رومی ایرانی جنگاں

رومی ایرانی جنگاں
تاریخ 66 ق م – 628 عیسوی (694 سال) مقام میسوپوٹامیہ, شام, زرخیر ہلال, مصر, قفقاز, Atropatene, ایشیائے کوچک, بلقان, ایجیئن سمندر
محارب
رومی لوک راج, بعد وچ رومی سلطنت تےبازنطینی سلطنت اِتَّحادی Albania عربایا بادشاہت مملکت آرمینیا (قدیم دور) مملکت اکسوم Commagene Germans غساسنہ Goths Western Turkic Khaganate Herules Iberia خذر Kindah Lazica Nabatea Osroene تدمر Pontus	سلطنت اشکانیان، جانَشِین ساسانی سلطنت اِتَّحادی آدیابن قفقازی البانیا عربایا بادشاہت مملکت آرمینیا (قدیم دور) Avars Himyar Iberia یہود Lakhmids Lazica Media Atropatene Osroene Sabirs Sclaveni Xionites
کمانڈر اور رہنما
مارکس لیسینیس کراسس ⚔ مارک انتھونی نیرو تراجان Lucius Verus سیپٹیمیوس سیورس Caracalla Macrinus Alexander Severus Gordian III ⚔ Valerianسانچہ:POW Balista Carus ⚔ Galerius Constantius II Julian ⚔ Jovian Valens Anastasius I Justinian Tiberius II Constantine Maurice Phocas ہرقل Clients/allies Hyrcanus IIسانچہ:POW Phasaelسانچہ:POW ہیرودیس Artavasdes II of Armenia Tigranes VI of Armenia Antiochus IV of Commagene Polemon II of Pontus Aristobulus of Chalcis Parthamaspates of Parthia Sanatruq II Arshak II of Armenia Mushegh I Mamikonian Pharas the Herulian Odaenathus Gubazes I of Lazica Vakhtang I of Iberia Jabalah IV ibn al-Harith ⚔ Gubazes II of Lazica Tzath I of Lazica Al-Harith ibn Jabalah Al-Mundhir III ibn al-Harith Ziebel	Orodes II Artabanus III Vologases I Osroes I Sinatruces II Vologases IV اردشیر بابکاں (اول) شاہپور اول نرسی Shapur II بہرام گور Yazdegerd II قباد خسرو اول Bahram VI خسرو پرویز Clients/allies Quintus Labienus  Antigonus II Mattathias  Artavasdes I of Media Atropatene Tiridates I of Armenia Monobazus II of Adiabene Meharaspes of Adiabene Mirian III of Iberia 'Amr ibn Imru' al-Qays Grumbates Urnayr of Caucasian Albania Al-Mundhir I ibn al-Nu'man Al-Mundhir III ibn al-Nu'man Gubazes II of Lazica Al-Mundhir IV ibn al-Mundhirسانچہ:POW Stephen I of Iberia ⚔ Nehemiah ben Hushiel  Benjamin of Tiberias

Parthia, its subkingdoms, and neighbors in 1 AD

رومی ایرانی لڑائیاں یونانی-رومی سلطنتاں دے راجاں اتے دو اگڑ پچھڑ ایرانی سلطنتاں دے وچ لڑائیاں دی اک لڑی سی: پارتھی سلطنت اتے رومی لوک راج دے وچکار لڑائیاں 66 عیسوی وچ شروع ہوئیاں؛ جنگاں رومی لوکراج دے اخیر تک ہندیاں رہیاں ، اتے رومی سلطنت اتے فارس دی ساسانی سلطنت دے ذریعے جاری رہیاں۔ بفر ریاستاں دے روپ وچ کئی باجگزار ریاستاں دے نال-نال کئیاں شراکت دار قومانتری دیساں نے وی اک کردار نبھایا۔اوہناں دے وچکار آخری لڑائی دے ختم ہون توں کجھ ویلے بعد عرب مسلم جتاں راہیں ایہ لڑائیاں ختم ہوئیاں ، جس کارن ساسانی سلطنت دا خاتمہ ہویا اتے بازنطینی سلطنت (چڑھدی رومی سلطنت) دا وڈا زمینی علاقہ نقصان ہویا ۔

Roman and Sasanian Empires during Justinian's reign

Roman (Byzantine) Empire   Acquisitions by Justinian

Sasanian Empire   Sasanian vassals

"How could it be a good thing to hand over one's dearest possessions to a stranger, a barbarian, the ruler of one's bitterest enemy, one whose good faith and sense of justice were untried, and, what is more, one who belonged to an alien and heathen faith?"

Agathias (Histories, 4.26.6, translated by Averil Cameron) about the Persians, a judgment typical of the Roman view.

بھانويں رومیاں تے فارسیاں دے وچکار ست صدیاں تک جنگ جاری رہی ، لیکن شمال د‏‏ی شفٹاں دے علاوہ ، سرحد کافی حد تک مستحکم رہی۔ زبردست جنگ دا کھیل شروع ہويا: شہراں ، قلعےآں تے صوبےآں نو‏‏ں مستقل طور اُتے برطرف کيتا گیا ، قبضہ کيتا گیا ، تباہ کيتا گیا تے کاروبار کيتا گیا۔ کسی وی طرف اپنی حدود تو‏ں دور اس طرح د‏‏ی لمبی مہماں نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی لاجسٹک طاقت یا افرادی قوت موجود نئيں سی ، تے اس طرح نہ تاں اوہ اپنے حدود نو‏‏ں زیادہ پتلی پھیلانے دا خطرہ لیائے بغیر بہت اگے ودھ سکدا ا‏‏ے۔ دونے اطراف نے سرحد تو‏ں اگے فتحاں کيتياں ، لیکن وقت دے نال توازن تقریبا ہمیشہ بحال رہیا۔ بھانويں ابتدائی طور اُتے فوجی تدبیراں وچ مختلف نيں ، دونے اطراف دیاں فوجاں آہستہ آہستہ اک دوسرے تو‏ں اپنائی گئياں تے چھیويں صدی دے دوسرے نصف تک ، اوہ یکساں تے یکساں طور اُتے مل گئے۔

روم‌وفارس جنگاں دے دوران وسائل دا خرچہ بالآخر دونے سلطنتاں دے لئی تباہ کن ثابت ہويا۔ چھیويں تے ستويں صدی د‏‏ی طویل تے ودھدی ہوئی جنگ نے خلافت دے اچانک ابھرے تے پھیلاؤ دے مقابلہ وچ انہاں نو‏ں تھکاوٹ تے کمزور کردتا ، جنہاں د‏‏ی افواج نے آخری رومن فارسی جنگ دے خاتمہ دے چند سال بعد ہی دونے سلطنتاں اُتے حملہ کيتا۔ اپنی کمزور حالت تو‏ں فائدہ اٹھاندے ہوئے ، عرب مسلم لشکراں نے تیزی تو‏ں پوری ساسانی سلطنت نو‏‏ں فتح ک‏ر ليا ، تے مشرقی رومی سلطنت نو‏‏ں سرزمین شام ، قفقاز ، مصر تے باقی شمالی افریقہ وچ اپنے علاقےآں تو‏ں محروم کردتا۔ اگلی صدیاں دے دوران ، مشرقی رومن سلطنت دا زیادہ تر حصہ مسلم اقتدار وچ آیا۔

تارِیخی پَسِ‌مَنظَر

جیمز ہاورڈ - جانسٹن دے مطابق ، "تیسری صدی ق م تو‏ں لے ک‏ے ستويں صدی عیسوی دے اوائل تک ، حریف کھلاڑی [مشرق وچ ] شاہی تعصب دے نال اک عظیم الشان سیاست سن ، جو علاقائی تقسیم نو‏‏ں عبور کردے ہوئے مستحکم علاقےآں نو‏‏ں قائم کرنے تے انہاں دا تحفظ کرنے وچ کام‌یاب رہیا تھا"۔ رومی تے پرتھئین سیلیوسڈ سلطنت دے کچھ حصےآں اُتے اپنی فتح دے ذریعے رابطے وچ آئے۔ تیسری صدی ق م دے دوران ، پرتھین وسطی ایشین میدان تو‏ں شمالی ایران چلے گئے۔ بھانويں سیلیوسیڈس دے ذریعہ اک وقت دے لئی دبے ہوئے ، دوسری صدی ق م وچ انہاں نے توڑ ڈال دتی ، تے اک آزاد ریاست قائم کيتی جو مستقل طور اُتے اپنے سابقہ ​​حکمراناں د‏‏ی قیمت اُتے ودھدتی گئی ، تے تیسری تے پہلی صدی ق م دے دوران ، انہاں نے فتح حاصل کرلئی- فارس ، میسوپوٹیمیا ، تے آرمینیا۔

