بولی تے سبھیاچار

انتر-سنبندھ

بھاشا تے سبھیاچار دوویں منکھ دوارا سرجت سسٹم ہن۔ سموہک اوچیتن دا دوہا دی سرجن پرکریا وچ بھارو رول ہوے۔ بھاشا تیوں بنا سبھیاچار دی کلپنا وی نہیں کیتی جا سکدی۔ سبھیاچار سرو-ویاپک ہے، پر ہر منکھی سماج دا اپنا سبھیاچار ہندا ہے۔ ایہہ دیوویں لچھن بھاشا دے وی ہن اتے ایہناں دوہاں نوں سنبھوَ بناؤن وچ بھاشا دا اپنا رول ہے ۔ سبھیاچار دے دوجے مہتوپورن لچھن ہن کہ ایہہ سانجھا کیتا جاندا ہے، سنچت ہیو سکدا ہے، پیڑھی در پیڑھی اگے توریا جا سکدا ہے۔ ایہہ سارے لچھن بھاشا راہیں ہی سنبھوَ ہو سکدا ہے ۔ پدارتھک وستاں دے روپ وچ سنچت ہویا سبھیاچار وی بھاشا دے مادھئم راہیں ویاکھیا پاؤندا ہے ۔ کسے جن-سموہ دے اتہاس وچ جو کجھ واپردا ہے، اس دا پرتبمب اس دی بھاشا وچونں لبھیا جا سکدا ہے۔ اسے لئی بھاشا نوں سمبنندھت سبھیاچار دا مہافزکھانا کیہا جاندا ہے ۔ بھاشا کسے سبھیاچار دا مواپھجکھانا ہی نہی سگوں باہرلے یتھارتھ نوں گرہن کرن دی ودھی اتے گرہن کیتے یتھارتھ نوں پرگٹ کرن دے پرواگاں نوں وی پیش کردی ہے ۔ ڈاکٹر. جیت سنگھ جوشی , سبھیاچار اتے لوکدھارا دے مول سروکار , پرکاشن لاہور بکّ شاپ ، پنہ نن:178 بھاشا اتے سبھیاچار منکھ دی سماجک پیداوار ہن۔کنکِ سماج ہی سبھیاچار اتے بھاشا نوں ارتھ پردان کردا ہے۔بھاشا اتے سبھیاچار پیڑھی در پیڑھی گرہن کیتے جان والے ورتارے ہن۔اتھوں تک کہ بھاشا دا سسٹم خود مختیار ہندا ہویا وی سبھیاچار سسٹم دے انترگت ہی ارتھ رکھدا ہے۔کنکِ بھاشا اتے سبھیاچار دا اپنا - اپنا سسٹم ہے۔ بھاشا اتے سبھیاچار وچ پرورتن آؤنا وی لازمی ہندا ہے۔بھاشا اتے سبھیاچار دے پرورتن دے کارن تاں وکھ -وکھ ہندے ہن پر ایہہ کارن اک دوجے نوں پربھاوت ضرور کردے ہن تے ونّ سونے سبھیاچار نوں گرہن کرن اتے اگلی پیڑھی لئی اسدا سنچار کرن لئی بھاشا اندر وی ونّ سونتا دا گن پیدا ہو جاندا ہے۔سبھیاچار دے 'سبھیاچاریکرن'اتے انش پاسار جہے عمل بھاشا نوں وی پربھاوت کردے ہن ۔ سبھیاچاریکرن اتے سبھیاچارک انش پاسار دے عمل دوران دوجے سبھیاچاریکرن'اتے دی شبداولی ستھانک بھاشا وچ شامل ہندی رہندی ہے ۔ایؤ بھاشا دا کھیتر پوری ترھا پربھاوت ہندا ہے۔بھاشا سبھیاچار نال دوہرا سنبندھ رکھدی ہے ۔کسے وی سبھیاچار نوں جانن، اسدا اتہاس لکھن اتے لکھے اتہاس نوں سنبھالن ورگے کارج بھاشا راہی ہی سنبھوَ ہن۔بھاشا اندر ہی پیٹرن بناؤن تے وکھ -وکھ ورتاریا نوں وکھ -وکھ پیٹرناں وچّ پرگٹاؤن دی سمرتھا ہندی ہے ۔ بھاشا سبھیاچار دے سنچار دے گنا نوں پرگٹ کردی ہے ۔ بھاوَ بھاشا سبھیاچارک سرجنا ہے سبھیاچار بھاشا دی سرجنا نہی ۔ ارتھات بھاشا سبھیاچار دا بدل نہی ہے ۔(ڈاکٹر. جیت سنگھ جوشی، لوک کلا اتے سبھیاچار مڈھلی جان پچھان، پبلیکیشن بیورو، پٹیالہ ،پنہ نن:34)

بھاشا توں بناں کوئی سبھیاچار ہوند وچ نہی آ سکدا ۔ ایہہ وی سپشٹ ہے کہ سبھیاچار چوگردے توں بناں بھاشا سنچار نہی کر سکدی۔ بھاشا دا مادھئم دھنی چنہ ہن، پر سبھیاچار دے چنہ وسترت ونگیا دے ہندے ہن ۔بھاشا جتھے بھاواں تے وچاراں دے وٹاندرے تکّ ہی سیمت ہے اتھے سبھیاچار دا گھیرا، وستو وٹاندرا، سماجک سنستھاوا، لوک روڑیاں،لوک وشواسا اتے قدراں قیمتاں دی سرجنا تے سنسار تکّ پسریا ہویا ہے ۔اسے ترھا بھاشا اتے سبھیاچار دے پرمکھ بندو انوبھوَ تے بھاوَ، سانجھیا مہما، شبد سرجنا بھاوَ سنگیت آدی ہن ۔(بھپندر سنگھ خیرا، لوکدھارا بھاشا اتے سبھیاچار، پیپسو بکّ ڈپو پٹیالہ، پنہ نن:127)اس ترھا ہر بھاشا اپنے سبھیاچار دے پرسنگ وچ ہی ارتھ رکھدی ہے، جس کرکے اسدا کسے دوجی بھاشا وچ ہوبہو، انوواد لگبھگ اسمبھو ہندا ہے ۔