عبد القدوس گنگوہی

شیخ عبد القدوس النعمانی الغزنوی ثم الگنگوہی دی ولادت 852ھ مطابق 1450ء ردولی وچ ہوئی والد محترم دا ناں شیخ محمد اسماعیل سی۔

چشتیہ صابریہ امدادیہ
معین الدین چشتی قطب الدین بختیار کاکی بابا فرید الدین گنج شکر علی احمد صابر کلیر شمس الدین ترک پانی پتی جلال الدین کبیر الاولیاء احمد عبدالحق ردولوی شیخ عارف محمد بن شیخ عارف عبدالقدوس جلال الدین تھانیسری نظام الدین تھانیسری شاہ ابوسعید نعمانی شاہ محب اللہ الہ آبادی محمدی اکبرآبادی شاہ محمد مکی جعفری شاہ عضد الدین شاہ عبدالہادی شاہ عبدالباری حاجی عبد الرحیم ولایتی میاں جی نور محمد جھجھانوی امداد اللہ مہاجر مکی

شجرہ نسب

شیخ عبد القدوس بن مولوی اسماعیل بن قاضی صفی الدین بن خواجہ نصیرالدین بن خواجہ نظام الدین بن خواجہ آدم بن خواجہ ظہیر الدین بن خواجہ احمد بن خواجہ عبد الواسع بن خواجہ عبد القادر بن عبد الغنی بن عثمان بن اسحاق بن عمر بن فضل اللہ بن نصیرالدین بن سعد الدین بن نجم الدین بن داؤد بن جعفر بن حامد بن خیرالدین بن امام طاہر بن امام ابراہیم بن امام احمد بن امام اعظم ابی حنیفہ اے۔

القاب و خطابات

ساقی خمخانہ اسرار،بہ بادہ توحید سرشار،طائر اقلیم الوہیت،سائر میدان ہویت،قطب العالم و العالمیان،

تعلیم و تربیت

شیخ عبد القدوس گنگوہی دے والد شیخ اسماعیل نے بچپن ای توں اپنے فرزند دی تعلیم و تربیت ول خصوصی توجہ فرمائی تے خطوط نویسی تے خوش نویسی دی تربیت شیخ عبد القدوس نوں اپنے والد توں ای حاصل ہوئی سی، ایہی وجہ اے کہ انہاں دے مکاتیب اپنی دل آویزی دے لئی مشہور نیں ، زمانہٴ طالب علمی وچ شیخ عبد القدوس دے ذوق دا ایہ عالم سی کہ اوہ دن رات تحصیل علم وچ مصروف رہدے سن، انھاں نے ابتدا توں ای حصول علم تے عبادت وریاضت نوں اپنی زندگی دا مقصد بنا لیا سی، شیخ رکن الدین، انہاں دے ذوقِ علم تے شوقِ عبادت اُتے اس طرح روشنی ڈالتے نیں  : ”چاں حضرت قطبی بہ تعلیم کتا بہا مشغول شدند در تمام روزمی خواندو تمام شب بشغل ذکرو عبادت حق مشغول بودند۔“ ترجمہ : جدوں حضرت قطبی کتاباں دے مطالعہ تے تعلیم وچ مشغول ہوئے تو سارا دن کتاباں پڑھتے رہتے تے ساری رات ذکر دے شغل وچ تے اللہ تعالیٰ دی عبادت وچ مشغول رہدے سن

بیعت و خلافت

شیخ عبد القدوس گنگوہی بظاہر شیخ محمد بن شیخ مخدوم عارف بن شیخ احمد عبد الحق دے مرید و خلیفہ سن؛ لیکن شیخ احمد عبد الحق ردولوی توں انھاں بے انتہا عقیدت و تعلق سی، اسی تعلق دی وجہ توں انہاں نوں شیخ احمد عبد الحق توں وی فیضِ روحانی حاصل سی، جس دا اظہار شیخ عبد القدوس گنگوہی نے خود انوار العیون وچ تحریر فرمایا اے: اس فقیر نوں اجازت جناب شیخ العالم(شیح احمد عبد الحق) توں معاملے دے پہلے ای عالم وچ حاصل ہو گئی سی، اس دے بعد شیخ العالم دے پوتے شیخ الوقت شیخ محمد توں بیعت دی تے اجازت دے شرف توں مشرف ہویا تے شیخ العالم نے اس فقیر اُتے معاملے دے عالم وچ کئی بار لطف فرمایا تے ہتھ پکڑ کر اکرام و الطاف دی زبان توں فرمایا کہ وچ نے تہاناں خدا تک پہنچایا، اسی طرح توں ایہ معاملات شیخ العالم دے نال اِنی بار ہوئے کہ شمار و قطارماں نئاں آندے، ایہ معاملات ساناں شیخ العالم دی رحلت دے چالیس سال بعد ولایت دی شکل وچ حاصل ہوئے