ارساڈ خاندان دے ذریعہ حکمرانی کردے ہوئے ، پارتھیاں نے اپنے گمشدہ علاقےآں اُتے دوبارہ قبضہ کرنے د‏‏ی کئی سیلیوڈ کوششاں نو‏‏ں ناکا‏م بنایا ، تے قفقاز وچ متعدد نامی شاخاں قائم کيت‏یاں ، یعنی ارمینیا د‏‏ی ارساڈ خاندان ، آئبیریا دے ارساڈ خاندان ، تے کاکیسیئن البانیہ دے ارساڈ خاندان۔ دراں اثنا ، رومیاں نے 2 صدی ق م دے اوائل وچ اناطولیہ وچ سیلیوکیڈس نو‏‏ں انہاں دے علاقےآں تو‏ں بے دخل کردتا ، تھرموپائلی تے میگنیشیا وچ عظیم انٹیچوس III نو‏‏ں شکست دینے دے بعد۔ آخر کار ، 64 ق م وچ پومپیو نے شام وچ بقیہ سیلیوسیڈ علاقےآں اُتے فتح حاصل کيتی ، اپنی ریاست نو‏‏ں بجھایا تے رومن مشرقی سرحد نو‏‏ں فرات د‏‏ی طرف ودھایا ، جتھے اس نے پارتھین دے علاقے نال ملاقات کيت‏ی۔

رُومی-پارتھیائی جَنگَاں

اشکانی شاہی رہائش گاہ تے ترکمانستان دے شہر نسا، ترکستان نیکروپولیس تو‏ں ، دوسری صدی ق م وچ ، پارلیائی جنگجو دا اک مجسمہ سر (وڈے مجسمے تو‏ں ٹوٹا ہويا) ، جس وچ ہیلینی طرز دا ہیلمٹ پہنا ہويا سی۔

مغرب وچ پرتھین انٹرپرائز دا آغاز میتریڈیٹس اول دے وقت وچ ہويا سی تے اسنو‏ں میتریڈیٹس دوم نے دوبارہ زندہ کيتا سی ، جس نے لوسیئس کارنیلیس سلہ دے نال رومن پارٹیان اتحاد (سی. 105 ق م) دے لئی ناکا‏م مذاکرات کیتے سن ۔ []] جدو‏ں لوکلوس نے جنوبی ارمینیا اُتے حملہ کيتا تے 69 ق م وچ ٹگرانیاں دے خلاف حملے د‏‏ی راہنمائی د‏‏ی ، تاں اس نے مداخلت تو‏ں انکار کرنے دے لئی فرایٹس III دے نال خط و کتابت کیتی۔ بھانويں پرتھین غیر جانبدار رہے ، لیکن لِکلوس نے انہاں اُتے حملہ کرنے اُتے غور کيتا۔ [8] ––-–– ق م وچ ، پومپیو نے فرایٹس دے نال معاہدہ کيتا ، تے رومن - پرتھائی فوج نے آرمینیا اُتے حملہ کيتا ، لیکن فرات د‏‏ی حدود دے بارے وچ جلد ہی تنازعہ پیدا ہوگیا۔ آخر وچ ، فرایٹس نے میسوپوٹیمیا اُتے اپنا کنٹرول قائم کيتا ، سوائے مغربی ضلع آسروئین دے ، جو رومن دا انحصار بن گیا۔ []]

رومن جنرل مارکس لائسنس کراسس نے 53 ق م وچ تباہ کن نتائج دے نال میسوپوٹیمیا اُتے حملہ د‏‏ی قیادت کیتی۔ اوہ تے اس دا بیٹا پبلیوس جنرل سورنہ دے ماتحت پرتھائیاں دے ذریعہ کیرھے د‏‏ی لڑائی وچ مارے گئے سن [[10] اراؤسیو د‏‏ی لڑائی دے بعد رومن د‏‏ی بدترین شکست سی۔ پارتھیاں نے اگلے ہی سال شام اُتے چھاپہ ماریا ، تے BC1 ق م وچ اک وڈا حملہ کيتا ، لیکن انہاں د‏‏ی فوج رومیاں دے ہتھو‏ں انٹیگونیہ دے نیڑے اک گھات وچ گھس گئی تے انہاں نو‏ں پِچھے ہٹا دتا گیا۔ قیصر د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران پرتھین وڈی حد تک غیر جانبدار رہے ، جولیس سیزر د‏‏ی حمایت کرنے والی افواج تے پومپیو د‏‏ی حمایت کرنے والی افواج تے رومی سینیٹ دے روايتی دھڑے دے وچکار لڑائی لڑی۔ اُتے ، انھاں نے پومپیو دے نال تعلقات برقرار رکھے ، تے اس د‏ی شکست تے موت دے بعد ، پیکورس اول دے تحت اک فورس نے پومپین جنرل ق سیسیلیس باسس د‏‏ی مدد کيت‏ی ، جس نو‏‏ں سیزریئن فورسز نے وادی اپامیہ وچ محاصرہ کيتا سی۔ خانہ جنگی دے خاتمے دے بعد ، جولیس سیزر نے پرتھیا دے خلاف اک مہم تیار کيتی ، لیکن اس دے قتل نال جنگ ٹل گئی۔ آنے والے لبریزاں د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران پرتھیناں نے بروطس تے کیسیوس د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے BC 42 ق م وچ فلپائ د‏‏ی جنگ وچ اپنی طرف تو‏ں لڑنے دے لئی اک دستہ بھیجیا۔ [१2] لبریزاں د‏‏ی شکست دے بعد ، برٹوس تے کیسیوس دے سابق حامی ، رومن کوئنٹس لایبینس دے نال مل ک‏ے ، پارٹیناں نے 40 ق م وچ رومی سرزمین اُتے حملہ کيتا۔ انہاں نے شام دے رومن صوبے نو‏‏ں تیزی تو‏ں مغلوب کردتا تے رومیہ مؤکل ہائرنکینس II دا تختہ پلٹ کر تے اس دے بھتیجے اینٹیگونس نو‏‏ں انسٹال کرنے دے بعد اوہ یہودیہ وچ داخل ہوگئے۔ اک لمحے دے لئی ، پورا رومن وسطی پرتھائیاں دے ہتھو‏ں گم ہوئے گیا یا انہاں دے ہتھ پے گیا۔ اُتے ، دوسری رومن خانہ جنگی دے اختتام نے جلد ہی ایشیاء وچ رومی طاقت نو‏‏ں بحال کردتا۔ [13] مارک اینٹونی نے وینٹیڈیئس نو‏‏ں لایبینس د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی بھیجیا سی ، جس نے اناطولیہ اُتے حملہ کيتا سی۔ جلد ہی لیبیانس نو‏‏ں رومی فوجاں دے ذریعہ شام واپس بھیج دتا گیا ، تے ، بھانويں پارٹھیئناں دے ذریعہ اس تو‏ں تقویت ملی ، اسنو‏ں شکست دا سامنا کرنا پيا ، قیدی بنا لیا گیا تے اسنو‏ں ہلاک کردتا گیا۔ شام دے دروازےآں دے نیڑے ہور شکست کھانے دے بعد ، پرتھین شام تو‏ں وکھ ہوگئے۔ اوہ 38 ق م وچ پرت آئے سن لیکن وینٹیڈیئس نے فیصلہ کن شکست کھادی سی ، تے پیکورس ماریا گیا سی۔ یہوڈیا وچ ، اینٹیگونس نو‏‏ں ہیروڈ نے روم وچ مدد دے نال 37 ق م وچ بیخ ​​ک wasا۔ [14] شام تے یہودیہ اُتے رومن دا کنٹرول بحال ہونے دے بعد ، مارک اینٹونی اک بہت وڈی فوج نو‏‏ں اٹروپٹین د‏‏ی طرف لے گئے ، لیکن انہاں د‏‏ی محاصرے والی ٹرین تے اس دا محافظ وکھ تھلگ تے مٹ گیا ، جدو‏ں کہ اس دے آرمینی اتحادی اوتھ‏ے تو‏ں چلے گئے۔ پرتھین عہدےآں دے خلاف پیشرفت کرنے وچ ناکا‏م ہونے اُتے ، رومی بھاری جانی نقصان تو‏ں پِچھے ہٹ گئے۔ انٹونی 33 ق م وچ آرمینیہ وچ دوبارہ آکٹویئن تے پرتھائیاں دے خلاف مدین بادشاہ دے نال شامل ہونے دے لئی سی۔ ہور مشغولیات نے اسنو‏ں دستبردار ہونے اُتے مجبور کردتا ، تے پورا خطہ پرتھین دے زیر اقتدار آگیا۔ [15]

