روہینگیا لوکاں دا قتل عام

2016میانمار وچ روہینگیا خلاف تشدد

میانمار وچ راکھین سٹیٹ دی محل وقوع
تریخ	9 اکتوبر 2016 (2016-10-09) – January 2017
محل وقوع	راکھین سٹیٹ, میانمار
قسم	نسلی صفائی تے مذہبی منافرت Ethnic cleansing (disputed) Genocide (disputed)
تھیم	Military crackdown by Myanmar's armed forces and police on Rohingya Muslims
وجہ	Attacks on Burmese border police posts by unidentified insurgents Historical mistreatment of the Rohingya by the government Existing tensions between Buddhist and Muslim communities
نتیجہ	Wide-scale human rights violations at the hands of security forces Mass displacement of refugees Forced relocations
موتاں	1,000+
اشاعت پابندی	Media access in northern Rakhine State heavily restricted by the Burmese government.

بھارت دے شمال مشرق وچ گوانڈھی ملک میانمار وچ روہنگیا بھائی چارا اج گھروں-بے گھر اے۔ اتھوں دا سماج، سرکار اتے بہو گنتی بودھی گروہ، روہنگیا بھائیچارے دی دیس وچ ہوند دے خلاف ہن۔ جتھے ایہہ مسئلہ دنو-دن گمبھیر ہو رہا اے، اتھے کمیونیکیشن رابطے، خاص کرکے سوشل میڈیا تے اجہیاں تصویراں اتے ویڈیؤز آ رہے ہن، جنہاں نوں دیکھ کے رونگٹے کھڑے ہو جاندے ہن۔ حیرانی دی گل تاں ایہہ اے کہ ایہہ ظلم اتے تشدد اس بودھ دھرم ولوں کیتی ج رہی اے، جس دی بنیاد عدم تشدد دے تجزیہ تے کھڑی اے۔ اپروں ستم ایہہ اے کہ دیس دی واگڈور اس ویلے آنگ سانگ سو کی دے ہتھ اے جسنے خود کئی دہاکے دیس وچ تشدد خلاف جدوجہد کردیاں گھر-قید ہی نہیں جھلی، سگوں اس جدوجہد بدلے اس نوں امن دا سرووتم قومانتری نوبل انعام وی مل چکا اے۔

مسئلہ دا پچھوکڑ

بھارت دے شمال مشرق وچ وسیا میانمار، جو بھارت دے چار صوبیاں اروناچل پردیش، منیپور، ناگالینڈ اتے میزورام نال چھونہدا اے، اتے دوہاں دیساں وچکار 1009 میل (1624 کلومیٹر) لمی سرحد اے، 4 جنوری، 1948 نوں برطانیہ توں آزاد ہون بعد، جاری روہنگیا مدعے کرکے ہمیشہ چرچہ وچ رہا اے۔ اصل وچ، میانمار وچ 88% بودھ بہو گنتی، 6% عیسائی، 4% روہنگیا مسلمان اتے 2% ہور دھرماں دے باشدے ہن۔ روہنگیا مسلمان سنی اتے شیعہ طبقے نال متعلق ہن۔ سن 1982 وچ برما (ہن میانمار) وچ ‘شہری قانون’ ہوند وچ آیا، جس مطابق 1948 وچ دیس دی آزادی توں پہلاں اتھے رہن والے ہی شہری منے جانگے۔ اس لئی گھٹّ-گنتیاں نوں دستاویز پیش کرکے ایہہ ثابت کرن لئی آکھیا گیا کہ اوہناں دے پرکھے 1823 توں پہلاں توں اس دیس دے وسنیک سن۔ اجیہا نہ کرن دی صورتَ وچ ایہہ منّ لیا جاویگا کہ اوہ ہور دیساں توں پلائن کرکے اتھے پجے ہن۔ روہنگیا بھائیچارے دا دعوہ اے کہ اوہناں دے پرکھے چراں توں، ہزاراں سالاں توں اس دیس وچ جمے-پلیے اتے رہندے رہے ہن، پر اوہناں کول اس نوں ثابت کرن لئی کوئی کاغذات نہ ہون کرکے، سرکار ولوں ایہناں نوں ‘باہرلے’ ہی منیاں جاندا اے۔

