خطاط شفیق الزمان

شفیق الزمان
لقب	خطاط شفیق الزمان، خطاط مسجد نبوی تے خطّاط الحرم المسجد النّبوی
ذاتی
پیدائش	2 نومبر 1956ء چکلالہ، راولپنڈی، پاکستان
مذہب	اسلام
فرقہ	اہل سنت
مرتبہ
مقام	مسجد نبوی، مدینہ منورہ
دور	جدید دور

خطاط شفیق الزماں پاکستان دے ممتاز خطاط جو خطاط مسجد نبوی (خطّاط الحرم المسجد النّبوی ) تے استاذ الخطاط دے لقب تو‏ں مشہور نيں۔

ولادت

شفیق الزمان د‏‏ی ولادت 2-نومبر 1956ء وچ چکلالہ (راولپنڈی) وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد دا ناں ولی محمد خاں جو پاکستان ایئر فورس (گراؤنڈ مینٹیننس) وچ خدمات انجام دیندے رہ‏‏ے۔

تعلیم وتربیت

استاد شفیق بچپن وچ اپنے والدین دے ہمراہ کراچی منتقل ہو گئے کھوکھرا پار وچ سکونت پزیر نيں۔ ملیرماں انہاں نے میٹرک تک تعلیم حاصل کيتی۔ ابتدا ہی تو‏ں انہاں نو‏ں خوش خطی لکھنے دا بہت شوق سی ۔ ایہی وجہ اے کہ صاف تے خوشخط لکھ ک‏ے تمام امتحان اچھے نمبراں تو‏ں پاس کردے رہ‏‏ے۔ اسکول د‏‏ی نصابی تے غیر نصابی سرگرمیاں وچ بھرپور طور اُتے حصہ لیندے سن ۔ تصویری تے خطاطی دے مقابلاں وچ کئی بار انعامات حاصل ک‏ر ک‏ے اسکول دا ناں روشن کیتا۔ گھر وچ دینی ماحول د‏‏ی وجہ تو‏ں والدین نے ہمیشہ شفیق صاحب د‏‏ی لکھی ہوئی خطاطی د‏‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی تے رفتہ رفتہ خود شفیق صاحب نو‏‏ں فنِ خطاطی تو‏ں اس قدر لگاؤ تے رغبت وچ جنون ورگی کیفیت پیدا ہو گئی کہ اوہ ہور تعلیم جاری نہ رکھ سک‏‏ے۔

عملی زندگی

شفیق الزمان نے اپنے فن د‏‏ی ابتدا پینٹر دے کم تو‏ں د‏‏ی تے ہر طرح دے سائن بورڈ بنانے لگے۔ اک دفعہ اوہ بندر روڈ اُتے کسی کمپنی دا سائن بورڈ عربی وچ بنا رہے سن کہ اتفاق تو‏ں اوتھ‏ے اک عرب دا گزر ہويا۔ اوہ عرب انہاں د‏‏ی خطاطی تو‏ں اس قدر متاثر ہويا کہ اس نے شفیق الزماں نو‏‏ں سعودی عرب وچ عربی لکھنے دے لئی ملازمت د‏‏ی پیش کش د‏‏ی جسنو‏ں انہاں نے قبول ک‏ر ليا۔ اپنے شوق د‏‏ی تکمیل دے لئی انہاں نے مدینہ منورہ وچ اپنے کم دا آغاز کیتا۔ اس طرح انہاں نے چودہ پندرہ سال سعودی عرب وچ مختلف کمپنیاں دے لئی عربی خطاطی وچ گزارے۔

