حملہ اولی
حملہ اولی 61 ھ وچ کربلا دے مقام اُتے عاشور دے دن نواسہ رسول شید الشہداء حسین ابن علی علیہ السلام دے مختصر قافلے اُتے ہزاراں یزیدی افواج دا نا جوانمردانہ دھاوا حملہ اولی کہلاندا اے۔
حقیقتًا تریخ دا ایہ یادگار تے حیرت انگیز واقعہ اے کہ تِیہہ ہزار فوج دے مقابلہ اُتے بہتر یا زیادہ توں زیادہ سو ڈیڑھ سو نفوس ہاں تے اوہ وی تن دن دے بھوکے پیاسے تے اس دے باوجود اوہ فوجِ کثیر اس جماعتِ قلیل توں نقصان اُتے نقصان تے شکست اُتے شکست اٹھائے تے اس دے بنائے کچھ نہ بنے۔صبح توں دوپہر دے نیڑے تک دا وقت آجائے تے حسینی جماعت دی صف مثل اک مضبوط و محکم آھنی دیوار دے سامنے موجود رھے۔اس دے برخلاف افواجِ یزید وچ اضطراب و بدنظمی دے آثار نمایاں ہاں تے اوہ کسی اک طریقہ جنگ اُتے قائم نہ رہ سکن۔راوی دا بیان اے کہ اصحابِ حسین علیہ السلام نے سخت جنگ کيتی تے انہاں وچ دے سواراں نے جو تعداد وچ صرف بتِیہہ (32) سن لشکرِ یزید اُتے تابڑ توڑ حملے کیتے تے اوہ جس صف اُتے حملہ کردے سن اسکو منتشر کردیندے سن ۔چنانچہ جدوں عزرہ بن قیس نے جو لشکریزید دے سواراں دی فوج دا افسر سی ایہ دیکھیا تاں اس نے عمر بن سعد دے پاس عبدالرحمٰن بن حصین نوں ایہ پیغام دے کے بھیجیا کہ 'آپ دیکھدے نيں کہ اج صبح توں اس چھوٹی سی جماعت دے ہتھوں میری فوج دی کیہ حالت اے ؟اب آپ پیاداں دی فوج تے تیراندازےآں دے دستےآں نوں بھیجئے کہ اوہ مقابلہ کرن' لشکریزید کےلئی کس درجہ شرم دا مقام سی کہ اس دے سواراں دا افسر ہمت ہار چکيا سی تے کھلے ہوئے لفظاں وچ اقرارِ شکست کرلیا۔اس دے بعد پیاداں دی طرف رجوع کيتا گیا تے شبث بن ربعی نوں پیادہ فوج دا افسر سی عمر سعد دا ایہ تہدیدی پیغام پہنچیا کہ تسيں اگے کیوں نئيں بڑھدے مگر اس نے حقارت آمیز جواب دتا کہ 'افسوس اے اس مسانوں سر کرنے کےلئی سواراں دی اِنّی وڈی فوج ناکافی سمجھی جائے تے میرے ایداں دے وڈے سردار نوں زحمت دتی جائے تے فیر تیراندازےآں دی وی ضرورت محسوس ہورھی ہو کيتا میرے سوا کوئی تے اس مسانوں سر کرنے کےلئی نئيں ملدا؟یہ سنکر مجبورًا عمر سعد نے حصین بن تمیم نوں ايسے فوج دے نال جو قادسیہ دی سرحد وچ ناکہ بندی دی غرض توں تعینات رہ چکی سی پنج سو تیراندازےآں دے وادھا دے نال مامور کيتا کہ اوہ اگے ودھے تے خیمہ حسینی دے نزدیک جاکے کولوں انہاں اُتے تیراں دا مینہ برسائے۔
فنِ جنگ دے واقف کار اچھی طرح جاندے نيں کہ تیراں دی زد کےلئی اک محدود فاصلہ درمیان وچ ہونا ضروری اے ۔مقررہ فاصلہ توں زیادہ تیراندازی اک طرح نال ہوئی فائراں دی حیثیت رکھدی اے جس توں گزند نہ پہنچنے دا قوی امکان ہُندا اے مگر تھوڑی مسافت توں تیراں دی ہنگامہ خیز بارش اک بےپناہ حملہ اے ۔جس توں محفوظ رھنے کےلئی نہ فنونِ جنگ کم دے سکدے نيں نہ شجاعت و جراءت۔ ايسے لئی ایہ اک مسلمہ حقیقت اے کہ ایہ بزدلانہ طریقہ جنگ اے تے شجاعانِ روزگار کےلئی ننگ۔ایہ ظاھر اے کہ اصلی لشکر گاھ دو متخاصم فریقاں دے اک دوسرے توں کافی فاصلہ اُتے ہُندے نيں یقینًا ايسے صورت اُتے کربلا وچ وی سن ۔
