زبیر علی زئی
زبیر علی زئی | |
---|---|
(عربی وچ: زبير علي زئي) | |
جم | 25 جون 1957 |
وفات | 10 نومبر 2013 (56 سال) |
مدفن | پیرداد |
شہریت | پاکستان |
مذہب | اسلام |
فرقہ | سنی |
فقہی مسلک | سلفی |
تعداد اولاد | 7 [۱] |
عملی زندگی | |
مادر علمی | جامعہ محمدیہ گوجرانوالہ |
پیشہ | محدث ، رجال شناس ، عالم ، لکھاری |
پیشہ ورانہ زبان | عربی ، اردو |
ویب سائٹ | |
ویب سائٹ | باضابطہ ویب سائٹ |
باب اسلام | |
ترمیم |
حافظ زبیر علی زئی (ولادت:25 جون 1957ء - وفات: 10 نومبر 2013ء) دورِ حاضر دے عظیم محدث، مجتہد، مفتی تے غیور ناقد سن ۔[۲][۳] آپ وسیع النظر، وسیع المطالعہ تے کثیر الحافظہ سن ۔ حدیث، اصول حدیث، رجال تے اخبار و انساب دے امام سن ۔
نسب نامہ
[سودھو]زبیر بن مجدد خان بن دوست محمد خان بن جہانگیر خان علی زئی۔[۴]
تعلیم و تربیت
[سودھو]حافظ زبیر علی زئی نے 3 توں 4 ماہ وچ قرآن مجید حفظ کيتا۔ آپ نے جامعہ محمدیہ گوجرانوالہ توں سند فراغت حاصل کيتی وفاق المدارس السلفیہ توں شہادۃ العالمیہ دی سند وی حاصل کيتی۔ ہور آپ نے پنجاب یونیورسٹی توں اسلامیات تے عربی وچ ایم اے وی کيتا سی۔ آپ اپنی مادری زبان ہندکو دے نال نال کئی اک زباناں پردسترس رکھدے سن ۔ جنہاں وچ عربی، اردو، پشتو، انگریزی، یونانی، فارسی تے پنجابی زبان شامل نيں۔
آپ نوں علم الرجال توں وڈی دلچسبی سی چنانچہ اک اُتے اپنے بارے وچ خود لکھیا: ”راقم الحروف نوں علم اسمائے الرجال توں وڈا لگاؤ اے ۔“ [۵]
استاداں
[سودھو]حافظ زبیر علی زئی نے جنہاں استاداں توں علم حاصل کیہ انہاں دے ناں تھلے لکھے نيں:
محب اللہ شاہ راشدی
[سودھو]وہ اپنے استاد دے بارے وچ لکھدے نيں ”استاد محترم مولانا ابو محب اللہ شاہ الراشدی توں میری پہلی ملاقات انہاں دی لائبریری مکتبہ راشدیہ وچ ہوئی سی میرے نال کچھ تے وی طالب علم سن ۔
اسی طرح اک ہور جگہ لکھدے نيں، ”اگر مینوں رکن و مقام (ابراہیم) دے درمیان وچ کھڑا کر کے قسم دتی جائے تاں ایہی کہواں گا وچ شیخ محب اللہ شاہ راشدی توں زیادہ نیک، عابد، زاہد افضل تے شیخ بدیع الدین توں زیادہ عالم و فقہی انسان کوئی نئيں دیکھیا۔“[۶]
بدیع الدین شاہ راشدی
[سودھو]شاہ صاحب نال تعلق تلمذ دا ذکر کردے ہوئے حافظ زبیر علی زئی نے لکھیا کہ ”راقم الحروف نوں وی انہاں توں شرف تلمذ حاصل اے ۔“
اسی طرح اک مقام اُتے شیخ محب اللہ شاہ راشدی تے شیخ بدیع الدین راشدی دے حوالہ توں کچھ ایويں لکھیا: ”آپ انتہائی خشوع وخضوع تے سکون و اطمینان دے نال نماز پڑھاندے سن اس دا اثر ایہ ہُندا سی کہ سانوں آپ دے پِچھے نماز پڑھنے وچ انتہائی سکون و اطمینان حاصل ہُندا سی، گویا ایہ سمجھ لاں دے آپ دی ہر نماز آخری نماز ہُندی سی، ایہی سکون و اطمینان نيں شیخ العرب والعجم مولانا بدیع الدین شاہ راشدی دے پِچھے نماز پڑھنے وچ حاصل ہُندا سی۔”[۷]
