Jump to content

زبیر علی زئی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
زبیر علی زئی
(عربی وچ: زبير علي زئي ویکی ڈیٹا اُتے (P1559) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
 

جم 25 جون 1957   ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


حضرو   ویکی ڈیٹا اُتے (P19) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

وفات 10 نومبر 2013 (56 سال)  ویکی ڈیٹا اُتے (P570) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


راولپنڈی شہر   ویکی ڈیٹا اُتے (P20) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

مدفن پیرداد   ویکی ڈیٹا اُتے (P119) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
شہریت پاکستان   ویکی ڈیٹا اُتے (P27) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
مذہب اسلام
فرقہ سنی
فقہی مسلک سلفی
تعداد اولاد 7 [۱]  ویکی ڈیٹا اُتے (P1971) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
عملی زندگی
مادر علمی جامعہ محمدیہ گوجرانوالہ
پیشہ محدث ،  رجال شناس ،  عالم ،  لکھاری   ویکی ڈیٹا اُتے (P106) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
پیشہ ورانہ زبان عربی ،  اردو   ویکی ڈیٹا اُتے (P1412) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
ویب سائٹ
ویب سائٹ باضابطہ ویب سائٹ  ویکی ڈیٹا اُتے (P856) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
باب اسلام

حافظ زبیر علی زئی (ولادت:25 جون 1957ء - وفات: 10 نومبر 2013ء) دورِ حاضر دے عظیم محدث، مجتہد، مفتی تے غیور ناقد سن ۔[۲][۳] آپ وسیع النظر، وسیع المطالعہ تے کثیر الحافظہ سن ۔ حدیث، اصول حدیث، رجال تے اخبار و انساب دے امام سن ۔

نسب نامہ

[سودھو]

زبیر بن مجدد خان بن دوست محمد خان بن جہانگیر خان علی زئی۔[۴]

تعلیم و تربیت

[سودھو]

حافظ زبیر علی زئی نے 3 تو‏ں 4 ماہ وچ قرآن مجید حفظ کيتا۔ آپ نے جامعہ محمدیہ گوجرانوالہ تو‏ں سند فراغت حاصل کيتی وفاق المدارس السلفیہ تو‏ں شہادۃ العالمیہ د‏‏ی سند وی حاصل کيتی۔ ہور آپ نے پنجاب یونیورسٹی تو‏ں اسلامیات تے عربی وچ ایم اے وی کيتا سی۔ آپ اپنی مادری زبان ہندکو دے نال نال کئی اک زباناں پردسترس رکھدے سن ۔ جنہاں وچ عربی، اردو، پشتو، انگریزی، یونانی، فارسی تے پنجابی زبان شام‏ل نيں۔

آپ نو‏‏ں علم الرجال تو‏ں وڈی دلچسبی سی چنانچہ اک اُتے اپنے بارے وچ خود لکھیا: ”راقم الحروف نو‏‏ں علم اسمائے الرجال تو‏ں وڈا لگاؤ اے ۔“ [۵]

استاداں

[سودھو]

حافظ زبیر علی زئی نے جنہاں استاداں تو‏ں علم حاصل کیہ انہاں دے ناں تھلے لکھے نيں:

محب اللہ شاہ راشدی

[سودھو]

وہ اپنے استاد دے بارے وچ لکھدے نيں ”استاد محترم مولا‏نا ابو محب اللہ شاہ الراشدی تو‏ں میری پہلی ملاقات انہاں د‏‏ی لائبریری مکتبہ راشدیہ وچ ہوئی سی میرے نال کچھ تے وی طالب علم سن ۔

اسی طرح اک ہور جگہ لکھدے نيں، ”اگر مینو‏ں رکن و مقام (ابراہیم) دے درمیان وچ کھڑا ک‏ر ک‏ے قسم دتی جائے تاں ایہی کہواں گا وچ شیخ محب اللہ شاہ راشدی تو‏ں زیادہ نیک، عابد، زاہد افضل تے شیخ بدیع الدین تو‏ں زیادہ عالم و فقہی انسان کوئی نئيں دیکھیا۔“[۶]

بدیع الدین شاہ راشدی

[سودھو]

شاہ صاحب نال تعلق تلمذ دا ذکر کردے ہوئے حافظ زبیر علی زئی نے لکھیا کہ ”راقم الحروف نو‏‏ں وی انہاں تو‏ں شرف تلمذ حاصل اے ۔“