دونے لشکراں دی صف آرائی وی اس طریقہ اُتے ہُندی اے کہ درمیان وچ کافی وسیع مصاف باقی رھے تے ایہ مسافت وی کچھ کم نئيں ہُندی اے ۔پہلی مرتبہ دے تیراں دی بارش دا عنوان ایہ سی کہ عمر سعد نے اپنے لشکر ہی توں جس دتی صف آرائی ہوچکی سی تیر چلایا تے ايسے دے نال اس دے لشکر والےآں نے وی تیر رھا کیتے لہذا انہاں تیراں توں جماعتِ حسینی دا کوئی خاص نقصان نئيں ہويا سی تے نہ ہونا چاھیئے سی سوا اس دے کہ انہاں دے ذریعہ توں اعلانِ جنگ ہوگیا۔اور عملی طور توں حرب و ضرب شروع ہوگئی۔مگر اس وقت جس طریقہ توں تیراندازی مقصود تھیاس دتی نوعیت بالکل مختلف سی اس لئی کہ اس مرتبہ پورے طور توں جماعتِ حسینی نوں زد اُتے لیا کے تیر برسائے جارھے سن ۔ظاھر اے کہ تیر دی زد توں ڈھل یا ہور و شمشیر دے ذریعہ تحفظ ممکن نئيں اے ۔البتہ تیر نوں خالی دے کے اس توں بچا سکدا اے مگر ایہ ايسے وقت کارگر ہوسکدا اے جدوں اِدھر اُدھر تیراں دی زَد توں خالی جگہ موجود ہو لیکن تصور وچ اس منظر نوں سامنے لیایا جائے کہ صرف سو ڈیڑھ سو نفوس اُتے مشتمل جماعتِ حسینی صف باندھے ایستادہ اے تے انہاں دے مقابلہ وچ ہزاراں دی تعداد وچ اک فوج آکے کھڑی ہوجاندی اے تے تیر برسانا شروع کردی اے تاں اوہ کِنّی دیر زیادہ دور تک پھیلی ہوئی ہوئے گی تے جباس دتی طرف توں اک مرتبہ مجموعی طور اُتے یک جہت تے اسيں آھنگ ہوکے اک نشانہ اُتے اک ہی مرکز نوں سامنے رکھے ہوئے بہت دور توں نئيں بلکہ نیڑے توں تیر برسائے جارھے نيں تاں کيتا اس وچ کوئی شک ہوسکدا اے کہ انہاں تیراں نے اک عظیم سیلاب اک وڈے طوفان ، اک تیز آندھی یا لوھے دی اک چادر دی طرح چپ و راست ہر طرف توں اس مختصر جماعت نوں ڈھانپ لیا ہوئے گا تے اس دے جسم دا کوئی حصہ ایسا باقی نہ ہوئے گا جو انہاں تیراں دی زَد وچ نہ آندا ہو۔مگر انصارِ حسین علیہ السلام نے اس بے پناہ تیراں دے سیلاب دا ایويں مقابلہ کيتا کہ تلواراں سونت لاں تے لوھے دی انہاں چادراں نوں اپنے سیناں توں ریلدے ہوئے دشمن دی فوج اُتے جا پئے تے اس وچ در آکے شمشیرزنی کرنے لگے۔
ایہی اوہ عظیم الشان حملہ تے گھمسان دی جنگ اے جو تاریخاں وچ "حملہ اولٰی" دے ناں توں مذکور اے تے ایہ ظُہر توں اک دو گھنٹہ پہلے دا واقعہ اے۔
اصحابِ حسین علیہ السلام نے فیر دشمن نوں شکست دتی تے فوج نوں پسپا کيتا مگر اس حملہ دا نتیجہ خود جماعتِ حسینی کےلئی وی بہت دردانگیز ثابت ہويا چنانچہ جس وقت میدان صاف ہويا تے گرد و غبار دور ہويا تاں معلوم ہويا کہ ایہ مختصر تعداد تے زیادہ مختصر ہوچکی سی اس لئی کہ پنجاہ آدمی انصارِ حسین علیہ السلام وچوں درجہ شہادت اُتے فائز ہوئے سن جنہاں وچوں بعض تیراں دا نشانہ بنائے گئے سن تے بعض جنگِ مغلوبہ وچ شہید کیتے گئے سن ۔