سوہن سنگھ بھکنا

سوہن سنگھ بھکنا
(Punjabi وچ: ਸੋਹਣ ਸਿਂਘ ਭਕਨਾ)
جم	سنہ 1870   لہور
وفات	22 دسمبر 1968 (97–98 سال)  امبرسر
مقام نظر بندی	کالے پانی دی جیل
شہریت	برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰) بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–)
جماعت	بھارتی کمیونسٹ پارٹی
رکن	غدر پارٹی
عملی زندگی
پیشہ	سیاست دان
تحریک	بھارت دی آزادی دی تحریک

جنم:	جنوری 1870
موت:	دسمبر 1968 امرتسر (بھارت)
شہریت:	ہندوستانی
بولی:	پنجابی
کتہ:	کرانتی
تحریک:	بھارت دی آزادی لڑائی، بھارت دی کمیونسٹ تحریک، کل ہند کسان سبھا

بابا سوہن سنگھ بھکنا (جنوری 1870– دسمبر 1968) بھارت دے آزادی سنگرام دا کرانتی کاری آگوُ سی۔ اوہ غدر پارٹی دا بانی پردھان اتے سنّ 1915 دے غدر اندولن دا پرمکھ سوتردھار سی۔ 1909 وچّ اوہ امریکہ وچّ روزگار دی تلاش لئی گئے سی۔ 1913 وچّ، اوہ امریکہ اتے کینیڈا وچّ رہندے بھارتیاں دی مدد دے نال ہند ایسوسی ایشن (جسدا نام بعد وچّ بحر الکاہل ساحل دی ہند ایسوسی ایشن رکھیا گیا) دی اساری کیتی۔ اوہ اس ایسوسی ایشن دے پہلے پردھان اتے لالہ ہردیال، اسدے سیکٹری بنے۔

لاہور سازش کیس وچّ بابا نوں عمر قید ہوئی اتے سولھاں سال تکّ جیل وچّ رہن دے بعد 1930 وچّ رہا ہوئے۔ بعد وچّ اوہ بھارتی مزدور تحریک نال جڑے اتے کل ہند کسان سبھا اتے بھارتی کمیونسٹ تحریک نوں اپنا بہتا سماں دتا۔

مڈھلی زندگی

سوہن سنگھ دا جنم اس دی ماتا رام کور دے پیکا پنڈ، کھترائ خورد, ضلع امرتسر وچّ ہویا سی۔ اس دے پتا بھائی کرم سنگھ بھکنا پنڈ دے واسی سن۔ اسدی عمر اجے اک سال دی وی نہیں سی کہ پتا دی موت ہو گئی۔ اوہ دادکا پنڈ وچّ ہی وڈا ہویا۔ اسنے پنڈ دے گردوارے توں پنجابی پڑھنی سکھی۔ دس سال دی عمر وچ اسدا ویاہ لاہور نے دے اک جمیدار خوش حال سنگھ دی دھی، بشن کور نال ہو گیا۔ 16 سال دی عمر تکّ اس نے اردو تے فارسی وچ چنگی مہارت حاصل کر لئی سی۔ جوانی دیاں انگہلیاں کارن اوہ آرتھک مندحالی وچّ پھسّ گیا۔ اسدے اپنے شبدا وچّ “پردیس رٹن دا کارن میری مائک-کمزوری سی تے ایہہ مالی کمزوری میرے ہی برے بھلے کرماں دا سٹہ سی کیونجو ایہہ کنگالی مینوں کوئی باپ-دادے ولوں ورثے وچ نہیں سی ملی۔ جدوں میرے پتا جی کالوسّ ہوئے تاں اس وقت میں اپنی ماتا جی دے کچھڑ وچ صرف اک سال دا نکڑا جیہا بال رہِ گیا ساں۔ میرے باپو جی دے دو ویاہ سن۔ میریاں دوویں ماتاواں تے دادا جی توں بناں میرا کوئی چاچا، تایا جاں دوجا بھین-بھرا نہیں سی۔ ساری جائداد دا اکلا وارث ساں۔ میری زمین وی ساڈے پنڈ دے زمیداراں نالوں ودھیرے سی۔ بھئیں-بھانڈے توں بناں روکڑ روپیہ تے مجھیں-گائینں وی چوکھیاں سن....۔”

