روسی انقلاب ۱۹۰۵

روسی انقلاب ۱۹۰۵
آغاز ۲۲ جنوری ۱۹۰۵  اختتام ۱۶ جون ۱۹۰۷  ملک روسی سلطنت   مقام روس
نقصانات
تریخ	۲۲ جنوری ۱۹۰۵
مگروں	انقلاب روس
آغاز	۲۲ جنوری ۱۹۰۵
خاتمہ	۱۶ جون ۱۹۰۷
انتظامی تقسیم
ملک	روسی سلطنت
حصہ	تنازع ،  انقلاب
دے حصے	۱۹۰۵ء دی ماسکو بغاوت
وقوع تھاں	روس

روسی انقلاب ۱۹۰۵ (Russian Revolution of 1905) روس وچ ایک وڈی سیاسی تے سماجی بغاوت سی، جیہڑا روسی سلطنت دی عوامی بے چینی، غربت، تے زار شاہی دی سخت گیر حکمرانی دے خلاف بغاوت نوں ظاہر کردا ہے۔ ایہ انقلاب زار نکولس دوم دی حکومت نوں کمزور کرن والا پہلا وڈا قدم سی، جیہڑا بعد وچ ۱۹۱۷ دے بالشویک انقلاب دی راہ ہموار کر گیا۔

۱۹۰۵ دا انقلاب روس وچ پہلا وڈی سیاسی بغاوتی لہر سی، جیہڑی عوام دی نارضایتی نوں عملی شکل وچ لے آئی۔ اگرچہ ایہ انقلاب کامیاب نہ ہویا، پر اس نے روسی سماج تے سیاست نوں ہمیشہ واسطے بدل دتا۔

1897 چ روسی سلطنت دیاں ذیلی ونڈاں (اویزد پدھر)

یورپی روس دا فرانسیسی نسلی نقشہ 1898 توں۔ اس ویلے دے سرکاری "آل-روسی" وچاردھارا دے مطابق، "روسیاں" دے لیبل والے گروپ وچ نہ صرف اوہ شامل ہن جو اج روسی سمجھے جاندے ہن (ایتھے "عظیم روسی" کیہا جاندا اے)، بلکہ بیلاروس اتے وائٹ روسی یوکرین ("چھوٹے روسی") وی شامل ہن۔

پس منظر

انیسویں صدی دے آخر تے بیسویں صدی دے آغاز وچ، روس وچ عوامی بے چینی ودھ رہی سی۔ کسان غربت دی چکی وچ پس رہے سن، مزدور سخت حالات وچ کم کر رہے سن، تے متوسط طبقہ سیاسی اصلاحات چاہ رہا سی۔ روس-جاپان جنگ (۱۹۰۴-۱۹۰۵) وچ روس دی شکست نوں وی عوامی غصے نے ودھایا۔

خونی اتوار (Bloody Sunday)

۲۲ جنوری ۱۹۰۵ نوں سینٹ پیٹرزبرگ وچ ہزاراں مزدور تے عوامی لوگ زار نکولس دوم دے محل ول پرامن طور تے درخواست پیش کرن گئے، پر فوج نے انہاں تے گولیاں چلا دیتیاں، جیہڑے وچ سینکڑاں افراد مارے گئے۔ ایہ واقعہ "خونی اتوار" کہلاندا ہے، جیہڑا انقلاب دی شروعات دا اہم موڑ بنیا۔

1905ء دی ماسکو بغاوت دے دوران ماسکو چ انقلابیاں ولوں کھڑی کیتی گئی اک رکاوٹ

نیژنی نووگورد وچ رکاوٹاں، 1905 دے دسمبر دی بغاوت دے دوران

بغاوتاں تے ہڑتالاں

خونی اتوار توں بعد پورے روس وچ ہڑتالاں، مظاہرے تے بغاوتاں شروع ہو گئیاں۔ بحری بیڑے وچ بغاوت (جیویں کہ مشہور بحری جہاز پوتمکن دی بغاوت) تے مختلف شہراں وچ حکومت دے خلاف بغاوتاں ہوئیاں۔

