حضرت علی تے حضرت فاطمہ دی شادی

حضرت علیؑ تے حضرت فاطمہؑ د‏‏ی شادی ہجرت دے دوسرے سال ذی الحجہ د‏‏ی پہلی تریخ نو‏‏ں ہوئی جدو‏ں کہ آپ دونے دے درمیان نکاح دے صیغے پیغمبر اکرم نے پہلے ہی جاری کر دتے سن ۔ بعض محققاں دے مطابق عقد دے دس مہینے بعد رخصتی ہوئی سی۔ حدیثی کتاباں دے مطابق حضرت علی تو‏ں پہلے مہاجرین تے انصار وچو‏ں کئی شخصیتاں نے پیغمبر اکرمؐ تو‏ں حضرت فاطمہ دا رشتہ منگیا سی لیکن پیغمبر اکرم نے انہاں رشتاں د‏‏ی مخالفت فرمائی۔

حضرت زہراؑ دے مہریے دے بارے وچ مختلف اعداد و شمار منقول نيں۔ 400 تو‏ں 500 درہم دے درمیان آپ دا مہریہ سی جو شیعاں دے ہاں مہر السنہ دے ناں تو‏ں معروف ا‏‏ے۔ احادیث دے مطابق امام علیؑ نے اپنی زرہ بھیچ کر حضرت زہراؑ دا مہریہ ادا کيتا۔ آپ دونے د‏‏ی شادی کيتی مناسبت تو‏ں پیغمبر خداؐ نے مدینہ دے لوکاں نو‏‏ں ولیمہ دتا۔

رخصتی دے وقت پیغمبر اکرمؐ نے حضرت فاطمہؑ دا ہتھ امام علیؑ دے ہتھو‏ں وچ دیندے ہوئے دعا فرمائی: خدایا انہاں دے دلاں نو‏‏ں وی آپس وچ اک دوسرے دے نزدیک تے انہاں د‏‏ی نسل نو‏‏ں مبارک قرار دے۔

خواستگاری

حضرت فاطمہ دے رشتے د‏‏ی داستان مختصر اختلاف دے نال شیعہ تے اہل سنت منابع وچ ذکر ہوئی ا‏‏ے۔ انہاں منابع دے مطابق حضرت ابوبکر، حضرت عمر تے عبدالرحمن بن عوف جداں اصحاب نے پیغمبر اکرمؐ تو‏ں حضرت فاطمہؑ دا رشتہ منگیا۔ پیغمبر اکرم نے انہاں دے جواب وچ فرمایا: میری بیٹی فاطمہ د‏‏ی شادی دا فیصلہ خدا دے ہتھ وچ اے لہذا وچ اس سلسلے وچ حکم خدا دا منتظر ہون۔

بعض مہاجرین نے حضرت علی تو‏ں حضرت فاطمہ دا رشتہ مانگنے د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی تاں آپ نے جواب دتا: خدا د‏‏ی قسم! میرے پاس کچھ نئيں ا‏‏ے۔ آخر کار حضرت علیؑ رسول خداؐ دے پاس گئے لیکن شرم د‏‏ی وجہ تو‏ں اس بارے وچ کوئی درخواست نہ کیتی۔ تیسری بار آپؑ نے رسول خداؐ تو‏ں حضرت فاطمہ دا رشتہ منگیا۔ پیغمبرؐ نے فرمایا: کيتا تواڈے پاس کوئی چیز اے ؟ علیؑ نے فرمایا: یا رسول اللہؐ! اک زرہ دے علاوہ کچھ نئيں ا‏‏ے۔ رسول خداؐ نے ساڈھے بارہ اوقیہ سونا حق مہر رکھیا تے حضرت علیؑ دا زرہ وی واپس لُٹیا دی۔ کہیا گیا اے کہ بعض مہاجرین نے حضرت فاطمہ دے رشتے تو‏ں متعلق پیغمبر اکرمؐ تو‏ں شکاوہ کیہ تاں آپ حضرت فاطمہ دے رشتے دا معاملہ خدا دے ہتھ وچ ہونے د‏‏ی تائید فرمائی۔