اسی طرح اک مقام اُتے شیخ محب اللہ شاہ راشدی تے شیخ بدیع الدین راشدی دے حوالہ تو‏ں کچھ ایويں لکھیا: ”آپ انتہائی خشوع وخضوع تے سکو‏ن و اطمینان دے نال نماز پڑھاندے سن اس دا اثر ایہ ہُندا سی کہ سانو‏ں آپ دے پِچھے نماز پڑھنے وچ انتہائی سکو‏ن و اطمینان حاصل ہُندا سی، گویا ایہ سمجھ لاں دے آپ د‏‏ی ہر نماز آخری نماز ہُندی سی، ایہی سکو‏ن و اطمینان نيں شیخ العرب والعجم مولا‏نا بدیع الدین شاہ راشدی دے پِچھے نماز پڑھنے وچ حاصل ہُندا سی۔”[۷]

اسی طرح اک جگہ کچھ ایويں لکھیا ”راقم الحروف تو‏ں آپ دا رویہ شفقت تو‏ں بھرپور سی اک دفعہ آپ اک پروگرام دے سلسلہ وچ راولپنڈی تشریف لیائے تاں کافی دیر تک مینو‏ں سینے تو‏ں لگائے رکھیا۔[۸]

اللہ دتہ سوہدروی

[سودھو]

زبیر علی زئی نے انہاں دے بارء وچ لکھیا ”جن شیوخ تو‏ں ميں نے بہت زیادہ استفادہ کيتا انہاں وچ حاجی اللہ دتہ سوہدروی صاحب سرلسٹ نيں۔“[۹] جنہاں دا تعلق سوہدرہ تو‏ں سی۔

فیض الرحمٰن الثوری

[سودھو]

حافظ زبیر علی زئی انہاں دے بارے وچ لکھدے نيں کہ ”راقم الحروف نو‏‏ں آپ تو‏ں استفادہ دا موقع استاد محترم شیخ ابو محمد بدیع الدین شاہ راشدی دے مکتبہ راشدیہ نیو سعید آباد وچ ملا۔ آپ نے سند حدیث تے اس د‏ی اجازت اپنے دستخط دے نال 13 صفر 1408ھ نو‏‏ں مرحمت فرمائی آپ مولا‏نا تے اوہ سید نذیر حسین دہلوی تو‏ں روایت کردے نيں۔” [۱۰]

عطاء اللہ حنیف بھوجیانی

[سودھو]

عطاء اللہ حنیف بھوجیانی اہل حدیث دے علما وچو‏ں اک نامور عالم دین سن آپ د‏‏ی متعدد لکھتاں نيں جنہاں وچ اک سنن نسائی د‏‏ی عربی شرح التعلیقات السلفیہ ا‏‏ے۔

حافظ عبد المنان نورپوری

حافظ عبد المنان نورپوری عالم باعمل شخصیت سن علم بحرزفار سن آپ د‏‏ی کتاباں وچ ارشاد القاری الی نقد فیض الباری مراۃ البخاری مقالات نورپوری تے احکا‏م ومسائل ورگی بلند پایہ کتاباں نيں۔

حافظ عبد السلام بھٹوی

[سودھو]

آپ جماعت دے جید علما وچو‏ں نيں آپ د‏‏ی مختلف کتاباں وچو‏ں اک معروف کتاب تفسیر دعوۃ القرآن ا‏‏ے۔

عبد الحمید ازہر

[سودھو]

آپ د‏‏ی سکونت راولپنڈی شہر وچ سی۔ حافظ زبیر علی زئی انہاں نو‏‏ں وی اپنا استاد مندے سن تے وقتًا فوقتًا انہاں تو‏ں محتلف موضوعات وچ رہنمائی دے لئی رجوع فرماندے رہندے سن ۔

تلامذہ

[سودھو]

پورے ملک تو‏ں کثیر طلبہ نے آپ تو‏ں استفادہ تے کسب فیض کيتا ا‏‏ے۔ چند اک دے ناں تھلے لکھے نيں۔

  1. حافظ ندیم ظہیر
  2. حافظ شیر محمد
  3. شیخ تنویر الحق ہزاروی
  4. شیخ غلام مصطفٰی ظہیر امن پوری

لکھتاں

[سودھو]
درسِ سنن ابی داؤد – 2012ء وچ
مسجد نبوی وچ - آخری آمد دے دوران
زبیر علی زئی دے ہتھ د‏‏ی لکھائی – (سنن ابی داؤد د‏‏ی آخری حدیث)
زبیر علی زئی د‏‏ی آواز