زار دی اصلاحات تے دُوما

عوامی دباؤ وچ آ کے زار نکولس دوم نے اکتوبر مینیفیسٹو جاری کیتا، جیہڑے وچ کچھ آئینی اصلاحات دا وعدہ کیتا گیا، جیہڑا روس وچ پہلی پارلیمنٹ دُوما دی تخلیق دا باعث بنیا۔ پر زار نے جلد ہی دُوما دیاں اختیارات محدود کر دتیاں، جیہڑا عوامی غصے نوں ختم نہ کر سکیا۔

۱. روس وچ سماجی تے معاشی حالات

انیسویں صدی دے آخر تے بیسویں صدی دے آغاز وچ، روس وچ کئی بحران ودھ رہے سن:

(الف) کساناں دی بدحالی

• روسی کسان زیادہ تر جاگیردارا نظام دے تحت زندگی گزار رہے سن۔
• زار دی حکومت کساناں نوں زمین تے مالکانہ حقوق دین توں گریزاں سی۔
• ۱۸۶۱ وچ غلامی (Serfdom) ختم کیتی گئی، پر کساناں نوں اپنی زمین خریدنی پئی، جیہڑا اک وڈا مالی بوجھ بن گیا۔

(ب) مزدوراں دی مشکلات

• فیکٹری مزدوراں نوں بہت گھٹ تنخواہ ملدی سی۔
• کام کرن دیاں خراب حالات، لمبے اوقات، تے مالکان دے ظلم نے مزدوراں نوں احتجاج کرن تے مجبور کر دتا۔
• مزدور یونیناں قائم کرن دی اجازت نہیں سی۔

(ج) متوسط طبقہ تے تعلیمیافتہ لوگ

• روس وچ اک نواں متوسط طبقہ پیدا ہو چکیا سی، جیہڑا جدید سیاسی اصلاحات چاہندا سی۔
• پروفیسر، وکیل، ڈاکٹر، تے تاجر حکومت توں زیادہ حقوق تے سیاسی خودمختاری دی مانگ کر رہے سن۔

۲. روس-جاپان جنگ (۱۹۰۴-۱۹۰۵) دا اثر

۱۹۰۴ وچ روس نے جاپان نال جنگ شروع کیتی، جیہڑا مشرقی ایشیا وچ اثر و رسوخ بڑھاون دی کوشش سی۔ پر روسی فوج دی شکست نال عوامی غصہ بہت ودھ گیا۔

1905 وچ تفلیس دے مرکزی ریلوے ڈپو اُتے ہڑتال کرنے والے مزدوراں دے ذریعہ الٹ دتا گیا اک انجن

روس دی نیوی تے فوج نوں شدید ہار ملی، جیہڑے نوں عوام دی نظر وچ حکومت دی کمزوری سمجھی گئی۔ جنگ دوران معاشی حالات بدترین ہو گئے۔

۳. خونی اتوار تے انقلاب دی شروعات

۲۲ جنوری ۱۹۰۵ نوں پادری گیورگی گیپون (Georgy Gapon) دی قیادت وچ ہزاراں مزدور سینٹ پیٹرزبرگ وچ زار نکولس دوم دے محل ول پرامن ریلی لے کے گئے۔

سینٹ پیٹرزبرگ دے ورکرز ڈپٹیاں دے سوویت 1905 وچ، مرکز وچ ٹراٹسکی۔ سوویت اک ورکر کونسل دی ابتدائی مثال سی۔

جیکبسٹڈ چ مظاہرین

ریگا چ خونی اتوار دی یادگار داؤگاوا

مظاہرین صرف بہتر حالات، تنخواہ، تے بنیادی حقوق دی مانگ کر رہے سن۔ زار دی فوج نے گولی چلائی، جس وچ ۲۰۰ توں زیادہ مظاہرین ہلاک تے ہزاراں زخمی ہو گئے۔ اس واقعے نے عوام وچ زار دے خلاف غصے نوں شدید کر دتا۔