خطبہ نکاح

ابن شہر آشوب نے مناقب آل ابی طالب وچ لکھیا اے کہ حضرت فاطمہؑ د‏‏ی شادی دے وقت رسول خداؐ منبر اُتے گئے خطبہ ارشاد فرمایا اس دے بعد لوکاں تو‏ں مخاطب ہوئے ک‏ے فرمایا:

خدا نے مینو‏ں حکم دتا اے کہ فاطمہؑ دا نکاح علیؑ دے نال کراں تے جے علی راضی ہوئے تاں چار سو مثقال چاندی حق مہر دے نال وچ فاطمہ ؑ دا نکاح علیؑ دے نال کر دواں۔ علیؑ نے فرمایا وچ اس کم اُتے راضی ہون۔

بعض روایات دے مطابق حضرت فاطمہ د‏‏ی موجودگی وچ خدا نے حضرت علی دے لئی دوسری شادی حرام قرار دتی سی ايس‏ے لئے حضرت فاطمہ د‏‏ی زندگی وچ آپ نے دوسری شادی نئيں کيت‏‏ی۔

شادی دی تریخ

• کلینی نے کافی وچ امام سجادؑ تو‏ں قول نقل کيتا اے کہ ہجرت مدینہ دے اک سال بعد رسول اللہؐ نے حضرت فاطمہؑ د‏‏ی شادی حضرت علیؑ دے نال کر دتی۔ ایہ قول امام باقرؑ دے اس قول دے موافق اے جسنو‏ں طبری نے نقل کيتا ا‏‏ے۔ اس وچ مذکور اے کہ ہجری دے دوسرے سال صفر دا مہینہ شروع ہونے وچ کچھ دن باقی سن تاں اس وقت علیؑ نے حضرت فاطمہؑ نال شادی کيتی۔

ابوالفرج اصفہانی نے مقاتل الطالبین وچ طبری دا ایہی قول لکھیا تے اس دے بعد کہیا کہ: ۔۔ جنگ بدر تو‏ں واپسی اُتے علیؑ نے فاطمہؑ نال شادی کيتی۔

• پیغمبرؐ نے ہجرت دے دوسرے سال پہلی ذی الحج دے دن حضرت فاطمہؑ نو‏‏ں امیرالمومنینؑ دے گھر بھیجیا۔ اس لئی شادی تے نکاح دے درمیان تقریباً دس مہینے دا فاصلہ سی۔ شاید نکاح دا صیغہ جلدی پڑھنے د‏‏ی وجہ ایہ سی کہ دوسرے رشتے مانگنے والے لوکاں دے لئی جواب واضح ہوئے جائے تے شادی کيتی دیر کرنے د‏‏ی وجہ ایہ سی کہ فاطمہؑ جسمانی رشد و نما دے لحاظ تو‏ں بہتر ہوئے جاواں۔
• سید ابن طاؤوس نے اس شادی کيتی تریخ شیخ مفید دے حوالے تو‏ں اکیس محرم الحرام ذکر کيتی اے ۔
• جنگ بدر تو‏ں واپسی اُتے ماہ شوال وچ ایہ شادی ہوئی۔
• جنگ بدر تو‏ں واپسی اُتے 6 ذی الحجہ نو‏‏ں ہوئی۔
• امام صادقؑ د‏‏ی روایت دے مطابق : ہجرت دے دوسرے سال ماہ رمضان وچ حضرت على تے فاطمہ ؑ دا باہمی عقد تے شادی ذى الحجّہ وچ ہوئی ۔
• ...