اسی طرح اک جگہ کچھ ایويں لکھیا ”راقم الحروف توں آپ دا رویہ شفقت توں بھرپور سی اک دفعہ آپ اک پروگرام دے سلسلہ وچ راولپنڈی تشریف لیائے تاں کافی دیر تک مینوں سینے توں لگائے رکھیا۔[۸]
اللہ دتہ سوہدروی
[سودھو]زبیر علی زئی نے انہاں دے بارء وچ لکھیا ”جن شیوخ توں ميں نے بہت زیادہ استفادہ کيتا انہاں وچ حاجی اللہ دتہ سوہدروی صاحب سرلسٹ نيں۔“[۹] جنہاں دا تعلق سوہدرہ توں سی۔
فیض الرحمٰن الثوری
[سودھو]حافظ زبیر علی زئی انہاں دے بارے وچ لکھدے نيں کہ ”راقم الحروف نوں آپ توں استفادہ دا موقع استاد محترم شیخ ابو محمد بدیع الدین شاہ راشدی دے مکتبہ راشدیہ نیو سعید آباد وچ ملا۔ آپ نے سند حدیث تے اس دی اجازت اپنے دستخط دے نال 13 صفر 1408ھ نوں مرحمت فرمائی آپ مولانا تے اوہ سید نذیر حسین دہلوی توں روایت کردے نيں۔” [۱۰]
عطاء اللہ حنیف بھوجیانی
[سودھو]عطاء اللہ حنیف بھوجیانی اہل حدیث دے علما وچوں اک نامور عالم دین سن آپ دی متعدد لکھتاں نيں جنہاں وچ اک سنن نسائی دی عربی شرح التعلیقات السلفیہ اے۔
- حافظ عبد المنان نورپوری
حافظ عبد المنان نورپوری عالم باعمل شخصیت سن علم بحرزفار سن آپ دی کتاباں وچ ارشاد القاری الی نقد فیض الباری مراۃ البخاری مقالات نورپوری تے احکام ومسائل ورگی بلند پایہ کتاباں نيں۔
حافظ عبد السلام بھٹوی
[سودھو]آپ جماعت دے جید علما وچوں نيں آپ دی مختلف کتاباں وچوں اک معروف کتاب تفسیر دعوۃ القرآن اے۔
عبد الحمید ازہر
[سودھو]آپ دی سکونت راولپنڈی شہر وچ سی۔ حافظ زبیر علی زئی انہاں نوں وی اپنا استاد مندے سن تے وقتًا فوقتًا انہاں توں محتلف موضوعات وچ رہنمائی دے لئی رجوع فرماندے رہندے سن ۔
تلامذہ
[سودھو]پورے ملک توں کثیر طلبہ نے آپ توں استفادہ تے کسب فیض کيتا اے۔ چند اک دے ناں تھلے لکھے نيں۔
- حافظ ندیم ظہیر
- حافظ شیر محمد
- شیخ تنویر الحق ہزاروی
- شیخ غلام مصطفٰی ظہیر امن پوری
لکھتاں
[سودھو]شیخ زبیر دی اردو تے عربی زبان وچ متعدد علمی و تحقیقی لکھتاں نيں جنہاں وچوں چند اک دے ناں تھلے لکھے نيں۔[۱۱]
- انوار السنن فی تحقیق آثار السنن
- انوار الصحیفہ فی الاحادیث الضعیفہ من السنن الاربعہ
- الفتح المبین فی تحقیق طبقات المدلسین
- تحفة الاقویاء فی تحقیق کتاب الضعفاء
- تحقیقی اصلاحی تے علمی مقالات (6 جلداں)
- فتاوٰی علمیۃ (المعروف توضیح الکلام 3 جلداں)
- نمازماں ہتھ بنھن دا حکم تے مقام
- نور العینین فی اثبات رفع الیدین (یہ کتاب انسائیکلوپیڈیا دی حیثیت رکھدی اے ایہی وجہ اے کہ اس کتاب دے مطالعہ توں وڈی تعداد نے اس سنت متواترہ نوں اپنی نماز دی زینت بنا لیا اے۔)
- ہدیۃ المسلمین فی جمع الاربعین من صلاۃ خاتم النبیین ﷺ - نماز دی صحیح تے مستند چالیس حدیثاں
