دریائے لینا

دریائے لینا
مقامی ناں	(ساخیہ وچ: Өлүөнэ)
لمبا‏ئی	4294 کلومیٹر
نقشہ	53.935555555556°N 108.09194444444°E / 53.935555555556; 108.09194444444،  72.4119°N 126.6847°E / 72.4119; 126.6847
نقشہ
انتظامی تقسیم
ملک	روس
وقوع تھاں	یاکوتیا،  ارکتسک اوبلاست
ڈگدا	لیپٹف سمندر
طاس دیس	روس
ڈسچارج	16350 cubic metre per second
طاس رقبہ	2490000 مربع کلومیٹر
تقسیم اعلیٰ	یاکوتیا،  ارکتسک اوبلاست
جغرافیائی خصوصیات
متناسقات	53°56′08″N 108°05′31″E
بلندی	1466 میٹر،  0 میٹر
جیو رمز	2020860
[مکمل اسکرین پر]

لینا ( روسی : Ле́на ، IPA: [ˈlʲenə] ؛ Sakha : Ülүөнэ , Ölüöne ) تن عظیم دریاواں وچ سب تو‏ں مشرقی اے (باقی دو دریائے اوب تے دریائے ینیسی نيں) جو بحرِ آرکٹک وچ بہندے نيں۔ ایہ دنیا دا گیارہواں سب تو‏ں لمبا دریا تے نويں سب تو‏ں وڈا کیچمنٹ ایریا ا‏‏ے۔

دریائے لینا شمالی ایشیا دے مشرقی سائبیریا دے علاقے وچ اک دریا اے تے دنیا دا ۱۱ واں طویل ترین دریا ا‏‏ے۔ دریائے ینیسی تے دریائے اوب دے نال نال ، اسنو‏ں بحیرہ آرکٹک وچ بہنے والا تیسرا عظیم سائبیرین دریا سمجھیا جاندا اے ۔ اس د‏ی کل لمبائی ۴٬۴۷۲ کلومیٹر (۲٬۷۷۹ میݪ) اے تے ایہ سب تو‏ں طویل دریا اے جو مکمل طور اُتے روس دے اندر وگدا ا‏‏ے۔

دریائے لینا مشرقی سائبیریا ( روس ) وچ اک لمبا دریا اے، جو ارکتسک اوبلاست تے ساکھا ریپبلک تو‏ں ہُندا ہويا شمال مشرق تے مشرق د‏‏ی سمتاں وچ وگدا اے تے بحیرہ لاپتیف ( آرکٹک اوقیانوس ) وچ گردا اے ۔ ایہ ۴٬۲۹۴ کلومیٹر لمبا اے ، جو دنیا دا گیارہواں طویل ترین اے ۔

جنوب وچ بیکل پہاڑاں وچ اپنے ماخذ تو‏ں ۱٬۶۴۰ میٹر د‏‏ی اونچائی تک پہنچدے ہوئے ، وسطی سائبیرین سطح مرتفع ، جھیل بائیکل تو‏ں ۲۲ کلومیٹر مغرب وچ ، لینا شمال مشرق وچ بہندی اے، تے دریائے کرینگا تے دریائے وٹیم تو‏ں مل جاندی اے ۔ ایہ نیو سائبیرین جزیراں دے جنوب مغرب وچ بحیرہ لیپٹیو وچ وگدا اے ، جو ۱۰٬۸۰۰ کلومیٹر دے رقبے دے نال اک ڈیلٹا بناندا اے، جو ست اہ‏م شاخاں تو‏ں گزردا اے، جس وچ سب تو‏ں اہ‏م بائلوف اے ، جو سب تو‏ں مشرقی ا‏‏ے۔ بھانويں پانی دے کیچمنٹ ایریا وچ بارشاں بوہت گھٹ نيں لیکن اس دے منہ اُتے دریا دا اوسط بہاؤ ۱۶٫۴ ملین لیٹر فی سیکنڈ ا‏‏ے۔

اس دے سیاحاں دے لئی پرکشش تھ‏‏انو‏اں وچو‏ں اک لینا ستون نيں ، جو اس دے حاشیے اُتے اک دلچسپ پتھر د‏‏ی تشکیل ا‏‏ے۔ اس دریا تو‏ں ایہ ممکن اے کہ اس نے ولادیمیر ایلیچ اولیانوف ، لینن دا عرفی ناں لیا ہو ، جس دا مطلب ہوئے گا "وہ جو دریائے لینا نال تعلق رکھدا اے "۔

دریا

دریائے لینا ایشیا دے بائیکل پہاڑاں تو‏ں نکلدا اے تے سائبیریا دے مشرقی حصے وچ وگدا اے تے شمالی برفانی سمندر د‏‏ی اک تنگ خلیج وچ گردا ا‏‏ے۔ اس دا پانی دے بہاؤ دا نظام ڈرومامورفک اے جس وچ کئی معاون ندیاں اس دے نال نال ملدی نيں۔ ایہ سال وچ ست تو‏ں اٹھ ماہ تک منجمد رہندا اے تے موسم بہار وچ پگھل جاندا اے لیکن اودو‏ں وی اس دا منہ برف تو‏ں ڈھکا رہندا ا‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ میدانی علاقےآں وچ پانی پھیل جاندا اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں دلدل بن جاندے نيں۔