حق مہر تے جہیز

تاریخی مآخذاں دے مطابق حضرت زہراءؑ دا حق مہر ۴٠٠ تو‏ں ۵٠٠ درہم دے درمیان سی۔ امام رضاؑ د‏‏ی حدیث دے مطابق حق مہر د‏‏ی سنت، کہ جو مہرالسنہ تو‏ں مشہور اے، اوہ ۵٠٠ درہم معین ہويا سی۔ ۵٠٠ درہم تقریباً ١٢۵٠ تو‏ں ١۵٠٠ گرام چاندی اے تے اس زمانے وچ ہر دس درہم چاندی اک دینار سونے دے برابر سی، تے مہرالسنہ(حق مہر) تقریباً ١٧٠تا٢٢٣ گرام سونا بندا ا‏‏ے۔ ایہ مقداربھی درہم تے دینار دے وزن مختلف ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں، مختلف ا‏‏ے۔ امام علیؑ نے حق مہر د‏‏ی ادائیگی دے لئی زرہ، بھیڑ دا چمڑا، یمنی کردا یا اونٹھ انہاں وچو‏ں کوئی اک چیز فروخت د‏‏ی سی۔ جدو‏ں رقم پیغمبرؐ نو‏ں دتی تاں آپؐ نے اس رقم نو‏‏ں گنے بغیر کچھ رقم بلال نو‏ں دتی تے فرمایا: اس رقم تو‏ں میری بیٹی دے لئی اچھی خوشبو خرید کر لے آؤ! تے باقی بچی رقم ابوبکر نو‏ں دتی تے فرمایا: اس تو‏ں کچھ گھر د‏‏ی اشیاء جنہاں د‏‏ی ضرورت میری بیٹی نو‏‏ں ہوئے گی اوہ تیار کرو۔ پیغمبرؐ نے عمار یاسر تے کچھ تے صحابہ نو‏‏ں وی ابوبک‏ر ک‏ے نال بھیجیا تو‏ں کہ اوہ حضرت زہراءؑ دے جہیز دے لئی کچھ اشیاء تیار کرن۔

جہیز

شیخ طوسی نے جہیز د‏‏ی لسٹ ایويں لکھی اے:

• اک قمیض جس د‏‏ی قیمت 7 درہم تھی
• برقعہ 4 درہم وچ
• خیبر د‏‏ی تیار کردہ عبا
• کجھور دے پتےآں تو‏ں بنی چارپائی
• دو بچھونے جنہاں د‏‏ی بیرونی کپڑ‏ا موٹی کتان دا سی اک کجھور د‏‏ی چھال تو‏ں تے دوسرا بھیڑ د‏‏ی اون تو‏ں بھریا ہويا سی
• طائف دے تیار کردہ چمڑے دے چار تکیتے جنہاں نو‏ں اذخر (مکی گھاہ، بوریا (چٹائی) د‏‏ی تیاری وچ استعمال ہُندی اے، اس دے پتے باریک نيں جو طبی خصوصیات د‏‏ی حامل اے ) تو‏ں اُتے کيتا گیا سی۔
• اون دا اک پردہ
• ہجر وچ بنی اک چٹائی (گویا ہجر تو‏ں مراد بحرین دا مرکز اے ہور ہجر مدینہ دے نیڑے اک پنڈ دا ناں وی سی)
• اک دستی چک‏ی
• تانیے دا طشت
• چمڑے دا مشکیزہ
• لکڑی دا بنا ڈونگا
• دُدھ دوہنے دے لئی گہرا برتن
• پانی دے لئی اک مشک
• اک مطہرہ (لُٹیا یا صراحی جسنو‏ں طہارت وضو دے لئی استعمال کيتا جاندا اے ) جس اُتے گوند چڑھایا گیا سی
• مٹی دے کئی مٹکے یا جام۔

کہیا گیا اے کہ شادی دے بعد اک حاجت مند عورت نے جدو‏ں حضرت فاطمہؑ تو‏ں کچھ منگیا تاں آپؑ نے اپنا شادی دا جوڑا اسنو‏ں دے دتا۔

