حاکم بامراللہ
منصور | |||||
---|---|---|---|---|---|
الحاکم بامراللہ | |||||
حاکم دی اک خیالی تصویر | |||||
دور خلافت | 14 اکتوبر 996 – 13فروری 1021 | ||||
پیشرو | عزیز باللہ | ||||
جانشین | علی الظاہر | ||||
نسل | علی الظاہر | ||||
| |||||
والد | عزیز باللہ | ||||
والدہ | السیدہ العزیزیہ | ||||
پیدائش | 13 اگست 985 |
ابو الحسین الحاکم بامراللہ فاطمیاں دا چھٹا خلیفہ تے اسمعیلیاں دا سولواں امام 382ھ تا 411ھ
عزیز دے بعد اس دا بیٹا ابو الحسین الحاکم بامراللہ امام و خلیفہ بنیا۔ اس وقت اس دی عمر گیارہ سال پنج ماہ سی۔ حسب فاطمیاں دے دستور دے مطابق عزیز دی موت نوں چھپایا گیا ۔
ترکاں تے کتامیاں دے جھگڑے
[سودھو]حاکم دی کمسنی دی وجہ توں برجوان تے وزیر حسن عمار مملکت اُتے چھا گئے۔ حسن عمار نوں ایہ خوف ہويا کہ کدرے ایسا نہ ہوئے برجوان تے اس دی ترکی فوج کتامی فوج اُتے غلبہ حاصل کر لے۔ اس لئی حسن عمار نے برجوان دے اختیارت ختم دیدے۔ برجوان دے دا اقتدار صرف خلیفہ دے محل تک رہے گیا سی۔ انہاں دے آپس دے جھگڑے توں )مشارقہ ( ترکی فوج تے مغاربہ ) بربری کتامی ( فوج وچ وی لڑائیاں چھڑگئياں۔ برجوان نے شام دے ترک والیاں دے نال مل کے سازش دی تے کتامی فوجاں نوں ایسی شکست دتی کہ اوہ آئندہ سر نئيں اٹھا سکے تے حسن عمار نوں وی چند ترکاں نے قتل کر ڈالیا ۔
شام وچ فتنہ تے انسداد
[سودھو]اس دے بعد برجوان نے حکم دتا کہ دمشق تے دوسرے شہراں دے کتامی والیاں کڈ دتا جائے۔ اس وجہ توں شام وچ کتامی والیاں نوں کڈ دتا گیا، لیکن اس دا ایہ نقصان ہويا کہ شام دے مختلف شہراں وچ معمولی آدمیاں نے حکومتاں قائم کر لین۔ برجوان نے انہاں دے خلاف دے لئی حبش بن صائمہ نوں بھیجیا گیا اس نے شام وچ باغیاں نوں شکست دے کے فاطمی اقتدار نوں دوبارہ استحکام بخشا۔ حبش نے جدوں صور وچ کارروائی کرنا چاہی تاں اس نے روم توں مدد منگ لئی۔ مگر ناکام رہیا۔ اس دے بعد بعد حبش نے رومیاں دے خلاف کارروائی کيتی جو افامیہ تک ودھ آئے سن تے انہاں نوں لڑائی وچ شکست دتی۔ ایہ لڑائی 389ھ وچ پیش آئی سی۔ اس دے بعد برجوان نے قیصر بسیل توں مصالحت کرلئی تاکہ مصر دے اندرونی مسائل دی طرف توجہ دے ۔
برجوان دا قتل
[سودھو]شام دے انتظامات دے بعد برجوان نے افریقہ دے معمالات دی طرف توجہ دتی۔ اوتھے دی بغاوتاں نوں کچلا۔ اس طرح برجوان دا اقتدار بہت ودھ گیا تے اوہ حاکم نوں وی خاطر وچ نئيں لیانے لگیا تے حاکم توں بد سلوکی وی کرنے لگیا۔ اک دن موقع توں فائدہ اٹھا کے حکم نے برجوان نوں قتل کر وادتا۔ برجوان دے قتل توں ترکی فوج نے ہنگامہ برپا کر دتا۔ حاکم نے فوج توں مخاطب ہوئے کے کہیا کہ ’ اے لوکاں ْ برجوان نے میرے خلاف شازش کیندی سی اس لئی ميں نے اسنوں قتل کروا دتا۔ اس دے بعد اس حکومت اپنے ہتھ وچ لی ۔
