جزیرہ خضراء
جزیرہ خضراء یا الجزیرۃ الخضراء اک جزیرے دا ناں اے ۔ بعض مصادر دے مطابق زمانہ غیبت کبری وچ شیعاں دے بارہويں امام حضرت مہدی علیہ السلام تے انہاں دی فیملی اس جزیرے وچ زندگی گزار رہی اے۔ اس داستان دا صحیح ہونا محل تأمل اے تے واقعے دی نفی وچ بہت سارے شیعہ علما نے کتاباں وی لکھایاں نيں۔ انہاں علما وچوں آقابزرگ تہرانی، شیخ جعفر کاشف الغطاء، سید محمد علی قاضی طباطبائی، محمد تقی تستری، سید محمد صدر تے جعفر مرتضی عاملی نيں کہ جنھاں نے اس واقعے دی نفی دی اے۔
داستان جزیرہ خضرا[سودھو]
واقعے دے مآخذ[سودھو]
ظاہری طور اُتے اس جزیرے دا ناں پہلی مرتبہ فضل بن یحیی طیبی دے اک رسالے وچ واسط دے لوکاں تے علی بن عیسی اربلی[۱] دے شاگراں دی زبانی ذکر ہويا اے۔ اس رسالے نوں آقا بزرگ تہرانی نے خود مؤلف دے دستخط وچ دیکھیا تے اس توں نسخہ برداری کيتی۔ [۲] علامہ مجلسی نے اسنوں کسی کمی یا زیادتی دے بغیر بحارالانوار [۳] وچ درج کیااے۔
علامہ مجلسی توں پہلے قاضی نوراللہ شوشتری (متوفی ۱۰۱۹) نے بعض اماکن دی مناسبت توں جزیرہ خضراء تے اس دی داستان دی طرف اشارہ کردے ہوئے کہیا: شہید اول نے اس حكایت نوں اپنی تحریر دے نال زین الدین دے حوالے توں لکھ کے روایت کيتا اے۔ قاضی نوراللّہ اس دے بعد کہندے نيں کہ شہید اول دے اک معاصر شمسالدین محمدبن اسداللّہ شوشتری نے شاہطہماسب صفوی دے حکم توں امام زمانہ(ع) دی غیبت تے مصلحت دے متعلق اک کتاب لکھی تے اس کتاب وچ رسالہ جزیرۃ الخضراء نوں وی بولی فارسی وچ نقل کيتا ۔[۴] آقا بزرگ طہرانی[۵] نے ایہ احتمال دتا اے کہ ایہ ترجمہ شاید ہندوستان وچ محقق کرکی (متوفی۹۴۰ق) دے ناں توں چھپنے والا ترجمہ اے۔[۶]
واقعہ دی تفصیل[سودھو]
پہلی حکایت[سودھو]
رسالہ جزیرہ خضراء دے مطابق فضل بن یحیی نے سنہ ۶۹۹ ہجری وچ عراق دے شہر حلّہ وچ زینالدین علی بن فاضل مازندرانی توں اندلس دی جانب اس دے سفر دی روداد نوں سنا۔ زینالدین نے اس سفر نوں دمشق توں آغاز کيتا تے مصر وچ کجھ دیر توقف دے بعد اندلس دی طرف رونہ ہويا۔ راستے وچ اس دے نال کچھ واقعات وی پیش آنے دے بعد اک سرزمین دی طرف چلا جاندا اے جسنوں شیعاں دے جزیرے (جزائر الرافضہ) کہیا جاندا سی۔ اوتھے کچھ مدت توقف کرنے دے دوران اس جزیرے دے لوکاں دے لئی کھانے پینے دی اشیاء لیانے والی کشتیاں دے نال اوہ جزیرہ خضراء دی طرف روانہ ہويا ،ایہ اک ایسا جزیرہ سی جسنوں چاراں طرف توں بحر ابیض نے گھیرا ہويا سی تے دشمناں دا اوتھے جانا ناممکن سی۔ زین الدین جزیرہ خضراء نوں ہن تک دیکھی جانے والی سب توں زیادہ خوبصورت سرزمین بیان کردا اے تے اوتھے دے لوکاں دی نیک اوصاف دے نال توصیف بیان کردا اے۔ زین الدین اوتھے اک عالم دین بنام سید شمسالدین محمد نال ملاقات کردا اے کہ جس دا نسب پانج پشتاں دے واسطے توں امام زمانہ توں جا ملدا اے تے اوہ اس وقت آپ دا نمائندہ اے تے اس دے درس وچ شرکت کردا اے۔
سید شمس الدین خود امام زمانہ توں مستقیم رابطہ نئيں رکھدا لیکن ہر صبح جمعہ اک نہایت خوبصورت جگہ اُتے جاندا اے تے اوتھے اوہ امام دی زیادرت کردا اے۔ صبح دی دو رکعت نماز پڑھنے دے بعد اوتھے اُتے ایداں دے کاغذ دے ٹکراں نوں پاندا اے جنہاں اُتے لوکاں نوں پیش آنے والے روزمرہ دے مسائل لکھے ہوئے ہُندے نيں۔ علیبن فاضل عصر غیبت وچ حکم نماز جمعہ، کیفیت نزول تے قرآن دی جمعآوری، قرآن دی بعض آیات دا اس توں پہلے تے بعد والی آیات توں کوئی ربط نہ ہونا، عصر غیبت وچ امام دی روئیت تے آنحضرت دے ظہور دی نشانیاں جداں مسائل دے متعلق سیدشمسالدین توں سوالات کردا اے تے انہاں دے جوابات نوں الفوائدالشمسیۃ نامی کتاب وچ جمع کردا اے۔ علی بن فاضل تصریح کردا اے ایہ کتاب صرف خالص شیعاں دے لئی لکھی گئی اے۔ سید شمسالدین، علیبن فاضل دے اس سوال کہ وچ امام زمانہ دے مخلص شیعاں وچوں ہاں لیکن فیر وی امام نوں نئيں دیکھ سکیا ہون، دے جوا ب وچ کہندا اے کہ تسيں نے اس سفر دے دوران امام نوں پہچانے بغیر دو مرتبہ امام نوں دو مرتبہ دیکھیا اے فیر اس دیدار دا زمان تے مکان علی بن فاضل نوں دسدا اے تے علی بن فاضل اسنوں اس وقت تے مقام دی یاد دلاندا اے۔
علی بن فاضل سرانجام آخر کار سید شمسالدین دے حکم توں انہاں کشتیاں وچ واپس پرت آندا اے جنہاں وچ اوتھے گیا سی۔ حج دے لئی مکہ تے عتگل کيتی زیارت دے لئی عراق توں ہُندا ہويا نجف وچ مقیم ہو جاندا اے۔
دوسری حکایت[سودھو]
اک ہور داستان کمالالدین انباری نے ۵۴۳ہجری وچ اک بیاض[۷] توں نقل کيتی اے جو بعض جہات توں جزیرہ خضراء والی پہلی داستان توں مماثلت رکھدی اے۔ اس داستان دا خلاصہ ایويں اے: عباسی خلیفے المقتفی باللّہ دے وزیر عونالدین یحیی بن ہبَیرہ نے اک مجلس وچ انباری دی موجودگی دے دوران مذہب شیعہ دی مذمت وچ کوئی گل کيتی۔ حاضرین مجلس وچ اک موثق شیعہ شخص نے حکایت بیان کرنے دی اجازت منگی جس دا اوہ خود چشم دید گواہہ تھا۔اس شخص نے کہیا: وچ تے میرے والد تجارت دے ارادے توں اک وڈے شہر باہیہ توں کشتی وچ سوار ہو کے عازم سفر ہوئے۔ سفر دے دوران ایداں دے سرسبز و شاداب جزیرے اُتے پہنچے کہ جنھاں ناخدا نے وی ہن تک نئيں دیکھیا سی تے نہ ہی اس دے ناں توں واقف سی۔ اس جزیرے دے لوک بہترین معاشرتی آداب و رسوم دے حامل، سچائی، امانتداری تے دیانت ورگی صفات وچ ایہ لوک بے مثال سن ۔