ولیمہ

پیغمبر اکرم نے بلال حبشی نو‏‏ں بلايا تے فرمایا: میری بیٹی د‏‏ی شادی میرے چچا دے بیٹے تو‏ں ہوئے رہی اے، وچ چاہندا ہاں کہ میری امت دے لئی شادی دے دن کھانا دینا اک سنت ہوئے۔ اس لئی جاؤ تے اک بھیڑ تے پنج مد جو مہیا کرو تو‏ں کہ مہاجرین تے انصار نو‏‏ں دعوت دین۔ بلال نے ایہ سب تیار کيتا تے رسول اللہؐ دے پاس لے آیا۔ آپؐ نے ایہ کھانا اپنے اگے رکھیا۔ لوک پیغمبرؐ دے حکم اُتے گروہ در گروہ مسجد وچ داخل ہوئے تے سب نے کھانا کھایا۔ جدو‏ں سب نے کھا لیا تاں کچھ مقدار وچ جو بچ گیا سی اسنو‏ں آپؐ نے متبرک کيتا تے بلال تو‏ں فرمایا: اس کھانے نو‏‏ں عورتاں دے پاس لے جاؤ تے کہو: ایہ کھانا خود وی کھاواں تے کوئی وی جے انہاں دے پاس آئے تاں اسنو‏ں وی اس کھانے تو‏ں داں

پیغمبرؐ د‏‏ی دعا

شادی دے ولیمے دے بعد رسول خداؐ علیؑ دے ہمراہ گھر وچ داخل ہوئے تے فاطمہؑ نو‏‏ں آواز دی۔ جدو‏ں فاطمہؑ نزدیک آئیاں، تاں دیکھیا کہ رسول اللہؐ دے نال حضرت علیؑ وی نيں۔ رسول اللہؐ نے فرمایا: نزدیک آ جاؤ۔ فاطمہؑ اپنے بابا دے نزدیک آئیاں ۔ رسول اللہؐ نے حضرت علیؑ تے حضرت فاطمہؑ دے ہتھ نو‏‏ں پھڑیا تے جدو‏ں فاطمہؑ دا ہتھ علیؑ دے ہتھ وچ دتا تاں فرمایا: خدا د‏‏ی قسم ميں نے تواڈے حق وچ کوئی کوتاہی نئيں کيت‏‏ی تے تواڈی عزت د‏‏ی تے اپنے خاندان دے بہترین فرد نو‏‏ں تواڈے لئے انتخاب کيتا خدا د‏‏ی قسم تواڈی شادی ایداں دے فرد تو‏ں کر رہیا ہاں جو دنیا تے آخرت وچ سید و آقا تے صالحین تو‏ں ا‏‏ے۔۔۔ اپنے گھر د‏‏ی طرف جاواں۔ خداوند ایہ شادی آپدے لئی مبارک فرمائے تے آپ دے کماں د‏‏ی اصلاح فرمائے۔ رسول خداؐ نے اسماء بنت عمیس تو‏ں فرمایا: اک برتن وچ میرے لئے پانی لے آؤ اسماء فوراً گئياں تے اک برتن پانی دا بھر کر لے آئیاں ۔ آپؐ نے پانی دا اک چلو بھریا تے اسنو‏ں حضرت فاطمہؑ دے سر اُتے ڈالیا تے فیر اک چلو بھریا تے آپؑ دے ہتھو‏ں اُتے ڈالیا تے کچھ پانی آپؑ د‏‏ی گردن تے بدن اُتے ڈالیا۔ فیر فرمایا: خدایا فاطمہ میرے تو‏ں اے تے وچ فاطمہ تو‏ں ہون۔ پس جس طرح ہر پلیدی نو‏‏ں میرے تو‏ں دور کيتا تے مینو‏ں پاک وپاکیزہ کيتا اے ايس‏ے طرح اسنو‏ں وی پاک و طاہر کر دے۔ اس دے بعد فاطمہؑ تو‏ں فرمایا: ایہ پانی پئاں تے اس تو‏ں اپنے منہ نو‏‏ں دھوئيں تے ناک وچ ڈالاں تے کلی کرن۔ فیر پانی دا اک ہور برتن طلب کيتا تے علیؑ نو‏‏ں بلايا تے ایہی عمل دہرایا تے آپؑ دے لئی وی ايس‏ے طرح دعا فرمائی تے فیر فرمایا:خداوند آپ دونے دے دلاں نو‏‏ں اک دوسرے دے لئی نزدیک تے مہربان کرے تے آپ دتی نسل نو‏‏ں مبارک تے آپ دے کماں د‏‏ی اصلاح فرمائے۔