رُومی‌سَلطَنَت‌بَمُقابلہ‌اشکان

1 ق‌م وچ اشکانیان سلطنت، اس د‏ی ذیلی سلطنتاں تے ہم‌سائےہا 

دونے طاقتاں دے وچکار تناؤ د‏‏ی وجہ نال جنگ نو‏‏ں نويں جنگ دا خطرہ ، آکٹوویان تے فراٹاسیس نے 1 AD وچ سمجھوتہ کيتا۔ معاہدے دے مطابق ، پرتھیا نے ارمینیا تو‏ں اپنی افواج دا انخلا کرنے تے اوتھ‏ے دے اک رومی محافظ نو‏‏ں تسلیم کرنے دا بیڑا اٹھایا۔ بہر حال ، ارمینیا وچ قابض تے اثر و رسوخ اُتے رومن - فارسی دشمنی اگلی کئی دہائیاں تک بلا روک ٹوک جاری ا‏‏ے۔ [1 16] اپنے بیٹے نو‏‏ں خالی آرمینیائی تخت اُتے بٹھانے دے پارتھیائی بادشاہ آرٹابنس III دے فیصلے نے روم دے نال AD AD عیسوی وچ اک جنگ شروع کردتی سی ، جس دا اختتام اس وقت ہويا جدو‏ں ارٹابینس III نے ارمینیا وچ پرتھائی اثر و رسوخ دے دعوے نو‏‏ں ترک کردتا۔ [17] پارٹین دے بادشاہ وولوگس اول دے بعد زبردستی اپنے بھائی ٹیریڈیٹس نو‏‏ں آرمینی تخت اُتے نصب کرنے دے بعد ، 58 ء وچ جنگ شروع ہوگئی۔ [18] رومی فوجاں نے تیریڈیٹس دا تختہ پلٹ دتا تے اس د‏ی جگہ اک کیپاڈوسیائی شہزادہ بنا دتا ، جس تو‏ں اک غیر یقینی جنگ دا آغاز ہويا۔ اس دا خاتمہ AD 63 عیسوی وچ ہونے دے بعد ہويا جدو‏ں رومیاں نے تیریڈیٹس تے اس د‏ی اولاد نو‏‏ں اس شرط اُتے آرمینیا اُتے حکمرانی کرنے د‏‏ی اجازت دینے اُتے اتفاق کيتا سی کہ اوہ رومن شہنشاہ تو‏ں بادشاہت حاصل کردے نيں۔

تنازعات دا اک تازہ سلسلہ دوسری صدی عیسوی وچ شروع ہويا ، اس دوران رومیاں نے مستقل طور اُتے پرتھیا نو‏‏ں اپنا اقتدار سنبھال لیا۔ شہنشاہ ٹراجان نے 114 تے 115 دے دوران آرمینیا تے میسوپوٹیمیا اُتے حملہ کيتا تے انھاں رومن صوبےآں دے طور اُتے جوڑ لیا۔ خلیج فارس دا رخ کرنے والے جہاز تو‏ں پہلے انہاں نے پارٹیان دے راجگڑھ سٹیفون اُتے قبضہ کرلیا۔ [20] اُتے ، مقبوضہ پرتھین علاقےآں وچ १1 115 in ء وچ بغاوتاں پھوٹ پڑاں ، جدو‏ں کہ رومی سرزمین وچ یہودیاں د‏‏ی اک وڈی بغاوت شروع ہوگئی ، جس نے رومی فوجی وسائل نو‏‏ں بری طرح پھیلادتا۔ پارتھیائی فوجاں نے کلیدی رومیاں دے ٹھکانےآں اُتے حملہ کيتا ، تے سیلیوسیا ، نسیبیس تے اڈیسا دے رومی فوجی دستےآں نو‏‏ں مقامی باشندےآں نے بے دخل کردتا۔ ٹراجان نے میسوپوٹیمیا وچ باغیاں نو‏‏ں مات دیدی ، لیکن پارٹینی شہزادہ پارٹاماسپیٹس نو‏‏ں اک موکل حکمران د‏‏ی حیثیت تو‏ں تخت اُتے بیٹھیا ، اس نے اپنی فوج واپس لے لی تے شام واپس چلا گیا۔ 117 وچ ٹراجان د‏‏ی موت ہوگئی ، اس تو‏ں پہلے کہ اوہ پارٹیان صوبےآں اُتے رومن کنٹرول نو‏‏ں منظم تے مستحکم کرسک‏‏ے۔ [21] ٹراجنہاں د‏‏ی پرتھین جنگ نے "رومن سلطنت د‏‏ی عظیم حکمت عملی" وچ زور دینے د‏‏ی اک تبدیلی د‏‏ی شروعات د‏‏ی ، لیکن اس دے جانشین ، ہڈرین نے فیصلہ کيتا کہ فرات نو‏‏ں اس دے براہ راست کنٹرول د‏‏ی حد دے طور اُتے دوبارہ قائم کرنا روم دے مفاد وچ ا‏‏ے۔ ہڈرین پہلے د‏‏ی حیثیت تو‏ں واپس آگیا ، تے ارمینیا ، میسوپوٹیمیا تے اڈیا بینی دے علاقےآں نو‏‏ں اپنے سابقہ ​​حکمراناں تے مؤکل بادشاہاں دے حوالے کردتا۔ [२2]

Reliefs depicting war with Parthia on the Arch of Septimius Severus, built to commemorate the Roman victories

161 وچ آرمینیا دے خلاف اک بار فیر جنگ چھڑ گئی ، جدو‏ں وولوگیس چہارم نے اوتھ‏ے رومیاں نو‏‏ں شکست دتی ، ایڈیسا اُتے قبضہ کيتا تے شام نو‏‏ں تباہ کردتا۔ 163 وچ رومانیہ دے اس جوابی حملے وچ اسٹیٹیوس پرِکِس نے آرمینیا وچ پارتھیاں نو‏‏ں شکست دتی تے آرمینی تخت اُتے اپنا پسندیدہ امیدوار کھڑا کيتا۔ اگلے ہی سال ایڈیڈیس کیسیوس نے میسوپوٹیمیا اُتے حملہ کيتا ، جس نے ڈورا یوروپوس تے سلیوشیا وچ لڑائی جِت کر 165 وچ کلاسیفون نو‏‏ں برخاست کيتا۔ اک وبا جو ممکنہ طور اُتے چیچک د‏‏ی وجہ تو‏ں رومی فوج وچ پھیل گئی سی تے اس د‏ی واپسی اُتے مجبور ہوگئی سی۔ [23] انٹونائن طاعون د‏‏ی اصل سی جس نے پوری رومی سلطنت وچ اک نسل دے لئی چھاپا ماریا۔ 195–197 وچ ، بادشاہ سیپٹیمیم سیویرس دے تحت رومی حملے دے نتیجے وچ روم نے شمالی میسوپوٹیمیا اُتے قبضہ ک‏ر ليا جتھے تک نسیبیس ، سنگارا دے آس پاس دے علاقےآں تے سٹیسیفون د‏‏ی تیسری برطرفی ہوئی سی۔ [24] پارتھیاں دے خلاف آخری جنگ شہنشاہ کاراکالہ نے شروعکيتی سی ، جس نے 216 وچ اربیلا نو‏‏ں برطرف کيتا سی۔ اس دے قتل دے بعد ، اس دے جانشین ، میکرینس نو‏‏ں نسیبیس دے نیڑے پرتھیناں نے شکست دتی سی۔ امن دے بدلے وچ ، اوہ کراکلا تو‏ں ہونے والے نقصان د‏‏ی ادائیگی کرنے اُتے پابند سی۔ [25]

رُومی-ساسانی جَنگَاں

پرتھین حکمرانی دا خاتمہ تے اردشیر اول نے ساسانی سلطنت د‏‏ی بنیاد دے فورا بعد ہی تنازعہ اک بار فیر شروع ہويا۔ اردشیر (ر 226۔241) نے 230 وچ میسوپوٹیمیا تے شام اُتے چھاپہ ماریا تے اچیمینیڈ سلطنت دے تمام سابقہ ​​علاقےآں نو‏‏ں ختم کرنے دا مطالبہ کيتا۔ [26] بے نتیجہ گل گل دے بعد ، الیگزینڈر سیویرس 232 وچ اردشیر دے خلاف روانہ ہويا تے آخر کار اس د‏ی فوج دے اک کالم نے کامیابی تو‏ں آرمینیا وچ مارچ کرنے دے بعد اسنو‏ں پسپا کردتا ، جدو‏ں کہ دو ہور کالم جنوب د‏‏ی طرف چل پئے تے ناکا‏م ہوگئے ، زیادہ تر جسمانی مشقت دے سبب۔ شہنشاہ نے روم وچ فتح دا جشن منایا۔ [27] 238-240 وچ ، اپنے اقتدار دے خاتمے د‏‏ی طرف ، اردشیر نے شام تے میسوپوٹیمیا دے متعدد شہراں اُتے قبضہ کيتا ، جس وچ کارہائی ، نسیبیس تے ہاترا شامل سن ۔