اس دے علاوہ جِنّے گھوڑے اصحابِ حسین علیہ السلام دی سواری وچ سن اوہ سب ختم کردتے گئے سن تے چند اصحابِ حسین علیہ السلام وی جو سوار سن ہن پیادہ ہوگئے سن ۔چنانچہ حُر بن یزید ریاحی وی جنکا گھوڑا اس توں پہلے ہی زخمی ہو چکيا سی ہن پیادہ ہوگئے جس دا تذکرہ انہاں دے دشمن ایوب بن مشرح خیوانی نے اس طرح کيتا اے کہ وچ ہی اوہ شخص سی جس نے حُر دے گھوڑے نوں پے کيتا۔ بس ميں نے اک تیر ایسا لگایا کہ فرس تھرا کر زمین اُتے گرگیا تے حُر شیر دی مانند جست کرکےاس دتی پشت توں علیحدہ ہوئے۔تلوار ہتھ وچ لئی ہوئے تے اس مضمون دا شعر پڑھ رھے سن کہ
"اگر تسيں نے میرا گھوڑا پے کرڈالیا
تو کوئی حرج نئيں
میں اک شریف انسان دا فرزند ہاں
تے شیر توں زیادہ شجاعت دا مالک
ھاں"
دوسرے مشاھد دا بیان اے کہ انہاں دا سا ميں نے دوسرا شمشیرزنی کرنے والا نئيں دیکھیا۔
اس حملہ دے تھلے جو پنجاہ انصارِ حسین علیہ السلام شہید ہوئے انہاں وچ نئيں کہیا جاسکدا کہ کون پہلے شہید ہويا تے کون بعد وچ ، اس لئی انہاں دے حالات و واقعات حروفِ تہجی دی ترتیب توں درج کیتے جاندے نيں۔
- ادھم بن امیہ عبدی بصری
قبیلہ عبد قیس توں بصرہ دے باشندہ سن ۔بصرہ وچ اک سواݨی سن ماریہ بنت منقذ عبدیہ جو شیعہ علی علیہ السلام تے محبِ اھلبیت نبوت علیھم السلام سن تے انہاں دے مکان اُتے اکثر شیعان علی علیہ السلام دا اجتماع ہُندا رھدا سی۔جدوں امام حسین علیہ السلام نے مکہ معظمہ توں کوفہ دی روانگی دا قصد کيتا تے ابن زیاد بصرہ توں کوفہ دی گورنری اُتے مامور ہويا تے بصرہ دے نويں گورنر دی جانب توں ناکہ بندی دا انتظام ہويا تاکہ کوئی شخص نصرتِ حسین علیہ السلام کےلئی بصرہ توں نہ جانے پائے تاں ماریہ عبدیہ دے مکان اُتے یزید بن ثبیط قیسی نے نصرتِ حسین علیہ السلام دی غرض توں کوفہ دی طرف جانے دا عزم ظاھر کيتا۔ چونکہ صریحی طور اُتے انہاں دا ایہ مقصد خطرے توں خالی نہ سی کچھ زیادہ لوک انہاں دے اس عزم توں اسيں آھنگ نہ ہوئے فیر وی یزید بن ثبیط دے دو فرزند تے چار دوسرے افراد اوہ سن جنہاں نے انہاں دے نال اتحادِ عمل کيتا۔ چنانچہ انہاں سب نے اپنی جاناں اُتے کھیل کر مقام ابطح اُتے جو کہ مکہ معظمہ ہی دی حدود وچ سی امام (ع) دی ہمراھی اختیار کيتی۔ان ہی چار لوک وچ اک ادھم بن امیہ عبدی وی سن جو روزِعاشور حملہ اولٰی وچ درجہ شہادت اُتے فائز ہوئے۔
- امیہ بن سعد بن زید طائی
قبیلہ طے دے بہادر ، جنگ آزما تے شہسوار سن ۔امام علی ابن ابی طالب بن ابی طالب علیھما السلام دے اصحاب وچ محسوب ہُندے سن تے آپ (ع) دے نال جنگِ صفین وچ شرکت وی کيتی سی تے کارِ نمایاں انجام دتا سی۔اس دے بعد انہاں دا کوفہ وچ قیام رھا۔جدوں امام حسین علیہ السلام دے کربلا وچ پہنچنے دی خبر ہوئی تاں گفتگوئے صلح دے دوران وچ کِسے عنوان توں کوفہ توں کربلا پہنچے تے امام (ع) دی ہمراھی اختیار کيتی ایتھے تک کہ حملہ اولٰی وچ شہید ہوئے۔