سوہن سنگھ 20ویں صدی دے پہلے دہاکے دوران آزادی سنگرام وچّ سرگرم ہو گیا۔ اس نے بستیکرن بلّ دے ورودھ 1906-07 دے اندولن وچ حصہ لیا۔ دو سالاں پچھوں فروری 1909 نوں اوہ امریکہ لئی روانہ ہویا اتے دو مہینے دے سفر دے بعد 4 اپریل 1909 نوں امریکہ دے شہر سیاٹل پہنچ گیا۔

امریکہ

چھیتی ہی سوہن سنگھ نوں سیاٹل نیڑے لگّ رہے اک لکڑ دے آرے وچّ کم مل گیا۔

ہندستان دی آزادی دی لہر وچّ پنجابیاں نے سبھ توں ودھ چڑھ کے یوگدان پایا ہے۔ بابا سوہن سنگھ بھکنا وی اسے راہ دے پاندھی سن۔ بابا سوہن سنگھ بھکنا دا جنم 4 جنوری 1870 وچّ سردار کرم سنگھ تے ماں رام کور دی ککھوں نانکے پنڈ کھترائیں خورد امرتسر وچّ ہویا۔ اک سال دی عمر وچّ ہی پیؤ مر گیا۔ آپ دی پڑھائی پنڈ دی دھرم شالہ وچّ شروع ہوئی۔ گرمکھی اوتھوں سکھی۔ پنجویں تکّ دی پڑھائی پنڈ دے سکول وچوں ہی کیتی۔ اگوں پڑھنا نصیب نہ ہویا۔ چھوٹی عمر وچّ ہی شادی ہو گئی سی، پر اولاد دا سکھ نہیں ملیا۔ عیش پرست تے عیاش سوہن سنگھ بھکنا دے کوکا لہر دے پیروکار بابا کیسر سنگھ نال میل نے اوہناں دی زندگی وچّ نواں موڑ لے آندا۔ اس میل نے سوہن سنگھ بھکنا نوں گورو گھر نال جوڑیا تے بھکنا دی زندگی ہی بدل کے رکھ دتی۔ سنّ 1907 وچّ کھیتی اندولن نے سارے پنجاب نوں اپنی لپیٹ وچّ لے لیا سی۔ اس اندولن دے مکھ نیتا سر. بھگت سنگھ دے چاچا سر. اجیت سنگھ، لالا لاجپت رائے، صوفی امبا پرساد، سید حیدر راجا سن۔ کوی بانکے دیال دی کویتا ‘پگڑی سمبھال جٹا’ لکھن کرکے اس نوں وی انگریز حکومت نے گرفتار کر لیا سی۔ اس ایزیٹیشن سبندھی سوہن سنگھ بھکنا وی پورا چیتن سی۔ سوہن سنگھ بھکنا نے اس لہر سبندھی اپنا رول باخوبی نبھایا۔ گھر دی حالت دنوں دن نگھردی جا رہی سی۔ قرضہ دنوں دن ودھدا جا رہا سی۔ اس لئی 3 فروری 1909 نوں سوہن سنگھ بھکنا کمائی کرن لئی امریکہ پہنچ گیا۔ کولمبیا وچّ اسنوں ‘منارک ملّ’ لکڑی دے کارخانے وچّ دو-ڈھائی ڈالر دہاڑی ’تے کم ملیا۔ اس توں بعد ہر طرحاں دی بڑی ہی سخت محنت مزدوری کرنی پئی۔ اس دوران سوہن سنگھ بھکنا نے دیکھیا کہ امریکہ وچّ ہندوستانی مزدوراں، وپاریاں نال کوئی چنگا ورتاؤ نہیں سی ہندا۔ اتھے ہی اوہناں اک ہندوستانی سوسائٹی ‘ ہندوستان ایسوسی ایشن آف پیسیفک کوسٹ’ بنائی۔ سوہن سنگھ بھکنا اس سوسائٹی دے پردھان، جی.