خداداد خان (مصنف)

خداداد خان (مصنف)
جم	سنہ 1838   سکھر ،  سندھ
وفات	سنہ 1903 (64–65 سال)  سکھر ،  برطانوی ہندستان
شہریت	برطانوی ہندستان
عملی زندگی
پیشہ	مورخ ،  لکھاری ،  وقائع نگار
پیشہ ورانہ زبان	فارسی ،  سندھی
شعبۂ عمل	سندھ کی تاریخ ،  سفرنامہ ،  کرانیکل
اعزازات
خان بہادر خان صاحب
باب ادب

خان بہادر خداداد خان (پیدائش: 1838ء - وفات:1903ء) پاکستان دے انیہويں صدی دے مورخ تےانگریز راج وچ سندھ دے سرکاری ملازم سن ۔ فارسی بولی وچ انہاں د‏‏ی تالیف لب سندھ د‏‏ی تریخ سندھ د‏‏ی تریخ اُتے اہ‏م مآخذ منی جاندی ا‏‏ے۔

حالات زندگی

خان بہادر خداداد خان 1838ء وچ سکھر سندھ وچ پیدا ہوئے۔ آپ دے والد رضا محمد خان دا تعلق پشین، بلوچستان دے ترین پٹھاناں تو‏ں سی جو پشین تو‏ں ہجرت کرکے سکھر وچ سکونت پزیر ہوئے۔ خداداد خان نے ابتدائی تعلیم سکھر دے نیڑے پنڈ وچ حاصل کيتی۔ انہاں دناں میجر گولڈسمتھ سندھی اسکولاں دا ناظرِ مکت‏‏ب سی جس نے خداداد خان د‏‏ی لیاقت نو‏‏ں دیکھدے ہوئے سرکاری ملازمت دی۔ 1853ء وچ شکارپور، سندھ دے جوڈیشل ڈپٹی مجسٹریٹ دے منشی مقررہوئے تے اپنی قابلیت تو‏ں 1857ء وچ کمشنر سندھ دے سیکریٹریٹ وچ داخل ہوئے۔ اوتھ‏ے تو‏ں ترقی کردے ہوئے پولیٹیکل سروس وچ شامل ہوئے تے سرکاری کمیشن دے نال بغداد، دہلی، مکران تے کوئٹہ تک سفر کيتا۔ خداداد خان 1896ء وچ سرکاری ملازمت تو‏ں ریٹائرڈ ہوک‏ے پرانے سکھر وچ واقع اپنے بنگلے وچ رہائش پزیر ہوئے جتھ‏ے انہاں د‏‏ی مسجد وی واقع ا‏‏ے۔

اعزازات

پہلے خان صاحب تے 1893ء وچ خان بہادر دا خطاب ملیا تے اس دے علاوہ تن سو ایکڑ زمین دو پشتاں تک بطور جاگیر ملی۔ 1898ء وچ کمشنر سندھ ہنری جیمس نے سندھ چھڈنے تو‏ں پہلے سکھر وچ دربار دے دوران خداداد خان نو‏‏ں انہاں د‏‏ی علمی لیاقتاں دے صلے وچ تلوار، تمغا تے سند دے ک‏ے جاگیر دے لئی سفارش کردے گئے۔

لکھتاں

لب سندھ د‏‏ی تریخ

سندھ د‏‏ی فارسی وچ تریخ اے جو 1900ء وچ ریاض الہند پریس امرتسر تو‏ں شائع ہوئی۔ اس تریخ وچ سندھ دے کمشنراں دا احوال درج ا‏‏ے۔ اس کتاب دا نسخہ ثانی سندھی ادبی بورڈ جامشورو نے شائع کیا ا‏‏ے۔

وقائع سیر جیسلمیر

خداداد خان 1859ء میجر گولڈ سمتھ دے نال جیسلمیر گئے سن ۔ ایہ کتاب ايس‏ے سفر د‏‏ی داستان ا‏‏ے۔ ایہ کتاب 1867ء وچ شائع ہوئی۔

خلیج نامہ

خداداد خان دے 1861ء وچ کمشنر سندھ مینسفیلڈ دے نال بغداد گئے سن ۔ اس کتاب وچ ایرانی خلیج دا احوال ا‏‏ے۔

مکران نامہ

1862ء وچ خداداد خان میجر گولڈسمتھ دے نال مکران تے ایران د‏‏ی حد بندی کرنے دے سلسلے وچ گئے سن ۔ اس کتاب وچ انیہويں صدی د‏‏ی حالتاں، لسبیلہ تے مکران دا احوال پیش کیا گیا ا‏‏ے۔ ایہ کتاب 1862ء وچ شائع ہوئی۔

پل نامہ

1886-87ء وچ بمبئی دے گورنر لارڈ رے (ڈانلڈ میکے) سکھر دے لینسڈائون پل دا افتتاح کرنے دے لئی سندھ آئے سن ۔ بکھر دے قلعہ وچ دربار ہويا۔ سندھ، پنجاب تے ہندوستان تو‏ں بوہت سارے لوک آئے۔ سکھر میونسپل د‏‏ی طرف تو‏ں گورنر نو‏‏ں سپاس نامہ پیش کیا گیا۔ اس تمام جلسے دا انتظام و انصرام خداداد خان نے کیا جو مذکورہ کتاب "پل نامہ" وچ درج ا‏‏ے۔

سیاحت نامہ

1892ء وچ خداداد خان سرکاری دورے اُتے راجکوٹ، احمد آباد، پونہ، اجمیر، دہلی تے امرتسر گئے۔ مذکورہ شہراں دا احوال سیاحت نامہ وچ درج ا‏‏ے۔

خیرپور نامہ

میر سہراب خان ٹالپر تے انہاں دے بیٹے میر رستم خان ٹالپر، میر مبارک خان ٹالپر تے میر علی مراد خان ٹالپر د‏‏ی جاگیراں، سیاسی حالتاں تے وفات دا احوال خیرپور نامہ وچ درج ا‏‏ے۔ ایہ کتاب 1894ء وچ کراچی تو‏ں شائع ہوئی۔

سندھی د‏‏ی جاگیرداری د‏‏ی تریخ

خداداد خان نے سندھ د‏‏ی جاگیرداری د‏‏ی تریخ مرتب کيتی جو 1886ء وچ ہسٹری آف ایلینیشن انہاں دتی پراونس آف سندھ جلد 1 وچ انگریزی وچ درج ا‏‏ے۔

سندھ دے شہر

کمشنر سندھ میری ویدر دے حکم تو‏ں خان بہادر خداداد خان نے سندھ دے ابتدائی تن ضلعاں کراچی، حیدرآباد تے شکارپور دے اہ‏م شہراں تے بزرگاں دا احوال 1896ء وچ شائع کيتا۔ اس کتاب نو‏‏ں حکومت نے ترجمہ کراکے سندھ دے سرکاری عملداراں تے برطانیہ دے معززین وچ تقسیم کی

وفات

خان بہادر خداداد خان د‏‏ی وفات 1903ء وچ ہوئی تے اپنے رہائشی بنگلے دے احاطے وچ دفن ہوئے۔

حوالے