سلاسل اربعہ

عبد القدوس گنگوہی نوں چاراں سلاسل طریقت وچ اجازت حاصل سی، سلسلہ چشتیہ صابر ایہ وچ بظاہر انھاں شیخ محمد بن شیح عارف توں اجازت حاصل سی؛چشتیہ نظامیہ وچ شیخ عبد القدوس نوں شیخ درویش محمد اودھیبن قاسم اودھ( خلیفہ سید بڈھن بہرائچی) توں اجازت حاصل سی، نیزاسی واسطے توں انھاں سہروردیہ،نقشبندیہ تے قادریہ وچ وی اجازت حاصل سی۔ شاہ سید محمدحسین مراد آبادی نے شیخ عبد القدوس دے روحانی سلاسل دی تفصیل وچ ”سلاسلِ اربعین“ دے ناں توں اک رسالہ تصنیف فرمایا اے۔

شادی

قیام ردولی دے زمانے ای وچ عبد القددس گنگوہی دی شادی، شیخ عارف دی صاحبزادی توں ہو گئی سی۔ ایہ خاتون وڈی عابدہ تے زاہدہ بی بی تھاں۔ والد تے دادا دونے دی نسبت وتعلق دے سارے اثرات موصوفہ وچ موجود سن۔ تساں دے صاحبزادگان دی تعداد 7 اے۔

سماع توں رغبت

عبد القدوس گنگوہی نوں سماع توں غیر معمولی رغبت سی۔ اپنی اس رغبت دے باوجود انھاں نے کدی وی سماع دے مسئلے نوں شرعی نقطہ نظر توں جواز دا رنگ نئاں دتا؛ بلکہ جدوں کدی ایہ مسئلہ شرعی نقطہ نظر توں انہاں دے سامنے رکھیا گیا ہمیشہ شرعیت دے حکم نوں اپنے اُتے ترجیح دی تے اپنے عملِ سماع نوں اک مجبور و معذور دا عمل دسیا اے۔

سلسلہٴ چشتیہ دے اکابرین سماع نوں روحانی غذا قرار دیتے نیں ؛ لیکن اس دے لئی مقررہ آداب دی پابندی وی لازمی قرار دیتے نیں ۔ عبد القدوس گنگوہی رشد نامہ وچ سماع دے سلسلے وچ تحریر فرماندے نیں: ”آبِ چاہ بیرون نواں یدتا آنکہ تے اکشندہ بناشد اساں چناں اسرارِ الٰای ست کہ دردل ست سماع پدید آرندہ آں اسرار است، و درباب سماع فتوی شرع است جائز لاھلہ وحرام بغیر واہل سماع کسے راگویند کہ ہیچ صوت جزپیام دوست نہ شنود وہیچ جمال بغیر جمال دوست نبیند۔“ کنواں توں اس وقت تک پانی باہر نئاں آندا جدوں تک اسنوں کوئی نکالنے والا نہ ہو، ایہی حال اسرارِ الٰای دا اے کہ جو تیرے دل وچ اے، سماع انہاں اسرار کونکال کر ظاہر کرنے والا اے تے سماع دے باب وچ شریعت دا فتوی اے کہ اوہ اہل دے لئی جائز تے نا اہل دے لئی حرام اے تے سماع دا اہل اس شخص نوں کہتے نیں کہ سوائے دوست دے پیغام دی آواز دے کوئی دوسری چیز نہ سنے تے کوئی جمال سوائے جمال دوست دے نہ دیکھے۔

تصنیفات

1. بحر الانشعاب علم صرف دی کتاب اے جو زمانہٴ طالب علمی وچ لکھی سی۔
2. شرح مصباح
3. حاشیہ شرح صحائف
4. شرح عوارف
5. فوائد القراء ت
6. رسالہٴ قدّوسی
7. رشدنامہ
8. نورا لمعانی، شرح قصیدہ امانی
9. انوار العیون
10. مظہر العجائب
11. مجموعہٴ کلام فارسی
12. رسالہ نورا لہدی
13. رسالہ قرة العین
14. مکتوبات قدّوسیہ
15. اسرارالعجائب
16. اورادِ شیخ عبد القدوس ۔

خلفاء

حضرت دے خلفاء دی مقدار بوہت زیادہ دسی جاندی اے۔مشاہیران وچوں ایہ نیں ۔شیخ بھورو، شیخ عمر، شیخ عبدالغفور اعظم پوری، شیخ رکن الدین، شیخ عبدالکبیر مشہور بہ بالا پیر۔ ایہ ہر دو حضرات حضرت دے نسبی تے روحانی دونے طرح دے فرزند نیں ۔

وفات

عبد القدوس گنگوہی اپنی وفات توں تن سال پہلے گوشہ نشینی تے تنہائی دی زندگی اختیار کر چکے سن، زیادہ تر انہاں اُتے محویت تے بے خودی دا عالم طاری رہدا سی۔ نماز دے اوقات وچ خدام انھاں مطلع کر دے، ادائیگی نماز دے بعد فیر اسی عالمِ جذب ومستی وچ غرق ہوجایا کر دے سن، آخری ایام وچ کئی روز تک بخار دے مرض وچ مبتلا رہے، بالآخرکا 945ھ مطابق 1530ء نوں وفات پائی تے گنگوہ وچ مدفون ہوئے۔

حوالے