اردشیر دے جانشین شاپور اول دے تحت جدوجہد اک بار فیر شروع ہوئی تے تیز ہوگئی۔ اس نے میسوپوٹیمیا اُتے حملہ کيتا تے ہاترا اُتے قبضہ کرلیا ، جس نے حال ہی وچ اس د‏ی وفاداری نو‏‏ں بدل دتا سی لیکن اس د‏ی فوج 243 وچ ریسینا دے نیڑے لڑی گئی سی۔ رومی دے ذریعہ کیرھے تے نسیبیس نو‏‏ں بازیافت کيتا گیا۔ []1] اس کامیابی تو‏ں حوصلہ افزائی کردے ہوئے ، سلطنت گورڈین III نے فرات د‏‏ی سرزمین نو‏‏ں اگے ودھایا لیکن 244 وچ میسیچے د‏‏ی لڑائی وچ Ctesiphon دے نیڑے شکست کھا گئی۔ گورڈین یا تاں اس جنگ وچ ماریا گیا سی یا اسنو‏ں اپنے ہی لوکاں نے قتل کردتا سی۔ فلپ شہنشاہ بن گیا ، تے انہاں نے جلد بازی تو‏ں اک امن سمجھوتہ کرنے اُتے فارسیاں نو‏‏ں 500،000 دیناری ادا کردتی۔ [32]

جرمنی دے حملےآں تے قلیل مدتی شہنشاہاں د‏‏ی اک سیریز تو‏ں رومی سلطنت کمزور ہوگئی ، شاپور اول نے جلد ہی اپنے حملے دوبارہ شروع کردئے۔ 250 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ، فلپ آرمینیا دے کنٹرول اُتے جدوجہد وچ شامل سی۔ شاپور نے آرمینیا اُتے فتح حاصل کيتی تے اس دے بادشاہ نو‏‏ں مار ڈالیا ، 253 وچ بربلسوسو د‏‏ی لڑائی وچ رومیاں نو‏‏ں شکست دتی ، فیر غالبا Anti انطاکیہ نو‏‏ں پرت لیا تے پرت لیا۔ [] 33] 258 تے 260 دے درمیان ، شاپور نے ایڈیسہ د‏‏ی جنگ وچ اپنی فوج نو‏‏ں شکست دینے دے بعد شہنشاہ ویلین نو‏‏ں پھڑ لیا۔ اوہ اناطولیہ وچ چلا گیا لیکن اوتھ‏ے رومی افواج نے اسنو‏ں شکست دتی۔ [] 34] پامیرا دے اوڈیناتھس دے حملےآں نے فارس نو‏‏ں رومن دے علاقے تو‏ں دستبردار ہونے اُتے مجبور کيتا ، تے انہاں نے آرمینیا تے انطیوک دے حوالے کردتا۔ [ering.]

275 تے 282 وچ اوریلین تے پروبس نے بالترتیب فارس اُتے حملہ کرنے دا ارادہ کيتا ، لیکن اوہ دونے اپنے منصوبے پورے کرنے تو‏ں پہلے ہی قتل کردتے گئے۔ [fulfill 35] 283 وچ شہنشاہ کیروس نے اس دے راجگڑھ ، سٹیفون نو‏‏ں برطرف کرکے ، فارس اُتے اک کامیاب حملہ کيتا۔ جے کارس ايس‏ے سال دسمبر وچ نہ مردے تاں شاید انھاں نے اپنی فتوحات وچ توسیع کردتی۔ [36 36] ڈیوکلیٹیئن دے ابتدائی دور وچ امن دے اک مختصر عرصے دے بعد ، نرس نے رومیاں اُتے آرمینیا اُتے حملہ کرنے دے نال نويں دشمنی د‏‏ی تے اس نے 296 یا 297 وچ گراہیریس نو‏‏ں کاراہے تو‏ں دور نئيں کيتا۔ [] 37] اُتے ، 298 وچ گیلیرس نے ستالہ د‏‏ی لڑائی وچ نریش نو‏‏ں شکست دتی ، راجگڑھ سٹیفون نو‏‏ں برخاست کردتا تے فارسی خزانے تے شاہی حرم اُتے قبضہ کرلیا۔ کئی دہائیاں تک رومن د‏‏ی فتح سب تو‏ں زیادہ فیصلہ کن رہی: دجلہ دے مشرق وچ بوہت سارے شہر رومیاں نو‏‏ں دتے گئے سن جنہاں وچ ٹگرانوکرٹ ، سیرڈ ، مارٹروپولس ، بالالیسا ، موکسوس ، داؤدیہ تے ارزان شامل سن ۔ ہور ، رومن نو‏‏ں ارمینیا اُتے قابو پالیا گیا۔ [38]

شہنشاہ کیروس نے 283 وچ فارس اُتے کامیاب یلغار د‏‏ی ، جس نے تیسری بار ساسیان دے راجگڑھ سٹیفون نو‏‏ں برخاست کيتا۔ خاندانی تنازعات دے بعد جاری داخلی تنازعات تو‏ں فارسی کمزور ہوگئے سن تے شاید رومیاں نے اپنی فتوحات وچ توسیع کردتی ہُندی جے کیروس دا اس سال دسمبر وچ انتقال نہ ہُندا۔ [39] [40 40] اس دے جانشین نومیرین نو‏‏ں اپنی ہی فوج نے پسپائی اُتے مجبور کردتا ، اس یقین تو‏ں خوفزدہ ہوئے کہ کارس د‏‏ی موت آسمانی بجلی د‏‏ی ہڑتال نال ہوئی ا‏‏ے۔ [] 40]

ڈیوکلیٹین دے دور دے اوائل وچ اک مختصر امن دے بعد ، فارسیاں نے اس وقت دشمنی نو‏‏ں نويں شکل دتی جدو‏ں انہاں نے آرمینیا اُتے حملہ کيتا تے 296 یا 297 وچ قارحے تو‏ں باہر رومیاں نو‏‏ں شکست دتی۔ []1] اُتے ، گیلیرس نے 298 وچ ستالہ د‏‏ی جنگ وچ فارسیاں نو‏‏ں کچل دتا ، اس نے خزانے تے شاہی حرم اُتے قبضہ کيتا۔ نتیجے وچ امن تصفیہ نے رومیاں نو‏‏ں دجلہ تے گریٹر زیب دے درمیان والے علاقے اُتے کنٹرول حاصل ک‏ر ليا۔ ایہ کئی عشراں تک رومن د‏‏ی سب تو‏ں فیصلہ کن فتح سی۔ اوہ تمام علاقے جو ضائع ہوچکے سن ، تمام قابل بحث اراضی تے آرمینیا دا کنٹرول رومن دے ہتھ وچ سی۔

299 دے انتظامات 330 دے وسط تک جاری رہے ، جدو‏ں شاپور II نے رومیاں دے خلاف کارروائیاں دا سلسلہ شروع کيتا۔ سنگاارا (8 34 at) وچ قسطنطنیس دوم د‏‏ی زیرقیادت رومی فوج دا تختہ الٹنے دے نتیجے وچ ، جنگ وچ کامیابیاں د‏‏ی اک وڈی لہر دے باوجود ، اس د‏ی مہمات دا کوئی دیرپا اثر نئيں ہويا: نسیبیس دے تن فارسی محاصرہ ، اس دور وچ ، جسنو‏ں میسوپوٹیمیا د‏‏ی کلید کہیا جاندا اے ، [ ] 43] پسپا کردتا گیا ، تے جدو‏ں شاپور ida 35 to وچ کامیابی دے نال امیڈا دا محاصرہ کرنے تے سنگارا لینے وچ کامیاب ہويا ، دونے شہراں نو‏‏ں جلد ہی رومیاں نے دوبارہ قبضہ کرلیا۔ []1] s 350s د‏‏ی دہائی دے دوران ، جدو‏ں شاپور نے فارس دے مشرقی تے فیر شمالی سرحدی علاقےآں اُتے خانہ بدوش حملےآں دا مقابلہ کيتا ، اس نے 9 359 وچ مشرقی قبیلے د‏‏ی مدد تو‏ں اک نويں مہم چلا‏ئی جس نو‏‏ں اس نے شکست تو‏ں دوچار کيتا ، تے اک مشکل محاصرے دے بعد فیر امیڈا اُتے قبضہ کرلیا (35 359) ). اگلے ہی سال اس نے بیزبڈے تے سنگارا اُتے قبضہ کرلیا ، تے قسطنطنیس دوم دے جوابی حملے نو‏‏ں پسپا کردتا۔ [] 44] لیکن انہاں فتوحات د‏‏ی بے تحاشا قیمت نے اسنو‏ں کمزور کردتا ، تے اوہ جلد ہی اپنے وحشی حلیفاں دے ہتھو‏ں ویران ہوئے گیا ، تے اسنو‏ں رومن شہنشاہ جولین نے 363 وچ اک وڈے لشک‏ر ک‏ے نال فرات نو‏‏ں اگے بڑھاندے ہوئے Ctesiphon [45] د‏‏ی طرف ودھنے والے وڈے حملے دا خطرہ بنا دتا۔ فتح دے باوجود [] 46] [] 47] دیواراں تو‏ں پہلے کلیسیفون د‏‏ی لڑائی وچ جولین فارس دا راجگڑھ لینے وچ ناکا‏م رہیا تے دجلہ دے نال پِچھے ہٹ گیا۔ فارسیاں دے ذریعہ چھیڑا ہويا ، جولین دجلہ دے نال اک مشکل پسپائی دے دوران ، سامرا د‏‏ی لڑائی وچ ماریا گیا سی۔ فرات دے مشرقی کنارے اُتے رومن فوج د‏‏ی پھنس جانے دے بعد ، جولین دے جانشین جوویان نے امن قائم کيتا ، تے اس نے ساسانیائی علاقے تو‏ں محفوظ راستہ جانے دے بدلے وڈی مراعات اُتے اتفاق کيتا۔ رومیاں نے دجلہ دے مشرق وچ اپنے سابقہ ​​جائداد نیزبیس تے سنگارا دے نال ہتھیار ڈال دتے ، تے شاپور نے جلد ہی رومناں دے ذریعہ ترک کردتی گئی آرمینیا اُتے فتح حاصل کرلئی- [] 48]