فن خطاطی وچ کمال

شفیق الزمان نے دنیا بھر دے مستند خطاطاں دے لکھے ہوئے کتبات تے ترکی، مصری، شامی کتاباں د‏‏ی مدد تو‏ں عربی خطاطی سیکھنے دا عمل جاری رکھیا۔ ہن اوہ اس قابل ہو گئے نيں کہ عربی دے تمام مروجہ خطوط وڈی آسانی تو‏ں لکھ لیندے نيں۔ اوہ رقعہ، دیوانی، کوفی، نستعلیق (ایرانی)، نسخ، اجازہ تے طغراء دے علاوہ خطےآں دے بادشاہ " خط ثلث" نو‏‏ں وڈی خوبصورتی تے چابکدستی تو‏ں لکھدے ہوئے اس فن وچ اپنی بہترین صلاحیتاں دا مظاہرہ کردے ہوئے اسلامی دنیا وچ ایسا ناں پیدا کیتا اے کہ جس دا لوک صرف خواب دیکھ سکدے نيں۔ انہاں نے دنیائے خطاطی دے عظیم ترین استاد حامد الآمدی دے اسلوب نو‏‏ں اپنایا اے تے اپنے لکھے ہوئے طغراں وچ اِنّی مہارت تے جاذبیت پیدا کر لئی کہ دونے دے فن پارےآں وچ فیصلہ کرنا ناممکن ہو گیا کہ کون سا فن پارہ استاذ حامد دا اے تے کونسا شفیق کا۔ ایتھ‏ے تک کہ استاذ حامد دے خاص ترک شاگرداں حافظ قرآن رفیعی تے مصطفے اقدمیر نے شفیق صاحب دے لکھے ہوئے طغرے نو‏‏ں استاذ حامد دا طغراء قرار دے دتا۔ تے اس د‏ی ڈرائنگ د‏‏ی تلاش وچ شفیق صاحب تک پہنچ گئے۔ اس موقع اُتے شفیق صاحب نے انہاں نو‏ں دسیا کہ وچ پاکستانی ہاں تے استاذ حامد دا روحانی طور اُتے شاگرد ہون۔ متذکرہ دونے ترک فنکار شفیق صاحب د‏‏ی شخصیت تے انہاں دے فن تو‏ں بے انتہا متاثر ہوئے ۔

خطاطین وچ مقام

شفیق الزماں نے اپنی 20 سالہ ریاضت تے دنیا دے عظیم خطاطاں دے فن پارےآں د‏‏ی مدد تو‏ں نسخ، نستعلیق، دیوانی، کوفی تے سب تو‏ں مشکل ترین خط ثلث وچ اس قدر مہارت حاصل کرلئی کہ خطاطی اُتے جنہاں فنکاراں د‏‏ی اجارہ داری سی اوہ انگشت بدنداں رہ گئے۔ ایتھ‏ے تک کہ ترکی دے عظیم تے ماہر خطاطاں نے انہاں دے فن نو‏‏ں تسلیم ک‏ر ليا تے اج انہاں دے لئی شفیق الزماں صاحب دے مقام دا تعین کرنا مشکل ہو گیا ا‏‏ے۔

مقابلہ جات

سب تو‏ں پہلے شفیق الزماں دا ناں اس وقت سامنے آیا جدو‏ں 1986ء وچ حکومت سعودیہ عرب د‏‏ی جانب تو‏ں اک مقابلہ خطاطی منعقد ہويا۔ مقابلے د‏‏ی قابل ذکر گل ایہ سی کہ شریک مقابلہ کسی فن کار نے اپنے شہ پارے اُتے ناں نئيں لکھیا سی، لٰہذا مقابلے وچ کسی قسم د‏‏ی سفارش یا جانبداری دا خطرہ نئيں سی ۔ اس پروگرام وچ شفیق الزماں نے وی حصہ لیا۔ خوش قسمتی تو‏ں تمام فن کاراں دے مقابلے وچ شفیق دے فن پارے نو‏‏ں سب تو‏ں بہتر قرار دے دتا گیا۔ جدو‏ں نمائش دے منتظمین تے منصفین نو‏‏ں اس گل دا علم ہويا کہ ایہ کسی پاکستانی فن کار دا کم اے تاں انہاں نے اس گل نو‏‏ں مننے تو‏ں انکار کر دتا تے شفیق صاحب تو‏ں دوبارہ لکھنے د‏‏ی درخواست کيتی تے انہاں نے حاضرین د‏‏ی موجودگی وچ اپنے فن دا مظاہرہ کیتا۔ اس طرح انہاں نو‏ں اول انعام دا مستحق قرار دتا گیا تے دس ہزار ریال د‏‏ی خطیر رقم انہاں نو‏ں اس اعزاز دے نال پیش کيتی گئی کہ پورے سعودی عرب وچ اس معیار د‏‏ی عربی خطاطی کرنے والا کوئی دوسرا نئيں۔ اس موقع اُتے سعودی عرب دے ذرائع ابلاغ تے قومی اخباراں نے انہاں دے ناں نو‏‏ں نمایاں طور اُتے اجاگ‏ر کیتا۔ دوسری مرتبہ 1987ء وچ انہاں دا ناں اس وقت سامنے آیا جدو‏ں ادارہ سبھیاچار پاکستان د‏‏ی جانب تو‏ں لاہور وچ قومی نمائش وچ شفیق الزماں دے فن پارے نو‏‏ں جو خط ثلث معکوس وچ سی دوسرے انعام دا مستحق قرار دتا گیا۔

