ||
متناسقات | 26°00′15″N 63°03′38″E / 26.0042°N 63.0606°E | |
رقبہ | 75 مربع کلومیٹر | |
بلندی | 129 میٹر | |
|
||
ترمیم |
تیجابن پاکستان دے صوبہ بلوچستان دا اک چھوٹا جہا پنڈ اے۔ ایہ تربت توں ۷۰ کلومیٹر دور اک دریا دے نیڑے اے جسنوں دریائے کیچ کہیا جاندا اے۔ تیجابن وچ زرعی سرگرمیاں کیچ دے پانی دی وجہ توں ممکن نيں۔ لیکن دریا دے نتیجے وچ بوہت سارے مسائل وی پیدا ہُندے نيں۔ پانی نوں کنٹرول کرنے دے محفوظ طریقے نہ ہوݨ توں بارش دے موسم وچ خطرناک نتائج برآمد ہُندے نيں کیونجے پانی زرعی زمیناں وچ داخل ہو کے فصلاں نوں تباہ کر دیندا اے۔ لفظ تیجابن دا مطلب اے "بہت سا پانی"۔ تیجابن پہاڑاں تے دریاواں توں گھرا ہويا اے تے ایہ دو پنڈ ہیرونک تے ہوشاب دے درمیان اے۔
زرعی سرگرمیاں
[سودھو]وکھ وکھ فصلاں دی کاشت
[سودھو]تیجابن وچ وکھ وکھ فصلاں کاشت کيتیاں جاندیاں نيں۔ کاشت دی جانے والی فصلاں دی لسٹ طویل اے لیکن چند مشہور فصلاں چاول، کھجور، باکلا، گندم تے پیاز نيں۔ ایہ تمام فصلاں وڈی مقدار وچ پیدا ہُندیاں نيں لیکن تیجابن دی خاصیت کھجوراں نيں۔ گندم دی کاشت مکمل طور اُتے بارشاں اُتے منحصر اے کیونجے اس دی کاشت بندےآں وچ کيتی جاندی اے (بند اوہ زرعی زمیناں نيں جو کاریز دے نظام توں منسلک نئيں نيں تے انہاں زمیناں نوں براہ راست دریا توں پانی دتا جاندا اے )۔ بارشاں نہ ہوݨ دی صورت وچ پانی دی سطح بوہت گھٹ تے بعض اوقات صفر تک پہنچ جاندی اے۔ اس لئی بوہتے وقت کسان گندم کاشت کرنے توں قاصر رہندے نيں۔
فصلاں دی لسٹ | ۱۔ چاول | ۲. گندم | ۳. بکلا | ۴. تریخ | ۵۔ پیاز | ۶۔ آم | ۷۔ سبزیاں | ۸۔ جو (جاؤ) |
کھجوراں دی پروسیسنگ
[سودھو]تریخ دا موسم (مئی توں اگست تک) بہت لطف اندوز ہُندا اے، خاص طور اُتے بچےآں نوں کیونجے ایہ انہاں دا پیشہ اے۔ بوہت سارے علاقےآں توں لوک امین دے لئی تیجابن آندے نيں (کھجور جمع کرنے دے عمل نوں امین کہندے نيں)۔ اوہ عارضی کیمپاں وچ رہندے نيں تے تریخ دا موسم ختم ہُندے ہی اپنے آبائی علاقےآں نوں لوٹ جاندے نيں۔ تیجابن دے لوک بہت مہمان نواز نيں۔ اوہ وکھ وکھ علاقےآں توں آنے والے لوکاں نوں امین (تریخ دے موسم) وچ خوش آمدید کہندے نيں۔ کئی قسم دی کھجوراں تیار کيتی جاندیاں نيں جنہاں وچ بیگم جنگی، ہالینی، موزاندی، روغنی، پیشنہ، شکری، گوگنا، آپ دندان، کانگو تے چپشوک شامل نيں۔ بہترین تریخ بیگم جنگی اے کیونجے ایہ بہت لذیذ اے تے اسنوں طویل عرصے تک ذخیرہ کيتا جا سکدا اے۔ ایہ کھجوراں وڈی منڈیاں وچ فروخت ہُندیاں نيں۔ مرکزی بازار کراچی تے کوئٹہ نيں۔ جے کساناں نوں سہولیات فراہم دی جاواں تاں ایہ کھجوراں بہتر ہو سکدیاں نيں۔ انہاں علاقےآں وچ ڈیٹ پروسیسنگ یونٹ دی بہت لوڑ اے۔
تاریخاں دیاں قسماں | ۱۔ بیگم-جنگی | ۲. حلینی | ۳. موزاندی | ۴. روغنی | ۵۔ پیشنہ | ۶۔ شکری | ۷۔ گوگنا | ۸۔ آپ اک دندان | ۹. کانگو | ۱۰۔ چپشوک | ۱۱۔ شکروک | ۱۲. کونزین-خراب |
کاریز سسٹم