- نمازِ نبوی - صحیح احادیث دی روشنی وچ
- تحقیق و شرح شمائل ترمذی
- صحیح بخاری دا دفاع
- صحیح بخاری اُتے اعتراضات دا علمی جائزہ
- مسئلۃ فاتحہ خلف الامام
- نماز وچ ہتھ بنھن دا حکم تے مقام
- اہلِ حدیث اک صفاتی نام
- جزء رفع الیدین
- نصر الباری فی تحقیق جزء القراءۃ للبخاری
- نبی کریم ﷺ دے لیل و نہار
- القول المتین فی الجہر بالتامین
- تحقیق و ترجمہ اختصار علوم الحدیث
- الاتحاف الباسم تحقیق و شرح موطا امام مالک روایۃ ابن القاسم
- تحقیق و شرح اضواء المصابیح (2 جلداں)
- . تحقیق و شرح کتاب الاربعین لابن تیمیہ
- تحقيقي وإصلاحي وعلمي مقالات
- الاتحاف الباسم في تحقيق موطأ الإمام مالك رواية عبد الرحمن القاسم
- أنوار الصحيفة في الأحاديث الضعيفة من السنن الأربعة
- مجلة الحديث الشهرية، مدير : حافظ زبير علي زئي
- مقالات الحديث
- أضواء المصابيح في تحقيق مشكاة المصابيح
- محمد إسحاق بهٹي گلستان حديث (أردو)
اس دے علاوہ تے وی کتاباں نيں ہور کتاباں احادیث پرتحقیق و تخریج دا کم وی کيتا۔
تصنیفی خدمات دے علاوہ آپ نے ابطال باطل دے لئی مناظرے وی کیتے نيں بلکہ مناظرےآں دے لئی دور دراز دا سفر وی کيتا اے۔
کلمات ثناء و خصائص نبیلہ
[سودھو]علم حدیث دے ممتاز ماہر تے فن اسماء رجال دے شہ سوار سن ۔ وڈے متقی تے عابد، زاہد انسان سن ۔ علم وعمل دے آفتاب سن ۔ حق صداقت دی علامت سن ۔ جس مسئلہ دا حق ہونا انہاں اُتے واضح ہوجاندا اس اُتے مضبوطی توں ڈٹ جاندے تے دنیا دی طاقت انہاں نوں اپنے موقف توں نئيں ہٹا سکدی سی۔ تے اس معاملہ وچ کِسے لومۃ لائم دی پروا نہ کردے سن ۔
احادیث دی صحت وسقم دے بارہ وچ شیخ صاحب دی تحقیقات بہت وسیع سن تے اوہ انہاں دی ایہ عادت سی کہ حدیث پرحکم لگانے توں پہلے اس حدیث دی پوری تحقیق فرمایا کردے سن اوراگراس سلسلہ وچ انہاں توں کوئی غلطی سرزد ہوجاندی تے جدوں انہاں نوں احساس ہُندا تاں اوہ علانیہ اپنی غلطی توں رجوع فرماندے سن ۔ تے ایہ انہاں دی بہت وڈی خوبی سی جو خال خال لوکاں وچ ہی نظر آندی اے۔ موجودہ دور وچ گمراہ فرقے ثقہ وثبت رواۃ حدیث نوں اپنی نفسیاتی خوہشات دی وجہ توں ضعیف باور کرانے دی کوشش کردے نظر آندے نيں ایداں دے باطل فرقےآں دے خلاف موصوف دا قلم فوری حرکت وچ آجایا کردا سی۔ شیخ دی تحریر انتہائی سلیس عام فہم اردو اُتے مشتمل ہويا کردی سی تے انداز ایسا جو نتہائی اختصار تے جامع مانع ہوئے۔ طوالت تے اطناب آپ دی تحریر وچ نظر نئيں آندا۔ محتصر مگر جامع۔ دوران مطالعہ جے کوئی علمی نکتہ نظر آ جاندا تاں اسنوں اپنی ذات تک محدود نئيں رکھدے سن بلکہ ماہنامہ الحدیث وچ اک شزرے دے طور اُتے شائع کرکے تمام قارئین دے لئی عام کردیندے سن ۔ حافظ زبیر علی زئی اتنہائی سادہ لوح، بے تکلف ہنس مکھ تے نرم دل ونرم مزاج آدمی سن ۔ شیخ زبیر علی زئی دا انداز تدریس وی ممتاز سی مسئلہ دی تفہیم اس آسانی توں فرماندے کہ طالب علماں علم بآسانی سمجھ جاندے سن ۔