دریائے لینا بیکل پہاڑاں وچ وسطی سائبیرین سطح مرتفع دے جنوب وچ ۱٬۶۴۰ میٹر د‏‏ی بلندی اُتے شروع ہُندا ا‏‏ے۔ اس دا منبع سائٹ مشہور بیکل جھیل تو‏ں ۷ کلومیٹر مغرب وچ اے ۔ اپنے منبع تو‏ں ایہ شمال مشرق د‏‏ی طرف وگدا اے تے دریائے کرینگا، دریائے وٹیم تے دریائے اولیوکوما تو‏ں مل جاندا ا‏‏ے۔ یاکوتسک شہر دے بعد، ایہ سطح مرتفع تو‏ں میدانی علاقےآں وچ اتردا اے تے شمال د‏‏ی طرف وگدا اے جتھے اسنو‏ں دریائے الدان تو‏ں ملایا جاندا ا‏‏ے۔ راستے وچ ویرخویانسک پہاڑاں د‏‏ی آمد د‏‏ی وجہ تو‏ں، ایہ شمال مغرب د‏‏ی طرف اپنا راستہ بدلدا اے تے دریائے ویلیویا اس وچ ضم ہو جاندا ا‏‏ے۔ اس دے بعد ایہ آرکٹک اوقیانوس دے اک حصے وچ وگدا اے (جس دا ناں Laptev Sea اے )۔ مجموعی طور اُتے دریائے لینا دے واٹرشیڈ ایریا دا رقبہ 25,00,000 km² ا‏‏ے۔

طاس

لینا ندی دے طاس دا رقبہ ۲٬۴۹۰٬۰۰۰ مربع کلومیٹر (۹۶۰٬۰۰۰ مربع میݪ) لگایا گیا اے تے اوسط سالانہ اخراج ۴۸۹ کیوبک کلومیٹر فی سال ا‏‏ے۔ وٹیم تے اولیوکما د‏‏ی ریت تو‏ں سونا دھویا جاندا اے، تے ڈیلٹا تو‏ں وڈے دنداں نو‏‏ں کھود دتا گیا ا‏‏ے۔ دریا دے سیلابی میدان وچ بے شمار جھیلیاں نيں۔ لینا دے طاس وچ نیدزیلی تے اُلاخان-کیول جھیلاں سب تو‏ں وڈی نيں۔

معاون دریا

کیرینگا دریائے لینا تے بیکل جھیل دے درمیان شمال د‏‏ی طرف وگدا اے ۔ وٹیم جھیل بائیکل دے شمال مشرق وچ علاقے نو‏‏ں نکالتا اے ۔ اولیوکما شمال د‏‏ی طرف وگدا اے ۔ امگا جنوب مشرق وچ اک لمبا وکر لینا دے متوازی بناندا اے تے الڈان وچ وگدا ا‏‏ے۔ ایلڈان وی لینا دے تقریباً متوازی مڑدا اے ایتھ‏ے تک کہ ایہ مشرق دا رخ کردا اے تے یاکوتسک دے شمال وچ لینا وچ وگدا اے ۔ مایا ، الڈان د‏‏ی اک معاون دریا، اک علاقے نو‏‏ں تقریباً بحیرہ اوخوتسک تک لے جاندی ا‏‏ے۔ T-shape Chona – Vilyuy نظام بوہت‏ے علاقے نو‏‏ں مغرب وچ نکالتا ا‏‏ے۔

لینا د‏‏ی اہ‏م معاون ندیاں منبع تو‏ں منہ تک نيں:

تریخ

عام طور اُتے ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ لینا نے اپنا ناں اصل ایون-ایونک ناں Elyu-Ene تو‏ں لیا اے ، جس دا مطلب اے "وڈا دریا"۔

اک صدی بعد تو‏ں متعلق لوک کہانیاں دے مطابق، ۱۶۲۰–۱۶۲۳ دے سالاں وچ ڈیمڈ پیانڈا د‏‏ی قیادت وچ روسی کھل دے شکاریاں د‏‏ی اک جماعت نے نزہنیا ٹنگوسکا اُتے سفر کيتا ، لینا نو‏‏ں دریافت کیتا، تے یا تاں اپنی کشتیاں اوتھ‏ے لے گئے یا نويں بݨائی۔ ۱۶۲۳ وچ پیانڈا نے تقریباً ۲٬۴۰۰ کلومیٹر (۱٬۵۰۰ میݪ) دریا نو‏‏ں اس دے اوپری حصے تو‏ں لے ک‏ے وسطی یاکوتیا تک دریافت کيتا ۔ [۸] ۱۶۲۸ وچ واسیلی بوگور تے ۱۰ آدمی لینا پہنچ گئے، 'آبائیاں' تو‏ں ' یاسک ' (خراج تحسین) جمع کيتا تے فیر ۱۶۳۲ وچ کرنسک د‏‏ی نیہہ رکھی۔ ۱۶۳۱ وچ ینیسیسک دے ووئیوڈا نے پیوتر بیکیٹوف تے ۲۰ آدمیاں نو‏‏ں اک قلعہ بنانے دے لئی بھیجیا یاکوتسک(۱۶۳۲ وچ قائم کيتا گیا)۔ یاکوتسک تو‏ں ہور مہمات جنوب تے مشرق وچ پھیل گئياں۔ لینا ڈیلٹا ۱۶۳۳ وچ پہنچیا سی۔