روہنگیا بھائیچارے دی مسئلہ دی جڑھ

اصل وچ، 1982 وچ برما (ہن میانمار) دے ‘شہری قانون’ راہیں روہنگیا بھائیچارے نوں بنگالی دا درجہ دتے جان بعد، روہنگیا بھائیچارے گھروں-بے گھر ہو گئے، اتے تد توں ہن تک جاری تشدد اتے دہشت دا ساہمنا کر رہے ہن۔ 2012 اوہناں لئی تشدد دی چرم-سیما سی، جدوں انتر-مذہبی تناؤ نے ہزاراں دی گنتی وچ دیس چھڈن لئی مجبور کر دتا۔ سن 2014 وچ وسوں گنتا وچ اوہناں نوں روہنگیا دی تھاں صرف “بنگالی” وجوں نام درج کراؤن دا وکلپ پیش کیتا۔ اس ووادگرست سکیم ماتحت سرکار نے روہنگیا بھائیچارے لئی شرط رکھی کہ جیکر اوہ اپنی نسل “بنگالی” مطلب “بنگلادیشی” لکھواؤنگے، تاں ہی اوہناں نوں شہریت ملیگی۔ مطلب میانمار دیس وچ گیرکانونی ہون دا کبولناما۔ اس وچار/سکیم نوں روہنگیا بھائیچارے نے ٹھکرا دتا۔ بنگلا دیس اوہناں نوں میانمار دے واسی آکھ رہا اے، اتے میانمار سرکار اوہناں نوں “بنگالی” دا درجہ دے رہی اے۔ دراصل 4 مارچ، 1962 وچ جنرل نے ون دے فوجی پلٹے توں پہلاں روہنگیا بھائیچارے نے اراکارن وچ اک وکھرے روہنگیا صوبے دی منگ کیتی سی، پر جنرل نے ون نے اوہناں دی منگ ہی نہیں ٹھکرائی، سگوں اوہناں نوں غیر-ملکی اتے وکھوادی دا درجہ وی دتا۔ اوہناں نوں سکھیا جاں نوکری حاصل کرن تے پابندی لگا دتی گئی، بساں-ریلاں وچ سفر کرن توں روک دتا گیا۔ 2010 وچ فوج دی حمایت حاصل یاسرا پارٹی دی سرکار دے گٹھن بعد وی روہنگیا برادری نال ایہہ وہار جاری رہا۔ میانمار سرکار تاں اوہناں لئی روہنگیا شبد دا استعمال وی نہیں کردے، سگوں بنگالی شبد ہی ورتدے ہن۔

روہنگیا بھائیچارے اتے لگے الزام

2012 وچ اک بودھ عورت دی اجتماعی زیادتی اتے قتل وچ روہنگیا بھائیچارے نال متعلق یوکاں دا نام آؤن نال، حالت وسپھوٹک ہوئی۔ اس نال راکھین صوبہ دے واسی بودھیاں اتے روہنگیا مسلماناں وچکار لڑیوار خونی جھپٹاں کئی دن سرخیاں بندیاں رہیاں۔ سرکار نے ہزاراں دی گنتی وچ روہنگیا نوں کنسینٹریشن کینپاں وچ بند کر دتا، جتھے گھٹیا کھانا اتے نانماتر صحتَ سہولتاں کرکے کئیاں روہنگیا بھکھ اتے بیماریاں دا شکار بنے، اتے کئیاں موتاں ہوئیاں۔ کیمپ چھڈن دی کوشش کرن والے روہنگیا تے “ویکھدیاں گولی مارن” دے حکم عائد کیتے گئے۔ ریکھین صوبہ دے ایہہ باشندے جتھے فوجی اتے بودھیاں دے دباؤ کرکے دیس چھڈن لئی مجبور ہن، اتھے کجھ روہنگیا یوک مجبوری ہیٹھ، کجھ پرتیکریا وجوں اتے کجھ سبھاوک غصے وچ ہتھیار اٹھا رہے ہن۔ اسے کرکے دوہاں دھراں وچکار ہنسک جھپٹاں جاری ہن، اتے بودھ اتے فوجی بہو گنتی اکثر ایہناں روہنگیا مسلماناں تے بھاری پے رہی اے۔ اقوام متحدہ مطابق 40,000 روہنگیا بنگلا دیش پجے ہن۔