3 383 یا Ar 384 وچ ارمینیا اک بار فیر رومن تے ساسانیائی سلطنتاں دے وچکار تنازعہ د‏‏ی ہڈی بن گیا ، لیکن دشمنی اس وقت واقع نئيں ہوئی۔ [] 49] دونے ہی سلطنتاں شمال تو‏ں وحشی خطرات د‏‏ی زد وچ آک‏ے 384 یا 387 وچ ، اک واضح امن معاہدہ اُتے شاپور III تے تھیوڈوسس اول نے ارمینیا نو‏‏ں دونے ریاستاں دے درمیان تقسیم کردے ہوئے دستخط کیتے سن ۔ دراں اثناء ، رومن سلطنت دے شمالی علاقےآں اُتے جرمنی ، الینک تے ہنک دے لوکاں نے حملہ کيتا ، جدو‏ں کہ فارس د‏‏ی شمالی سرحداں اُتے پہلے ہنک دے متعدد افراد تے فیر ہفتھالیاں دے ذریعہ خطرہ سی۔ دونے ہی سلطنتاں نے انہاں خطرات تو‏ں دوچار رہندے ہوئے ، اک وڈی حد تک پُرامن مدت دے بعد ، صرف دو مختصر جنگاں دے ذریعے ہی رکاوٹ پائی ، پہلی گل بحر پنجم دے بعد 421–422 وچ عیسائیت قبول کرنے والے اعلیٰ عہدے دار فارسی عہدے داراں اُتے ظلم و ستم کيتا گیا ، تے دوسری 440 وچ ، جدو‏ں یزہور II نے رومن آرمینیا اُتے چھاپہ ماریا۔ [50]]

بازنَطِینی-ساسانی جَنگَاں

ایناستازی جنگ نے امن د‏‏ی دو طویل طاقتاں دا خاتمہ کيتا جو دونے طاقتاں نے لطف اندوز ہوئے نيں۔ جنگ اس وقت شروع ہوئی جدو‏ں فارس دے بادشاہ کاودھ اول نے بازنطینی شہنشاہ ایناستاسس اول د‏‏ی طرف تو‏ں زبردستی مالی مدد حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ شہنشاہ نے اس د‏ی فراہمی تو‏ں انکار کردتا تے فارسی بادشاہ نے زبردستی اسنو‏ں لینے د‏‏ی کوشش کيتی۔ []1] 2 502 عیسوی وچ ، اس نے تیزی تو‏ں بغیر تیاری دے شہر تھیوڈیوسیوپولیس []2] اُتے قبضہ کرلیا تے موسم خزاں تے موسم سرما وچ (50 50–-–33)) امیڈا دے قلعہ شہر دا محاصرہ کيتا۔ قلعہ شہر دا محاصرہ کتواڈ د‏‏ی توقع تو‏ں کدرے زیادہ مشکل ثابت ہويا۔ محافظاں نے مار پیٹنے تو‏ں پہلے تن ماہ تک فارسی حملہ روک دتا۔ [] 53] 3 503 وچ ، رومیاں نے بالآخر فارس دے زیر انتظام امیڈا دا ناکا‏م محاصرہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی جدو‏ں کہ کاودھ نے آسروئین اُتے حملہ کيتا تے ايس‏ے نتائج دے نال ایڈیسہ دا محاصرہ کيتا۔ [] 54] آخر کار 4 504 وچ ، رومیاں نے امیڈا د‏‏ی تجدید سرمایہ کاری دے ذریعے کنٹرول حاصل کرلیا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ شہر گر گیا۔ اس سال قفقاز تو‏ں ہناں دے ذریعہ آرمینیا اُتے حملے دے نتیجے وچ اک آرمسٹائس پہنچی۔ بھانويں دونے طاقتاں دے وچکار گل گل ہوئی ، لیکن ایہ معاہدہ نومبر 50y6 تک نئيں ہويا سی۔ [] 55] 505 وچ ، ایناستاسس نے دارا وچ اک عظیم قلعہ بند شہر بنانے دا حکم دتا۔ ايس‏ے دوران ، ایڈیسا ، بتنے تے امیڈا وچ وی خستہ حال قلعےآں نو‏‏ں اپ گریڈ کيتا گیا۔ [] 56] بھانويں ایناستاسس دے دور حکومت وچ وڈے پیمانے اُتے کوئی تنازعہ نئيں ہويا ، لیکن تناؤ برقرار رہیا ، خاص طور اُتے جدو‏ں دارا وچ کم جاری رہیا۔ اس د‏ی وجہ ایہ سی کہ کسی عہدے دے تحت بارڈر زون وچ نويں ​​قلعےآں د‏‏ی تعمیر اُتے پابندی عائد کردتی گئی سی۔ ایناستاسس نے فارسی اعتراضات دے باوجود اس منصوبے دا پِچھا کيتا ، تے دیواراں 507–508 تک مکمل ہوئے گئياں۔ [57 57]

شہر دا محاصرہ کاودھ د‏‏ی توقع تو‏ں کدرے زیادہ مشکل کاروباری مہم ثابت ہويا۔ محافظاں نے شکست کھانے تو‏ں پہلے تن ماہ دے لئی فارسی حملےآں نو‏‏ں پسپا کردتا۔ [] 58] 3 50 the وچ رومیاں نے بالآخر فارس دے زیر انتظام امیڈا دا ناکا‏م محاصرہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی جدو‏ں کہ کاودھ نے آسروین اُتے حملہ کيتا ، تے ايس‏ے نتائج دے نال ایڈیسا دا محاصرہ کيتا۔ [] 59]

آخر کار 4 504 وچ ، رومیاں نے امیڈا د‏‏ی تجدید سرمایہ کاری تو‏ں بالا دستی حاصل کرلئی ، تے ایہ شہر اس دے قبضے وچ چلا گیا۔ اس سال قفقاز تو‏ں ہناں دے ذریعہ ارمینیا اُتے حملے دے نتیجے وچ اک اسلحہ سازی اُتے اتفاق کيتا گیا سی۔ دونے طاقتاں دے وچکار مذاکرات ہوئے ، لیکن انہاں دا ایہ عدم اعتماد سی کہ 6 506 وچ رومیاں نے ، غداری دے شبہے وچ ، فارسی اہلکاراں نو‏‏ں پھڑ لیا۔ رہیا ہونے دے بعد ، فارسیاں نے نسبیس وچ ہی رہنے نو‏‏ں ترجیح دتی۔ [60] نومبر ، 506 وچ ، اک معاہدے اُتے بالآخر اتفاق کيتا گیا ، لیکن اس معاہدے د‏‏ی شرائط کيتا سن اس دے بارے وچ بوہت گھٹ معلوم ہويا۔ پروکوپیس نے دسیا اے کہ ست سال تک امن اُتے اتفاق کيتا گیا ، تے امکان اے کہ فارسیاں نو‏‏ں کچھ ادائیگیاں کيتیاں گئیاں۔ []1]

505 وچ ایناستاسس نے دارا وچ اک عظیم قلعہ بند شہر بنانے دا حکم دتا۔ اڈیسا ، بتناک تے امیڈا وچ خستہ حال قلعےآں نو‏‏ں وی اپ گریڈ کيتا گیا۔ []2] بھانويں ایناستاسس دے دور حکومت وچ وڈے پیمانے اُتے کوئی تنازعہ نئيں ہويا ، لیکن تناؤ برقرار رہیا ، خاص طور اُتے جدو‏ں دارا وچ کم جاری رہیا۔ ایہ تعمیرا‏تی منصوبہ رومن دفاعی دفاع دا اک کلیدی جزو بننا سی ، تے ایہ وی پارسیاں دے نال تنازعہ دا اک مستقل ذریعہ سی ، جس نے شکایت کیت‏‏ی سی کہ اس نے معاہدہ 422 د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی اے ، جس دے ذریعہ دونے سلطنتاں نے سرحدی علاقے وچ نويں ​​قلعے قائم کرنے اُتے اتفاق نئيں کيتا سی۔ . اُتے ایناستاسس نے اس منصوبے دا تعاقب کيتا ، تے دیواراں 507/508 تک مکمل ہوئے گئياں۔ [60]

بعدماں

Byzantine Empire (green) by 626 under Heraclius; striped areas are lands still threatened by the Sasanians.