- جابر بن حجاج تیمی
قبیلہ تیم اللہ بن ثعلبہ وچوں عامر بن نہشل تیمی دے آزاد کردہ غلام سن ۔کوفہ دے باشندہ تے شہسوار سن ۔پہلے جناب مسلم بن عقیل علیہ السلام دی حمایت کےلئی کمر بستہ ہوئے سن مگر حالات دے ناسازگار ثابت ہونے دے بعد مثل دوسرے بوہت سارے افراد دے اوہ وی اپنے قبیلہ وچ روپوش ہوگئے سن ۔جدوں امام (ع) دے کربلا وچ وارد ہونے دی اطلاع ہوئی تاں اوہ عمر سعد دی فوج دے نال کربلا پہنچے تے خفیہ طریقہ اُتے اس توں علیحدہ ہوکے انصارِ امام حسین علیہ السلام وچ شامل ہوگئے تے حملہ اولٰی وچ درجہ شہادت اُتے فائز ہوئے۔
کوفہ دے باشندہ ، بہادر تے شجاع سن ۔جنگِ صفین وچ امام علی ابن ابی طالب بن ابی طالب علیھما السلام دے نال جہاد وچ شریک ہوئے سن ۔حضرت مسلم بن عقیل علیہ السلام دی نصرت کےلئی کمر بستہ ہوئے سن مگر حالات دی ناسازگاری دے بعد اوہ وی اپنے قبیلہ وچ روپوش ہوگئے تے جدوں امام حسین علیہ السلام کربلا وچ پہنچ چکے تاں اوہ وی کسی نہ کسی صورت توں کوفہ توں آکے انصارِ حسین علیہ السلام وچ شامل ہوئے تے حملہ اولٰی وچ درجہ شہادت اُتے فائز ہوئے۔
- جنادہ بن کعب بن حارث انصاری خزرجی
امام حسین علیہ السلام دی ہمراھی وچ مکہ معظمہ توں متعلقین سمیت آئے تے حملہ اولٰی وچ درجہ شہادت اُتے فائز ہوئے۔
قبیلہ بنی تیم وچ سکونت رکھدے سن اس لئی ايسے قبیلہ دی طرف منسوب ہُندے سن تے جدوں کوفہ دے تمام قبیلے امام حسین علیہ السلام دے خلاف جنگ کرنے کےلئی بھیجے جارھے سن تاں اوہ وی قبیلہ بنی تیم دے نال عمر سعد دی فوج وچ شامل ہوکے میدانِ کربلا تک پہنچے تے جدوں امام حسین علیہ السلام دے پیش کردہ شرائطِ صلح نامنظور کردتے گئے تے جنگ دا ہونا قطعی قرار پاگیا تاں اوہ ايسے قبیلہ دے چند دوسرے افراد دے نال شب دے وقت عمر سعد دی فوج توں جدا ہوکے رفقائے امام (ع) دی جانب آگئے تے حملہ اولٰی وچ درجہ شہادت اُتے فائز ہوئے۔
شجاعانِ روزگار وچوں عابد و زاھد سن اکثر لڑائیاں وچ کارِ نمایاں انجام دے چکے سن ۔ان دے مذھبی احساس تے ثبات و استقلال دا اس واقعہ توں اندازہ ہوجاندا اے کہ اوہ قلعہ بحبر دا محاصرہ کرنے والےآں وچ شامل سن جدوں مرتدین نوں اس قلعہ توں باھر کڈ کے قتل کيتا جانے لگیا تاں حارث نے اپنے حقیقی چچا اُتے حملہ کيتا۔ اس نے کہیا 'ماں تاں تواڈا چچا ہاں' حارث نے جواب دتا کہ "مگر اللہ میرا پروردگار اے اوراس دا حکم مقدم اے " کربلا وچ اوہ وی عمر سعد دی فوج وچ داخل ہوکے پہنچے سن لیکن شرائطِ صلح دے نامنظور ہونے دے بعد اس توں علیحدہ ہوکے اصحابِ حسین علیہ السلام دے نال ہوگئے تے روزِ عاشور حملہ اولٰی وچ درجہ شہادت اُتے فائز ہوئے۔