حاکم دا مجنون پن
[سودھو]390ھ دے بعد حاکم توں عجیب و غریب افعال سرز ہونے لگے۔ جس دی وجہ توں اکثر مورخین نے اسنوں فاتر اثر تے مجناں ٹہرایا۔ انہاں وچ اس دا اکثر راتاں نوں ایہ سوار ہوئے کے نکلدا تے راتاں دا دربار لگانا ،، اس نے لوکاں نوں حکم دتا کہ اوہ اپنا کاروبار رات ہی نوں کرا کرن۔ دوکاناں رات نوں کھلدیاں سن تے روشنی کيتی جاندی سی۔ غرض رات دن توں بدل گئی۔ اکثر اوہ گلاں جو راتاں نوں در پردہ ہويا کردیاں سن دن دہاڑے ہونے لگاں۔ لہو و لعب زیادہ ہونے لگیا۔ جدوں تماشا دیکھنے دے لئی عوراں نکلنے لگاں تاں انہاں نوں روکنے دے لئی سخت احکامات صادر کیتے گئے، تاکہ شام دے وقت اوہ گھراں وچ ہی رنيں۔ رات دے دربار دا سلسلہ 391ھ تا 393 تک یعنی تن سال تک برابر جاری رہیا۔ اس دے بعد حاکم نے اسنوں بکل موقوف کر دتا تے ایہ حکم دتا کہ رات نوں کئی شخص نئيں نکلے ۔
393ھ وچ حاکم نے جرجیر، متوکلیہ تے طوخیہ دے کھانے تے انہاں دی خرید و فروخت اُتے پابندی لگیا دتی تے انہاں دی خلاف ورزی اُتے سزا دا حکم جاری کیتا۔ اس طرح اس نے بعض مچھلیاں اُتے پابندی لگیا دتی تے مچھراں توں عہد لیا کہ انہاں نوں نئيں پکڑاں گے تے جس نے خلاف ورزی دی اس دی گردن ماری گئی۔ شراپ نویشی نوں سختی توں روکیا گیا انگور دی سیکرڑاں بیلاں کٹ دتیاں گئیاں، شہد دے پنج ہزار مٹکے دریائے نیل وچ بھادیے، قمار بازی اُتے پابندی لگادتی گئی، شطرنج چوسر وغیرہ دے جِنّے مہرے ملے انہاں نوں اگ لگادتی گئی۔ اس زمانے وچ عورتاں بناؤسنگھار کر کے سڑکاں اُتے پھردیاں سن، نیل دے کنارے سیر و تفریح دے لئی جمع ہودیاں سن، حاکم نے عورتاں دے باہر نکلنے اُتے سخت پابندی لگادتی گئی تے انہاں اُتے ایتھے تک پابندی لگائی گئی کہ اوہ مکانات دے دریچاں توں سر باہر نکالاں۔ موچیاں نوں ہدایت کيتی گئی کہ انہاں دے جوندے نئيں بنائاں۔ 395ھ وچ اک شوانہ مخزن دی تیاری دا حکم دتا، جس وچ جلانے دے لئی لکڑیاں جمع کيتیاں گئیاں۔ لوک خوف زدہ ہوئے گئے تے سب لوک جمع ہوکے حاکم دی خدمت وچ حاضر ہوئے تے حاکم توں معافی دی درخواست کيتی۔ اس اُتے حاکم نے سب نوں امن دتا ۔
اہل سنت دے نال سلوک