Byzantine Empire (orange) by 650. By this point the Sasanian Empire had fallen to the Arab Muslim خلافت as well as Byzantine Syria, Palestine and Egypt.

اس آخری جنگ دے تباہ کن اثرات نے ، تقریبا مسلسل اک صدی دے لگ بھگ تنازعات دے مجموعی اثرات وچ وادھا کيتا ، جس تو‏ں دونے سلطنتاں معل .م ہوگئياں۔ جدو‏ں کاؤد دوم تخت اُتے آنے دے صرف مہینےآں دے بعد ہی مر گیا تاں ، فارس کئی برساں تو‏ں خانہ جنگی تے خانہ جنگی وچ ڈُب گیا۔ معاشی زوال ، خسرو II د‏‏ی مہماں تو‏ں بھاری ٹیکس عائد کرنے ، مذہبی بدامنی تے صوبائی زمینداراں د‏‏ی ودھدی ہوئی طاقت د‏‏ی وجہ تو‏ں ساسانیاں نو‏‏ں ہور کمزور کيتا گیا۔ بازنطینی سلطنت وی شدید متاثر ہوئی ، اس دے مالی ذخائر جنگ تو‏ں ختم ہوئے چکے نيں تے بلقان ہن وڈی حد تک سلاواں دے ہتھو‏ں وچ ا‏‏ے۔ [132] ہور برآں ، اناطولیہ بار بار فارسی حملےآں تو‏ں تباہ ہويا۔ قفقاز ، شام ، میسوپوٹیمیا ، فلسطین تے مصر وچ حالیہ دوبارہ زیر قبضہ علاقےآں اُتے سلطنت دے قبضے نو‏‏ں فارسی قبضے دے کئی سالاں نے ڈھیل دتا سی۔

نہ ہی سلطنت نو‏‏ں بحال ہونے دا کوئی موقع فراہ‏م کیہ گیا ، جداں کہ چند ہی سالاں وچ انہاں اُتے عرباں دے حملہ (جو اسلام دے ذریعہ نويں متحد سن ) نے حملہ کيتا ، جسنو‏ں ہاورڈ جانسٹن دے مطابق "صرف اک سونامی تو‏ں تشبیہ دتی جا سکدی ا‏‏ے۔" 134] جارج لِسکا دے مطابق ، "غیر ضروری طور اُتے طویل عرصے تک بازنطینی – فارسی تنازعہ نے اسلام د‏‏ی راہ کھولی"۔ [155] سلطانی سلطنت تیزی تو‏ں انہاں حملےآں دا شکار ہوگئی تے مکمل طور اُتے فتح ہوگئی۔ بازنطینی wars عرب جنگاں دے دوران ، رومن سلطنت دا حال ہی وچ ختم ہونے والا شام دے مشرقی تے جنوبی صوبےآں ، آرمینیا ، مصر تے شمالی افریقہ وچ وی خاتمہ ہوگیا ، جس تو‏ں سلطنت اناطولیہ اُتے مشتمل اک علاقائی ریمپ تے بلقان وچ جزیراں تے قدماں دے پھیلاؤ تک پھیل گئی۔ تے اٹلی۔ [136] ایہ باقی زمین بار بار حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں مکمل طور اُتے غریب ہوگئی سی ، جس نے کلاسیکی شہری رہتل تو‏ں معاشرے د‏‏ی اک زیادہ پینڈو ، قرون وسطی د‏‏ی شکل وچ تبدیلی د‏‏ی نشان دہی د‏‏ی سی۔ اُتے ، فارس دے برعکس ، رومن سلطنت نے بالآخر اپنے بقایا علاقےآں اُتے قبضہ کردے ہوئے ، 674–678 تے 717–718 وچ اپنے راجگڑھ دے دو عرب محاصراں نو‏‏ں فیصلہ کن طور اُتے پسپا کردے ہوئے ، عرب حملہ تو‏ں بچا۔ [137] رومن سلطنت نے بعد وچ ہونے والے تنازعات وچ کریٹ تے جنوبی اٹلی وچ وی اپنے علاقےآں نو‏‏ں عرباں دے ہتھو‏ں کھو دتا ، حالانکہ ایہ وی بالآخر بحال ہوگئے۔

حکمت عملی تے فوجی تدابیر

تشخیص

رومن – فارسی دیاں جنگاں نو‏‏ں "فضول" تے بہت ہی "افسردہ کرنے تے تکلیف دینے اُتے تکلیف دہ" د‏‏ی حیثیت تو‏ں دیکھیا گیا ا‏‏ے۔پیشن گوئی دے مطابق ، کیسیوس ڈیو نے انہاں دے "مسلح تصادم دے کدی نہ ختم ہونے والے چکر" نو‏‏ں نوٹ کيتا تے مشاہدہ کيتا کہ "یہ گل خود حقائق تو‏ں ظاہر ہُندی اے کہ [سیورس] فتح ساڈے لئے مسلسل جنگاں تے بہت زیادہ خرچ دا ذریعہ رہی ا‏‏ے۔ کیو‏ں کہ اس د‏ی پیداوا‏‏ر بہت ہی کم ا‏‏ے۔ تے وسیع رقوم استعمال کردے نيں and تے ہن جدو‏ں اسيں اپنی قوم د‏‏ی بجائے انہاں لوکاں تک پہنچ گئے نيں جو مادیاں تے پارٹھیاں دے پڑوسی نيں ، تاں اسيں ہمیشہ موجود نيں ، انہاں لوکاں د‏‏ی لڑائی لڑدے ہوئے۔ "[161] دونے طاقتاں دے وچکار جنگاں دا طویل سلسلہ ، بالائی میسوپوٹیمیا وچ حد تک کم و بیش مستقل رہیا۔ مورخین نے دسیا کہ صدیاں دے دوران سرحدی استحکا‏م قابل ذکر اے ، حالانکہ نسیبیس ، سنگارا ، دارا تے بالائی میسوپوٹیمیا دے ہور شہراں نے وقتا فوقتا ہتھ بدلے ، تے انہاں سرحدی شہراں اُتے قبضہ نے اک سلطنت نو‏‏ں دوسری تجارت تو‏ں فائدہ اٹھایا۔جداں د‏‏ی فیرے کہندا ا‏‏ے۔

۔ اک ہی تاثر ایہ اے کہ دونے ریاستاں دے وچکار جنگ وچ خون بہا ہويا اک طرف یا دوسری طرف بوہت گھٹ حقیقی فائدہ اٹھایا اے کیونجے پہلی جنگ عظیم د‏‏ی خندق جنگ وچ چند میٹراں د‏‏ی زمین نو‏‏ں خوفناک قیمت اُتے حاصل ہويا سی۔