اس داستان دے راوی نے انہاں جزیرے دے کئی شہراں دا سفر کيتا تے انہاں جزیرے دے بادشاہاں دے ناں ترتیب وار طاہر، قاسم، ابراہیم تے ہاشم دسدے ہور ایہ سب اپنے آپ نوں صاحبالامر دے فرزند دسدے سن ۔[۸]
جزیرہ خضرا تے مثلث برمودا[سودھو]
مثلث برمودا بحر اوقیانوس وچ اک علاقے نوں کہیا جاندا اے کہ جو ویہويں صدی وچ واقعیت توں دور اک افسانے دی صورت مشہور ہويا۔ اس علاقے وچ بحری کشتیاں غرق تے ہوائی جہاز تباہ ہو جاندے نيں۔ بحر اوقیانوس وچ موجود برمودا دے علاقے دا مدیترانہ وچ موجود جزیرے خضرا دا باہمی ارتباط بعید نظر آندا اے ۔حوالےدی لوڑ؟
واقعہ دا تنقیدی جائزہ[سودھو]
اس واقعے نوں بوہت سارے اعتراضات دا سامنا اے جنہاں وچوں چند اک ذکر کيتے جاندے نيں:
- گیارھواں صدی دی کتاباں وچ مذکور داستاناں دا چھیويں یا ستويں صدی وچ ذکر ہونے والی داستاناں دا واسطےآں دے ذکر کے بغیر ثابت کرنا ممکن نئيں اے۔ واقعہ دے نقل کرنے والے تے کتاباں دونے مجہول نيں۔ گیارھواں صدی دی صرف بحار الانوار اک ایسی کتاب اے جس دا ناں لیا جا سکدا اے لیکن اس دے مؤلف کہندے نيں: ميں نے اس داستان نوں کسی معتبر کتاب وچ نئيں دیکھیا اے تے انھاں نے اس واقعے نوں نوادر دے حصے وچ نقل کيتا اے۔[۹]
- انہاں واقعات وچ تحریف قرآن،[۱۰] امام زمان (عج) توں ہمیشہ ارتباط دے امکان[۱۱] جداں ایداں دے مطالب نيں جو شیعہ اعتقادات دے مخالف نيں لیکن امام زمان (عج) دی اولاد دا ہونا اک اختلافی مسئلہ اے۔[۱۲]
- جزیره خضرا نوں مثلث برمودا اُتے منطبق کرنے دی صورت وچ امام زمان (عج) دا ایہ پہلو اجاگر ہُندا اے کہ غیبت دے زمانے وچ اوہ اک معلوم مقام اُتے رہائش پذیر نيں کہ جتھے کشتیاں دے غرق تے جہازاں دے تباہ ہونے توں لوکاں دیاں جاناں تلف ہُندیاں نيں تے ایہ شیعاں دے اعتقادات دے نال سازگا نئيں اے۔
- بعض روایات دے ظاہر دے مطابق کہیا جا سکدا اے کہ امام زمان (عج) غالبا مدینه تے مکہ وچ موجود نيں۔[۱۳]
رد وچ لکھی گئی کتاباں[سودھو]
دراسۃ فی علامات الظہور و الجزیرۃ الخضراء[سودھو]