ان دے والد بنہان حضرت حمزہ بن عبدالمطلب علیھما السلام دے غلام ، بہادر تے شہسوار سن ۔جنگ اُحد وچ جناب حمزہ علیہ السلام دی شہادت واقع ہوئی۔اس دے دو برس بعد بنہان نے دنیا توں رحلت کيتی۔اس توں بعد توں حارث نے جناب امیر علیہ السلام دی خدمت وچ رھنا اختیار کيتا تے فیر امام حسن علیہ السلام تے امام حسین علیہ السلام دی خدمت وچ رھے۔جدوں امام حسین علیہ السلام نے مدینہ توں ہجرت فرمائی تاں حارث وی ہمراہ رھے تے روزِ عاشور حملہ اولٰی وچ درجہ شہادت اُتے فائز ہوئے۔
- حباب بن حارث
ابن شہر آشوب نے حملہ اولٰی دے شہداء وچ انہاں دا وی ناں درج کيتا اے حالات بالکل معلوم نئيں ہوئے۔
- حباب بن عامر بن کعب تیمی
قبیلہ تیم اللات بن ثعلبہ وچوں کوفہ دے باشندہ شیعہ علی علیہ السلام سن تے جناب مسلم بن عقیل علیہ السلام دی بیعت کيتی تھی۔جناب مسلم علیہ السلام دی شہادت دے بعد اوہ اپنے قبیلہ وچ روپوش ہوگئے۔جدوں امام حسین علیہ السلام دی کوفہ دی جانب روانگی دی اطلاع انہاں نوں ہوئی تاں اوہ خفیہ طور اُتے کوفہ توں باھر نکلے تے راہ وچ امام حسین علیہ السلام دی خدمت وچ پہنچ کے ہمراہ رکاب ہوئے ایتھے تک کہ روزِ عاشور حملہ اولٰی وچ درجہ شہادت اُتے فائز ہوئے۔
پورا ناں و نسب حبشۃ بن قیس بن سلمۃ بن طریف بن ابان بن سلمۃ بن حارثہ ہمدانی نہمی سی۔حافظ ابن حجر دا بیان اے کہ انہاں دے دادا سلمۃ بن طریف صحابہ پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم وچوں سن تے خود حبشۃ بن قیس راوی حدیث سن ۔روزِ عاشور حملہ اولٰی وچ درجہ شہادت اُتے فائز ہوئے۔
قبیلہ بنی سعد بن تیم وچوں بصرہ دے باشندہ سن ۔امام حسین علیہ السلام نے مکہ معظمہ توں روانگی دے موقع اُتے چند خطوط رؤسائے بصرہ دے ناں روانہ فرمائے سن جنہاں وچوں اک مسعود بن عمرو ازدی دے ناں سی۔مسعود نے اپنے قبیلہ دے تمام اقوام بنی تمیم ، بنی حنظلہ ، بنی سعد تے بنی عامر نوں مجتمع کرکے اک تقریر دی جس وچ انہاں نوں نصرتِ امام حسین علیہ السلام اُتے آمادہ کرنا چاھا۔جس دے نتیجہ وچ اک جماعت نے نصرتِ امام (ع) دا وعدہ کيتا۔ مسعود نے اک خط امام (ع) دے ناں تحریر کيتا جس وچ حضرت دی تشریف آوری عراق اُتے اظہارِ مسرت کردے ہوئے ایہ لکھیا سی کہ ميں نے بنی تمیم تے بنی سعد نوں تمام تر آپ (ع) دی نصرت اُتے آمادہ کرلیا اے تے اوہ سب آپ (ع) اُتے اپنی جان نثار کرن گے۔ایہ خط حجاج بن زید سعدی دے ہتھ روانہ کيتا گیا سی۔چنانچہ اوہ کربلا وچ آکے امام (ع) دی خدمت وچ حاضر ہوئے تے حملہ اولٰی وچ درجہ شہادت اُتے فائز ہوئے۔
اصحابِ امام علی ابن ابی طالب علیہ السلام وچوں سن تے حضرت امیر علیہ السلام دے زمانہ خلافت وچ کوفہ وچ پولیس دے افسر دی حیثیت رکھدے سن اوہ میدانِ کربلا وچ عمر سعد دی فوج دے نال آئے سن مگر گفتگوئے مصالحت دے ناکام ہونے اُتے مخفی طریقہ توں شب دے وقت اصحابِ حسین علیہ السلام وچ شامل ہوگئے تے حملہ اولٰی وچ درجہ شہادت اُتے فائز ہوئے۔
ابن شہر آشوب نے انہاں دا ناں وی حملہ اولٰی دے شہداء وچ ذکر کيتا اے ۔حالات معلوم نئيں!!