۴. انقلاب دے اہم واقعات

(الف) عام ہڑتالاں

• ماسکو، سینٹ پیٹرزبرگ، تے دوسرے شہراں وچ عام ہڑتالاں ہوئیاں۔
• مزدوراں، کساناں، تے طلبہ نے حکومتی ادارے بند کر دتے۔

(ب) فوج وچ بغاوتاں

• کئی روسی فوجی تے بحریہ دے اہلکار بغاوت کردے گئے۔
• "پوتمکن" جنگی جہاز دے ملاحاں نے بغاوت کر کے زار دے خلاف بغاوت دا اعلان کیتا۔

(ج) "سوویت" دی تخلیق

مزدوراں نے اپنی کونسلز بنائیاں، جیہنوں "سوویت" کہیا جاندا ہے۔ سینٹ پیٹرزبرگ سوویت سب توں اہم بنی، جیہڑی بالشویکاں تے لینن واسطے بنیاد بنی۔

۵. اکتوبر مینیفیسٹو (Reforms of 1905)

زار نکولس دوم نے ۱۷ اکتوبر ۱۹۰۵ نوں اک اعلان (October Manifesto) جاری کیتا، جس وچ:

• ✔️ شہری آزادیواں (آزادی اظہار، سیاسی جماعتاں دی اجازت) دی گارنٹی دیتی گئی۔
• ✔️ روس وچ پہلا پارلیمانی نظام "دُما" قائم کیتا گیا۔
• ✔️ کچھ حد تک ووٹ دا حق دتا گیا۔

پر زار نے بعد وچ انہاں وعدیاں نوں پورا نہ کیتا، جیہڑا عوام نوں مزید مشتعل کر گیا۔

۶. ۱۹۰۵ دے انقلاب دے اثرات

• ✅ زار شاہی کمزور ہو گئی۔
• ✅ مزدوراں تے کساناں نوں سیاست وچ زیادہ شعور مل گیا۔
• ✅ روس وچ سوشلسٹ تحریکاں مضبوط ہو گئیاں۔
• ✅ بالشویک پارٹی (لینن دی قیادت وچ) زیادہ مقبول ہو گئی۔
• ✅ ۱۹۱۷ دا انقلاب ہون دی راہ ہموار ہو گئی۔

نتیجہ

۱۹۰۵ دا انقلاب روس وچ اک اہم سنگ میل سی، جیہڑا حکومت نوں ہلا کے رکھ گیا۔ اگرچہ زار شاہی فوراً ختم نہ ہو سکی، پر عوامی جدوجہد جاری رہی، جیہڑی ۱۹۱۷ وچ زار حکومت دے مکمل خاتمے نال ختم ہوئی۔ ایہ انقلاب جدید دنیا وچ مزدور تحریکاں تے سیاسی بغاوتاں واسطے اک اہم سبق بنیا۔

اہم نکتے

• ۱۹۰۵ دا انقلاب زار شاہی نوں کمزور کر گیا، پر اقتدار انہاں دے ہتھ ہی رہا۔
• مزدور طبقہ تے سوشلسٹ تحریکاں مضبوط ہوئیاں۔
• ۱۹۱۷ وچ روسی انقلاب دا ماحول پہلے توں زیادہ تیار ہو چکیا سی۔
• ۱۹۰۵ دا انقلاب اگرچہ زار حکومت نوں فوری طور تے ختم نہ کر سکیا، پر ایہ روس وچ انقلابی تحریکاں دی شروعات سی، جیہڑی ۱۹۱۷ وچ زار شاہی دے مکمل خاتمے تے بالشویکاں دی حکومت دی راہ ہموار کر گئی۔