[سودھو]حاکم نے اہل سنت دے نال ناروا سلوک رکھیا۔ 393ھ وچ اس نے صواۃ الضحیٰ پڑھنے اُتے بابندی لگادی جس نے پڑھی اسنوں سزا دتی گئی۔ تراویح دی نماز موقوف کردتی گئی۔ 395ھ وچ دوکاناں، مکاناں تے قبرستاناں اُتے سب السلف لکھوایا گیا، اہل سنت اپنے مکاناں اُتے رنگین تے منقش تحریراں وچ اپنے مکاناں اُتے رنگین تے منقش تحریراں وچ اپنے بزرگاں اُتے لعنت ملامت لکھوانے اُتے مجبور کیتے گئے۔ اکثر لوک جبراً دعوت اسمعیلیہ وچ داخل کیتے گئے تے انہاں دی تربیت دے لئی دارالحکمۃ بنایا گیا۔ اس نے اذان وچ ’ اصلوٰۃ خیر من النوم ‘ کہنے دی بجائے ’ حی علی خیر العمل ‘ دا اعلان کيتا، ماہ رمضان دے لئی اس نے حکم دتا کہ اوہ ظاہر روایت اُتے عمل نئيں کرن بلکہ حساب توں روزے شروع کرن تے ختم کرن۔ اس طرح دے بوہت سارے احکامات اس نے دتے جس توں اہل سنت دی دل آذاری ہُندی سی۔
یہود و نصارہ دے نال سلوک
[سودھو]حاکم دے ابتدائی حکومت دے ابتدائی اٹھ سال تک اہل کتاب توں نال اوہی سلوک کیتا جاندا جو مسلماناں دے نال کیتا جاندا سی تے انہاں وچوں بوہت سارے وزیر تے دوسرے اعلیٰ عہدےآں اُتے وی فائز رہے۔ 395ھ وچ حاکم نے اہل کتاب دے نال روادری دا سلوک چھڈ دتا۔ اگرچہ اس دی بہت ساریاں وجوہات دسیاں جاندیاں نيں تے انہاں اُتے بیجا سختیاں شروع کيتیاں ۔ انہاں نوں تن گلاں وچوں اختیار کرنے اُتے مجبور کیتا۔ ( 1 ) اسلام قبول کر لین یا مملکت فاطمیہ توں نکل کے دوسرے ملک چلے جان۔ ( 2 ) جے نصاری ہاں تاں کالا لباس پہناں، جو بنو عباس دا شعار سی تے اپنی گردناں وزنی صلیب ڈالاں تے ایہ صلیب انہاں دے کپڑےآں وچوں نظر آندی ہون۔ ( 3 ) جے یہود ہاں تاں پیلے رنگ دے عمامے پہناں تے اپنے گلے وچ اک لکڑی دی بنی ہوئی گائے دے بچھڑے دی شکل لٹکائی ہوئے۔ اس دے علاوہ انہاں دے حمام وی علحیدہ کر دتے گئے۔ تن سال دے بعد 398ھ وچ انہاں دے اوقاف صبط کر لئی گئے۔ اگرچہ ایہ احکامات تعصب اُتے مبنی نيں لیکن اس دا اک سبب اہل کتاب دا طرز عمل وی سی۔
ابو رکوہ دی بغاوت
[سودھو]جب حاکم نے سختی دی تاں اہل سنت تے اہل کتاب وچ بے چینی پھیل گئی۔ ابو رکوہ جداں جاہل تے آوارہ شخص نے دولت فاطمیہ دے خلاف 397ھ وچ جھنڈا بلند کیتا۔ اس دا ناں ولید بن ہشام بن عبد ا لملک بن مروان ( بنو امیہ ) سی۔ ایہ ابو رکوہ دے ناں توں مشہور سی اس دی اموی خلیفہ ( اندلس ) توں قرابت سی۔ اس دی اندلس دے اموی خلیفہ توں قرابت سی۔ اس نے آہستہ آہستہ لوکاں نوں اپنی طرف راغب کیتا۔ اس زمانے وچ کئی وزیر تے عہدہ دار حاکم دے حاتاں قتل تے بوہت سارے گرفتار ہوچکے سن تے رعایا وی حاکم دی سختیاں توں سخت نالاں سی۔ ابو رکوہ نے اس موقع توں فائدہ اٹھایا تے بنو قرہ تے دوسرے بربری قبیلے نوں اپنی طرف راغب کیتا تے برقہ اُتے حملہ کر دتا۔ عامل برقہ نے حاکم نوں اطلاع دی۔ حاکم نے ینال دی سرکردگی وچ اک فوج روانہ کيتی۔ ابو رکوہ نے راستہ دے تمام کنوئں پٹوادتے۔ مصری فوج برقہ پہنچی تاں پانی نہ ملنے دی وجہ توں سخت نڈھال سی تے عین لڑائی دے موقع اُتے کتامی فوج ابو رکوہ دے نال مل گئی۔ مصری فوج نوں شکست ہوئی تے ینال ماریا گیا ۔