اصحاب ِرسول (ص) وچوں راوئ حدیث سن تے بیعتِ رضوان دے شرف توں بہرہ اندوز ہوئے سن ۔صلحِ حدیبیہ دے بعد جنگِ خیبر وچ شریکِ جہاد وی ہوئے سن ۔شجاعت انہاں دی ممتاز صفت تے نمایاں جوھر سی تے اھلبیتِ رسول علیھم السلام دی محبت انہاں کےلئی سرنامہ اعزاز۔جدوں زیاد بن ابیہ معاویہ دی طرف توں کوفہ دا گورنر سی تے عمرو بن الحمق الخزاعی نےاس دتی مخالفت دا عَلم بلند کيتا سی تاں زاھر وی انہاں دے نال سن ۔جدوں معاویہ نے عمرو بن الحمق دی گرفتاری دا حکم بھیجیا تاں زاھر دے ناں وی وارنٹ جاری ہويا سی مگر اوہ روپوش ہوگئے تے قبضہ وچ نہ آسکے۔ سنہ 60ھ وچ حجِ بیت اللہ الحرام توں شرفیاب ہوئے۔اسی سلسلہ وچ امام حسین علیہ السلام نال ملاقات ہوئی تے اوہ اصحابِ حسین علیہ السلام وچ شامل ہوگئے۔ایتھے تک کہ امام (ع) دی ہمراھی وچ کربلا آئے تے روزِ عاشور حملہ اولٰی وچ شہید ہوئے۔اصحابِ آئمہ وچوں محمد بن سنان زاھری متوفی سنہ 220ھ جو امام علی الرضا علیہ السلام تے امام محمد تقی علیہ السلام دے رواة وچوں سن انہاں دی نسل توں سن ۔
- زبیر بن بشر خثعمی
حملہ اولٰی دے شہداء وچ انہاں دا وی شمار اے ۔حالات معلوم نئيں!!
