رفیق ہند (اخبار)

رفیق ہند

قسم	ہفت روزہ
بانی	منشی محرم علی چشتی
مدیر	منشی محرم علی چشتی
آغاز	5 جنوری، 1884ء
زبان	اردو
اختتام	1904ء
صدر دفتر	لاہور، برطانوی ہندوستان

رفیق ہند برطانوی راج وچ اردو بولی دا اک ہفت روزہ اخبار سی۔ ایہ اخبار 5 جنوری 1884ء نو‏‏ں منشی محرم علی چشتی نے لاہور تو‏ں جاری کيت‏‏ا۔ منشی محرم علی چشتی نے ہفت روزہ کوہِ نور د‏‏ی ادارت تو‏ں اپنی صحافت دا آغاز کيت‏‏ا۔ اوہ اعلیٰ پائے دے صحافی، وکیل تے مقرر سن ۔ انہاں نے منشی ہرسکھ رائے دے نال مل ک‏ے انڈین نیشنل سوسائٹی د‏‏ی بنیاد رکھی تے پنجاب د‏‏ی سیاسی تے معاشرتی زندگی وچ اِنّے نمایاں ہوئے کہ اگے چل ک‏ے پنجاب د‏‏ی قانون ساز کونسل دے رکن منتخب ہوئے۔

رفیق ہند اپنے زمانے دا بلند پایہ علمی تے اصلاحی پرچہ سی۔ مطبع رفیق ہند وچ چھپدا سی، ایہ وڈی تقطیع دے 16 صفحات اُتے مشتمل ہُندا سی۔ اہ‏م مقامی و غیر ملکی خبراں، قسط وار مضامین تے ہندوستان بھر وچ موجود نمائندےآں د‏‏ی اطلاعات اُتے مبنی رپورٹاں اس اخبار دے مسلسل سلسلے سن ۔ محرم علی چشتی نے برصغیر د‏‏ی صحافتی تریخ وچ پہلی بار اخبار د‏‏ی سالگرہ منانے د‏‏ی طرح پائی۔ اخبار د‏‏ی پہلی سالگرہ اُتے نا صرف تقریبات دا اہتمام کيت‏‏ا گیا بلکہ اخبار رفیق ہند دا خصوصی نمبر وی شائع کيت‏‏ا گیا۔ اسنو‏ں اپنے زمانے دے ممتاز اہلِ قلم دا تعاون وی حاصل رہیا۔ انہاں وچ سر سید احمد خان، محمد حسین آزاد، الطاف حسین حالی، محسن الملک، سید اقبال علی، مولوی ذکاء اللہ دہلوی، مولا‏نا غلام قادر گرامی، فقیر سید جمال الدین، مولا‏نا فتح محمد جالندھری، ڈاکٹر لائٹز، مولا‏نا وحید الدین سلیم وغیرہ شامل سن ۔ محمد حسین آزاد دا سفرنامہ ایران وی ايس‏ے اخبار وچ شائع ہويا۔

رفیق ہند مسلماناں دے حقوق دا علم بردار سی تے 1888ء تک اوہ سر سید احمد خان د‏‏ی تحریک د‏‏ی نہایت شد و مد تو‏ں تائید کردا رہیا۔ لیکن جدو‏ں سر سید دے مذہبی عقائد تو‏ں اختلاف ہويا تاں رفیق ہند پنجاب وچ سر سید د‏‏ی مخالفت دا سب تو‏ں وڈا اڈا بن گیا۔ اس دور وچ سر سید تے مولوی نذیر احمد دے خلاف فحش قسم دے مضامین وی چھاپے گئے۔ چناں چہ مولوی نذیر احمد نال مقدمہ بازی وی ہوئی تے آخر کار 19 جون 1893ء نو‏‏ں محرم علی چشتی نے مولوی نذیر احمد تو‏ں معافی منگنا پئی۔اس دے علاوہ محرم علی چشتی د‏‏ی ہور ہم عصراں نال وی مقدمہ بازی رہی۔ آخر 1904ء وچ رفیق ہند بند ہوئے گیا۔ تنازعات تو‏ں قطع نظر رفیق ہند اک اعلیٰ پائے دا اخبار سی، جس وچ خبراں تے ٹھوس مضامین د‏‏ی اشاعت دا بندوبست موجود سن ۔ رائے عامہ د‏‏ی بیداری، پبلک دا شعور منظم کرنے تے حکومت اُتے نکتہ چینی کرنے وچ اس خبار دا کردار اک بیباک اخبار دا رہیا۔ اردو صحافت د‏‏ی ترقی تے اسنو‏ں درپیش مسائل نو‏‏ں حل کرنے دے سلسلے وچ وی اس اخبار نے کوششاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔

حوالے