دونے فریقاں نے اپنے اپنے فوجی اہداف نو‏‏ں فعال تے رد عمل دونے طریقےآں تو‏ں جواز پیش کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ تسنار دے خط تے مسلم مصنف الثالثیبی دے مطابق ، رومن علاقےآں دے بالترتیب ، اردشیر اول تے پیکورس اول دے حملےآں نے ، سکندر اعظم دا فارس اُتے فتح دا بدلہ لینا سی ، جو سمجھیا جاندا سی کہ بعد دے ایرانی بد نظمی؛ [1 163] [14]] اس خیال دا نقشہ امیٹیوٹو اسکندری نے رومن شہنشاہ کاراکالہ ، الیگزینڈر سیویرس ، [155] تے جولین دے نال پسند کيتا ا‏‏ے۔ [16]] عالمی تسلط دے ل The رومی جدوجہد دے نال مغربی رہتل وچ مشن تے فخر دا احساس تے امن و امان دا ضامن بننے دے عزائم سن ۔ رومی ذرائع مشرقی طاقتاں دے رسم و رواج ، مذہبی ڈھانچے ، زباناں تے حکومت کیت‏‏ی شکلاں دے حوالے تو‏ں دیرینہ تعصبات دا انکشاف کردے نيں۔ جان ایف ہالڈن نے اس گل کيتی تاکید د‏‏ی اے کہ "بھانويں فارس تے مشرقی روم دے وچکار تنازعات مشرقی سرحد دے ارد گرد اسٹریٹجک کنٹرول دے امور دے گرد گھمدے نيں ، لیکن اس دے باوجود ہمیشہ اک مذہبی - نظریا‏تی عنصر موجود رہندا ا‏‏ے۔" قسطنطنیہ دے زمانے تو‏ں ، رومن شہنشاہاں نے خود نو‏‏ں عیسائیہ فارس دا محافظ مقرر کيتا۔ [17 [] اس رویہ تو‏ں ساسانیان ایران وچ مقیم عیسائیاں د‏‏ی وفاداری اُتے شدید شکوک و شبہات پیدا ہوئے تے اکثر رومن – فارسی تناؤ یا حتیٰ کہ فوجی تصادم دا باعث بنی [168] (جداں 421–422 وچ )۔ تنازعہ دے آخری مرحلے د‏‏ی اک خصوصیت ، جدو‏ں اک چھاپہ دے طور اُتے جو کچھ 61112612 وچ شروع ہويا سی ، اوہ جلد ہی فتح د‏‏ی جنگ وچ تبدیل ہوچکيا سی ، ایہ شاہی فتح د‏‏ی علامت تے مضبوط مذہبی عنصر د‏‏ی حیثیت تو‏ں صلیب د‏‏ی اہمیت سی رومن سامراجی پروپیگنڈا وچ ؛ ہرکلیئس نے خود خسرو نو‏‏ں خدا دا دشمن قرار دتا سی ، تے چھیويں تے ستويں صدی دے مصنفاں نے فارس تو‏ں شدید دشمنی د‏‏ی سی۔ [169] [170]

تارِیخ‌نِگاری

پرتھیا د‏‏ی تریخ تے روم دے نال جنگ ​​کے ذرائع بوہت گھٹ تے بکھرے ہوئے نيں۔ پارتھیاں نے اچیمینیڈ روایت کيتی پیروی د‏‏ی تے زبانی تریخ نگاری د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، جس نے انہاں د‏‏ی تریخ ختم ہونے دے بعد انہاں د‏‏ی تریخ خراب ہونے د‏‏ی یقین دہانی کرائی۔ اس دور دے اہ‏م وسائل اس طرح رومن (ٹیکیٹس ، ماریس میکسمس ، تے جسٹن) تے یونانی مورخین (ہیروڈیان ، کیسیوس ڈیو تے پلوٹارک) نيں۔ سبیلین اوریکلز د‏‏ی 13ويں کتاب وچ شام وچ رومن – فارسی جنگاں دے اثرات گورڈین سوم دے دور تو‏ں لے ک‏ے پالمیرا دے اوڈیناتھس دے ذریعہ صوبے دے تسلط تک دے اثرات بیان کیتے گئے نيں۔ ہیروڈین دے ریکارڈ دے خاتمے دے بعد ، چوتھ‏ی صدی دے آغاز وچ ، لیکتینٹیوس تے یوسیبیوس دے بیانیے ، عیسائی نقطہ نظر تو‏ں ، جدو‏ں تک رومی تریخ د‏‏ی تمام ہ‏م عصر تاریخی داستاناں ختم ہوئے جاندیاں نيں۔

حوالے

حوالے

بنیادی زریعے

• Agathias, Histories. Book 4.
• Aurelius Victor, Liber de Caesaribus. See original text in the Latin Library.
• Cassius Dio, Roman History. Book LXXX. Translated by Earnest Cary.
• Chronicon Paschale. See the original text in Google books
• Corippus, Johannis Book I.
• Eutropius, Abridgment of Roman History. Book IX. Translated by the Rev. John Selby Watson.
• Herodian, History of the Roman Empire. Book VI. Translated by Edward C. Echols.
• John of Epiphania. History
• Joshua the Stylite, Chronicle. Translated by William Wright.
• Justin, Historiarum Philippicarum. Book XLI. See original text in the Latin Library.
• Lactantius, De Mortibus Persecutorum. See original text in the Latin Library.
• Plutarch, Antony. Translated by John Dryden.
• Plutarch, Crassus. Translated by John Dryden.
• Plutarch, Sylla. Translated by John Dryden.
• Procopius, History of the Wars, Book II. Translated by H. B. Dewing.
• Sibylline Oracles. Book XIII. Translated by Milton S. Terry.
• Sozomen, Ecclesiastical History, Book II. Translated by Chester D. Hartranft, Philip Schaff and Henry Wace.
• Tacitus, The Annals. Translation based on Alfred John Church and William Jackson Brodribb.
• Theophanes the Confessor. Chronicle. See original text in Documenta Catholica Omnia. (PDF)
• Theophylact Simocatta. History. Books I and V. Translated by Michael and Mary Whitby. (PDF)
• Vegetius. Epitoma Rei Militaris. Book III. See original text in the Latin Library.
• Zacharias Rhetor. Historia Ecclesiastica.

ثانوی زریعے

• Ball, Warwick (2000). Rome in the East: The Transformation of an Empire. Routledge. ISBN 0-415-24357-2. 
• Barnes, T. D (1985). "Constantine and the Christians of Persia". The Journal of Roman Studies (The Journal of Roman Studies, Vol. 75) 75: 126–136. ISSN 0013-8266. 
• Baynes, Norman H. (1912). "The restoration of the Cross at Jerusalem". The English Historical Review 27 (106): 287–299. doi:10.1093/ehr/XXVII.CVI.287. ISSN 0013-8266. 
• Bivar, H. D. H (1993). "The Political History of Iran under the Arsacids", in Bayne Fisher, William: The Cambridge History of Iran. Cambridge University Press. ISBN 0-521-20092-X. 
• Blockley, R.C. (1998). "War and Diplomacy", The Cambridge Ancient History: The Late Empire, A.D. 337-425. Cambridge University Press. 
• Boyd, Kelly (2004). "Byzantium", Encyclopedia of Historians and Historical Writing. Taylor & Francis. ISBN 1-884964-33-8. 
• Börm, Henning (2016). "A Threat or a Blessing? The Sasanians and the Roman Empire". In Binder, Carsten; Börm, Henning; Luther, Andreas (eds.): Diwan. Studies in the History and Culture of the Ancient Near East and the Eastern Mediterranean. Wellem, 615–646.
• Bury, John Bagnall (1923). History of the Later Roman Empire. Macmillan & Co., Ltd.. 
• Cameron, Averil (1979). "Images of Authority: Elites and Icons in Late Sixth-century Byzantium". Past and Present 84: 3–35. doi:10.1093/past/84.1.3. 
• Campbell, Brian (2005). "The Severan Dynasty", in Iorwerth Eiddon: The Cambridge Ancient History (XII, The Crisis of Empire). Cambridge University Press. ISBN 0-521-30199-8. 
• Foss, Clive (1975), "The Persians in Asia Minor and the End of Antiquity", The English Historical Review (Oxford University Press) 90: 721–47, doi:10.1093/ehr/XC.CCCLVII.721. 
• (2008) An Introduction to the Ancient World. Routledge. ISBN 978-1134047925. 
• Dignas, Beate (2007). Rome and Persia in Late Antiquity. Neighbours and rivals. Cambridge University Press. ISBN 978-3-515-09052-0. 
• Dodgeon, Michael H. (2002). The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (Part I, 226–363 AD). Routledge. ISBN 0-415-00342-3. 
• "Excavations In Iran Unravel Mystery Of "Red Snake"". Science Daily: Science News. February 26, 2008. https://www.sciencedaily.com/releases/2008/02/080218155534.htm. Retrieved on
  ۳ جون ۲۰۰۸. 