روہنگیا مدعا ہن کیوں بھڑکیا؟

پچھلے کجھ ہفتیاں توں روہنگیا بھائیچارے دی میانمار توں باہر ول وہیر تیز ہوئی اے، جس دا مکھ کارن اک کٹڑ روہنگیا گروہ ولوں کجھ پولیس چونکیاں تے ہلاّ اے، جس کرکے فوج اتے مقامی بودھ بھیڑاں بھڑکیاں۔ ستعینات دیس دے اک اندازا مطابق ہن تک رکھین صوبے وچلی کجھ روہنگیا وسوں دا چوتھائی حصہ 2,70,000 لوک میانمار چھڈّ چکے ہن اتے ودھیرے بنگلا دیس جا وسے ہن۔ پچھلے کئی مہینیاں دے تناؤ بعد “اراکان روہنگیا مکتی آرمی” ناں دے اک گروہ ولوں 25 پولیس پوسٹاں تے حملہ کیتا گیا۔ اس نال فوج، پولیس، سماج اتے بودھ بھائی چارا سموہک روپ وچ روہنگیا بھائیچارے کھلاف ہو گیا۔ سرکھیا بلاں ولوں روہنگیا بھائیچارے دے گھر جلاؤن وچ بودھ ناگرکاں دے کردار اتے حمایت دیاں خبراں آئیاں۔

جعلی تصویراں دا مدعا

میانمار دے اتری رکھائین صوبے وچ پچھے جہے تکنیک تشدد نال متعلق بھڑکاؤ اتے تشدد نال لبریز تصویراں اتے چلچتر (ویڈیؤز) سوشل میڈیا تے جاری نشر ہو رہے ہن، جنہاں وچوں ودھیرے بھڑکاؤ اتے اکساؤ کرن والے ہن۔ بناں شکّ روہنگیا مسلماناں تے بہو گنتی بودھیاں وچکار دیر توں ڈونگھے ایعقین اتے تناؤ کرکے، چراں توں دوہاں دھراں وچکار خونی جھڑپاں اتے جدوجہد دیاں خبراں آؤندیاں رہندیاں ہن، اتے میانمار وچ اوہناں نوں شہریت نہ دین کرکے چراں توں اوہ بے گھر ہن۔ اوہناں دے گھراں نوں اگاں لگائیاں جا رہیاں ہن۔ پر گمراہ کن اتے جائلی تصویراں اتے چلچتر بلدی تے اگّ پاؤن دا کم کردے ہن۔ اصل وچ رکھائن صوبے وچ پترکاراں دی پہنچ محدود ہون کرکے جانکاری دی گھاٹ اے۔ سو، اس وسپھوٹک حالت نوں پیش کرن لئی کئی وار سوشل میڈیا تے سرگرم غیر-ذمہ وار لوکاں ولوں ایہناں جائلی تصویراں اتے چلچتراں دی ورتوں کیتی جاندی اے، جو کہ شرم ناک کارا اے۔

چار تصویراں دا مدعا کی اے؟

29 اگست نوں ترکی دے نائب-وزیر اعظم میہمت سمسیک نے 4 تصویراں ٹوٹر تے پا کے قومانتری سمودائے نوں روہنگیا بھائیچارے دے جاتی نرسنہار نوں روکن دی بینتی کیتی، جدکہ بعد وچ چارے تصویراں اپرمانت اتے غلط ثابت ہون تے ہٹا دتیاں گئیاں۔ بی۔بی۔سی۔ دی اک کھوج رپورٹ مطابق پہلی تصویر 1971 وچ پاکستان - بھارت لڑائی دی، دوسری 2008 دے چکروات نرگس دوران مارے لوکاں دیاں پھلیاں لاشاں دی، تیسری کسے سڑک حادثے دے پیڑتاں دی اے۔ چوتھی تصویر وچ اک رکھ نال بنہی لاش کول رو رہے بچیاں دی تصویر روئٹرز ایجنسی ولوں جون، 2003 وچ انڈونیشیا دے آچیہ خطے دی اے۔ اجکل سوشل میڈیا تے وائرل ہو رہی ماں دی لاش کول دو رہے رہے بچیاں دی تصویر جولائی، 1994 وچ روانڈا وچ ایلبرٹ پھاکیلی ولوں کھچی گئی سی، جس تے اس نوں عالمی پریس انعام ملیا سی۔ نیپال دے ہڑ پیڑتاں دیاں تصویراں وی روہنگیا بھائیچارے نال جوڑ کے پیش کیتیاں جا رہیاں ہن۔

