جمال الدین افغانی

جمال الدین افغانی
جم	سنہ 1838  اسعدآباد (کنر)
وفات	9 مارچ 1897 (58–59 سال)  استنبول
مدفن	صوبہ کابل
شہریت	افغانستان
عملی زندگی
تلمیذ خاص	محمد عبدہ
پیشہ	الٰہیات دان
پیشہ ورانہ زبان	ترکی،  عربی،  پشتو،  افغانی دری،  فارسی
باب اسلام

مسلم رہنما۔ پورا ناں سید محمد جمال الدین افغانی۔ والد دا ناں سید صفدرخان۔ مشرقی افغانستان دے کنڑ صوبے دے اسعد آباد وچ پیدا ہوئے۔ پان اسلام ازم جاں وحدت عالم اسلام دے زبردست داعی تے انیسواں صدی وچ دنیائے اسلام دی نمایاں شخصیت سن۔

تسی‏‏ں نے اسلامی ملکاں نوں مغربی اقتدار توں آزاد کرانے دی جدوجہد دی۔ تسی‏‏ں دا مقصد مسلم ملکاں نوں اک خلیفہ دے تحت متحد کرکے انہاں دا اک آزاد بلاک بنانا سی۔

تسی‏‏ں عہد شباب وچ افغانستان دے امیر محمد اعظم خان دے وزیر رہے۔ انگریزاں دی سازش توں افغانستان وچ بغاوت ہوئی تو ہندوستان آ گئے۔ مگر ایتھے دو مہینے توں وی کم قیام دی اجازت ملی۔ ایتھے توں تسی‏‏ں ترکی گئے مگر اوتھے وی درباری علما تے مشائخ نے ٹکنے نہ دتا تو مجبوراً قاہرہ دا رخ کیتا۔ قاہرہ وچ اٹھ سال تک رہے تے اپنے نظریات دی وڈے زور و شور توں تبلیغ دی۔ ہن تسی‏‏ں دا حلقۂ اثر بوہت وسیع ہو گیا سی۔ تے اسلامی ملکاں وچ انگریزاں دے مفادات اُتے ضرب پڑ رہی سی۔ اس خطرے دے سدباب دے لئی انگریزاں نے خدیو مصر اُتے دباؤ پایا تے اس دے حکم اُتے تہانو‏‏ں مصر چھڈنا پیتا۔ مصر توں تسی‏‏ں پیرس گئے تے اوتھے ’’العروۃ الوثقٰی ‘‘ دے ناں توں اک رسالہ عربی زبان وچ جاری کیتا۔ ایہ رسالہ وحدت اسلامی دا نقیب سی۔ مگر ایہ دس مہینے توں زیادہ عرصے تک جاری نہ رہ سکیا۔ تسی‏‏ں نے روس انگلستان تے حجاز دا وی سفر کیتا۔ آخری عمر وچ سلطان ترکی دی دعوت اُتے قسطنطنیہ گئے سن۔ ایتھے ای سرطان دے مرض وچ مبتلا ہو کے وفات پائی۔ اک خیال ایہ اے کہ دربارِ ترکی دے اک عالم نے انہاں حسد دی وجہ توں زہر دے کر شہید کیتا۔ تسی‏‏ں دے قریبی ساتھیاں تے شاگرداں وچ شیخ محمد عبدہ مصری بوہت مشہور نیں۔

ہور پڑھیے

• تحریک خلافت
• ناصر الدین قاچار

باہرلےجوڑ

• ["From Reform to Revolution، Louay Safi, Intellectual Discourse 1995, Vol. 3, No. 1 ربط Archived 2007-02-12 at the وے بیک مشین

حوالے