ڈی کمار مکھ سکتر، پنڈت کاشی رام خزانچی سن تے ہرنام سنگھ ٹنڈیلاٹ، اودھم سنگھ کسیل تے رام رکھا نوں وی شامل کیتا گیا۔ بعد وچّ اس جتھیبندی دا نام بدل کے ‘ہندی ایسوسی ایشن آف پیسیفک کوسٹ’ رکھیا گیا تے کجھ عہدیدار بدل کیتے گئے جویں بابا سوہن سنگھ بھکنا تاں پردھان ہی رہے۔ بھائی کیسر سنگھ ٹھٹھگڑھ میت پردھان، لالا ہردیال جنرل سکتر، ٹھاکر داس جوائنٹ سکتر تے پنڈت کاشی رام خزانچی سن۔ اس ایسوسی ایشن نے لوکاں نوں جاگروک کرن لئی ‘غدر’ اخبار وی کڈھیا، جس دی ذمہ واری لالا ہردیال نوں سونپی۔ لالا ہردیال نے سر. کرتار سنگھ سرابھا تے رگھبیر دیال دی مدد نال نومبر 1913 نوں پہلا پرچہ کڈھیا۔ اگلے ہی سال جدوں کافی جدو-جہد توں بعد 24 ہزار ڈالر دا راشن لے کے کاماگاٹامارو جہاز 23 جولائی 1914 نوں واپس وطن پرتیا تاں ‘غدر’ اخبار نے ‘کاماگاٹامارو’ جہاز ’تے سپیشل انک کڈھیا۔ جد ‘کاماگاٹامارو’ جہاز نوں بھارت پرتن دی منظوری مل گئی تاں غدر پارٹی دے گپت کمیشن نے بابا سوہن سنگھ بھکنا نوں یوکوہاما دے رستے بھارت بھیجن دا پروگرام بنایا۔ اس پروگرام تحت کجھ ہتھیار بھیجنے سن۔ اس لئی پارٹی نے 200 پستول تے 200 گولیاں بابا سوہن سنگھ بھکنا نے ایہہ اصلا بھارت لیا کے آزادی دے پروگرام نوں سرے چاڑھن لئی ورتنیاں سن، پر بدقسمتی نال بڑیاں مشکلاں دے باو جود کلکتہ پہنچ کے 13 اکتوبر 1914 نوں گرفتار کر لیا۔ بابا سوہن سنگھ بھکنا مزدور کساناں دے حمایتی رہے۔ جیل وچّ نظربندی دوران اوہناں نے کئی کتاباں وی لکھیاں۔ جنہاں وچّ ‘جیون سنگرام’ بے حدّ مقبول ہویا۔ ‘جیون کرتوّ’ ، ‘انقلابی لہر’ ، ‘بھارت وچّ استری جاتی’ تے ‘دکھ غریبی’ آدی بارے کئی پستکاں چھپیاں۔ بابا سوہن سنگھ بھکنا نے اپنی زندگی دے 26 سال آزادی پراپت کرن لئی جیلھاں وچّ کٹے۔ بابا سوہن سنگھ بھکنا 1930 وچّ رہاء ہو کے اپنے جدی پنڈ پہنچے۔ پنڈ پہنچ کے اوہناں لوک بھلائی دے کماں وچّ ودھ چڑھ کے حصہ لیا۔ کساناں تے مزدوراں دی ودھ چڑھ کے مدد کیتی۔ جو ایہناں مہان گدریاں نے آزادی دا سپنا لیا سی، اوہ پورا ہویا تے 15 اگست 1947 نوں دیس آزاد ہو گیا، پر انگریز حکومت نے دیس نوں دو حصیاں وچّ ونڈ کے ہندوستان دی دھرتی ’تے کدے نہ مٹائی جا سکن والی اک لکیر کھچّ دتی جو شاید کدے نہ مٹائی جا سکے۔ انت بابا سوہن سنگھ بھکنا 21 دسمبر 1968 نوں اکال چلانا کر گئے۔

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