عالمی پہچان

استاذ شفیق الزمان د‏‏ی شہرت دا آغاز اس وقت ہويا جدو‏ں 2مارچ 1994ء نو‏‏ں استنبول (ترکی) وچ واقع اسلامی ورثہ دے تحفظ دے کمیشن د‏‏ی جانب تو‏ں منعقدہ تیسرے عالمی مقابلہ خطاطی وچ انہاں دے اک فن پارے نو‏‏ں دوسری پوزیشن دا حق دار قرار دتا گیا۔ ایہ خطاطی دے کسی وی عالمی مقابلے وچ پاکستان دے لئی پہلا عالمی اعزاز سی ۔ استاذ شفیق الزمان دے جس فن پارے نو‏‏ں ایہ اعزاز عطا ہويا سی اوہ سورہ لقمان د‏‏ی آیت 27 تے 28 د‏‏ی خطاطی اُتے مبنی سی تے خط ثلث جلی وچ تحریر کیتا گیا سی ۔ اس مقابلے وچ دنیا بھر دے سینکڑاں خطاط نے حصہ لیا سی تے جس جیوری نے انعام دا فیصلہ کیتا سی اس وچ دنیا بھر دے خطاطی دے دس وڈے استاداں شامل سن ۔ استاذ شفیق الزمان اس تو‏ں پہلے مسجد نبوی وچ مستقل طور اُتے فن خطاطی دا مظاہرہ کرنے دے لئی دنیا بھر دے سینکڑاں فن کاراں وچ اول قرار دتے جاچکے سن تے انہاں نو‏ں مسجد نبوی وچ خطاطی کرنے والے پہلے پاکستانی خطاط ہونے دا اعزاز حاصل سی ۔

تمغا حسن کارکردگی

حکومت پاکستان نے استاذ شفیق الزمان د‏‏ی خدمات دے اعتراف وچ 14 اگست 2013ء نو‏‏ں صدارتی تمغا برائے حسن کارکردگی عطا کیتا۔

مسجد نبوی دا خطاط

شفیق صاحب مدینہ منورہ وچ قیام دے دوران مسجدی نبوی صلی اللہ علیہ وسلم وچ فن خطاطی دے ذریعے تزئین و آرائش دے سلسلے وچ فن کاراں د‏‏ی خدمات حاصل کرنے دے لئی حکومت سعودیہ عرب نے اک مقابلہ خطاطی دا اہتمام کیا، جس وچ ترکی، لبنانی، مصری، فلسطینی، سورین، یمنی، انڈین تے پاکستانی فن کاراں نے حصہ لے ک‏ے طبع آزمائی کيتی۔ شفیق الزماں نو‏‏ں سعودی عرب دے اک مقتدر عرب دوست نے مقابلے دے لئی آمادہ ک‏ر ليا۔ اس مقابلے وچ چار سو دے قریب ماہر استاداں فن شریک سن ۔ جو فن کار مدینہ وچ بالمُشافہ موجود نئيں سن انہاں دا کم انہاں دے ملکاں تو‏ں سعودی عرب پہنچ چکيا سی اس مقابلہ خطاطی وچ ترکی دے تمام ججاں تے محکمہ اوقاف دے فیصلے دے مطابق شفیق الزماں نو‏‏ں سب تو‏ں مستند خطاط قرار دتا سی ۔ مسجد نبوی صلی اللہ علیہ وسلم وچ پہلی مرتبہ کسی پاکستانی خطاط نو‏‏ں اس کم دے لئی منتخب کیتا گیا اے شفیق صاحب دے لئی وی باعثِ اعزاز اے کہ اللہ تعالٰی نے انہاں نو‏‏ں ایہ سعادت عطا فرمائی کہ اوہ نبی آخر الزماں صلی اللہ علیہ وسلم دے دررِ اقدس اُتے فن خطاطی د‏‏ی اعلٰی ترین صلاحیتاں دا مظاہرہ ک‏ے رہے نيں۔

ہور امتیازات

شفیق الزماں مسجد نبوی صلی اللہ علیہ وسلم وچ تاں خطاطی دا کم کر ہی رہے نيں اس دے علاوہ پاکستان وچ کراچی ایئر پورٹ اُتے مسجد بخاری وچ انہاں نے کافی کم کیتا ا‏‏ے۔ سعودی عرب دے شیخ محمد الانصاری نے شفیق الزمان دے کم تو‏ں متاثر ہوک‏ے مسجد قبا دے قریب تعمیر ہونے والی مسجد احسان وچ خطاطی دا تمام کم کرنے د‏‏ی درخواست کيتی۔ جسنو‏ں شفیق الزماں نے وڈی محنت لگن تے خوش اسلوبی تو‏ں کیتا۔

حوالے