ایداں دے نازک موقع اُتے بعض حکومتی عہدہ دارں نے ابو رکوہ توں خفیہ مراسلت دی تے اسنوں مصر اُتے حملہ کرنے دی ترغیب دی۔ فیر وی حاکم نے مستعدی توں کم لیا تے ہور فوجاں روانہ کيتیاں ۔ لیکن ابو رکوہ نے انہاں نوں شکست دے دی۔ ابو رکوہ مصر پہنچ گیا تے جیزہ دے نیڑے اس نے اک مصری فوج نوں شکست دے دی۔ لیکن ابو رکوہ نوں دریا پار کرنا آسان نئيں سی۔ ابو رکوہ فیوم پہنچ گیا۔ شامی تے مصری نوں فضل بن صالح دی سرکردگی وچ ابو رکوہ دے مقابلے دے لئی روانہ ہوئیاں۔ عرب فوجاں دے قائدین نوں ابو رکوہ خفیہ طور اُتے اپنے نال ملیا لیا۔ اس دی اطلاع فضل نوں ہوئے گئی۔ فضل نے عرب سرداراں نوں عین لڑائی دے وقت روک لیا۔ عرب سپاہیاں نوں ایہ گل نئيں معلوم سی۔ اس لئی عرب سپاہی بے جگڑی توں لڑے تے اس دے نتیجہ وچ ابو رکوہ نوں 693ھ وچ شکست ہوئے گئی۔ ابو رکوہ نوبہ فرار ہوئے گیا، لیکن گرفتار ہويا تے سولی اُتے چڑھا دتا گیا ۔
ابو رکوہ دے حملے دا اثر ایہ ہويا کہ حاکم نے اپنے نظام حکومت وچ اہم تبدیلیاں کيتیاں ۔ جنہاں عہدہ داراں نے ابو رکوہ توں خفیہ مراسلت ورگی۔ انہاں نوں اپنے عہدےآں توں معزول کر دتا۔ انہاں عمالاں آہستہ آہستہ قتل کروا دتا ۔
حاکم دا عدم استقلال
[سودھو]ابو رکوہ دے حملے دا ایہ اثر ہويا کہ حاکم نے 398ھ وچ نظام حکومت وچ اہم تبدیلیاں کيتیاں ۔ دریائے نیل وچ پانی کم آنے توں غلے دے نرخ ودھ گئے۔ حاکم نے اس دے صدباب دی کوشش کيتی۔ لیکن 399ھ وچ فیر دریائے نیل وچ پانی کم آیا۔ جس توں قحط دی صورت حال پیدا ہوئے گئی۔ دوسری طرح طاعون دا حملہ ہوئے گیا۔ اس لئی حاکم نے بوہت سارے محاصل معاف کر دتے۔ 400ھ وچ خمس، فطرہ، زکواۃ تے نحوی وی اٹھالئی۔ قیصر وچ بیت الحکمۃ دی جو خاص مجالس منعقد دی جادیاں سن بند کر دتی گئياں۔ اذان وچ ’ الصلوۃ خیر النوم ‘ کہنے دی ممانعت کردتی گئی۔ اس دی بجائے ’ حئی علی خیر العمل ‘ دے اعلان دا حکم دتا۔ صلوۃ الضحیٰ تے صلواۃ التراویح ‘ اجازت دے دتی گئی ۔
ان احکامات نوں حاکم نے 403ھ وچ منسوخ کر دتے گئے۔ اذان وچ ’ الصلوۃ خیر النوم ‘ کہنے دا حکم دتا گیا تے ’ حئی علی خیر العمل ‘ دی ممانعت کردتی گئی۔ صلوۃ الضحیٰ تے صلواۃ التراویح ‘ دی ممانعت کردتی گئی۔ 401ھ وچ موصل، انبار مدائن تے کوفہ وغیرہ وچ حاکم دا خطبہ پڑھیا گیا۔ لیکن حلب دولت فاطمیہ کہ ہتھ توں نکل گیا ۔