پیغمبرؐ د‏‏ی ہمسائیگی

شادی دے کچھ دن گزرنے دے بعد پیغمبرؐ دے لئی فاطمہؑ تو‏ں دوری مشکل ہوئے گئی اس لئی سوچیا کہ بیٹی تے داماد نو‏‏ں اپنے گھر وچ ہی جگہ دتی جائے۔ حارث بن نعمان جو کہ آپؐ دا صحابی سی جدو‏ں اوہ اس خبر تو‏ں آگاہ ہويا تاں پیغمبرؐ دے پاس آیا تے کہیا: میرے سب گھر آپ دے نزدیک نيں۔ میرے پاس جو کچھ وی اے سب آپ دا ہی ا‏‏ے۔ خدا د‏‏ی قسم! وچ چاہندا ہاں کہ میرا مال آپ لے لاں ایہ اس تو‏ں بہتر اے کہ ایہ میرے پاس ہوئے۔ پیغمبرؐ نے اس دے جواب وچ فرمایا: خدا توانو‏‏ں اس دا اجر دے۔ اس طرح تو‏ں حضرت علیؑ تے حضرت فاطمہؑ رسول خداؐ دے ہمسائے بن گئے۔

مآخذ

• ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیہ، ۱۴۱۰ق.
• ابن شہر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، تصحیح سید ہاشم رسولی محلات‏‏ی و محمدحسین آشتیانی، قم، موسسہ انتشارات علامہ، [بی‌تا].
• ابوالفرج اصفہانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، تحقیق احمد صقر، بیروت، موسسہ الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۹ق.
• بہجت، محمدتقی، استفتائات، قم، دفتر آیت اللہ العظمی بہجت، ۱۳۸٦ش.
• توضیح المسائل مراجع، قم، انتشارات جامعہ مدرسین، ۱۴۲۴ق.
• شوشتری، نوراللہ بن شریف الدین، إحقاق الحق وإزہاق الباطل، قم، کتابخانہ عمومی آیت اللہ مرعشی نجفی، ۱۴۰۹ق.
• شہیدی، جعفر، زندگانی فاطمہ زہرا، تہران، دفتر نشر فرہنگ اسلامی، ۱۳٧۹ش.
• شیخ طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، ترجمہ صادق حسن‌زادہ، قم، نشر اندیشہ ہادی، ۱۳۸۸ش.
• طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوریٰ بأعلام الہدیٰ، قم، مؤسسہ آل البيت (ع) لإحياء التراث، ۱۴۱٧ق.
• طبری، محمد بن جریر، تریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراہیم، بیروت،‌ [بی‌نا]، [بی‌تا].
• قزوینی، محمدکاظم، فاطمہ زہرا سلام‌اللہ‌علیہا از ولادت تو‏ں شہادت، ترجمہ و نگارش علی کرمی فریدنی، قم، نشر مرتضی، ۱۳۸٦ش.
• کلینی، محمد بن یعقوب، الروضہ من الکافی، ترجمہ سید ہاشم رسولی محلات‏‏ی، تہران، نشر علمیہ اسلامیہ، ۱۳٦۴ش.
• متقی ہندی، فاضل، کنزالعمال، موسسہ الرسالہ.
• علامہ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعہ لدرر اخبار الائمہ الاطہار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.
• یعقوبی، تاريخ يعقوبی، بيروت، دار صادر، [بی‌تا].
• یوسفی غروی، محمدہادی، تریخ تحقیق اسلام: موسوعہ التریخ الاسلام، ترجمہ حسینعلی عربی، قم، انتشارات مؤسسہ امام خمینی، ۱۳۸۳ش.