[سودھو]تیجابن وچ زرعی پانی کاریز سسٹم دے ذریعے پورا کيتا جاندا اے۔ کاریز اک مقامی نظام اے جس وچ پانی جمع کرنے تے بانٹنے دے لئی کنويں دی اک وڈی تعداد اک دوسرے توں جڑی ہوئی اے۔ پانی چینلز دی شکل وچ وگدا اے، جو فیر کاشتکاری دے لئی استعمال ہُندا اے۔ اس نظام دی سب توں اچھی گل ایہ اے کہ ایہ توانائی بچاندا اے۔ ٹیوب ویلاں دے برعکس پانی جمع کرنے دے لئی کوئی ایندھن استعمال نئيں کيتا جاندا۔
مرکزی کاریز (کاہن) پیرین خان، گل محمد کاہن، چمگن، جمعہ کاہن، پیر محمد کاہن، سبزل کاہن تے میر خان نيں۔ سب توں پرانا پیرین کاہن اے جداں کہ اس دے ناں توں پتہ چلدا اے۔ (پیرین دا مطلب سب توں قدیم اے۔ ) کسی زمانے وچ پانی نوں طاس دی نیہہ اُتے پہلے دے درمیان تقسیم کيتا جاندا سی۔ طاسنوں پانی وچ ڈالیا گیا تے طاس بھردے ہی پانی لینے دا وقت بدل گیا۔ لیکن ہن گھڑیاں نے اس نظام دی جگہ لے لی اے۔
کاریزاں دی لسٹ | ۱۔ پیرن خان | ۲. گل محمد خان | ۳. چمگن اے کاہن | ۴. پیر محمد خان | ۵۔ سبزل خان | ۶۔ میر اے کاہن |
تیجابن دے لوک
[سودھو]مرد تے عورت دونے کمیونٹی مینٹیننس دے منصوبےآں تے پیسہ کمانے دے کم وچ حصہ لیندے نيں۔
سبھیاچار
[سودھو]۱۰۰٪ آبادی بلوچی زبان بولدی اے تے انہاں دا مذہب اسلام اے۔ بوہتے لوکاں تے خاص طور اُتے بُڈھے لوکاں دے پاس CHADER اے ۔سانچہ:Clarifyان دے موڈھیاں اُتے تے سر اُتے ۔ ایہ بلوچ قوم دی بلوچی سبھیاچار دی علامت نيں۔ چھوٹے لوک سبھیاچار توں اپنی محبت دا اظہار کرنے دے لئی لمبی سُتھن تے چھوٹی جھگا (قمیض) پہندے نيں۔ کچھ دے موڈھیاں اُتے وی CHADER ہُندا اے۔ سواݨیاں وی سبھیاچار دی پیروی کردیاں نيں۔ اوہ مکمل بلوچی لباس پہندے نيں۔ ایہ لباس بوہتے کڑھائی توں بھرے ہُندے نيں۔
تعلیم تے صحت
[سودھو]اب تعلیم تے صحت، ایتھے صرف تن پرائمری اسکول نيں (دو لڑکےآں دے لئی تے اک کُڑیاں دے لئی) تے اک مڈل اسکول (لیکن اس وچ مناسب عملہ نئيں اے )۔ اک ہسپتال وی اے۔ تیجابن نوں ریسٹ ہاؤس فراہم کيتا گیا لیکن کوئی سہولت نئيں اے۔
شکار
[سودھو]تیجابن دے لوک شکار نال محبت کردے نيں۔ ہنٹنگ پوائنٹس وچوں کچھ نيں تیجابن ملک، سیہین کہور، کلگالو، رونگن آپ، گواپی آپ، سور آپ تے کارکی جنگل۔ شکار دی بہترین مدت اگست توں اکتوبر اے۔ ایہ اوہ دور اے جدوں چاول، کھجور تے گندم دی فصلاں تیار ہو جاندیاں نيں۔ جدوں پرندے انہاں فصلاں نوں کھانے دے لئی آندے نيں تاں انہاں دا شکار کيتا جاندا اے۔ تیجابن اک ملک، سہین کہور تے کالگالو اوہ تھانواں نيں جتھے پرندے فصلاں کھانے آندے نيں۔ دوسرے نکات اوہ نيں جتھے پرندے اپنا زور بجھانے آندے نيں۔ رونگن اے آپ، گواپی آپ تے سور اک آپ اوہ تھانواں نيں جتھے پرندے پانی پیݨ آندے نيں۔
تیجابن دے ذیلی علاقے
[سودھو]تیجابن دے اہم علاقے سید آباد، میر کریم بخش بازار، فقیر محمد بازار، سنگ آباد تے کرکی نيں۔ کچھ چھوٹے علاقےآں وچ مجبور بازار، گوارکوپی بازار، دل گانوک تے آپٹری نيں۔ تیجابن پہاڑاں دے اک طویل سلسلے توں گھرا ہويا اے۔ بلند ترین پہاڑی سلسلے جنزات تے موک سر نيں۔
تیجابن دے ذیلی علاقے | ۱۔ سید آباد | ۲. کریم بخش بازار | ۳. فقیر محمد بازار | ۴. سنگ آباد | ۵۔ کارکی | ۶۔ مجبور بازار | ۷۔ دل گانوک | ۸۔ گوارکوپی بازار | ۹. آپتری |
حوالے
[سودھو]باہرلے جوڑ
[سودھو]- http://www.tejaban.webs.com Archived 2012-03-30 at the وے بیک مشین