معاصرین وچوں اک عراقی مؤلف بنام ناجی نجار نے جزیرہ خضراء دے بارے وچ اک کتاب لکھی تے اسنوں مثلث برمودا اُتے منطبق کيتا۔ علیاکبر مہدی پور نے اس کتاب نوں جزیرہ خضراء و تحقیقی پیرامون مثلث برمودا دے عنوان توں کچھ اضافات دے نال فارسی وچ ترجمہ کيتا اے۔ جعفر مرتضی عاملی نے اس کتاب اُتے لکھی گئی تنقید وچ اس روایت دے سند تے مضامین اُتے نقد کرنے دے نال نال جزیرہ خضراء نوں مثلث برمودا اُتے منطبق کرنے نوں اک ناروا عمل قرار دتا اے۔[۱۴]
جزیرہ خضرا: افسانہ یا حقیقت[سودھو]
ابو الفضل طریقہ دار دی کتابہے جس وچ جزیرہ خضراء دے داستان دی سند اورمضامین نوں زیادہ تفصیل توں تنقید دا نشانہ بنایا تے اس کتاب اُتے وارد اعتراضات نوں برملا کردے ہوئے جزیرہ خضراکے مثلث برمودا اُتے منطبق کرنے پرتنقید کرنے دے علاوہ کتاب دے مؤلف نے محمد تقی شوشتری، جعفر مرتضی عاملی، ابراہیم امینی وغیرہ دے نظریات دی جانچ پڑتال دی اے تے اسنوں جزیرہ خضرا: افسانہ یا واقعیت؟ دے ناں توں شائع کيتا اے۔ [۱۵]
ہور آثار[سودھو]
جعفر کاشف الغطا[۱۶] نے اس داستان نوں افسانہ نگاراں دی تخلیق قرار دیندے ہوئے کہیا: بعض اخباریاں نے اس واقعہ نوں متروک تے جعلی کتاباں توں نقل کيتا اے۔ مؤلف نے اس حکایت دی سند تے واقعہ دے مضمون نوں شیعاں دے مسلمہ اصول تے گفتار علما دے خلاف قرار دتا اے۔[۱۷] بعض معاصر مصنفاں جداں آقا بزرگ طہرانی،[۱۸] سید محمد علی قاضی طباطبائی،[۱۹] محمد تقی تستری[۲۰] تے سید محمد صدر[۲۱] نے ہور اس حکایت دی سند تے مضمون اُتے تنقید دی اے۔
علی اکبر غفاری[۲۲] حکایت جزیرہ خضرا نوں امام صادق علیہالسلام دی اولاد وچوں فرزندان اسماعیل دے اس اک بیٹے توں مربوط سمجھدے نيں کہ جو امام زمانہ دا ہم لقب سی تے اس دا نسب بارہ پشتاں دے بعد امام علی علیہالسلام توں جا ملدا سی۔[۲۳] شاید جنہاں عراقیاں نے اس سرزمین نوں دیکھیا اے انھاں نے لقب، نام، تے کنیہ وغیرہ وچ حضرت مہدی(عج) دے نال تشابہ رکھنے دی وجہ توں ایہ خیال ک کيتا ہو کہ ایہ اوہی مہدی نيں جنہاں دے متعلق احادیث وچ آیا اے تے انہاں جزیرے دے سلاطین انہاں دی اولاد وچوں نيں۔
حوالے[سودھو]
- ↑ اس دے حالات زندگی دے لئی دیکھو: حرّعاملی، ص۲۱٧ ۲۱۸
- ↑ ج۵، ص۱۰۶
- ↑ ج۵۲، ص۱۵۹ ۱٧۴
- ↑ مجالس المؤمنین، ج ۱، ص ٧۸٧۹
- ↑ ج۵، ص۱۰۶
- ↑ رک: آقابزرگ طہرانی، ج۱، ص۱۰۹؛ ج۴، ص۹۳۹۴
- ↑ الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم،ج ۲، ص ۲۶۴۲۶۶
- ↑ نوری، جنۃ المأوی فی ذکر من فاز بلقاء الحجۃ علیہالسلام، أو، معجزتہ فی الغیبۃ الکبری، ص ۲۱۳ ۲۲۰
- ↑ محمدی ری شهری، دانش نامہ امام مهدی (عج)، ج۳، ص٧۳
- ↑ خوئی، البیان فی تفسیر القرآن، ص۲۰۰.