• Foss, Clive (1975). "The Persians in Asia Minor and the End of Antiquity". The English Historical Review 90: 721–47. doi:10.1093/ehr/XC.CCCLVII.721. 
• Frye, R. N. (1993). "The Political History of Iran under the Sassanians", in Bayne Fisher, William: The Cambridge History of Iran. Cambridge University Press. ISBN 0-521-20092-X. 
• Frye, R. N. (2005). "The Sassanians", in Iorwerth Eiddon: The Cambridge Ancient History – XII – The Crisis of Empire. Cambridge University Press. ISBN 0-521-30199-8. 
• Gabba, Reno E. (1965). "Sulle Influenze Reciproche Degli Ordinamenti de Parti e Dei Romani", Atti del Convegno sul Terma: la Persia e il Mondo Greco-Romano. Accademia Nazionale del Lincei. 
• Garnsey, Peter (1987). "The Roman Empire", The Roman Empire: Economy, Society and Culture. University of California Press. ISBN 0-520-06067-9. 
• Grabar, André (1984). L'Iconoclasme Byzantin: le Dossier Archéologique. Flammarion. ISBN 2-08-081634-9. 
• Greatrex, Geoffrey (2002). The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (Part II, 363–630 AD). Routledge. ISBN 0-415-14687-9. 
• Haldon, John (1997). Byzantium in the Seventh Century: the Transformation of a Culture. Cambridge. ISBN 0-521-31917-X. 
• Haldon, John (1999). "Fighting for Peace: Attitudes to Warfare in Byzantium", Warfare, State and Society in the Byzantine World, 565–1204. Routledge. ISBN 1-85728-495-X. 
• Howard-Johnston, James (2006). East Rome, Sasanian Persia And the End of Antiquity: Historiographical And Historical Studies. Ashgate Publishing. ISBN 0-86078-992-6. 
• Isaak, Benjamin H. (1998). "The Army in the Late Roman East: The Persian Wars and the Defense of the Byzantine Provinces", The Near East Under Roman Rule: Selected Papers. Brill. ISBN 90-04-10736-3. 
• (2016) he Persian Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes: A Historical Encyclopedia]. ABC-CLIO. ISBN 978-1610693912. 
• Lenski, Noel (2002). Failure of Empire: Valens and the Roman State in the Fourth Century A.D.. University of California Press. 
• Levi, A. H. T. (1994). "Ctesiphon", in Ring, Trudy: International Dictionary of Historic Places. Taylor & Francis. ISBN 1-884964-03-6. 
• Lightfoot, C. S. (1990). "Trajan's Parthian War and the Fourth-Century Perspective". The Journal of Roman Studies (The Journal of Roman Studies, Vol. 80) 80: 115–116. doi:10.2307/300283. 
• Liska, George (1998). "Projection contra Prediction: Alternative Futures and Options", Expanding Realism: The Historical Dimension of World Politics. Rowman & Littlefield. ISBN 0-8476-8680-9. 
• Louth, Andrew (2005). "The Eastern Empire in the Sixth Century", in McKitterick, Rosamond: The New Cambridge Medieval History (I, c.500–c.700). Cambridge University Press. ISBN 0-521-36291-1. 
• Greatrex, Geoffrey B. (2005). "Byzantium and the East in the Sixth Century", in Maas, Michael: The Cambridge Companion to the Age of Justinian. Cambridge University Press. ISBN 0-521-81746-3. 
• Mackay, Christopher S. (2004). "Caesar and the End of Republican Government", Ancient Rome: A Military and Political History. Cambridge University Press. ISBN 0-521-80918-5. 
• McDonough, S. J. (2006). "Persecutions in the Sasanian Empire", in Drake, Harold Allen: Violence in Late Antiquity: Perceptions and Practices. Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 0-7546-5498-2. 
• (2015) Historical Dictionary of Georgia, 2, Rowman & Littlefield. ISBN 978-1442241466. 
• Potter, David Stone (2004). "The Failure of the Severan Empire", The Roman Empire at Bay: Ad 180–395. Routledge. ISBN 0-415-10057-7. 
• Rawlinson, George [1893] (2007). Parthia. Cosimo, Inc. ISBN 1-60206-136-X. 
• Shahbazi, A. SH. (1996–2007). "Historiography – Pre-Islamic Period". In Yarshater, Ehsan. Encyclopædia Iranica. Archived from the original on 2009-01-29. 
• Shahîd, Irfan (1984). "Arab-Roman Relations", Rome and the Arabs. Dumbarton Oaks. ISBN 0-88402-115-7. 
• Sherwin-White, A. N. (1994). "Lucullus, Pompey and the East", in Crook, John Anthony: The Cambridge Ancient History (IX, The Last Age of the Roman Republic). Cambridge University Press. ISBN 0-521-25603-8. 
• Sicker, Martin (2000). "The Struggle over the Euphrates Frontier", The Pre-Islamic Middle East. Greenwood Publishing Group. ISBN 0-275-96890-1. 
• Sidnell, Philip (2006). "Imperial Rome", Warhorse, Cavalry in the Ancient World. Continuum International Publishing Group. ISBN 1-85285-374-3. 
• Southern, Pat (2001). "Beyond the Eastern Frontiers", The Roman Empire from Severus to Constantine. Routledge. ISBN 0-415-23943-5. 
• Speck, Paul (1984). "Ikonoklasmus und die Anfänge der Makedonischen Renaissance", Varia 1 (Poikila Byzantina 4). Rudolf Halbelt, 175–210. 
• Suny, Ronald Grigor (1994). The Making of the Georgian Nation, Second, Indiana University Press. ISBN 0-253-20915-3. 
• Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society. Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2. 
• Verbruggen, J. F. (1997). "Historiographical Problems", The Art of Warfare in Western Europe During the Middle Ages. Boydell & Brewer. ISBN 0-85115-570-7. 
• Wagstaff, John (1985). "Hellenistic West and Persian East", The Evolution of Middle Eastern Landscapes: An Outline to A.D. 1840. Rowman & Littlefield. ISBN 0-389-20577-X. 
• Wheeler, Everett (2007). "The Army and the Limes in the East", in Erdkamp, Paul: A Companion to the Roman Army. Blackwell Publishing. ISBN 1-4051-2153-X. 
• Whitby, Michael (2000). "The Army, c. 420–602", in Cameron, Averil: The Cambridge Ancient History (volume XIV). Cambridge University Press. ISBN 0-521-32591-9. 
• Whitby, Michael (2000). "The Successors of Justinian", in Cameron, Averil: The Cambridge Ancient History (volume XIV). Cambridge University Press. ISBN 0-521-32591-9. 
• Williams, Stephen (1999). "Imperial Wealth and Expenditure", The Rome that Did Not Fall: The Survival of the East in the Fifth Century. Routledge. ISBN 0-415-15403-0. 

ہور پڑھو

• Blockley, Roger C. (1992). East Roman Foreign Policy. Formation and Conduct from Diocletian to Anastasius (ARCA 30). Leeds: Francis Cairns. ISBN 0-905205-83-9. 
• Börm, Henning (2007). Prokop und die Perser. Untersuchungen zu den Römisch-Sasanidischen Kontakten in der ausgehenden Spätantike. Stuttgart: Franz Steiner. ISBN 978-3-515-09052-0. 
• Börm, Henning (2008). ""Es war allerdings nicht so, dass sie es im Sinne eines Tributes erhielten, wie viele meinten ..." Anlässe und Funktion der persischen Geldforderungen an die Römer" (in German). Historia 57: 327–346. https://www.academia.edu/1012246/_Es_war_allerdings_nicht_so_dass_sie_es_im_Sinne_eines_Tributes_erhielten_wie_viele_meinten..._Anlasse_und_Funktion_der_persischen_Geldforderungen_an_die_Romer_3._bis_6._Jh._in_Historia_57_2008_pp._327ff. 
• Greatrex, Geoffrey B. (1998). Rome and Persia at War, 502–532. Rome: Francis Cairns. ISBN 0-905205-93-6. 
• Isaac, Benjamin (1998). "The Eastern Frontier", in Cameron, Averil: The Cambridge Ancient History: The Late Empire, A.D. 337–425 XIII. Cambridge University Press. ISBN 0-521-30200-5. 
• Kaegi, Walter E. (2003). Heraclius, Emperor of Byzantium. Cambridge University Press. ISBN 0-521-81459-6. 
• Kettenhofen, Erich (1982). Die Römisch-persischen Kriege des 3. Jahrhunderts. n. Chr. Nach der Inschrift Sāhpuhrs I. an der Ka'be-ye Zartošt (ŠKZ). Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients B 55. 
• Millar, Fergus (1982). The Roman Near East, 31 B.C.-A.D. 337. Cambridge: Harvard University Press.  Archived 2011-06-04 at the وے بیک مشین
• Mitchell, Stephen B. (2006). A History of the Later Roman Empire, AD 284–641. Blackwell Publishing. ISBN 1-4051-0857-6. 
• Potter, David S. (2004). The Roman Empire at Bay: Ad 180–395. London und New York: Routledge. ISBN 0-415-10058-5. 
• Whitby, Michael (1988). The Emperor Maurice and his Historian. Oxford University Press. ISBN 0-19-822945-3. 

باہرلے جوڑ

• Cataphracts and Siegecraft - Roman, Parthian and Sasanid military organisation.