بنو فاطمہ دے نسب اُتے محصر
[سودھو]سانچہ:امام 406ھ وچ خلیفہ بغداد نے اک محصر تیار کرا یا جس اُتے علوی خاندان دے وڈے سرداراں تے فقہیاں دے دتخط سن کہ بنو فاطمہ دا تعلق علوی نئيں نيں ۔ اس اُتے ابن خلدون نے تنقید دی اے کہ انہاں دی شہادتاں صرف سماع اُتے موقوف سن تے ایہ سب بنو عباس دے طرف دار سن ۔
وزیراں، قاضیاں عہدے داراں تے رئیساں دا قتل
[سودھو]برجوان حاکم دا پہلا وزیر سی۔ تن سال دے بعد حاکم نے 983ھ وچ قتل کروا دتا۔ حسین جوہر وزیر تقریباً نو سال تک وزیر رہیا۔ 397ھ وچ اسنوں برطرف کر کے نظر بند کر دتا۔ فیر اس دا قصور معاف کریا۔ علی بن صالح وزیر بنا ایہ اک سال بعد موقوف ہويا تے دوسال دے بعد قتل ہويا۔ 398ھ منصور نصرانی نوں وزیر بنایا گیا ایہ وی قتل کر دتا گیا۔ اس کاجانشین احمد قشوری دی گردن صرف دس دن دے بعد مار دتی گئی۔ اس دے بعد زرعہ عیسیٰ نسطورس وزیر بنا، دو سال دے بعد اس دا انتقال ہوئے گیا۔ حاکم دے وزیراں وچ ایہ واحد وزیر سی جو طبعی موت مرا اے۔ امین الا منا ھسین بن طاہر نوں وزارت دا عہدہ دتا گیا، دو سال دے 405ھ وچ ایہ قتل کر دتا گیا۔ عبد الرحیم ابن ابی السید کاتب وزیر بنا، دو مہینے دے بعد ہی اس دی گردن ماردتی گئی۔ اس دے بھائی ابو عبد اللہ حسین وزیر بنا لیکن دومہینے دے اس دا وی بھائی دی طرح حشر ہويا۔ اس دے فضل بن جعفر وزیر دی گردن تاں صرف پنج دن دے بعد ہی ماردتی گئی۔ حاکم دا آخری وزیر ذو ریاستین قطب الدولہ ابو الحسن علی بن جعفر بن فلاح کتامی سی۔ جو 405ھ توں حاکم دے مفقود ہونے تک یعنی 411ھ تک وزیر بنا رہیا ۔
قاضی جو حاکم دے دور وچ رہے انہاں دی تفصیل کچھ ایويں اے۔ پہلا قاضی محمد بن نعمان نے 389ھ وچ وفات پائی۔ ابو عبد اللہ حسین بن علی نوں قاضی بنایا گیا، چھ سال بعد 395ھ وچ اسنوں قتل کر کے اس دی لاش جلادتی گئی۔ عبد العزیز بن محمد قاضی بنا دو سال دے بعد برطرف کر دتا گیا۔ ایہ خوف دی وجہ توں مصر چھڈ کے چلاگیا تے 401ھ وچ واپس آیا تاں حاکم نے اسنوں قتل کرا دتا گیا۔ مالک بن سعید الفارقی نوں اس دی جگہ دتی گئی۔ چار سال دے بعد 401ھ وچ اس دی گردن ماردتی گئی۔ احمد بن محمد قاضی بنا لیکن معلوم نئيں اس دا کیہ حشر ہويا شاید ایہ حاکم دا آخری قاضی سی ۔
دوسرے عہدے دار تے رئاں جو حاکم دے دور وچ قتل ہوئے انہاں دی تفصیل کچھ ایويں اے۔ استاد ریدان صقیلی۔ علی بن عمر الدواس، قائد فضل بن صالح، ابو علی فضل دا بھائی قائد نین، کاتب ابو القاسم علی بن احمد الجر جرائی تے مغربی دے ست بیٹے۔ جملہ تعداد وزیراں، قاضیاں، عہدے داراں تے رئیساں جنہاں دی گردناں ماری گئياں، چھبیس اے ۔