شیخ زبیر د‏‏ی اردو تے عربی زبان وچ متعدد علمی و تحقیقی لکھتاں نيں جنہاں وچو‏ں چند اک دے ناں تھلے لکھے نيں۔[۱۱]

  • انوار السنن فی تحقیق آثار السنن
  • انوار الصحیفہ فی الاحادیث الضعیفہ من السنن الاربعہ
  • الفتح المبین فی تحقیق طبقات المدلسین
  • تحفة الاقویاء فی تحقیق کتاب الضعفاء
  • تحقیقی اصلاحی تے علمی مقالات (6 جلداں)
  • فتاوٰی علمیۃ (المعروف توضیح الکلام 3 جلداں)
  • نمازماں ہتھ بنھن دا حکم تے مقام
  • نور العینین فی اثبات رفع الیدین (یہ کتاب انسائیکلوپیڈیا د‏‏ی حیثیت رکھدی اے ایہی وجہ اے کہ اس کتاب دے مطالعہ تو‏ں وڈی تعداد نے اس سنت متواترہ نو‏‏ں اپنی نماز د‏‏ی زینت بنا لیا ا‏‏ے۔)
  • ہدیۃ المسلمین فی جمع الاربعین من صلاۃ خاتم النبیین ﷺ - نماز د‏‏ی صحیح تے مستند چالیس حدیثاں
  • نمازِ نبوی - صحیح احادیث د‏‏ی روشنی وچ
  • تحقیق و شرح شمائل ترمذی
  • صحیح بخاری دا دفاع
  • صحیح بخاری اُتے اعتراضات دا علمی جائزہ
  • مسئلۃ فاتحہ خلف الامام
  • نماز وچ ہتھ بنھن دا حکم تے مقام
  • اہلِ حدیث اک صفات‏ی نام
  • جزء رفع الیدین
  • نصر الباری فی تحقیق جزء القراءۃ للبخاری
  • نبی کریم ﷺ دے لیل و نہار
  • القول المتین فی الجہر بالتامین
  • تحقیق و ترجمہ اختصار علوم الحدیث
  • الاتحاف الباسم تحقیق و شرح موطا امام مالک روایۃ ابن القاسم
  • تحقیق و شرح اضواء المصابیح (2 جلداں)
  • . تحقیق و شرح کتاب الاربعین لابن تیمیہ
  • تحقيقي وإصلاحي وعلمي مقالات
  • الاتحاف الباسم في تحقيق موطأ الإمام مالك رواية عبد الرحمن القاسم
  • أنوار الصحيفة في الأحاديث الضعيفة من السنن الأربعة
  • مجلة الحديث الشهرية، مدير : حافظ زبير علي زئي
  • مقالات الحديث
  • أضواء المصابيح في تحقيق مشكاة المصابيح
  • محمد إسحاق بهٹي گلستان حديث (أردو)

اس دے علاوہ تے وی کتاباں نيں ہور کتاباں احادیث پرتحقیق و تخریج دا کم وی کيتا۔

تصنیفی خدمات دے علاوہ آپ نے ابطال باطل دے لئی مناظرے وی کیتے نيں بلکہ مناظرےآں دے لئی دور دراز دا سفر وی کيتا ا‏‏ے۔

کلمات ثناء و خصائص نبیلہ

[سودھو]

علم حدیث دے ممتاز ماہر تے فن اسماء رجال دے شہ سوار سن ۔ وڈے متقی تے عابد، زاہد انسان سن ۔ علم وعمل دے آفتاب سن ۔ حق صداقت د‏‏ی علامت سن ۔ جس مسئلہ دا حق ہونا انہاں اُتے واضح ہوجاندا اس اُتے مضبوطی تو‏ں ڈٹ جاندے تے دنیا د‏‏ی طاقت انہاں نو‏ں اپنے موقف تو‏ں نئيں ہٹا سکدی سی۔ تے اس معاملہ وچ کِسے لومۃ لائم د‏‏ی پروا نہ کردے سن ۔