- ↑ محمدی ریشهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱٧۹
- ↑ محدث نوری، نجم الثاقب، ص۴۰۲؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی (عج)، ج۳، ص۵۲
- ↑ مجلسی، بحار، ج۵۲، ص۱۵٧، ح۲۰ و غیبة نعمانی، باب ۱۰، چهارمین فصل، ح۳۰، ص۱۸۲
- ↑ عاملی، دراسۃ فی علامات الظہور و الجزیرۃ الخضراء، ص ۲۲۱۲۳۶
- ↑ تفصیل دے لئی دیکھو:طریقہدار، جزیرہ خضرا: افسانہ یا واقعیت ؟، ص ۴٧۱۰۹، ۱۶۳۱٧۴
- ↑ الحقّ المبین فی تصویب رأی المجتہدین و تخطئۃ الاخباریین،ص ۶۹
- ↑ الحقّ المبین فی تصویب رأی المجتہدین و تخطئۃ الاخباریینہمان، ص٧۰
- ↑ ج ۵، ص ۱۰۵
- ↑ جزائری، ج ۲، ص ۶۹، تعلیقہ قاضی طباطبائی،
- ↑ الاخبار الدخیلۃ، ص ۱۴۶۱۵۲
- ↑ تاریخ الغیبۃ الکبری، ص ٧۶ ۸۸
- ↑ تصحیح و تحقیق متون حدیثی،ص ۱۱۴
- ↑ حسنزادہ آملی، ج ۲، نکتہ ۹۹۰
مآخذ[سودھو]
- آقابزرگ طہرانی، محمدمحسن، الذريعۃ الى تصانيف الشيعۃ، چاپ علىنقى منزوى و احمد منزوى، بيروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- علیبن محمد بیاضی، الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم، چاپ محمدباقر بہبودی، تہران، ۱۳۸۴.
- محمدتقی تستری، الاخبار الدخیلۃ، چاپ علیاکبر غفاری، تہران ۱۳۹۰.
- نعمتاللّہبن عبداللّہ جزیرےی، الانوار النعمانیۃ، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
- محمدبن حسن حرّعاملی، امل الا´مل، چاپ احمد حسینی، بغداد (۱۹۶۵)، چاپ افست قم ۱۳۶۲ ش.
- حسن حسنزادہ آملی، ہزارویک نکتہ،تہران، ۱۳۶۴ ش.
- نوراللّہبن شریفالدین شوشتری، مجالس المؤمنین، تہران ۱۳۵۴ ش.
- محمد صدر، تاریخ الغیبۃ الکبری، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
- ابوالفضل طریقہدار، جزیرہ خضرا: افسانہ یا واقعیت ؟، قم ۱۳٧٧ ش.
- جعفر مرتضی عاملی، دراسۃ فی علامات الظہور و الجزیرۃ الخضراء، قم ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
- علیاکبر غفاری، «تصحیح و تحقیق متون حدیثی»، علوم حدیث، سال ۵،ش ۱ (بہار ۱۳٧۹).
- جعفربن خضر کاشفالغطاء، الحقّ المبین فی تصویب رأی المجتہدین و تخطئۃ الاخباریین، چاپ محمدکاظم روحانی، در گنجینہ بہارستان: مجموعہ ۱۱ رسالہ در فقہ و اصول، بہکوشش حسنعلی علیاکبریان، تہران: کتابخانہ، موزہ و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ۱۳۸۱ ش.
- مجلسی، محمدباقربن محمدتقى، بحارالانوار، بيروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- حسینبن محمدتقی نوری، جنۃ المأوی فی ذکر من فاز بلقاء الحجۃ علیہالسلام، أو، معجزتہ فی الغیبۃ الکبری، در مجلسی، ج ۵۳.
باہرلے جوڑ[سودھو]
مآخذ مقالہ: دانشنامہ جہان اسلام
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||