جو شخص قتل ہُندا اس دی جائداد دی حفاظت دے لئی اک خاص دفتر کھولیا جاندا، جس نوں دیوان مفرد کہندے سن ۔ رئیساں دے علاوہ بوہت سارے خادماں تے فراشاں دی گردناں ماری گئياں تے انہاں دے اعضائ وی کاندے گئے۔ کہیا جاندا اے کہ حاکم دا خادم کہیا ملوخیا نوں قتل حاکم نے خود اپنے ہتھ توں کیتا سی۔
دار الحمکۃ دا قیام
[سودھو]395ھ وچ دار الحکمۃ قائم کیتا گیا۔ اس اصل غایت شیعی علوم دی اشاعت سی۔ مگر اس وچ قاری، فقیہ، نحوی، ادیب، منجم تے طبیب وی مقرر کیتے گئے۔ کچھ عرصہ دے بعد اس وچ اہل سنت دی تعلیم موقوف کردتی گئی تے کئی استاتذہ جس وچ فقیہ ابو بکر الانطاکی وغیرہ شامل نيں قتل کروا دتا ۔
اس مدرسہ دے نال اک تب خانہ وی کھولیا گیا، جس وچ قیصر شاہی دی تمام کتاباں منتقل کردتی گئياں۔ اس کتب خانہ وچ کاغذ و دوات وغیرہ تے دوسری تمام اشیائ فراہم کيتیاں گئیاں جنہاں دی مدرسہ وچ ضرورت ہُندی اے ۔
اس وچ حاکم نے اک رصد گاہ وی بنوائی تے اپنے زمانے دے مشہور ہیت دان علی بن یونس نوں حکم دتا کہ اک زیح تیار کرے۔ ایہ زیح مامون دے زمانے وچ جو زیح تیار کيتی گئی سی اس کدرے زیادہ جامع سی۔ اس زیح توں عرصہ دراز تک لوک اپنے حسابات نکالنے دے لئی مدد لیندے سن ۔
مسجدےآں دی تعمیر تے اشیائ ضرورت دی فراہمی
[سودھو]اس دی سب توں مشہور جامع الحاکم سی جس دی بنیاد عزیز نے رکھی سی۔ حاکم نے چالیس ہزار دینار توں اس دی تکمیل393 ھ وچ کيتی۔ اس دے علاوہ ہور پنج ہزار دینار توں اس دی چٹائیاں، قندیلاں تے پردے مہیا کیتے۔ اس دی حفاظت تے مرمت دے لئی اک وڈی املاک وقف دی ۔
اس دے علاوہ قاہرہ تے ہور شہراں وچ کئی مسجداں بنوائاں تے مرمت کروائاں۔ اس دے علاوہ انہاں مسجدےآں نوں مصارف دے علاوہ کلام اللہ، پردے تے چٹائیاں تے دوسری اشیائ فراہم کيتیاں تے ہر مسجد وچ موزن، قاری، ہانی دے حوض، دواخاناں تے کفناں دے لئی وقف قائم کیتے۔
خلیج اسکندریہ
[سودھو]حاکم نے خلیج اسکندریہ 404ھ وچ تیار کيتی گئی، جس اُتے پندرہ ہزار دینار دے مصارف آئے۔
حاکم دی سادگی تے فیاضی
[سودھو]بنو فاطیہ اپنی شان و شوکت دے لئی وڈا اہتمام کردے سن ۔ انہاں دے محلات طرح طرح دی آریشاں تے دیبائیشاں توں مزین کیتے جاندے سن ۔ انہاں دی سواری وڈی و اہتمام توں نکلدی سی۔ انہاں ثروت، انہاں دی محلات تے دربار عام دی تفصیل مورخاں نے داں نيں۔ دولت فاطمہ وچ ایہ رسم عام سی جدوں کدی امام دی سواری نکلدی سی تاں لوک اس دے سامنے زمین بوسی کردے سن ۔ دربار وچ اس دے سامنے سجدہ کردے سن ۔ حاکم نے ایہ رسم وی موقوف کردتی سی۔ اس دے محل دے اطراف وچ جو نوبت بجائی جاندی سی اوہ وی اس نے بند کروا دتی سی۔ انہاں نے ایہ ہدایت وی دی کہ سلام وچ اسنوں صرف اسلام علیٰ امیر المومنین کہنا کافی اے ۔