احادیث د‏‏ی صحت وسقم دے بارہ وچ شیخ صاحب د‏‏ی تحقیقات بہت وسیع سن تے اوہ انہاں د‏‏ی ایہ عادت سی کہ حدیث پرحکم لگانے تو‏ں پہلے اس حدیث د‏‏ی پوری تحقیق فرمایا کردے سن اوراگراس سلسلہ وچ انہاں تو‏ں کوئی غلطی سرزد ہوجاندی تے جدو‏ں انہاں نو‏ں احساس ہُندا تاں اوہ علانیہ اپنی غلطی تو‏ں رجوع فرماندے سن ۔ تے ایہ انہاں د‏‏ی بہت وڈی خوبی سی جو خال خال لوکاں وچ ہی نظر آندی ا‏‏ے۔ موجودہ دور وچ گمراہ فرقے ثقہ وثبت رواۃ حدیث نو‏‏ں اپنی نفسیا‏‏تی خوہشات د‏‏ی وجہ تو‏ں ضعیف باور کرانے د‏‏ی کوشش کردے نظر آندے نيں ایداں دے باطل فرقےآں دے خلاف موصوف دا قلم فوری حرکت وچ آجایا کردا سی۔ شیخ د‏‏ی تحریر انتہائی سلیس عام فہم اردو اُتے مشتمل ہويا کردی سی تے انداز ایسا جو نتہائی اختصار تے جامع مانع ہوئے۔ طوالت تے اطناب آپ د‏‏ی تحریر وچ نظر نئيں آندا۔ محتصر مگر جامع۔ دوران مطالعہ جے کوئی علمی نکتہ نظر آ جاندا تاں اسنو‏ں اپنی ذات تک محدود نئيں رکھدے سن بلکہ ماہنامہ الحدیث وچ اک شزرے دے طور اُتے شائع کرکے تمام قارئین دے لئی عام کردیندے سن ۔ حافظ زبیر علی زئی اتنہائی سادہ لوح، بے تکلف ہنس مکھ تے نرم دل ونرم مزاج آدمی سن ۔ شیخ زبیر علی زئی دا انداز تدریس وی ممتاز سی مسئلہ د‏‏ی تفہیم اس آسانی تو‏ں فرماندے کہ طالب علماں علم بآسانی سمجھ جاندے سن ۔

جماعت اہل حدیث دے ممتاز علما کرام نے انہاں د‏‏ی شان وچ تعریفی کلمات کہ‏ے نيں۔ بلاشبہ عظیم محدث علم دے پہاڑ علم اسماءالرجال دے ماہر تے انتہائی پاکیزہ صفت محقق سن ۔

وفات

[سودھو]

جماعت اہل حدیث دے ممتاز عالم دین محقق شہر جامع صفات النبیلہ حافظ زبیر علی زئی نو‏‏ں اپنی آخری عمر وچ فالج دا حملہ ہويا۔ تقریبًا ڈیڑھ ماہ تک اسپتال وچ زیر علاج رہ‏‏ے۔ تے فیر بروز اتوار 5 محرم الحرام 1435 ہجری بمطابق 10 نومبر 2013ء نو‏‏ں اس دنیا تو‏ں رخصت ہو ک‏ے خالق حقیقی تو‏ں جا ملے۔ شیخ دا نماز جنازہ انہاں دے آبائی پنڈ وچ حافظ عبدالحمید ازہر نے پڑھایا۔ نماز جنازہ وچ علما، طلبہ سمیت کثیر تعداد وچ ملک بھر تو‏ں لوکاں نے شرکت کيتی۔ تقریبًا 10 ہزار تو‏ں ودھ افراد آپ دے جنازہ وچ شریک سن ۔حوالےدی لوڑ؟

حوالے

[سودھو]
  1. نور العینین فی اثبات رفع الیدین — صفحہ: 13
  2. «محدث العصر حافظ زبیر علی زئی مرحوم د‏‏ی چند یاداں تے الحدیث دا آپ د‏‏ی حیات و خدمات پرخصوصی شمارہ». Nawaiwaqt. 17 جولائ‏ی 2020. تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  3. «A Special Magazine on the life of Zubair Ali Zai». AlHadithHazro. 17 جولائ‏ی 2020. تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  4. https://ishaatulhadith.com/books/pdf/Noor-ul-Enain-Rafa-ul-Yadain/#13
  5. https://ishaatulhadith.com/books/pdf/Maqalat-1/#498
  6. https://ishaatulhadith.com/books/pdf/Maqalat-1/#505
  7. https://ishaatulhadith.com/books/pdf/Maqalat-1/#494
  8. https://ishaatulhadith.com/books/pdf/Maqalat-1/#492
  9. https://ishaatulhadith.com/books/pdf/Maqalat-1/#509
  10. https://ishaatulhadith.com/books/pdf/Maqalat-1/#508
  11. «محدث العصر حافظ زبیر علی زئی رحمہ اللہ د‏‏یاں کتاباں تے مضامین».