- زہیر بن سلیم بن عمروازدی
شبِ عاشور جدوں لشکرِ یزید نے امام حسین علیہ السلام نوں شہید کرنے دا قطعی فیصلہ کرلیا تاں اوتھے توں نکل کے اصحابِ حسین علیہ السلام دی طرف آگئے تے آپ (ع) دی نصرت کردے ہوئے حملہ اولٰی وچ شہید ہوئے۔
- سالم مولٰی عامر بن مسلم العبدی
اپنے مالک دے نال ايسے قافلہ وچ جو یزید بن ثبیط قیسی دے نال بصرہ توں مقام ابطح وچ پہنچیا سی امام حسین علیہ السلام دی خدمت وچ حاضر ہوئے تے روزِ عاشور حملہ اولٰی وچ شہید ہوئے۔
- سلیم
امام حسین علیہ السلام دے باوفا غلام سن تے کربلا وچ نصرتِ امام حسین علیہ السلام دا حق ادا کردے ہوئے حملہ اولٰی وچ شہید ہوئے۔
- سوار بن ابی عمیر نہمی *<
سوار بن منعم بن حابس بن ابی عمیر بن نہم الھمدانی النہمی راویانِ حدیث وچوں سن ۔امام حسین علیہ السلام دے کربلا پہنچنے دے بعد گفتگوئے صلح دے دوران وچ کربلا پہنچے سن ۔روزِ عاشور حملہ اولٰی وچ نصرتِ حسین علیہ السلام وچ جنگ دا شرف حاصل کيتا ایتھے تک کہ زخمی ہوکے گر گئے۔دشمن انہاں نوں گرفتار کرکے عمر سعد دے پاس لے گئے۔اس نے چاھا کہ انہاں نوں قتل کرادے مگر انہاں دے اسيں قبیلہ سپاھی مانع ہوئے تے انہاں نوں بچا کر اپنے نال لے گئے لیکن اوہ زخمی اِنّے ہوچکے سن کہ جانبر نہ ہوسکے تے چھ مہینے تک انہاں زخماں دی تکالیف وچ مبتلا رھنے دے بعد انتقال کيتا۔
- سیف بن مالک عبدی
قبیلہ عبد قیس وچوں بصرہ دے باشندہ تے انہاں شیعانِ علی علیہ السلام وچوں سن جو ماریہ بنت منقذ عبدیہ دے مکان اُتے مجتمع ہويا کردے سن ۔یزید بن ثبیط قیسی دے نال نصرتِ امام حسین علیہ السلام کےلئی روانہ ہوئے تے مقام ابطح اُتے آپ (ع) دی خدمت وچ حاضر ہوئے تے حملہ اولٰی وچ درجہ شہادت اُتے فائز ہوئے۔
- شبیب بن عبداللہ
حارث بن سریع ہمدانی جابری دے غلام ، صحابئ رسول (ص) تے امام علی ابن ابی طالب بن ابی طالب علیھما السلام دے نال جمل ، صفین تے نہروان تِناں لڑائیاں وچ شرکت دا شرف حاصل کیتے ہوئے سن ۔کوفہ دے باشندہ سن تے کربلا وچ سیف بن حارث بن سریع تے مالک بن عبد بن سریع دونے آقازاداں دی معیت وچ امام حسین علیہ السلام دی خدمت وچ پہنچے سن ۔روزِ عاشور حملہ اولٰی وچ شہید ہوئے۔
- شبیب بن عبداللہ نہشلی
طبقہ تابعین وچوں امام علی ابن ابی طالب علیہ السلام دے اصحاب محسوب ہُندے سن تے آپ (ع) دے نال تِناں لڑائیاں وچ شریک ہوئے سن ۔فیر امام حسن علیہ السلام تے انہاں دے بعد امام حسین علیہ السلام دے اصحاب وچ تے آپ (ع) دے مخصوصین وچ سمجھے جاندے سن ۔جدوں امام حسین علیہ السلام نے مدینہ چھڈیا تے سفرِ غربت اختیار کيتا تاں شبیب بن عبداللہ وھاں توں آپ (ع) دے ہمراہ رکاب رھے ایتھے تک کہ کربلا وچ حملہ اولٰی وچ شہید ہوئے۔
- ضرغامہ بن مالک تغلبی
انہاں نے کوفہ وچ جناب مسلم بن عقیل علیہ السلام دی بیعت کيتی تے انہاں دے شہیدہونے دے بعد اوہ وی روپوش ہوگئے۔فیر عمر سعد دی فوج دے نال میدانِ کربلا پہنچے تے پوشیدہ طریقہ اُتے اصحابِ حسین علیہ السلام دے نال ملحق ہوگئے۔ایتھے تک کہ کہ حملہ اولٰی وچ درجہ شہادت اُتے فائز ہوئے۔
- عامر بن مسلم عبدی بصری
بصرہ دے باشندہ، انہاں شیعانِ علی علیہ السلام وچوں سن جو ماریہ بنت منقذ دے مکان اُتے جمع ہويا کردے سن ۔یزید بن ثبیط قیسی دے نال اوہ وی نصرتِ امام (ع) کےلئی روانہ ہوئے تے مقامِ ابطح اُتے آپ (ع) دی خدمت وچ پہنچے۔فیر روزِ عاشور حملہ اولٰی وچ شہید ہوئے۔۔