حاکم اس روش دے برعکس بالکل سادہ زندگی بسر کردا سی۔ جدوں ایہ باہر نکلدا تاں معملولی سوندی لباس، سر اُتے معمولی عمامہ تے جوندا وی معمولی ہُندا سی۔ عید دے لئی نکلدا سی تاں اس دی سواری توں سادگی ٹپکتی سی۔ زینت دا کوئی سامان نہ سی جلوس می دس گھوڑے سن ۔ جنہاں اُتے معملولی زیناں کِسے ہوئیاں سن۔ حاکم اکثر اپنے گدھے اُتے سوار ہوئے کے نکلدا سی۔ لوک اس دے گرد جمع ہوجاندے سن تے اپنی درخواستاں پیش کردے سن ۔ اوہ وڈی دیر انہاں دی خاطر کھڑا رہندا سی۔ کوئی سپاہی انہاں نوں روک نئيں سکدا سی ۔
حاکم مال و دولت صرف کرنے وچ وڈا فیاض سی۔ خاس کر خدمت گاراں تے نوکراں نوں بہت انعام دیندا سی۔ حاکم فیاضی وچ نیک و بد دی تمیز نئيں کردا سی۔
دروزیہ فرقہ
[سودھو]آخر زمانے وچ حاکم اُتے جنون دا دورہ پيا تے اسنوں ایہ گمان ہونے لگیا دے اللہ اس دے اندر حلول کر گیا اے۔ اس نے اپنے مریداں نوں حکم دتا کہ اسنوں پوجاں تے جدوں اس دا ناں آئے تاں اوہ سجدے وچ جھک جان۔ اس دے چند داعیاں نے ایہ مذہب اختیار کر ليا تے اسنوں اللہ دا خلیفہ دی بجائے اسنوں خدا مننے لگے تے اس دی تائید وچ حسن بن حیدر فرقانی نے الرسالہ الواعظ لکھیا۔ جس وچ حاکم دی الوہیت دی تائید کیندی سی تے کہیا کہ حاکم مجسم خدا اے۔ ایہ شیعی باطنی تصوف دا انتہائی نتیجہ اے۔ اس دے مننے والےآں ی تعداد روز بروز تعداد ودھنے لگی۔ حاکم نے اسنوں بلیا کے خلعت تے انعام دتا۔ لیکن جلد ہی بازار وچ لوکاں نے اسنوں قتل کر دتا۔ اس نے لوکاں نوں کہیا کہ اوہ خدا دی بجائے حاکم دی عبادت کرن۔ اس دے بعد اک انہاں دی تعداد روز بروز تعداد ودھنے لگی۔ حاکم نے اسنوں بلیا کے خلعت تے انعام دتا۔ لیکن جلد ہی بازار وچ لوکاں نے اسنوں قتل کر دتا ۔
409ھ وچ اک دوسرا عجمی داعی حمزہ لیاد زدزن مصر آیا۔ ایہ وی حلول و تناسخ قائل سی۔ اس نے اپنے پیراں نوں ہدایت دی کہ خدا دی بجائے حاکم دی عبادت کرن۔ ایہ خلوت وچ حاکم توں ملدا۔ اس نے حاکم توں کہیا کہ مینوں اپنی جان دا خوف اے۔ کدرے میرا حشر فرغانی سا نہ ہوئے۔ حاکم نے اس دی حفاظت دا معقول انتظام کیتا ۔