ملاحظے

حوالے

ملاحظے

• Borisyuk, Andrei (2023). {{{title}}}. St. Petersburg: Вече. ISBN 978-5-4484-3841-7. 
• Abraham Ascher; The Revolution of 1905, vol. 1: Russia in Disarray; Stanford University Press, Stanford, 1988; ISBN [[Special:BookSources/0804714363, ISBN [[Special:BookSources/9780804714365.
• Abraham Ascher; The Revolution of 1905, vol. 2: Authority Restored; Stanford University Press, Stanford, 1994
• Solovyov, K. (2023). {{{title}}} (in ru). Novoe literaturnoe obozrenie. ISBN 978-5-4448-2149-7. 
• Abraham Ascher; The Revolution of 1905: A Short History; Stanford University Press, Stanford, 2004
• Donald C. Rawson; Russian Rightists and the Revolution of 1905; Cambridge Russian, Soviet and Post-Soviet Studies, Cambridge University Press, Cambridge, 1995
• François-Xavier Coquin; 1905, La Révolution russe manquée; Editions Complexe, Paris, 1999
• François-Xavier Coquin and Céline Gervais-Francelle (Editors); 1905 : La première révolution russe (Actes du colloque sur la révolution de 1905), Publications de la Sorbonne et Institut d'Études Slaves, Paris, 1986
• John Bushnell; Mutiny amid Repression: Russian Soldiers in the Revolution of 1905–1906; Indiana University Press, Bloomington, 1985
• Anna Geifman. Thou Shalt Kill: Revolutionary Terrorism in Russia, 1894–1917.
• Pete Glatter ed., The Russian Revolution of 1905: Change Through Struggle, Revolutionary History Vol 9 No 1 (Editorial: Pete Glatter; Introduction; The Road to Bloody Sunday (Introduced by Pete Glatter); A Revolution Takes Shape (Introduced by Pete Glatter); The Decisive Days (Introduced by Pete Glatter and Philip Ruff); Rosa Luxemburg and the 1905 Revolution (Introduced by Mark Thomas); Mike Haynes, Patterns of Conflict in the 1905 Revolution)
• Pete Glatter (17 October 2005). "1905 The consciousness factor". International Socialism (108). http://isj.org.uk/1905-the-consciousness-factor/. 
• Scott Ury, Barricades and Banners: The Revolution of 1905 and the Transformation of Warsaw Jewry, Stanford University Press, Stanford, 2012. ISBN [[Special:BookSources/978-0-804763-83-7
• Fischer, Louis (1964). The Life of Lenin. London: Weidenfeld and Nicolson. 
• Rice, Christopher (1990). Lenin: Portrait of a Professional Revolutionary. London: Cassell. ISBN 978-0-304-31814-8. 
• Pipes, Richard (1990). The Russian Revolution: 1899–1919. London: Collins Harvill. ISBN 978-0-679-73660-8. 
• Read, Christopher (2005). Lenin: A Revolutionary Life, Routledge Historical Biographies. London: Routledge. ISBN 978-0-415-20649-5. 
• Rappaport, Helen (2010). Conspirator: Lenin in Exile. New York: Basic Books. ISBN 978-0-465-01395-1. 
• Lih, Lars T. (2011). Lenin, Critical Lives. London: Reaktion Books. ISBN 978-1-86189-793-0. 
• Service, Robert (2000). Lenin: A Biography. London: Macmillan. ISBN 978-0-333-72625-9. 

باہرلے جوڑ

• 1905 Russian Revolution Archive at marxists.org
• Russian Chronology 1904–1914, including the Revolution of 1905 and its aftermath Archived 5 December 2008 at the وے بیک مشین
• The Mass Strike by Rosa Luxemburg, 1906.
• The Year 1905 by Leon Trotsky
• Russia and reform (1907) by Bernard Pares
• 1905 An article on the events of 1905 from an anarchist perspective (Anarcho-Syndicalist Review, no. 42/3, Winter 2005)
• Estonia during the Russian Revolution of 1905 (in Estonian)
• Russian Graphic Art and the Revolution of 1905. From the collection of the Beinecke Rare Book and Manuscript Library at Yale University
• Revolution of 1905 in Poland (in Polish)
• The Soviet Archives