جسوَنت سنگھ کھالڑا

جسونت سنگھ کھالڑا
عام جانکاری
پورا نام	جسونت سنگھ کھالڑا
جنم	22 مارچ 1951(1951-03-22)
موت	ستمبر ۶, ۱,۹۹۵(1995-09-06) (عمر 44 سال) 6 ستمبر، 1995 جھبال، امرتسر
پیشہ	سماج سیوا
پچھانے&nbsp؛کم	انپچھاتیاں لاشاں
ہور جانکاری
جیون-ساتھی	پرمجیت کور کھالڑا
بچے	Janmeet Singh Khalra, Navkiran Kaur
دھرم	سکھ

جسونت سنگھ کھالڑا نوں جے اسیں پنجاب وچ انسانی حقاں دی راکھی لئی شہید ہونا کہہ لئیے تاں اتکتھنی نہیں ہوویگی۔ جسونت سنگھ کھالڑا نوں بچپن وچ ہی اجیہا لوک سیوا دا رستہ چنن لئی موقعہ حاصل ہویا۔ اپنی چڑھدی جوانی دی عمرے اس نوں ‘مارکسسٹ نکسلباڑی لہر دا حامی بنیا۔ پنجاب وچ کھاڑکو دہشت ویلے للوارث دسّ کے لاشاں ساڑن دے معاملے دا بھیت جگ ظاہر کرن والے انسانی حقاں دے کارکن جسونت سنگھ کھالڑا ہی اے۔

1980 توں بعد پنجاب

اس ویلے دلی دی کانگرسی وزیر اعظم اندرا گاندھی نے سری اکال تخت صاحب دی بربادی دے نال کئیاں ہور گردھاماں نوں پلیت کر ماریا۔ وڈی پدھر اُتے سکھاں دی نسل کشی شروع ہو گئی۔ تسیہا مرکز تھاں-تھاں ہوند وچ آ گئے۔ سکھاں دی انکھ رولی گئی۔ س۔ کھالڑا ایہناں دے تانڈو ناچ نوں دیکھدا وی سی، پچھاندا وی سی اتے انت وچ آپ وی اس نے ایہہ ہنڈھایا۔

پولیس مقابلے دا سچ

کجھ اس قسم دی پٹھّ زمین وچ جد کھالڑا جی دے اک متر، سینٹرل کوآپریٹو بینک دے ڈائریکٹر، گمّ ہو گئے تاں سادھارن ڈھنگ نال اس دی بھال کرن توں بعد اس دے پولیس مقابلے دی گل کنیں پئی۔ امرتسر شمشانگھاٹ توں پتہ کرن اُتے ایہہ دکھدائی کہانی سچی ثابت ہوئی۔ اگے جا کے اس مرتک انسان دے اک ہور ساتھی دی موت دی جانکاری وی ملی۔ اسے لڑی وچ کئیاں ہور ‘انپچھاتیاں لاشاں دے سسکار دی گل دھیان وچ آئی۔ میونسپل کمیٹی 'چوں کنیاں لکڑاں آئیاں، کلرکاں نے اوہناں وچوں کنی رشوت کھادھی تے پھر ترنتارن تے پٹی دے شمشانگھاٹاں وچ ایہناں جھوٹھے پولیس مقابلیاں تے کنیاں انپچھاتیاں لاشاں دے سسکار ہوئے، کنے ادھسڑے انسانی انگ کتے وی کھاندے رہے، ایہناں نال جڑیاں ہور کئی واقعے کھالڑا جی اپنی ڈائری وچ قلم بند کردے گئے۔ شمشانگھاٹ دے رجسٹراں دیاں نقلاں اتے ٹاویں-ٹاویں مرتکاں دے ناں پتے وی اوہناں دے ہتھ آ گئے۔ کھالڑا جی نے ‘انپچھاتیاں لاشاں” دی کہانی جگّ ظاہر کردیاں امریکہ، کینیڈا تے برطانیہ دیاں پارلیمینٹاں اتے قومانتری پدھر دیاں انسانی حق ادارےآں وچ سینکڑے دی گنتی وچ سکھاں مرتکاں دی لسٹاں اوہناں نوں دے دتیاں سن۔ تھوڑھی جہی سیاست ورتدیاں اوہناں نے اپنے آپ نوں شرومنی اکالی دل دی انسانی حق ادارہ دا جنرل سیکٹری بنائی رکھیا۔

کھالڑا دی شہیدی

پنجاب پولیس س۔ کھالڑے پاسوں اجیہی گل اکھواؤنا چاہندے سن، جس نال ‘انپچھاتیاں لاشاں’ دی کہانی تے پردہ پایا جا سکے۔ س۔ کھالڑے دی اس پینتڑے تے آ کے پرکھ دی گھڑی آ گئی۔ کامریڈی جیون شروع کرکے سکھی دا رستہ پھڑدیاں ہی اوہ کھالڑا توں شہید ہو نبڑیا۔ 6 ستمبر نوں پولیس دیاں جپسیاں دی اک دھاڑ آئی تے پلو پلی دن ویلے س۔کھالڑا دے امرتسر شہر ستھتّ کبیر پارک والے گھر وچوں اوہناں نوں زبردستی چکّ کے لے گئی۔ ایہہ پرکھ دی گھڑی ادوں آئی جدوں تھانا جھبال دے اک سیل وچ اس نوں تسیہے دتے گئے۔ گل صرف اینی سی کہ س۔ کھالڑا نے ‘انپچھاتیاں لاشاں اتے جھوٹھے پولیس مقابلیاں متعلق جو کیہا اے، اوہ اس نوں واپس لے لوے۔ بھنی ہوئی دیہہ روپی کھالڑے نوں پولیس نے اپنے گھر مانانوالے (امرتسر) وکھے پیش کیتا س۔ کھالڑا سکھی دے راہ اتے چلدا ہویا خالصہ سوجھی تائیں پہنچ چکا سی۔ س۔ کھالڑا نوں واپس تھانا جھبال دے سیل وچ لیاندا گیا۔ گولی نال مار کے اوہناں دی لاش لہو نال بھجّ نوں ہری کے پتن راجستھان نہر وچ روڑھ دتی۔ سیبیائی نے کھالڑا کیس دی چھانبین کیتے تے عدالت نے بہت سارے پولیس افسراں نوں دوشی پایا اتے سزا دتی۔

حوالے