410ھ وچ اک ترک اثوستگین آیا جو درازی کہلاندا سی۔ اوہ وی لوکاں توں حاکم نوں پوجنے دی تلفین کردا سی۔ لوکاں نے اسنوں ماریا پیٹا تاں حاکم نے اس اُتے تشدد کرنے والے لوکاں نوں گرفتار کر کے انہاں نوں مختلف اوقات وچ قتل کروا دتا۔ اس اُتے لوکاں تے ترکاں دا ایہ امر شاق گزریا تے انہاں نے اسنوں قتل کرنا چاہیا۔ ایہ بھج کر حاکم دے محل وچ چھپ گیا لوکاں نے حاکم توں اسنوں اس دے قتل دا مطالہ کیتا تاں حاکم نے لاعلمی دا اظہار کیتا تے اسنوں بھگا دتا درازی لبنان چلاگیا۔ جتھے اس نے دروزی فرقہ دی بنیاد رکھی۔
فسطاط وچ فساد
[سودھو]حاکم دی تلون مزاجی توں تنگ آکے مصری اس نال نفرت کرنے لگے تے اس دا اظہار وی کرنے لگے۔ اس اُتے حاکم نے اپنے غلاماں نوں خفیہ فسطاط بھیجیا، انہاں نے فسطاط وچ پرت مار دی تے اگ لگادتی، جس اُتے ترکاں تے کتامیاں نے انہاں دا مقابلہ کیتا تے بوہت سارے لوک مارے گئے۔
حاکم دا غائب ہوجانا
[سودھو]حاکم اکثر گدھے اُتے سوار ہوئے کے قاہرہ دے باہر تمام رات گھُمیا کردا سی۔ اک دن اس دے نال دو خدمت گار سن ۔ اس نے انہاں نوں واپس بھیج دتا تے خود حلوان دے شرقی علاقہ دی طرف چلدتا۔ جدوں اسنوں دیر ہوئے گئی تاں لوکاں اسنوں تلاش کرنے دی کوشش کيتی مگر کِسے نوں نئيں ملا۔ البتہ اس دے گدھے دی لاش تے اس خون الودہ کپڑے ملے، مگر اس دا پتہ نئيں چلا۔ جو لوک اس دی محبت وچ غلو رکھدے سن اوہ یقین نئيں کردے سن کہ حاکم مرا اے۔ انہاں دا خیال سی حاکم دوبارہ آئے گا۔[۱]
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ ڈاکٹر زاہد علی۔ تریخ فاطمین مصر
باہرلے جوڑ
[سودھو]- Al-Ḥākim
- Institute of Ismaili Studies: Archived 2018-10-19 at the وے بیک مشین al-Ḥākim bi-Amr Allah.
- Al-Ḥākim bi Amr Allah
حاکم بامراللہ جم: 13 اگست 985ء موت: 13 فروری 1021ء
| ||
شاہی القاب | ||
---|---|---|
پیشرو عزیز باللہ |
فاطمی خلیفہ 14 اکتوبر 996ء– 13 فروری 1021ء |
جانشین علی الظاہر |
|
- ویکیپیڈیا مضامین مع VIAF شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع LCCN شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع ISNI شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع GND شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع SELIBR شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع BNF شناخت کنندگان
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- مع محددات معلومات کتب خانہ دے زیر استعمال صفحات
- 1021 دیاں موتاں
- 985 دے جم
- اسماعیلی ائمہ
- بانیان مذاہب
- دروز
- دروز مذہبی رہنما
- دسويں صدی دے فاطمی خلفا
- عرب بازنطینی جنگاں دی عرب شخصیتاں
- عرب بازنطینی جنگاں دی فاطمی شخصیتاں
- فاطمی خلفاء
- گیارہواں صدی دے فاطمی خلفا
- لاپتہ افراد