موجودہ قومانتری حالت

اقوام متحدہ دی رپورٹ نے اوہناں نوں انسانیت خلاف ظلماں دے شکار آکھیا، جدوں کہ آرکبشپ ایمیریٹس ڈیسمونڈ ٹٹو نے اس تشدد نوں نسلی خاتمہ کرن دے مقصد توں راغب آکھیا۔ پر، اس ویلے روہنگیا بھائیچارے لئی دوچتی والی حالت بنی ہوئی اے۔ نہ تاں اوہناں دا اپنا دیس اوہناں نوں قبول کر رہا اے، اتے نہ ہی کوئی ہور دیش۔ میانمار دی حالت تاں واضع کر دتی گئی اے۔ دوجے دیس وکھ-وکھ کارناں کرکے اوہناں نوں قبول نہیں کر راے۔ ویسے، بنگلا دیس ودھدی آبادی کرکے، اتے تھائیلینڈ پرانے تجربہ کرکے اوہناں نوں پناہ دین توں انکاری اے۔ عیسائی، ہندو جاں دھرم-نرپکھّ دیس ایہناں ولوں “مذہبی پرچار اتے پرسار” دے ڈروں ہی نہیں، ہور کئیاں سبھاوک کارناں کرکے اپنے دیساں وچ پناہ دین توں کنی قطرہ رہے ہن۔ اصل وچ، ایہناں تے اکثر الزام لگائے جاندے ہن کہ ایہہ جس دیس وچ پناہ لیندے ہن، اتھوں دے سبھیاچار نوں اپناؤن دی تھاں اتھے دخلئندازی اتے وکھواد دا ماحول پیدا کردے ہن۔ ایہناں الزاماں وچ کنی سچائی اے، ایہہ کھوج دا موضوع اے۔ سچائی تاں ایہہ اے کہ میانمار ملک نوں چین دی حمایت حاصل اے، جس کرکے کوئی دیس میانمار نوں روہنگیا برادری نال دھکہ نہ کرن لئی آکھن توں ڈردا اے۔ سعودی عرب سمیت زیادہ تر مسلم دیس جاں تاں امریکہ-پکھیکا ہون کرکے، دوجے دیساں وچ اپنی برادری تے ہو رہے ظلماں متعلق خاموش، سوارتھی اتے سوے-مرتکز بنے ہن، اتے افغانستان، شام، ایران اتے عراق ورگے دیس امریکہ اتے امریکہ-راغب گھریلو لڑائیاں نال جوجھ رہے ہن۔

اقوام متحدہ نے کی کیتا؟

اقوام متحدہ نے میانمار وچ انسانی حقاں دی حالت تے خاص رپورٹر وجوں یینگی لی نوں تعینات (2014 توں ہن تک) کیتا، جس نے اپنی کھوج-رپورٹ وچ روہنگیا بھائیچارے تے ہندے ظلماں بارے واضع ذکر کیتا اے۔ ایہی نہیں 24- ماچ 2017 نوں سابقہ اقوام متحدہ دے سابقہ سیکٹری جنرل کوفی انان دی اگوائی ہیٹھ اک 3-میمبری تتھّ-لبھت مشن دا گٹھن کیتا۔ پر میانمار سرکار ولوں اوہناں نوں اوہناں خطیاں لئی “داخلہ ویزا" دین توں انکار کر دتا جتھے روہنگیا بھائیچارے خلاف ہنسا، پکھپات، دہشت اتے ظلماں دے الزام لگے سن۔

بھارت دا سٹینڈ

بھارت نے قومانتری پدھر تے ہمیشہ اتشدد اتے امن دی حمایت کیتا اے۔ بھارت نے روہنگیا بھائیچارے تے ہو رہے ظلماں دا کدے حمایت نہیں کیتا۔ موجودہ سمیاں جغرافیائی سیاست اتے قومانتری سیاست تے فیصلے لین ویلے دور اندیشی اتے متوازن پہنچ دا پلہ پھڑنا لازمی اے۔ اجیہی حالت وچ بھارت دی مرکز سرکار ولوں بڑے ٹھرھمے اتے سہجتا نال دیس اتے دیس-واسیاں دے ہتاں نوں پہل دے بنیاد تے ساہمنے رکھ کے فیصلہ لیا جا رہا اے۔ پھر وی، روہنگیا بھائیچارے دی خوش حالی اتے چنگیرے مستقبل لئی اسیں ارداس کردے ہاں اتے امید کردے ہاں کہ ایہہ مسئلہ چھیتی ہی حل ہووےگا، اتے روہنگیا مسلماناں دیاں سمسیاواں چھیتی ہی ختم ہونگیاں۔ قومانتری امن وچ ہی ہریک دا بھلا اے۔

ہورویکھو

• روہنگیا

حوالے

باہرلےجوڑ