سکھاں دا دلی اُتے مل

سن 1783 عیسوی دے شروع وچ پوری سکھ مسلاں نے دلی دے حکمران نوں کمزور جان کے اس اتے ہلاّ کرن دی سکیم بنائی۔ اس وچ سردار بگھیل سنگھ اتے سردار جسا سنگھ رامگڑھیا پرمکھ سن۔ سردار جسا سنگھ رامگڑیا جی نے دلی پہنچن ولوں پہلاں بھرتپور دے جاٹ نریش ولوں اک لکھ روپئے نذرانہ وصول کیتا۔ اسدے مگروں دلی نگر وچ داخلہ کر گئے۔ اس ویلے دل خالصے دے جواناں دی گنتی تیہہ ہزار سی۔

سردار بگھیل سنگھ اتے جسا سنگھ آہلووالیا 40 ہزار سکھ فوجاں نوں لے کے دریا یمنا دے براڑی گھاٹ نوں پار کر کے دلی وچ داخل ہوئے۔ دوجے پاسیوں سکھ جرنیل جسا سنگھ رامگڑھیا اپنے 10 ہزار فوجیاں نال ہسار والے پاسیوں دلی پجا۔ اس ویلے دلی تخت اتے شاہ عالم دوجا براجمان سی۔ سکھ حملے دی خبر سن کے درباری اتے شاہ عالم ٹاکرا کرن دی تھاں قلعے دے اندرلے حصےآں وچ لک گئے۔ سمچے شہر اپر جت حاصل کرن توں بعد سکھ قوم دے تنے مشہور جرنیلاں نے دیش دی راجگڑھ دلی دے لال قلعے اپر کیسری نشان صاحب لہراء کے دنیا دے اتہاس وچ اک ہور سنہری پنہ جوڑ دتا۔

مغل بادشاہ شاہ عالم دوسرا اس ویلے سکھاں دا سامنا کرن وچ اپنے آپ نوں کمزور سمجھ رہا سی، اسلئی اوہ شانت بنیا رہا۔ ات: سکھ بناں لڑے ہی دلی دے مالک بنن گئے۔ اک میان وچ دو تلواراں تاں رہِ نہیں سکدیاں سن۔ ات: بادشاہ شاہ عالم دوسرا نے سکھاں نوں خوش کرن دی ساری چیشٹاواں کیتیاں اتے بہت سارے نذرانے بھینٹ کیتے اتے اخیر وچ اک صلاح دا مسودا پیش کیتا۔

اس صلاح پتر اتے سردار بگھیل سنگھ اتے وزیر اعظم گوہر نے دستخط کیتے–

1. . خالصہ دل نوں تن لکھ روپئے ہرزانے دے روپ وچ دتے جانگے۔
2. . نگر دی کوتوالی اتے "چنگی وصول" کرن دا اختیار سردار بگھیل سنگھ نوں سونپ دتا جاویگا۔
3. . جدوں تک گرودواریاں دی اساری مکمل نہیں ہو جاوے، تدّ تک سردار بگھیل سنگھ چار ہزار فوجی اپنے نال رکھ سکننگے۔

اس ویلے دل خالصے دے تیہہ ہزار فوجی دلی وچ اپنا وڈا شور بناکے سماں دی پرتیکشا کر راے سن۔ ایہی شور تھاں دل خالصے دی چھاؤنی بعد وچ تیہہ ہزاری کورٹ دے نام ولوں مشہور ہوئی۔ اجکلھ اتھے تیہہ ہزاری میٹرو ریلوے سٹیشن اے۔ سردار بگھیل سنگھ جی لئی سبھتوں اوکھا کم اس ستھان نوں کھوجنا سی، جتھے شری گرو تیغ بہادر صاحبَ جی نوں شہید کیتا گیا سی۔ تسیں اک بزرگ عورت نوں کھوجیا جسدی عمر اس ویلے لگبھگ 117 سال سی۔

اسنے دسیا کہ جتھے چاندنی چوک وچ مسجد اے، اوہی تھاں اے، جتھے گرودیو وراجمان سن اتے اوہناں اتے جلاد نے تلوار چلائی سی۔ اسنے دسیا کہ میں اوہناں دناں 9 سال دا سی اتے اپنے پیؤ دے نال آئی سی۔ میرے پیؤ نے اوہ تھاں اپنی مشق ولوں پانی پاکے دھوتی سی۔ ایہہ مسجد اوہناں دناں نہیں ہویا کردی سی۔

اسدی اساری بعد وچ کیتی گئی، استوں پہلاں مہا بڑ دا رکھ سی۔ سردار بگھیل سنگھ جی نوں گروولوں اساری کم وچ بہت جدوجہد کرنا پیا، کتے زور دا استعمال وی کیتا گیا پر اوہ اپنی دھن دے پکے سن۔ ات: اوہ اپنے ہدف وچ کامیاب ہو گئے۔ انھاننے:

1. . گروولوں شری ماں سندر کور صاحب جی
2. . گروولوں شری بنگلا صاحب جی
3. . گروولوں شری رکاب گنج صاحب جی
4. . گروولوں شری سیس گنج صاحب جی
5. . گروولوں شری نانک پیاؤ صاحب جی
6. . گروولوں شری منجنو ٹیلا صاحب جی

3. گروولوں شری موتی باغ صاحب جی

1. . گروولوں شری بالا صاحب جی

اتادِی تریخی گرودواریاں دی اساری کروائی۔

سن 1857 عیسوی دے غدر دے بعد راجا سروپ سنگھ جیند ریاست نے کڑے جدوجہد دے بعد ولایت ولوں منجوری لے کے گرودوارہ سیس گنج صاحب دی جدید ڈھنگ ولوں اساری کروائی۔