جماعت اہل حدیث دے ممتاز علما کرام نے انہاں دی شان وچ تعریفی کلمات کہے نيں۔ بلاشبہ عظیم محدث علم دے پہاڑ علم اسماءالرجال دے ماہر تے انتہائی پاکیزہ صفت محقق سن ۔
وفات
[سودھو]جماعت اہل حدیث دے ممتاز عالم دین محقق شہر جامع صفات النبیلہ حافظ زبیر علی زئی نوں اپنی آخری عمر وچ فالج دا حملہ ہويا۔ تقریبًا ڈیڑھ ماہ تک اسپتال وچ زیر علاج رہے۔ تے فیر بروز اتوار 5 محرم الحرام 1435 ہجری بمطابق 10 نومبر 2013ء نوں اس دنیا توں رخصت ہو کے خالق حقیقی توں جا ملے۔ شیخ دا نماز جنازہ انہاں دے آبائی پنڈ وچ حافظ عبدالحمید ازہر نے پڑھایا۔ نماز جنازہ وچ علما، طلبہ سمیت کثیر تعداد وچ ملک بھر توں لوکاں نے شرکت کيتی۔ تقریبًا 10 ہزار توں ودھ افراد آپ دے جنازہ وچ شریک سن ۔حوالےدی لوڑ؟
حوالے
[سودھو]- ↑ نور العینین فی اثبات رفع الیدین — صفحہ: 13
- ↑ «محدث العصر حافظ زبیر علی زئی مرحوم دی چند یاداں تے الحدیث دا آپ دی حیات و خدمات پرخصوصی شمارہ». Nawaiwaqt. 17 جولائی 2020. تاریخ وارد شده در
|date=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ «A Special Magazine on the life of Zubair Ali Zai». AlHadithHazro. 17 جولائی 2020. تاریخ وارد شده در
|date=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ https://ishaatulhadith.com/books/pdf/Noor-ul-Enain-Rafa-ul-Yadain/#13
- ↑ https://ishaatulhadith.com/books/pdf/Maqalat-1/#498
- ↑ https://ishaatulhadith.com/books/pdf/Maqalat-1/#505
- ↑ https://ishaatulhadith.com/books/pdf/Maqalat-1/#494
- ↑ https://ishaatulhadith.com/books/pdf/Maqalat-1/#492
- ↑ https://ishaatulhadith.com/books/pdf/Maqalat-1/#509
- ↑ https://ishaatulhadith.com/books/pdf/Maqalat-1/#508
- ↑ «محدث العصر حافظ زبیر علی زئی رحمہ اللہ دیاں کتاباں تے مضامین».
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- خطاهای یادکرد: تاریخ
- مضامین جنہاں وچ عربی بولی دا متن شامل اے
- 1957 دے جم
- 25 جون دے جم
- 2013 دیاں موتاں
- 10 نومبر دیاں موتاں
- صفحات مع خاصیت P856
- اکیہويں صدی دے اسلامی مسلم علما
- ویہويں صدی دے ائمہ کرام
- ویہويں صدی دے حفاظ قرآن
- ویہويں صدی دے مسلمان محقق اسلام
- پاکستان دے سنی علما
- پاکستانی ائمہ کرام
- پشتون شخصیتاں
- حفاظ قرآن
- رجال شناس
- سنی ائمہ
- ضلع اٹک دیاں شخصیتاں
- عربی بولی دے مصنفاں
- محدثین
- پاکستانی اسلامی مذہبی رہنما
- فضلا پنجاب یونیورسٹی
- اہل حدیث شخصیتاں
- ۱۹۵۷ دے جم
- ۲۰۱۳ دیاں موتاں