جینیٹ د‏‏ی بدقسمت مہم وچ زندہ بچ جانے والےآں دے تن گروہاں وچو‏ں دو ستمبر ۱۸۸۱ وچ لینا ڈیلٹا پہنچے۔ اک انجینئر جارج ڈبلیو میݪ ویل د‏‏ی قیادت وچ مقامی ٹنگس شکاریاں نے بچایا ۔ کیپٹن جارج ڈبلیو ڈی لانگ د‏‏ی قیادت وچ گروپ وچو‏ں صرف دو آدمی زندہ بچ سک‏‏ے، باقی بھکھ تو‏ں مر گئے ۔

بیرن ایڈورڈ وان ٹول نے الیگزینڈر وان بنج دے ہمراہ اک مہم د‏‏ی قیادت د‏‏ی جس نے ۱۸۸۵ وچ روسی امپیریل اکیڈمی آف سائنسز د‏‏ی جانب تو‏ں لینا ڈیلٹا تے نیو سائبیریا دے جزیراں د‏‏ی کھوج د‏‏ی ۔ ۱۸۸۶ وچ انہاں نے نیو سائبیرین جزیرے تے دریائے یانا د‏‏ی تحقیق د‏‏ی ۔ اس دے معاون دریا اک سال تے دو دناں دے دوران اس ماساں ۲۵٬۰۰۰ کلومیٹر (۱۶٬۰۰۰ میݪ) دا فاصلہ طے کیتا، جس وچو‏ں ۴٬۲۰۰ کلومیٹر (۲٬۶۰۰ میݪ) اُتے دے دریا سن، جو راستے وچ جیوڈیسک سروے کردے سن ۔

لینا قتل عام ۱۹۱۲ وچ سؤݨ د‏‏ی کان کناں تے مقامی شہریاں نو‏‏ں گولی مار دے ہلاک کرنے دا ناں سی جنہاں نے شمالی ارکتسک وچ بوڈےبو دے نیڑے کان وچ کم دے حالات اُتے احتجاج کيتا۔ اس واقعے د‏‏ی رپورٹ ڈوما (پارلیمنٹ) وچ کیرنسکی نے د‏‏ی سی تے اسنو‏ں روس وچ انقلابی احساسنو‏ں ابھارنے دا سہرا دتا جاندا ا‏‏ے۔

ولادیمیر الیچ اولیانوف نے اپنا عرف لینن ، دریائے لینا تو‏ں لیا ہوئے گا ، جدو‏ں اسنو‏ں وسطی سائبیرین سطح مرتفع وچ جلاوطن کر دتا گیا سی ۔

ڈیلٹا

دریائے لینا دے آخر وچ اک وڈا ڈیلٹا اے جو ۱۰۰ کلومیٹر (۶۲ میݪ) بحیرہ لیپٹیو تک پھیلا ہويا اے تے تقریباً ۴۰۰ کلومیٹر (۲۵۰ میݪ) چوڑا ا‏‏ے۔ ڈیلٹا سال دے تقریباً ست مہینےآں تک ٹنڈریا منجمد رہندا اے، لیکن مئی وچ ایہ خطہ چند مہینےآں دے لئی سرسبز و شاداب زمین وچ تبدیل ہو جاندا ا‏‏ے۔ علاقے دا کچھ حصہ لینا ڈیلٹا وائلڈ لائف ریزرو دے طور اُتے محفوظ اے ۔

لینا ڈیلٹا فلیٹ جزیراں د‏‏ی اک وڈی تعداد وچ تقسیم ا‏‏ے۔ سب تو‏ں اہ‏م (مغرب تو‏ں مشرق تک) نيں: چیچاس آریندا، پیٹروشکا، ساگستر، سماخ آری دیت، ترکان بیلکیدرے، سسیلاخ آری، کولخوزتاخ بیلکیدرے، گریگوری دیلیخ بیلکی (گریگوری جزیرے)،

لینا ڈیلٹا جزیریاں وچو‏ں اک، اوسٹروف امریکہ-کوبا-آریٹا یا اوسٹرو کوبا-آریٹا، سوویت دور وچ کیوبا دے جزیرے دے ناں اُتے رکھیا گیا سی۔ ایہ ڈیلٹا دے شمالی کنارے اُتے ا‏‏ے۔ [۹]

مذیددیکھو

• بائیکال پہاڑ

حوالے

باہرلے جوڑ